လူတိုင္းအသက္ ၂ဝ ေက်ာ္လာရင္ Cholesterol levels (ကိုလက္စေထာ) အနည္း-အမ်ားစစ္တာကို ၅ ႏွစ္တခါ လုပ္သင့္တယ္လို႔ သတ္မွတ္ထားတယ္။ Lipid profile လို႔ ေခၚတယ္။ ေယာက္်ားဆို ၃၅ ႏွစ္ေက်ာ္ရင္၊ မိန္းမဆိုရင္ ၄၅ ႏွစ္ေက်ာ္ရင္ ပိုျပီးခပ္စိပ္စိပ္ စစ္သင့္ေသးတယ္။ စစ္ရင္ -
1. LDL (low-density lipoprotein cholesterol) = Bad cholesterol
2. HDL (high-density lipoprotein cholesterol) = Good cholesterol
3. Triglycerides နဲ႔
4. Total Cholesterol ေတြကိုသိရမယ္။
1. LDL Cholesterol (ကိုလက္စေထာ) အဆိုး၊
• Less than 100 mg/dL = အေကာင္းဆံုး၊
• 130 – 159 mg/dL = အေကာင္း-အဆိုးၾကား၊
• 160 – 189 mg/dL = ျမင့္ေန၊
• 190 mg/dL and above = အေတာ္ျမင့္ေန။
2. HDL Cholesterol (ကိုလက္စေထာ) အေကာင္း
• 60 mg/dLနဲ႔ အထက္ ရွိသင့္တယ္၊
• ေယာက္်ားေတြမွာ 40 mg/dLထက္နည္းျပီး၊
• မိန္မေတြမွာ 50 mg/dLထက္နည္းေနရင္ ႏွလံုးေရာဂါျဖစ္လာမွာစိုးရတယ္၊
• 60mg/dLထက္မ်ားရင္ ႏွလံုးေရာဂါကိုကာကြယ္ရာက်တယ္။
3.Triglycerides (ထရြိဳင္-ဂလစ္စထြိဳက္စ္)
• 150 mg/dLထက္နည္းတာပံုမွန္၊
• 150 – 199 mg/dLနဲနဲမ်ားတယ္၊
• 200 – 499 mg/dLမ်ားတယ္၊
• 500 mg/dL or higher အလြန္မ်ားတယ္။
4. Total Cholesterol (ကိုလက္စေထာ) စုစုေပါင္း
• 200 mg/dLထက္နည္းေနတာေကာင္းတယ္၊
• 200 – 239 mg/dLနဲနဲမ်ားတယ္၊
• 240 mg/dLနဲ႔အထက္ မ်ားတယ္။
High Cholesterol (ကိုလက္စေထာ) မ်ားေနရင္ ဘာလုပ္ရမလဲ
တကယ္လို႔ ႏွလံုးေရာဂါ၊ ေသြးေၾကာေရာဂါရွိေနရင္ LDL ကို 70 ထက္ နည္းေနေအာင္ လုပ္သင့္တယ္။ ဆီးခ်ိဳ နဲ႔ တျခားေရာဂါရွိေနသူေတြက LDL 100 ထက္ နည္းေနသင့္တယ္။ ႏွလံုးေရာဂါ၊ (စထုပ္္ခ္)၊ အဖ်ားပိုင္းေသြးေၾကာေရာဂါေတြ ျဖစ္လာႏိုင္တဲ့ အႏၲရာယ္ရွိတယ္။ (၁) တသက္လံုးလူေနမႈပံုစံကိုေျပာင္းပါ။ (၂) လိုအပ္ရင္ ေဆးေသာက္ပါ။
(၁) Lifestyle changes include လူေနမႈပံုစံေကာင္းဆိုတာ -
1. Exercise ကိုယ္လက္ေလ့က်င့္ခန္းလုပ္ပါ။
2. Weight control ကိုယ္အေလးခ်ိန္ ထိန္းေနပါ။
3. Smoking ေဆးလိပ္ မေသာက္ပါနဲ႔။
4. Healthy diet က်န္းမာေရးနဲ႔ ညီညြတ္တာသာစားပါ။
- Unsaturated fats နဲ႔ Cholesterol နည္းတာေတြသာစားပါ။
