အိမ္ေထာင္သည္ပါဆရာ ။ သမီးက ခု ၃၅ ႏွစ္႐ွိပါျပီ။ အသက္ ၂၂ ႏွစ္တုန္းက မ်ဳိးဥျပြန္မွာ ေသြးလံုးေတြ႔လို႔ ထုတ္ထားျပီးျဖတ္ထားပါတယ္ ။ ၃၄ ႏွစ္က်ေတာ့ ေသြးလံုး ထပ္ေတြ႔တယ္။ Operation အေသးေပါ့ ထပ္လုပ္တယ္ ။ ဗိုက္ေတာ့ မခြဲရဘူး။ ေနာက္ Ultrasound ထပ္႐ိုက္ၾကည့္ေတာ့ clear တဲ့။ မေန႔က ဗိုက္ေတြ အရမ္းေအာင့္ေနလို႔ေဆးရံု ထပ္ျပန္ျပေတာ့ ေရအိပ္ေတြ႔တယ္တဲ့။ သားအိမ္ထဲ ပိုး၀င္တာလည္းေတြ႔တယ္ ။ ကေလးလည္းမရမဲ့အတူတူ ဒုကၡအျမဲေပးေနေတာ့ သားအိမ္ပါ ထုတ္ခ်င္ေနပါတယ္ဆရာ။ ဘယ္လိုလုပ္ရမလဲဆိုတာ လမ္းၫြန္ပါဦးေနာ္။ ေက်းဇူးတင္ပါတယ္႐ွင့္။
အာလ္ထြာေဆာင္း အေျဖစာေၾကာင္း (ပံုမဟုတ္) သိပါသလား။
Ultrasound က ခဏေန႐ိုက္ပို႔ေပးမယ္ဆရာ။ ဒါကေဆးစာအုပ္ကဟာပါဆရာ။
အမ်ိဳးသမီးတင္ပါးဆံုတြင္းေရာင္ျခင္း Pelvic inflammatory disease (PID) ဆိုတာ မ်ိဳးပြါးႏိုင္တဲ့အရြယ္ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ အမ်ားဆံုးျဖစ္တဲ့ လိင္ကတဆင့္ကူးစက္ေရာဂါတခုျဖစ္တယ္။ ေပါ့ေသးေသးကေန ဆိုးဆိုးဝါးဝါးအထိရွိတယ္။ (ဂႏိုရီးယား) နဲ႔ (ကလာမိုင္ဒီယား) ပိုး ၂ မ်ိဳးကေန အမ်ားဆံုးကူးစက္ေစတယ္။ ၃ဝ-၄ဝ% က ပိုးတမ်ိဳးမကေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။ ဗက္တီးရီးယားေတြဟာ ေမြးလမ္းအဝနဲ႔ ေအာက္ပိုင္းကေန အထက္ကို တက္တယ္ ။ သာမန္ဆိုရင္ ဘာပိုးမွရွိမေနတဲ့ သားအိမ္အတြင္းနဲ႔ အနီးတဝိႈက္ ကိုေရာက္လာႏိုင္တယ္ ။ ကူးစက္ေရာဂါတခုခု ရွိေနသူေတြ၊ လိင္ဆက္ဆံဘက္ အေဖၚမ်ားသူေတြ၊ အပ်ိဳေဘာ္ဝင္စအရြယ္ေတြ ၊ မူးယစ္ေဆးသံုးသူေတြ၊ IUCD ကုိယ္ဝန္တားပစၥည္းထည့္ထားသူေတြနဲ႔ Douching ဗဂ်ိဳင္းနားကို ခဏခဏေဆးရည္နဲ႔ ေဆးေၾကာတတ္သူေတြမွာ ပိုအျဖစ္မ်ားတယ္ ။ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ရင္ အျဖစ္နည္းလာတာေတြ႔ရေပမဲ့ ကိုယ္ဝန္ ပထမ ၃ လအတြင္းမွာလာျဖစ္ရင္ အထဲကကေလးကို ထိခိုက္ႏိုင္တယ္။
တင္ပါးဆံုတြင္းေရာင္ရမ္းျခင္း ျဖစ္ေစတဲ့ပိုးေတြ
- လိင္ကတဆင့္ကူးစက္တဲ့ ဂႏိုးရီးယားနဲ႔ ကလာမိုင္ဒီးယားေတြကေနအမ်ားဆံုးျဖစ္ေစတယ္။ ဗဂ်ိဳင္းနားထဲမွ ရွိေနျပီး ျဖစ္တဲ့ပိုးေတြကေနလည္း အထက္တက္ျပီး ေရာင္ရမ္းေစႏိုင္တယ္။
- ေလၾကိဳက္ပို္းေတြ = Non-hemolytic streptococcus, E. coli, Group-B streptococcus & staphylococcus ပိုးေတြ၊
- ေလမၾကိဳက္ပိုးေတြ = Bacteroides species- fragilis & bivius, Peptostrepococcus & peptococcus ပိုးေတြ၊
- တျခားပိုးေတြ = Mycoplasma hominis Gardnerella vaginalis Actinomyces Ureaplasma Mycobacterium tuberculosis ပိုးေတြ။
ဘယ္နည္းနဲ႔ပိုးေတြေရာက္လာသလည္း
