2. ဆရာရွင့္ သားဥအိမ္ထဲမွာရွိေသာ cyst ေခၚ အရည္အိတ္ကေလးမ်ား (Polycystic ovary syndrome) အေၾကာင္း သိခ်င္လို႔ပါဆရာ။ သား၊ သမီးယူတဲ့အခ်ိန္မွာ အေႏွာက္အယွက္ ျဖစ္ႏိုင္လား။ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္တဲ့ အခ်ိန္မွာေရာ သေႏၶသားကို ထိခိုက္ႏိုင္ပါသလား ဆရာ။
3. သမီး အသက္က အခု ၂၇ ႏွစ္ပါ။ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ကေတာ့ 48 KG ေလာက္မွာပဲ ရွိပါတယ္။ အပ်ိဳေပၚဝင္စ ၁၅ ႏွစ္ ေလာက္ကတည္းက ရာသီေသြး မမွန္တတ္ပါ။ အခုထိ တခါတေလ ၂ လ ၃ လ ျခားပါတယ္။ ၾကာခ်ိန္ ၃ ရက္ ေလာက္ဘဲ ရွိတတ္ျပီး၊ အရမ္း ဗိုက္နာျခင္းေတာ့ မရွိသေလာက္ပါ။ အသက္ ၁၉ ႏွစ္တုန္းကေတာ့ ၆ လ အထိ ထိန္ဖူးျပီး၊ ႏုတ္ခမ္းေမႊး ေရးေရးလဲ သတိထားမိပါတယ္။ ျပီးေတာ့ အေမြး (ေျခသလံုး၊ ဂ်ိဳင္း) လဲ နည္းနည္း ၾကမ္းသလို၊ Areola ႏို႔အေရာင္ရင့္ အဝိုင္း ပတ္ပတ္လည္မွာလဲ အေမြးေလးေတြက ခပ္ၾကမ္းၾကမ္းနဲ႔ ရွည္ပါတယ္။ က်ား-ေဟာ္မုန္းသတၱိ ကဲတာပါလားရွင္။ အဲ့လိုေတြရွိလို႔ ကေလးမရမွာ အရမ္း စိုးရိမ္မိပါတယ္။ ၆ လ ေလာက္ေနရင္ ကေလး ယူခ်င္လို႔ ဘယ္လို တားေဆးက အဆင္ေျပမလဲ။ သံုးလခံထိုးေဆး ဆိုရင္လဲ ကေလး ျပန္ရဖို႔ ၾကာမွာ စိုးရိမ္လို႔ပါ။
ပဌမေမးခြန္းေမးသူ Metformin ေဆးက ဆီးခ်ိဳအတြက္ေပးပါတယ္။ PCOS ေရာဂါဆိုတာ အမ်ိဳးသမီး မီးယပ္ေရာဂါတခု ျဖစ္တယ္။ အမ်ိဳးသမီး ၅-၁ဝ% မွာ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ကေလးမရျဖစ္ရတဲ့ အဓိက အေၾကာင္းတရားလဲ ျဖစ္တယ္။ ေရာဂါလကၡဏာက ဆယ္ေက်ာ္သက္ကတည္းက စတယ္။
ရာသီမမွန္တာ၊ ရာသီမလာတာ၊ ဝက္ျခံထြက္တာ၊ ကိုယ္အေလးခ်ိန္မ်ားတာ၊ အေမႊးေပါက္မ်ားတာ၊ လူအဝလြန္လာတာ၊ ဆီးခ်ိဳ-ေသြးတိုး-ႏွလံုးေရာဂါေတြ ျဖစ္လာႏိုင္တယ္ ။ ေဆးကုသမႈ ေသေသျခာျခာ လုပ္ရင္ အမ်ားၾကီး သက္သာေစတယ္။ ေရာဂါလကၡဏာ တခုခ်င္းကို ကုသရတယ္။
PCOS ေရာဂါကို Stein-Leventhal syndrome လို႔လဲ ေခၚတယ္။ မ်ိဳးဥအိမ္ေတြမွာ အက်ိတ္ေလးေတြ အမ်ားၾကီး ျဖစ္ေနတယ္။ ဘာလို႔ျဖစ္သလဲ၊ အေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳး ရွိႏိုင္တယ္။ တခါတေလ မသိႏိုင္ဘူး။ မ်ိဳးရိုးနဲ႔ ပါတ္ဝန္းက်င္ကေနလဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ တခ်ိဳ႕ ဒီေရာဂါရွိတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ ဦးေႏွာက္ထဲက Pituitary gland ကေန ထုတ္ေပးတဲ့ LH ေဟာ္မုန္း လဲမ်ားေနတာ ေတြ႔ရေသးတယ္။
ဒီေရာဂါရဲ႕ ပင္မလကၡဏာကေတာ့ -
1. Menstrual disturbances ရာသီမမွန္တာ နဲ႔
2. Androgens က်ား-ေဟာ္မုန္းမ်ားေနတာ ၂ ခု ျဖစ္တယ္။
ရာသီမမွန္ဘူးဆိုတာ -
1. Primary amenorrhea ေမြးကတည္းက ရာသီတခါမွ မလာတာ၊
2. Oligomenorrhea ရာသီအလာနည္းတာ၊
3. Secondary amenorrhea ရာသီထိန္တာ၊
4. Anovulatory cycles ရာသီလာေပမဲ့ မ်ိဳးဥ မထြက္တာ နဲ႔
5. Heavy bleeding ေသြးအမ်ားၾကီး ဆင္းတာ၊ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။
က်ား-ေဟာ္မုန္းမ်ားေနလို႔ ျဖစ္လာမဲ့ လကၡဏာကေတာ့ -
1. Acne ဝက္ျခံေပါက္တာ၊
