၁။ ၂၃ႏွစ္ ကြ်န္မမွာ PCOS ေရာဂါျဖစ္ေနပါတယ္ဆရာ။ အပ်ိဳဘဝထဲက ရာသီပုံမွန္မလာတာကို ဂ႐ုမစိုက္ပဲေနခဲ့မိပါတယ္။ အခုအိမ္ေထာင္က်ျပီး ကေလးလိုခ်င္တာမို႔ ေဆးခန္းျပမွ ကြ်န္မမွာ အရည္အိတ္ေလးေတြ ရွိေနတာ သိခဲ့ရပါတယ္။ သားဥအိမ္ ၂ ဖက္လုံးမွာရွိေနပါတယ္။ ကြ်န္မျပတဲ့ဆရာဝန္က အရည္အိတ္မ်ားမွာ တလက္မေတာင္မျပည့္တာမို႔ စိတ္ပူစရာမလိုေၾကာင္း ကေလးရရင္ သူ႔အလိုလိုေပ်ာက္သြားမယ္ျဖစ္ေၾကာင္း ေျပာပါတယ္။ ေဆးေတြပဲ ေသာက္ခိုင္းျပီး ကိုယ္အေလးခ်ိန္ေလ်ာ့ဖို႔ေျပာပါတယ္။ ရာသီလာတဲ့ဒုတိယရက္မွာ သားဥေႂကြေဆး မနက္တႀကိမ္ ညတႀကိမ္ ေသာက္ခိုင္းပါတယ္ဆရာ။ အခုဆို ၂လရွိပါျပီ။ ကြ်န္မသိခ်င္တာကေတာ့ကေလးရႏိုင္ပါ့မလားဆိုတာပါပဲ
ေဆးစစ္ခ်က္ေတြလဲ ပို႔ေပးလိုက္ပါတယ္ဆရာ။ ဆရာအားတဲ့အခ်ိန္ေလးကြ်န္မစာကိုေျဖၾကားေပးေစလိုပါတယ္။ စာလုံးေပါင္း အမွားပါရင္လဲခြင့္လႊတ္ပါဆရာ။ (ရရစ္မပါတာေတြအားလံုးကုိ ျပင္လိုက္ပါတယ္။ ေဆာရီး။)
၂။ ဆရာ မဂၤလာပါရွင္ PCOS အေၾကာင္းေလး သိခ်င္လို႔ပါ။ Age- 26 Gender-Female (Single) Weight 118lb Height 5’ 4” BP 110/70 ရာသီလာတာ မမွန္တာေတြေၾကာင့္ (၆ လတၾကိမ္ခန္ ့သာရာသီလာျခင္း) ဆရာ၀န္ ျပျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ အာလ္ထြာေဆာင္း ရိုက္ျပီးေနာက္ သားဥအိမ္မွာ အရည္အိတ္ေလးေတြ ျဖစ္ေနတယ္ဆိုတာ သိခဲ့ရပါတယ္။ ဒါကို PCOS လို ့ေခၚေၾကာင္းလဲ သိရပါတယ္။ ဒီေရာဂါဟာ ၀ေစတတ္ (သို႔) ပိန္ေစတတ္တယ္လို႔လဲ အၾကမ္းဖ်င္း သိရပါတယ္ရွင္။ အခုဆရာ၀န္က Diane-35 ဆိုတဲ့ေဆးကို ၆လ ေသာက္ခိုင္းပါတယ္ရွင္။ ၆လျပည့္တဲ့ အခါ ျပန္ျပရပါမယ္။ အခုေတာ့ ေဆးေသာက္ရတာ ၂လရွိပါျပီ။ ေရာဂါအေၾကာင္း ျပည့္ျပည့္စံုစံုေလး သိခ်င္မိပါတယ္ဆရာ။ အင္တာနက္မွာ ရွာဖတ္ေပမယ့္ အဂၤလိပ္လိုေတြဆိုေတာ့ လံုးေစ့ပတ္ေစ့ နားမလည္လို႔ပါ။ ေအာက္ပါ ေမးခြန္းေလးေတြကိုေတာ့ အခ်ိန္ရရင္ ေျဖၾကားေပးပါဆရာ။ ဒီေရာဂါသည္ အရွင္းေပ်ာက္ကင္းႏိုင္သလား။ အစားအေသာက္ ပံုမွန္သာစားေပမယ့္ မသိမသာေလး ၀၀လာပါတယ္။ 88 lb ခန္႔ကေန ၂ ႏွစ္အတြင္းမွာ 118 lb ျဖစ္လာတာပါ။ ဒါ့ေၾကာင့္ စားေသာက္ေနထိုင္ရမည့္ ပံုစံေလးလဲ သိပါရေစရွင္။ ကိုယ္ကာယေလ့က်င့္ခန္းလုပ္ရန္ လိုအပ္သလားဆိုတာေလးလဲ သိခ်င္ပါတယ္။ ေနာင္ ကေလး လိုခ်င္သည့္အခါ လြယ္ကူပါ့မလား။ ရႏိုင္ပါ့မလား။ ေရာဂါရဲ ့ဆိုးက်ိဳးေတြလဲ သိခ်င္ပါတယ္။ ေဆာင္ရန္/ေရွာင္ရန္ ေလးေတြလဲ ေျပာျပေပးပါရွင္။ အာလ္ထြာေဆာင္း မွတ္ခ်က္ပါ ပို႔ေပးထားပါတယ္ရွင္။ ဆရာက်န္းမာရႊင္လန္းပါေစ။