ေအာက္ဖက္ကေန အထက္တက္လာနည္းနဲ႔သားအိမ္အဝကေန သားအိမ္၊ သားအိမ္ျပြန္၊ မ်ိဳးဥအိမ္ စတာေတြဆီ ေရာက္တယ္။ အတူေနလို႔ထြက္တဲ့သုက္ရည္နဲ႔ ရာသီေသြးအထက္ဆန္တာကေနလည္း ေအာက္ကေန အထက္ တက္လာႏိုင္ေသးတယ္။
ေရာဂါလကၡဏာမ်ား
- ဗိုက္ ဘယ္-ညာ ေအာက္ပိုင္းနာျခင္း၊ ဂိုႏိုးရီးယားဆိုရင္ ပိုးဝင္ျပီးေနာက္ ၃ ရက္အၾကာမွာျဖစ္၊ ကလာမိုင္ဒီးယားဆိုရင္ ၅-၇ ရက္အၾကာမွာျဖစ္။
- ကိုယ္ပူဖ်ား (> 38.3˚C/101F)၊ အားယုတ္၊ ေခါင္းကိုက္၊ ေမြးလမ္းကတခုခုဆင္း၊ ရာသီဆင္းမမွန္ျဖစ္၊ အဆင္းမ်ား၊ ဆီးေအာင့္၊ ပ်ိဳ႕-အန္၊ အတူေနရင္နာျခင္း။ ႏွလံုးခုန္ျမန္၊ ေရဓါတ္နည္း၊ လွ်ာအျဖဴဖတ္ျဖစ္။ ဗိုက္ကိုဖိရင္နာ၊ အသည္းေနရာဖိရင္လည္းနာ။
- ေမြးလမ္းေၾကာင္းစမ္းသပ္ရင္ အျဖဴစတာဆင္းေနတာေတြ႔။ ဆီးလမ္းအဝေရာင္ေနတာေတြ႔။ ဘာသိုလင္ျပြန္ဝကေန ဖိလိုက္ရင္ ျပည္ထြက္လာတာေတြ႔။ သားအိမ္ဝကိုဖိရင္နာ။ ေဘးအနားလည္းဖိရင္နာ။ အူအတက္ေရာင္ျခင္းနဲ႔ခြဲျခားရမယ္။
ေနာက္ဆက္တြဲျဖစ္ျခင္းမ်ား
အျမန္ျဖစ္ျခင္း
- Pelvic peritonitis တင္ပါးဆံုတြင္း အတြင္းဖံုလႊာေရာင္ျခင္း၊
- Septicemia ေသြးထဲပိုးေရာက္ျခင္း၊
- Arthritis အဆစ္ေရာင္ျခင္း၊
- Myocarditis ႏွလံုးေရာင္ျခင္း။
ေနာက္ပိုင္းျဖစ္ျခင္းမ်ား
- အတူေနရင္မနာသင့္ပဲနာျခင္း၊
- သားသမီးမရျဖစ္ျခင္း၊ သားအိမ္ျပြန္ပိတ္လို႔ (၁) ၾကိမ္ျဖစ္သူ = ၁၂%၊ (၂) ၾကိမ္ျဖစ္သူ = ၂၅%၊ (၃) ၾကိမ္ျဖစ္သူ = ၅ဝ%။
- သားအိမ္ျပင္ပသေႏၡတည္ျခင္း တျခားအမ်ိဳးသမီးေတြထက္ ၆-၁ဝ% ျဖစ္ႏိုင္ေျခပိုမ်ားတယ္။
- အတြင္းအဂၤါေတြတြယ္ကပ္ျခင္း။
- နာတာရွည္ တင္ပါးဆံုတြင္းေရာင္ရမ္းျခင္း၊ ျပည္တည္ေစတဲ့ပိုးေတြနဲ႔ တီဘီပိုးကေနျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။
- နာတာရွည္ တင္းပါဆံုမွာနာေနျခင္းနဲ႔ လူကေနမေကာင္းျဖစ္ေနျခင္း။
အထဲမွာဘာေတြျဖစ္မလည္း
- Acute salpingitis သားအိမ္ျပြန္ေတြေရာင္ျခင္း။ ေရာင္-နီ-အရည္ထြက္-အနာျဖစ္။
- Pelvic pus အတြင္းပိုင္းျပည္တည္ျခင္း။
- Tubovarian abcess သားအိမ္ျပြန္ + မ်ိဳးဥအိမ္ ျပည္တည္နာျဖစ္ျခင္း။
- Retort shaped ထိခိုက္ေနရာေတြ ေသြးမဝျဖစ္၊ ပံုပန္းေျပာင္းလဲ။
- Peritonitis, paralytic ileus, subdiaphragmatic and perinephric abcess အထက္ဆက္တက္ျပီး ဗိုက္အတြင္းဖံုးလႊာ ေရာင္ျခင္း၊ ဗိုက္ထဲျပည္တည္ျခင္း။
ဘယ္လိုကုသမလည္း
နာတာသက္သက္အတြက္ Ibuprofen တခါေသာက္ ၁ ျပား၊ တေန႔ ၂-၃ ခါ၊ အစာနဲနီးနီး ေသာက္ႏိုင္တယ္။ ေဆးေၾကာင့္ အစာအိမ္နာျဖစ္တာကာကြယ္ဘို႔ ေလနာေဆးေတြနဲ႔တြဲေသာက္သင့္တယ္။ Cimetidine (Tagamet, Parenteral) 300 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ 400 mg အိပ္ယာဝင္။ Ranitidine 150 mg အိပ္ယာဝင္။ Omeprazole 40 mg တေန႔ ၁ ၾကိမ္ အစာမစားမီ၊ ၄-၈ ပါတ္။ Pantoprazole 40 mg တေန႔ ၁ ၾကိမ္ ၄-၈ ပါတ္။ PID ကိုကုသရတာမွာ ေဆးကိုညႇာလို႔မရပါ။ ပိုးအမ်ားကိုႏိုင္တာေပးရမယ္။ ေရရွည္အတြက္လည္းၾကည့္ရတယ္။