2. Hirsutism အေမႊးေပါက္မ်ားတာ၊
3. Male-pattern hair loss ေယာက္်ားေတြလို ဆံပင္ကြ်တ္တာ (ထိပ္ေျပာင္တာ) ေတြ ျဖစ္တယ္။
တျခား လကၡဏာကေတာ့ -
• Obesity and weight gain ကိုယ္ေလး-လူဝမယ္၊
• Elevated insulin levels and insulin resistance ဆီးခ်ိဳထိန္းတဲ့ (အင္စူလင္) ေဟာ္မုန္း မ်ားေနမယ္၊
• Oily skin အေရျပား အဆီျပန္မယ္၊
• Dandruff ေခါင္းမွာ ေဘာက္ ေပါက္မယ္၊
• Infertility ကေလးမရျဖစ္မယ္၊
• Skin discolorations အေရျပား အေရာင္ေျပာင္းတာ တခ်ိဳ႕ေနရာေတြမွာ ျဖစ္မယ္၊
• High cholesterol levels (ကိုလက္စေထာ) မ်ားေနမယ္၊
• Elevated blood pressure ေသြးဖိအားမ်ားေနမယ္၊
• Multiple, small cysts in the ovaries မ်ိဳးဥအိမ္မွာ အက်ိတ္ေတြ ျဖစ္ေနတာေတြ ျဖစ္တယ္။
ေရာဂါလကၡဏာေတြကသာ ေရာဂါ နာမယ္ တပ္တာနဲ႔ ကုသတာအတြက္ အေရးၾကီးတယ္။ မ်ိဳးဥအိမ္မွာ အက်ိတ္ေလးေတြ ေတြ႔တာနဲ႔ေတာ့ ေရာဂါမဟုတ္ေသးဘူး။ ေရာဂါ ဟုတ္-မဟုတ္ကို ေရာဂါလကၡဏာေတြ ၾကည့္ရမယ္။
• Androgen က်ား-ေဟာ္မုန္း (အင္ဒရိုဂ်င္) စစ္ရတယ္။ DHEA နဲ႔ Testosterone ေတြ ကဲေနတတ္တယ္။ က်ား-ေဟာ္မုန္း (တက္စတိုစတီရံုး) မ်ားေနတာ တခုထဲနဲ႔ေတာ့ PCOS ေရာဂါလို႔ မေျပာပါ။
• Hypothyroidism လည္ပင္းၾကီး ေဟာ္မုန္းနည္းတာ စစ္ရတယ္။
• Prolactin ေခၚတဲ့ ႏို႔ထြက္-ေဟာ္မုန္း စစ္ရတယ္။
• မ်ိဳးဥအိမ္ Ovary နဲ႔ Adrenal glands ေက်ာက္ကပ္အထက္က (အျဒီနယ္လ္) အိတ္ေတြ Tumor အလံုး ျဖစ္ေနသလား စစ္ရတယ္။
Ultrasound ရိုက္ရင္ Ovary မ်ိဳးဥအိမ္မွာ အရည္ေအာင္းေနတဲ့ Cysts အိတ္ေလးေတြ ေတြ႔မယ္။ Computed Tomography (CT scan) နဲ႔ Magnetic Resonance Imaging (MRI) ေတြ ရိုက္ရင္ လဲ ေတြ႔မယ္ ။ CT scans ရိုက္တာက X-rays နဲ႔ Dyes သံုးရလို႔ လူတိုင္းကို မလုပ္ပါ။
PCOS ကို ဘယ္လို ကုသမလဲ -
1. အမ်ိဳးသမီး အသက္ကိုၾကည့္ ကုရတယ္။ ငယ္သူေတြကို Birth control pill ကိုယ္ဝန္တားေဆး ေပးႏိုင္တယ္။ ရာသီမွန္ေစမယ္၊ သားအိမ္ကင္ဆာ အျဖစ္နည္းေစမယ္။
2. ေနာက္တနည္းကေတာ့ Progesterone ေဟာ္မုန္းကို ေပးလိုက္-ရပ္လိုက္ လုပ္တယ္။ ကိုယ္ဝန္ကိုေတာ့ တားေပးမွာ မဟုတ္ဘူး။
3. Acne ဝက္ျခံေပါက္ေနသူ၊ Excess hair growth အေမႊးမ်ားေနသူေတြကို Diuretic ဆီးသြားေဆး Spironolactone (Aldactone) ေပးႏိုင္တယ္။ သူေတို႔ကို ဒီေဆးေပးရင္ Potassium levels (ပိုတက္ဆီယမ္) စစ္ေနရမယ္၊ Kidney function ေက်ာက္ကပ္ စစ္ေနရမယ္။
4. မ်က္ႏွာ အေမႊးေပါက္သူေတြက Eflornithine (Vaniqa) (ခရင္) လိမ္းရတယ္။
5. ကေလးရခ်င္သူေတြဆိုရင္ Clomiphene (Clomid) ေဆးေပးရင္ Ovulation မ်ိဳးဥထြက္ေစႏိုင္တယ္။ လိုအပ္ရင္ Gonadotropin ေဟာ္မုန္း ေပးမယ္။ တျခား ကေလးရေစနည္းေတြ သံုးႏိုင္တယ္။
6. ကိုယ္အေလးခ်ိန္ ခ်ရမယ္။
7. ဆီးခ်ိဳ အမ်ိဳးအစား (၂) ရွိေနရင္ Metformin (Glucophage) ေဆးေပးမယ္။
8. ခြဲစိတ္ကုသဘို႔လိုရင္ Ovarian drilling နည္း လုပ္ရမယ္။
ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
https://www.facebook.com/pages/Dr-Tint-Swe/490031307758025