၃။ ဆရာရွင့္ PCOS ေရာဂါအေၾကာင္း ကို Link ေလးမ်ားရႏိုင္ပါမလား။ ရွာတာမေတြ႔ေသးလို႔ပါရွင့္။
၄။ ဆရာ႐ွင့္ သမီးအသက္ ၂၃ ပါ single ပါ႐ွင္။့ လြန္ခဲ့တဲ့ႏွစ္ေလာက္ကတည္းက ရာသီလာရင္ေအာင့္ပါတယ္။ og ျပေတာ့ သမီးမွာေရအိတ္႐ွိေနတယ္ေျပာလို႔ meftal spas ေသာက္ေဆးေပးပါတယ္။ အဲ့ေဆးေသာက္တာသက္သာပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ သမီးအစာအိမ္ေရာင္လို႔ အူလမ္းေၾကာင္းဆရာဝန္က အဲ့ေဆးမေသာက္ခိုင္းဘူး႐ွင္။့ ၿပီးခဲ့တဲ့လကတည္းက ျပန္ေအာင့္တာ ဒီလရာသီက တရက္ထဲလာၿပီး အၾကည္ရည္ေတြဘဲဆက္တိုက္ဆင္းပါတယ္ og ျပန္ျပေတာ့ သမီးကို ultrasound ျပန္႐ိုက္ေတာ့ ေရအိတ္ေတြကေသးေသးေလးေတြမ်ားႀကီး႐ွိတယ္ေျပာပါတယ္။ တလႏွစ္ႀကိမ္ ေဆးထိုးခိုင္းပါတယ္။ ေဆးက medroxyprogesterone acetate 150 mg ၉လဆက္တိုက္ ၃လေနျပန္ၿပီး ultrasound ႐ိုက္ခိုင္းပါတယ္။ ေရအိတ္က ေပ်ာက္ႏိုင္လား ဘာေတြဆင္ျခင္ရမလဲဆိုတာရယ္ အခုသမီးကိုေပးတဲ့ထိုးေဆးမွာ ဘာအက်ိဳးသက္ေရာက္မႈ႐ွိမလဲသိခ်င္တာပါ႐ွင့္။ သမီးကိုေပးထားတဲ့ထိုးေဆးပါ။ သမီးေျပာတာအမွားပါမွာစိုးလို႔ ပံုပို႔ေပးတာပါ႐ွင့္။ ေရအိတ္က ဘယ္ဘက္မွာ ႐ွိေနတယ္ေျပာပါတယ္႐ွင့္။ သမီးရာသီၿပီးတာ ဆယ္ရက္ေက်ာ္ပါၿပီ။ အခုထိလဲ ဘယ္ဘက္ဆီးခံုဘက္က တခ်က္တခ်က္ေအာင့္ေနတုန္းမို႔ပါ။ သမီးေမးတာေတြအမွားပါခဲ့ရင္ ခြင့္လႊတ္ပါ႐ွင့္။
Polycystic Ovarian Disease (PCOD) လို႔လည္းေခၚတယ္။ Polycystic Ovarian Syndrome (PCOS) မ်ိဳးဥအိမ္ အက်ိတ္မ်ားေရာဂါဆိုတာ အမ်ိဳးသမီး မီးယပ္ေရာဂါတခု ျဖစ္တယ္။ အမ်ိဳးသမီး ၅-၁ဝ% မွာ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ကေလးမရျဖစ္ရတဲ့ အဓိကအေၾကာင္းတရားလဲ ျဖစ္တယ္။ ေရာဂါလကၡဏာက ဆယ္ေက်ာ္သက္ကတည္းကစတယ္။ ရာသီမမွန္တာ၊ ရာသီမလာတာ၊ ဝက္ျခံထြက္တာ၊ ကိုယ္အေလးခ်ိန္မ်ားတာ၊ အေမႊးေပါက္မ်ားတာ၊ လူအဝလြန္လာတာ၊ ဆီးခ်ိဳ-ေသြးတိုး-ႏွလံုးေရာဂါေတြ ျဖစ္လာႏိုင္တယ္။ ေဆးကုသမႈ ေသေသခ်ာခ်ာလုပ္ရင္ အမ်ားၾကီးသက္သာေစတယ္။ ေရာဂါလကၡဏာ တခုခ်င္းကို ကုသရတယ္။