အျပင္လူနာနည္း (၁)
Ceftriaxone 250 mg IM တလံုးတည္းထိုး + Doxycycline 100 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ၁၄ ရက္။ Metronidazole 500 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ၁၄ ရက္ကို ေပးသင့္သူကိုေပးမယ္။
အျပင္လူနာနည္း (၂)
Cefoxitin 2 g IM တလံုးထဲထိုး + Probenecid 1 g စားေဆးတြဲေပး + Doxycycline 100 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ၁၄ ရက္။
Metronidazole 500 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ၁၄ ရက္ကို ေပးသင့္သူကိုေပးမယ္။
အျပင္လူနာနည္း (၃)
Cefotaxime ထိုးေဆး (သို႔) Cefotaxime 0.5 g IM တၾကိမ္ထိုး + Doxycycline 100 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ၁၄ ရက္။
Metronidazole 500 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ၁၄ ရက္ကို ေပးသင့္သူကိုေပးမယ္။
စားေဆးေပးတာ ၇၂ နာရီအတြင္း တိုးတက္လာရမယ္။ မရရင္ ေဆးရံုတင္ကုသရမယ္။ လိုရင္ ဗွိုက္ထဲကိရိယာထည့္ စစ္ေဆးတာ လုပ္ရမယ္။ လိင္အတူေနဖက္ကိုလည္း စစ္ေဆးျပီး ေဆးကုရမယ္။ ကိုယ္ဝန္ရွိေနသူဆိုရင္ ကေလး ေစာေမြးတတ္တယ္။ ေဆးထိုးကုသေပးရမယ္။
ေဆးရံုတက္လူနာေပးနည္း (၁)
Cefotetan 2 g IV ၁၂ နာရီတခါ။ (သို႔) Cefoxitin 2 g IV ၆ နာရီတခါ + Doxycycline 100 mg ၁၂ နာရီတခါ။ ထိုးေဆးကို ၂၄ နာရီေပးျပီးေနာက္ စားေဆးဆက္ရတယ္။ Doxycycline 100 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္ ၁၄ ရက္။ ျပည္တည္ေနရင္ Clindamycin (သို႔) Metronidazole + Doxycycline ေပးရမယ္။
ေဆးရံုတက္လူနာေပးနည္း (၂)
Clindamycin 900 mg IV ၈ နာရီတခါ။ + Gentamicin IV or IM (2 mg/kg) စေပးျပီး၊ (1.5 mg/kg) ၈ နာရီ တၾကိမ္။ (သို႔) (3–5 mg/kg) တၾကိမ္တည္းေပး။ ထိုးေဆးကို ၂၄ နာရီေပးျပီးေနာက္ စားေဆးဆက္ရတယ္။ Doxycycline 100 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္ ၁၄ ရက္။ (သို႔) Clindamycin 450 mg တေန႔ ၄ ၾကိမ္၊ ၁၄ ရက္။ ျပည္တည္ေနရင္ Clindamycin ဆက္ေပးရမယ္။
ေဆးရံုတက္လူနာေပးနည္း (၃)
Ampicillin/Sulbactam 3 g IV ၆ နာရီတခါ + Doxycycline 100 mg ၁၂ နာရီတခါ။
ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
https://www.facebook.com/drtintswe