- အသီးအႏွံနဲ႔သစ္သီးေတြ စားပါ
- က်န္းမာေရးနဲ႔ညီညြတ္တဲ့ ဆီေရြးစားသံုးပါ။ ႏွမ္းဆီ၊ (ေအာလစ္ဖ္) ဆီ၊ ပန္းႏွမ္းဆီ၊ ေျမပဲဆီ၊ (ကင္ႏိုလာ) ဆီေတြ သံုးပါ။
- ဖိုက္ဘာမ်ားတဲ့ အစားအစာစားေပးပါ။ (ဘာလီ)၊ အုတ္စပါး၊ ပန္းသီး၊
- Nuts အေစ့အဆံေတြစားပါ။ ေျမပဲ၊ သစ္ၾကားသီး၊ ဗာဒံေစ့၊
- ပဲသီးစားပါ။ Kidney, Chick peas, Lentils, Split peas, Black-eyed peas, and White beans ပဲအမ်ိဳးမ်ိဳးစားပါ။
- အသားေတြကရတဲ့အဆီကဆိုးတယ္ဆိုေပမဲ့ အားလံုးေတာ့ မဟုတ္ဘူး။
- ျမင္ရတဲ့အဆီေတြ ဖယ္ထုတ္ထားတာေရြးပါ။ ေက်ာ္မဲ့အစား ျပဳတ္ပါ။
- ၾကက္သားနဲ႔ ၾကက္ဆင္သားေတြကငန္းသားနဲ႔ ဘဲသားအဆီထက္ သက္သာတယ္။ အေရခြံမစားပါနဲ႔။
- ျပဳျပင္ထားတဲအသားေတြ ဥပမာ Sausage ဝက္အူေတာင့္၊ Hot dogs (ေဟာေဒါ့ခ္)၊ ေတြမွာအဆီနဲ႔ ဆားမ်ားတယ္။ ေရွာင္ပါ။
- Organ meats ကလီစာကိုတခါတေလမွသာစားပါ။
- Margarine (မာဂ်ရင္း) က Butter ေထာပတ္ထက္ သင့္ေတာ္တယ္။
(၂) Cholesterol-lowering medications (ကိုလက္စေထာ) က်ေဆးေတြမွာေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးေတြရွိတယ္။ အိပ္ခ်င္၊ အိပ္ေရးပ်က္၊ ေခါင္းကိုက္၊ ပ်ိဳ႕၊ အန္တာေတြ ျဖစ္တတ္တယ္။ ေဆးေတြ တမ်ိဳးကေနေနာက္တမ်ိဳးေျပာင္းေပးရတာလဲရွိတယ္။
- Statins ကိုအမ်ားဆံုးသံုးတယ္။ Statins ေဆးေၾကာင့္ ဗိုက္နာ၊ ေလပြ၊ ဗိုက္နာ၊ ဗိုက္ေအာင့္၊ ဝမ္းခ်ဳပ္၊ အသဲထိခိုက္၊ ၾကြက္သားေတြ နာ-အားယုတ္တာေတြ ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။ Atorvastatin (Lipitor) နဲ႔ Rosuvastatin (Crestor) ေတြကပိုျပင္းတယ္။ Fluvastatin (Lescol) က သိပ္မျပင္းဘူး။
- Fibrates ေဆးက Triglyceride က်ေစတယ္။ ဒီေဆးေၾကာင့္ ဝမ္းပ်က္၊ ဗိုက္နာ၊ သည္းေျခေက်ာက္တည္၊ ေသြးအားနည္း၊ ေသြးက်ဲေဆးေတြကိုပိုအားေပးတာေတြ ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။ gemfibrozil, (Lopid) နဲ႔ fenofibrate (Tricor, Fibricor) ေတြျဖစ္တယ္။
- Resins (bile acid sequestrants) ေဆးကအသဲကေန (ကိုလက္စေထာ) ကိုပိုအသံုးခ်ေစမယ္။ ဒီေဆးေၾကာင့္ ဝမ္းပ်က္-ဝမ္းခ်ဳပ္၊ ဗိုက္မျငိမ္၊ ေခါင္းမူး၊ ေလပြ၊ ရင္ျပည့္၊ ရင္ပူတာေတြ ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။
