ဆရာ႐ွင့္ ကြၽန္မအမ်ိဳးသားအသက္က ၂၉ပါ လက္ကိုေခြးကိုက္ခံရတာ နယ္ဘက္ေရာက္ေနလို႔ ကာကြယ္ေဆးမထိုးလိုက္ရဘူး။ ခု ၂ ရက္ၾကာမွထိုးဖို႔သြားေတာ့ ၂၄နာရီေက်ာ္လို႔ မထိုးေပးဘူး႐ွင့္ ဒဏ္ရာကေတာ့အေပါက္ေသးေလးတေပါက္ပဲရိွပါတယ္။ အဲ့ဒါေနာက္ဆက္တြဲဘာေတြျဖစ္ႏိုင္မလဲ မသိလို႔ပါ။ ေခြး႐ူးျပန္ေရာဂါလကၡဏာနဲ႔ ကုသကာကြယ္နည္းေလး သိခ်င္လို႔ပါ႐ွင့္။
ကိုက္တာက ေခြးရူး၊ ကူးတာက ဗိုင္းရပ္စ္ျဖစ္တယ္။ ဒီပိုးေတြက ဗဟိုအာရံုေၾကာစနစ္ထဲ ဝင္လာျပီး ပ်က္စီးေစတယ္။ ဗိုင္းရပ္စ္ေတြက ေရာဂါရွိေနတဲ့ အေကာင္ (ေခြး၊ ေၾကာင္၊ ေမ်ာက္၊ ေျမေခြး၊ လင္ႏို႔၊ ေခြးတူဝက္တူ) ရဲ႕ တံေတြးထဲမွာ ရွိေနတယ္။ သူတို႔ေသြးက ကိစၥမရွိဘူး။ အကိုက္မခံရေပမဲ့ ပိုးပါေနတဲ့ တံေတြးက ေသြးထဲ၊ ပါးစပ္ထဲ၊ ႏွာေခါင္းထဲ၊ မ်က္စိထဲဝင္လာရင္ ကူးႏိုင္တယ္။ ပိုးဝင္လာျပီး ဘယ္ေတာ့ေရာဂါရမလဲဆိုတာ ကူးစက္ေရာဂါမွန္သမွ်ထဲမွာ အကြဲျပားဆံုးဘဲ။ ရက္ပိုင္းကေန ႏွစ္နဲ႔ခ်ည္ၾကာႏိုင္တယ္။
ေရာဂါလကၡဏာေပၚကာစမွာ တုပ္ေကြးနဲ႔ ဆင္တယ္။ ဖ်ားမယ္၊ ေခါင္းကိုက္မယ္၊ မအီမသာျဖစ္မယ္။ ရက္ပိုင္းအတြင္းမွာ ယားယံမယ္။ စိုးရိမ္စိတ္ျဖစ္လာမယ္။ စိတ္ရႈတ္ေထြးမယ္။ အမူအယာ မတူတာေတြ ျဖစ္လာမယ္။ ဂနာမျငိမ္ျဖစ္မယ္။ သူမ်ား မျမင္တာ မၾကားတာေတြ ျမင္ၾကားလာတယ္။ ဒီလိုျဖစ္လာသူတိုင္း ခံစားရတာေတြ အေတာ္ၾကီး ဆိုးဝါးတယ္။ အသက္ဆံုးၾကရတယ္။ ႏွစ္တိုင္း တကမာၻလံုး ေသဆံုးသူေပါင္း ၅ ေသာင္းခြဲရွိတယ္။
၁။ အမ်ိဳးအစား (၁) အေကာင္နဲ႔ ထိရံု၊ အစာေၾကြးမိရံု၊ လွ်ာနဲ႔ထိမိရံု၊ = ေဆးကုစရာမလိုပါ။
၂။ အမ်ိဳးအစား (၂) အဝတ္အစားဖံုးမထားတဲ့ေနရာမွာ ကုပ္မိ၊ ျခစ္မိခံရရင္၊ အနာအဆာရွိတဲ့ေနရာကို လွ်ာနဲ႔ အယက္ခံရရင္၊ = ခ်က္ခ်င္း Immediate vaccination ကာကြယ္ေဆးထိုးပါ။
