၁။ Tin Linn အားနာတယ္ဆရာ ဗိုင္းရပ္ကေရထဲက ကူးလို႔လား... ဟဲဗီးမက္တယ္ကို ေလးလံတဲ့သတၱဳလို႔ေရးတာ မျပည့္စံုဘူးလားလို႔...
Rotaviruses are found in every part of the United States and throughout the world. The virus may be found in water sources such as private wells that have been contaminated with the feces from infected humans. ရိုတာဗိုင္းရပ္စ္သည္ ယူႏိုက္တက္စတိတ္ႏွင့္ ကမာၻ႔ ေနရာအႏွံ႔အျပားတြင္ ေတြ႔ရွိႏိုင္သည္။ ဗိုင္းရပ္စ္ကို ကိုယ္ပိုင္ ေရတြင္းစသည့္ ေရရင္းျမစ္မ်ားထဲတြင္ရွိေနသည္။ ပိုးရွိေနသည့္လူမ်ား၏အညစ္အေၾကးမွ ကူးစက္ႏိုင္သည္။
Heavy metals ကို ျမန္မာလိုဘာသာျပန္ရင္ သိပ္သည္းဆမ်ားေသာ၊ အက္တြန္အေလးခ်ိန္မ်ားေသာ၊ အက္တြန္နံပတ္ မ်ားေသာ သတၲဳမ်ားျဖစ္သည္။ အဓိပၸါယ္ဖြင့္တာမွာ သတၲဳေဗဒမွာ တမ်ိဳးနဲ႔ ရူပေဗဒမွာတမ်ိဳးရွိတယ္။ ေနာက္ထပ္ ဖြင့္ဆိုခ်က္ေတြလည္းရွိေသးတယ္။ အားလံုးကလက္ခံတာေတြမဟုတ္ပါ။ သိပ္သည္းဆ 5 g/cm3 ထက္ပိုတာကို ေခၚတယ္လို႔ သတ္မွတ္ခ်က္ရွိတယ္။ ေရအေၾကာင္းသာ က်န္းမာေရးအတြက္ေရးတဲ့ အမ်ားသူငါဖတ္စရာ စာတိုေလးထဲမွာ အဲလိုအဓိပၸါယ္ဖြင့္ဆိုခ်က္ေတြပါထည့္ေနရင္ လိုရင္းေရာက္မယ္မထင္ပါ။ ဟဲဗီးကို ေလးလံေသာလို႔သာ ျပန္လိုက္တယ္။
၂။ ဆရာရွင့္ ညီမကေလးက ၅လခြဲပါ။ ခုရက္ပဲ ဝမ္းေလွ်ာျပီး ေဆးရံုတက္ခဲ့ရပါတယ္။ ကေလးအထူးကုက virus ေၾကာင့္ ျဖစ္တယ္ေျပာပါတယ္။ မိခင္အစားစားမွားလို႔ မဟုတ္ပါလို႔ေျပာပါတယ္ရွင့္။ ဒီ virus က ဘယ္လိုေတြကူးတာပါလဲဆရာ။ ကာကြယ္ေဆးရိွတယ္လဲ ေျပာပါတယ္ဆရာ။ ဘယ္ႏွစ္လမွာ ကာကြယ္ေဆးေသာက္ရမွာပါလဲဆရာ။ မိခင္နဲ႔ကေလးက ေပးတဲ့စာရြက္ထဲမွာေတာ့ အဲဒီကာကြယ္ေဆးမပါပါဘူးဆရာ။ ဒီေရာဂါအေဝကာင္းေလးကိုေသခ်ာေျပာျပေပးပါဆရာ။ ညီမတို႔ျမိဳ႕မွာ ကေလးေတြအရမ္းအျဖစ္မ်ားေနပါတယ္ဆရာ။ ညီမလဲ ကေလးကို သန္႔သန္႔ရွင္းရွင္း ဂရုစိုက္ပါတယ္ဆရာ။ မိခင္အစားအေသာက္လဲ ဆရာဝန္ေျပာတဲ့အတိုင္း ဘာမွမေရွာင္ အာဟာရရိွေအာင္ေနထိုင္စားေသာက္ပါတယ္ဆရာ။ ဒီေရာဂါျဖစ္ေတာ့ မိသားစုဝင္အားလံုးက မိခင္အစားမေရွာင္လို့ျဖစ္တာဆိုျပီး အားလံုးဝိုင္းအျပစ္တင္ျကပါတယ္ဆရာ။ အမ်ိဳးသားကေတာ့ ကေလးကိုျပတဲ့ဆရာဝန္နဲ့ ေသခ်ာေဆြးေႏြးခြင့္ရလို့ နားလည္နိုင္ေပမဲ့ မိသားစုဝင္ေတြက အျပစ္ဝိုင္းေျပာျပီး အတင္းအစားေရွာင္ခိုင္းေနပါတယ္။ ကေလးအတြက္ေကာင္းမယ္ဆိုရင္ အငတ္ေတာင္ ခံႏိုင္ပါတယ္ဆရာ။ အစားေရွာင္ရင္ကေလးအတြက္အက်ိဳးမရိွမွန္းသိလို့ မိသားစုနဲ့ အတိုက္အခံျဖစ္ေနရပါတယ္ဆရာ ညီမ ကေလးကိုယ္ဝန္စရိွထဲက မိခင္နဲ႔ကေလး ေနထိုင္စားေသာက္ရမဲ့အရာေတြကို လက္လွန္းမွီသေသာက္ ဖတ္မွတ္ေလ့လာျပီး လိုက္နာပါတယ္ဆရာ။ ကေလးကိုလဲ ကေလးအထူးကုဆရာဝန္နဲ႔ ပံုမွန္ check up လုပ္ပါတယ္ဆရာ။ ဘဝတူမိခင္မ်ားကို ကိုယ္ခ်င္းစာေသာအားျဖင့္ ဒီေမးခြန္းကို ေမးလိုက္ရပါတယ္ဆရာမခ်န္ပဲ အျမန္ဆံုးေျဖေပးပါဆရာ။
ရိုတာဗိုင္းရပ္စ္ဟာ အလြန္ကူးစက္ေစႏိုင္တယ္။ ကေလးတိုင္း ၅ ႏွစ္အထိ မျဖစ္ဖူးသူ မရွိပါ။ ေဆာရီး။ အမ်ားအားျဖင့္ ဖ်ားမယ္။ အန္မယ္။ ဝမ္းေလွ်ာမယ္။ ဝမ္းပ်က္တိုင္းေတာ့ ဒီပိုကေနျဖစ္ေစတာေတာ့ မဟုတ္ပါ။ တခါတလ အေရးေပၚလို ကုသေပးဘို႔လိုတယ္။ ႏိုဝဘၤာလကေန ေမလအတြင္းအမ်ားဆံုးျဖစ္တယ္။
ဝမ္းပ်က္ရာကေန ေရဓါတ္ + ဆားဓါတ္ခမ္းေျခာက္ႏိုင္တယ္။ ကေလးငယ္ေလ ခံရတာဆိုးေလ။ တခ်ိဳ႕ကေလးေတြ ဗိုက္နာမယ္။ ေရနည္းလာရင္ ဆီးနည္းလာမယ္။ ငိုတာမွ မ်က္ရည္ထြက္စရာေရနည္းတာျဖစ္မယ္။ အေရျပား ေျခာက္ေနမယ္။ အာေခါင္ေျခာက္လို႔ ေရေတာင္းမယ္။ မ်က္တြင္းခ်ိဳင့္ေနမယ္ ငယ္ထပ္ခြက္ေနမယ္။ ဒီပိုးဟာ ပါးစပ္ကေနဝင္လာတယ္။ ပါးစပ္ထဲဝင္တာမွန္သမွ် သတိထားရမယ္။ ေရ၊ အစားအေသာက္၊ သြားရည္စာ။ ကစားစရာ။ လက္စုပ္တာ။