- Niacin ေဆးက Triglyceride ကိုနည္းေစျပီး၊ HDL cholesterol ကိုမ်ားေစမယ္။ အသဲထိခိုက္၊ ဗိုက္နာ၊ အေရျပားနီျမန္း၊ ယားယံ၊ ဆီးခ်ိဳတက္တာေတြ ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။
(ကိုလက္စေထာ) မ်ားေနသူေတြကို ေဆးကုရတာ တေယာက္နဲ႔ တေယာက္ မတူပါ။ လူတိုင္းက (ကိုလက္စေထာ) ကို ထုတ္ေပးေနျပီး ဒါကိုအသံုးျပဳေနၾကတယ္။ ႏွစ္ေနရာလံုးမွာ မတူၾကပါ။ ေယာက္်ားေတြနဲ႔ မိန္းမေတြကို ေဆးကုရတာ မတူဘူး။ (ကိုလက္စေထာ) မ်ားေနလို႔ ခ်က္ခ်င္းစိတ္ မပ်က္ပါနဲ႔ အေမရိကားမွာကိုယ္လိုလူမ်ိဳးသန္း ၁ဝဝ ရွိေနတယ္။ ဒီလူေတြက Total cholesterol 200 mg/dLထက္ မ်ားေနၾကတယ္။ သူတို႔ကိုေဆးကုတဲ့အခါ ႏွစ္ေယာက္ထပ္တူတယ္ ဆိုတာေတာင္ ရွားတယ္။ အစားဆင္ျခင္တာနဲ႔ ကိုယ္လက္လႈတ္ရွားမႈေတြလုပ္တာနဲ႔ အဆင္ေျပသြားသူေတြ ရွိတယ္။
• ေဟာ္တယ္ေတြ၊ အေနာက္ႏိုင္ငံေတြမွာ မနက္စာအျဖစ္စားသံုးေလ့မ်ားတဲ့
- ဝက္ေပါင္ေျခာက္က အဆီေတြမ်ားလို႔ ဆိုးေစတယ္။
- ေခ်ာကလက္ကိတ္မံု႔ကလဲ အတူတူဘဲ။
- အရက္ထဲမွာလဲ ကလိုရီ နဲ႔ သၾကားဓါတ္ မနည္းလွဘူး။ Triglyceride levels မ်ားေစႏိုင္တယ္။
• ဆီးခ်ိဳေရာဂါရွိေနရင္လဲ Triglyceride levels မ်ားေနႏိုင္တယ္။
- ကိုယ္အေလးခ်ိန္ေလွ်ာ့ခ်ပါ၊
- ကိုယ္လက္ေလ့က်င့္ခန္းပိုလုပ္ပါ၊
- ဖိုက္ဘာမ်ားမ်ားပါတဲ့ ပဲသီး၊ ဟင္းသီးဟင္းရြက္ေတြနဲ႔ သိပ္ျဖဴဆြတ္ေအာင္ခြ်တ္မထားတဲ့ အေစ့အဆံေတြ စားသံုးပါ။
• (HDL) ေကာင္းတဲ့ (ကိုလက္စေထာ) က 60 နဲ႔အထက္ရွိေနရင္ ႏွလံုးေရာဂါကို ကာကြယ္ရာ က်တယ္။ ဒီအမ်ိဳးအစားနည္းေနတာဟာ မေကာင္းပါ။
- ေယာက္်ားေတြဆိုရင္ 40 mg/dL ထက္နည္းေနရင္၊
- မိန္းမေတြဆိုရင္ 50 mg/dL ထက္နည္းေနရင္ မေကာင္းပါ။
- အံုးသီးဆံ၊ အံုးရည္ေတြမွာ ဆိုးတဲ့ (ကိုလက္စေထာ) ပါေနမဲ့ Saturated fat ေတြပါတယ္။
- သစ္ၾကားသီးကို အသင့္အတင့္စားေပးပါ။ သူ႔ထဲမွာ (ဖိုင္ဘာ) နဲ႔ (အိုမီဂါ ၃) ေတြပါလို႔ျဖစ္တယ္။
- Junk-food snack ဆိုင္ကေန အလြယ္ဝယ္ရတဲ့ ေခတ္ေပၚအစားအစာ၊ သြားရည္စာေတြမွာ ဆားနဲ႔ ကိုလက္စေထာမ်ားတယ္။
Dr. တင့္ေဆြ
https://www.facebook.com/pages/Dr-Tint-Swe/490031307758025