၃။ အမ်ိဳးအစား (၃) အကိုက္ခံရ၊ ကုပ္ဆြဲခံရရင္၊ ဒဏ္ရာက ေသြးထြက္ရင္၊ = Immediate washing and flushing of all bite wounds and scratches ခ်က္ခ်င္း အကိုက္ခံရတဲ့ေနရာကို ေဆးေၾကာသန္႔ရွင္းပါ + Immediate vaccination ခ်က္ခ်င္းကာကြယ္ေဆးထိုးပါ + Rabies immune globulin (RIG) (ဂလိုျဗဴလင္) ေဆးလဲထိုးပါ။
ကာကြယ္ေဆး မတူတာေတြရွိတယ္။ 1 ml ဒါမွမဟုတ္ 0.5 ml ကို ၄-၅ ခါ အသားေဆးထိုးမယ္။ ၄ ပတ္ၾကာမယ္။ တကယ္လို႔ အရင္ကလဲ Cell-derived rabies vaccines (ဆဲလ္) ကေနေဖၚစပ္တဲ့ ကာကြယ္ေဆးကို အျပည့္ ထိုးဘူးထားသူဆိုရင္ ဒီေဆးမ်ိဳး ၃ ရက္ျခား၊ ၂ ခါသာ ထပ္ထိုးပါ။ Rabies immune globulin (RIG) (ဂလိုျဗဴလင္) ေဆးထိုးဘို႔လဲ မလိုပါ။
Tissue-culture or purified duck-embryo vaccines (တစ္ရွဴး-ကာလ္ျခာ) သို႔မဟုတ္ ဘဲသေႏၶကေန ေဖၚစပ္တဲ့ ကာကြယ္ေဆး အသားေဆးထိုးနည္း = 2.5 IU ကို 0, 3, 7, 14 နဲ႔ 30 ေန႔ေတြမွာ စုစုေပါင္း (၅) ခါထိုးပါ။ လက္ေမာင္း နဲ႔ ကေလးငယ္ရင္ ေပါင္ေရွ႕-ေဘးမွာ ထိုးပါ။ တင္ပါးမွာ မထိုးပါနဲ႔။
Abbreviated multisite schedule ေနရာအမ်ားမွာထိုးနည္း = 2-1-1 regimen ေခၚတယ္။ ပဌမရက္မွာ ဘယ္ဘက္ လက္ေမာင္းမွာ တခ်က္ထိုးပါ။ ညာဘက္လက္ေမာင္းမွာ တခ်က္ထိုးပါ။ ၇ ရက္ေနရင္ လက္ေမာင္းရင္းတဖက္မွာ တခါထပ္ထိုးပါ။ ၂၁ ရက္မွာ လက္ေမာင္းရင္းတဖက္မွာ တခါထပ္ထိုးပါ။
Intra-dermal schedule အေရျပားထဲထိုးနည္းကို (RIG) မရႏိုင္တဲ့အခါ အေရးေပၚအျဖစ္နဲ႔ထိုးတယ္။
Human diploid cell vaccine (HDCV) (Rabivac TM) နဲ႔ Purified chick embryo cell vaccine (PCECV) (Rabipur TM) ေတြကို 0.1 ml စီ 8-site intradermal method (8-0-4-0-1-1) ထိုးတယ္။
PVRV (Verorab TM, Imovax TM, Rabies vero TM, TRC Verorab TM) and PCECV (Rabipur TM) ေတြကို 0.1 ml စီ 2-site intradermal method (2-2-2-0-1-1) ထိုးတယ္။
Combined immunoglobulin-vaccine 20 IU/kg တခါတည္းထိုးတယ္။ (ေရွာ့ခ္) ျဖစ္လာမွာကို သတိထားျပီး၊ ကုသဘို႔ အဆင္သင့္ထားရမယ္။