သန္႔ရွင္းေရး အလြန္အေရးၾကီးတယ္။ ပူေအာင္ ပြက္ေအာင္လုပ္ထားတာထဲမွာ ပိုးမပါ။ ေအးသြားရင္ ဝင္လာႏိုင္တယ္။ ယင္ေကာင္၊ ပိုးဟပ္၊ ၾကြက္ေတြကေန တျခားပိုးေတြလည္း ပါလာႏိုင္တယ္။ အိုးခြက္ပန္းကန္။ ဒီပိုးက ေတာ္ေတာ့္တန္တန္ ပိုးေသေဆးကိုခံႏိုင္တယ္။ လူ႔လက္မွာ နာရီအနည္းငယ္ရင္ေနႏိုင္တယ္။ လက္မၾကာခဏေဆးပါ။ အညစ္အေၾကး စြန္႔ျပီးတိုင္း လက္ေဆးပါ။ ေက်ာင္း၊ အိမ္၊ ကစားကြင္း။ စားေသာက္က္ိုင္၊ ေစ်းဆိုင္၊ စတာေတြမွာ ကေလးအမ်ားအျပားကို ကူးစက္ႏိုင္တယ္။
၃။ ဆရာ Rotavirus ႐ိုတာဗိုင္းရပ္ကာကြယ္ေဆးက ဘယ္ေရာဂါအတြက္ထိုးရတာလဲဆရာ။ ဘယ္အသက္အရြယ္မွာ ထိုးရပါသလဲဆရာ။ နာမည္မွာရင္ခြင့္လႊတ္ပါဆရာ။ တူမေလးက ဗိုက္နာလို႔ ေဆးရံုတက္ေနရတာ ဆရာဝန္က အဲဒီကာကြယ္ေဆး ထိုးၿပီးၿပီလားေမးလို႔ပါ။ သားသားက ၆ လထဲမွာပါ။ အဲဒီကာကြယ္ေဆးထိုးရမယ္ဆိုလို႔ပါ။ သမီးတို႔ဆီမွာက စီမံခ်က္ထဲပါတာပဲ ထိုးေပးတယ္ဆရာ။ အျပင္မွာ ဝယ္ထိုးလို႔ရပါသလားဆရာ။ ရန္ကုန္မွာဆိုရင္ေတာ့ ရခ်င္ရမယ္ထင္ပါတယ္ဆရာ။ သမီးတို႔က မိတၳီလာက ဆိုေတာ့ ေဆးဝယ္လို႔ရပါ့မလားမသိဘူး။ ကာကြယ္ေဆး မထိုးထားရင္ေကာ ဘယ္လိုျဖစ္ႏိုင္ပါသလဲဆရာ။ ေက်းဇူးျပဳ၍ ေျဖၾကားေပးပါဆရာ။ Rotavirus ေဆးတိုက္ထားရင္ ဝမ္းေရာဂါၾကီးၾကီးမားမားကို ကာကြယ္တယ္ဆိုတာ ဟုတ္ပါသလား။ ကၽြန္မေတာ့ တိုက္ထားတယ္။ အသိေတြေတာ့ တိုက္ဖို႔ေျပာထားေသးတယ္။ တခ်ိဳ႕ကေတာ့ ေဆးအေၾကာင္း မသိၾကဘူးဆရာ။
Rotavirus vaccine ကာကြယ္ေဆး ၂ မ်ိဳးရွိတယ္။ Merck & Co., Inc. ကထုတ္တဲ့ RotaTeq (RV5) ကာကြယ္ေဆးနဲ႔ GlaxoSmithKline Biologicals ကထုတ္တဲ့ Rotarix (RV1) ေဆးေတြျဖစ္တယ္။ ကေလးအသက္ ၁ ႏွစ္အထိ ရိုတာဗိုင္းရပ္စ္ကေနျဖစ္ေစတာေတြရဲ႕ ျပင္းထန္တဲ့ ၈၅-၉၈% ကာကြယ္ႏိုင္တယ္။ ပါးစပ္ကေနတိုက္ရတယ္။ ရိုတာဗိုင္းရပ္စ္ကေနျဖစ္ေစတာေတြ အားလံုးရဲ႕ ၇၄-၈၇% ကာကြယ္ႏိုင္တယ္။
RotaTeq® ကာကြယ္ေဆးကို ၂-၄-၆ လေတြမွာ (၃) ခါေပးတယ္။ Rotarix® ကာကြယ္ေဆးကို ၂-၄ လေတြမွာ (၂) ခါေပးတယ္။ ကေလး (၆) ပါတ္အရြယ္ကစေပးႏိုင္တယ္။ ကေလးအသက္ ၁၄ ပါတ္ + ၆ ရက္သာအထိေပးႏိုင္တယ္။ ဒိထက္ၾကီးတဲ့ကေလးေတြအတြက္ ေလ့လာမႈေဒတာမျပည့္စံုေသးပါ။
ကာကြယ္ေဆးမွာ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေတြမဆုိးပါ။ ကေလးက နည္းနည္းအေနရခက္လို႔ ငိုႏိုင္တယ္။ ဝမ္းေလွ်ာႏိုင္တယ္။ အန္ႏိုင္တယ္။ နားအလယ္ပိုင္းေရာင္၊ ႏွာေခါင္း-အာေခါင္ေရာင္၊ ေလျပြန္က်ဥ္း၊ ကံမေကာင္းရင္ Intussusception ေခၚတဲ့ အူထဲကို အူေခါက္ဝင္ထာျဖစ္တာလည္းရွိဘူးတယ္။ ေဆးနဲ႔မတည့္လို႔ အလာဂ်ီရတာလည္း ရွားရွားပါးပါးရႏိုင္တယ္။ ၁ သန္းမွာ ၁ ေယာက္။
မခ်မ္းသာေသးတဲ့တိုင္းျပည္ေတြမွာ ႏွစ္စဥ္ ကေလးေပါင္း ၄၅၃ဝဝဝ ေယာက္ ဝမ္းေလ်ာလို႔ေသဆံုးေနၾကရတယ္။ ေဆးရံုတက္ရသူက ၂ သန္းရွိတယ္။ ၅-၆-၂ဝဝ၉ ေန႔မွာ WHO ကေန ကေလးကာကြယ္ေဆးထိုးဇယားထဲထည့္ဘို႔ လမ္းညႊန္ထားတယ္။ ၂ဝဝ၉ ဆန္းစစ္မႈအရ ကာကြယ္ေဆးကေန ေသဆံုးမႈကို ၄၅% ကာကြယ္ေပးခဲ့တယ္။ ၂၂၈ဝဝဝ သာေသဆံုးခဲ့တယ္။ ကာကြယ္ေဆးကို ႏိုင္ငံေပါင္း ၁ဝဝ ေက်ာ္မွာလိုင္စင္ေပးထားျပီးျဖစ္တယ္။
ေစ်းခ်ိဳမယ့္ကာကြယ္ေဆး Rotavac ကို အိႏၵိယမွာ စမ္းသပ္မႈတတိယအဆင့္ေရာက္ေနျပီ။ ကေန႔သံုး ကာကြယ္ေဆး တခါစာကို ရူးပီး ၁ဝဝဝ ေပးေနရတယ္။ ေဆးသစ္ေအာင္ျမင္လာရင္ ၅၄ ရူးပီးသာကုန္က်မယ္။ ဒီကာကြယ္ေဆးေတြက တျခားအေၾကာင္းေတြေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ ဝမ္းေလွ်ာတာေတြကိုေတာ့ မကာကြယ္ႏိုင္ပါ။
လက္ခဏခဏေဆးပါ။ လက္ခဏခဏေဆးပါ။ လက္ခဏခဏေဆးပါ။
ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
https://www.facebook.com/drtintswe