Rabies immunoglobulin (RIG) ကို အကိုက္ခံရတဲ့ေနရာတဝိႈက္မွာ ထိုးမယ္။ က်န္တာကို အသားေဆး ေပါင္မွာထိုးမယ္။
ေဆးဖိုးသက္သာေအာင္ Cell-derived vaccines ကို Intra-dermal rabies vaccination ထိုးနည္းရွိတယ္။ Purified Vero cell vaccine ေဆးကို ထိုင္းႏိုင္ငံမွာ လူေပါင္း ၇ ေသာင္း ထိုးထားျပီးတာ ႏွစ္ေတြမ်ားေနျပီ။ သီရိလကၤာ (၁၉၉၅) နဲ႔ ဖိလစ္ပိုင္ (၁၉၉၇) မွာလဲ သံုးတယ္။
Brain-tissue vaccines ဦးေႏွာက္ကေနေဖၚစပ္တဲ့ ကာကြယ္ေဆး အခုမသံုးေတာ့ဘူး။
Rabies vaccine ေခြးရူးေရာဂါေရာင္းကုန္နာမည္မ်ား
• Favirab
• Imorab
• Imovax
• Imovax Rabies
• Pars
• Pasteur
• Rabavert
• RabAvert
• Rabglob
Imovax Rabies vaccine ေခြးရူးကာကြယ္ေဆး (ယူအက္စ္ေအ)
ေခြးကိုက္ဒဏ္ရာကို ၁၅ မိနစ္ၾကာ ေရ + ဆပ္ျပာနဲ႔ သန္႔ရွင္းေရးလုပ္ပါ။ အိုင္အိုင္ဒင္းပါတဲ့ အနာလိမ္းေဆးလိမ္းရမယ္။ ေမးခိုင္ကာကြယ္ေဆးထိုးပါ။ ေခြး၊ ေၾကာင္က ရူး မရူးမေသခ်ာရင္ (၁ဝ) ရက္ေစာင့္ၾကည့္ပါ။ ေခြးရူးတာသိရင္ ကာကြယ္ေဆးထိုးရမယ္။
ေခြးရူးမကိုက္မီ ၾကိဳတင္ကာကြယ္နည္း
Imovax Rabies vaccine ကေလးအၾကီးေတြနဲ႔ လူၾကီးေတြပခံုးမွာထိုးရတယ္။ ကေလးငယ္ေလးေတြ ေပါင္မွာထိုးတယ္။
အရင္ ကာကြယ္ေဆးထိုးဖူးသူဆိုရင္ 1.0 mL အသားေဆးကို စထိုး၊ ၇ ရက္မွာဒုတိယတလံုးထိုး၊ ၂၁ ရက္ သို႔မဟုတ္ ၂၈ ရက္မွာ တတိယကာကြယ္ေဆး ထိုးရတယ္။
အရင္ ကာကြယ္ေဆးမထိုးဖူးေသူသူဆိုရင္ ခ်က္ခ်င္း ပဌမ။ ၃ ရက္ေျမာက္မွာ ဒုတိယ၊ ၇ ရက္ေျမာက္မွာ တတိယ၊ ၁၄ ရက္ေျမာက္မွာ စတုတၳနဲ႔ ၂၈ ရက္မွာ ပဥၥမေဆး စုစုေပါင္း (၅) ခါထိုးရတယ္။
ေဆးရွိရင္ Rabies immune globulin (RIG) 20 IU/kg ေဆးကိုပါ ကာကြယ္ေဆးစထိုးတဲ့ေန႔မွာထိုးတယ္။
ေခြးရူးကာကြယ္ေဆးထိုးနည္းမွာ ေဆးရံုအလိုက္ သတ္မွတ္ခ်က္ေတြရွိႏိုင္ပါတယ္။
ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
https://www.facebook.com/drtintswe/