PCOS ေရာဂါကို Stein-Leventhal syndrome လို႔လဲ ေခၚတယ္။ မ်ိဳးဥအိမ္ေတြမွာ အက်ိတ္ေလးေတြ အမ်ားၾကီး ျဖစ္ေနတယ္။ ဘာလို႔ျဖစ္သလဲ၊ အေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳး ရွိႏိုင္တယ္။ တခါတေလ မသိႏိုင္ဘူး။ မ်ိဳးရိုးနဲ႔ ပါတ္ဝန္းက်င္ကေနလဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ တခ်ိဳ႕ ဒီေရာဂါရွိတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ ဦးေႏွာက္ထဲက Pituitary gland ကေန ထုတ္ေပးတဲ့ LH ေဟာ္မုန္း လဲမ်ားေနတာ ေတြ႔ရေသးတယ္။
ဒီေရာဂါရဲ႕ ပင္မလကၡဏာကေတာ့ -
၁။ Menstrual disturbances ရာသီမမွန္တာ နဲ႔
၂။ Androgens က်ားေဟာ္မုန္းမ်ားေနတာ ၂ ခု ျဖစ္တယ္။
ရာသီမမွန္ဘူးဆိုတာ -
၁။ Primary amenorrhea ေမြးကတည္းက ရာသီတခါမွ မလာတာ၊
၂။ Oligomenorrhea ရာသီအလာနည္းတာ၊
၃။ Secondary amenorrhea ရာသီထိန္တာ၊
၄။ Anovulatory cycles ရာသီလာေပမဲ့ မ်ိဳးဥ မထြက္တာ နဲ႔
၅။ Heavy bleeding ေသြးအမ်ားၾကီး ဆင္းတာ၊ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။
က်ား-ေဟာ္မုန္းမ်ားေနလို႔ ျဖစ္လာမဲ့ လကၡဏာကေတာ့ -
၁။ Acne ဝက္ျခံေပါက္တာ၊
၂။ Hirsutism အေမႊးေပါက္မ်ားတာ၊
၃။ Male-pattern hair loss ေယာက္်ားေတြလို ဆံပင္ကြ်တ္တာ (ထိပ္ေျပာင္တာ) ေတြ ျဖစ္တယ္။
တျခား လကၡဏာကေတာ့ -
• Obesity and weight gain ကိုယ္ေလး-လူဝမယ္၊
• Elevated insulin levels and insulin resistance ဆီးခ်ိဳထိန္းတဲ့ (အင္စူလင္) ေဟာ္မုန္း မ်ားေနမယ္၊
• Oily skin အေရျပား အဆီျပန္မယ္၊
• Dandruff ေခါင္းမွာ ေဘာက္ ေပါက္မယ္၊
• Infertility ကေလးမရျဖစ္မယ္၊
• Skin discolorations အေရျပား အေရာင္ေျပာင္းတာ တခ်ိဳ႕ေနရာေတြမွာ ျဖစ္မယ္၊
• High cholesterol levels (ကိုလက္စေထာ) မ်ားေနမယ္၊
• Elevated blood pressure ေသြးဖိအားမ်ားေနမယ္၊
• Multiple, small cysts in the ovaries မ်ိဳးဥအိမ္မွာ အက်ိတ္ေတြ ျဖစ္ေနတာေတြ ျဖစ္တယ္။
ေရာဂါလကၡဏာေတြကသာ ေရာဂါနာမယ္ တပ္တာနဲ႔ ကုသတာအတြက္ အေရးၾကီးတယ္။ မ်ိဳးဥအိမ္မွာ အက်ိတ္ေလးေတြ ေတြ႔တာနဲ႔ေတာ့ ေရာဂါမဟုတ္ေသးဘူး။ ေရာဂါ ဟုတ္-မဟုတ္ကို ေရာဂါလကၡဏာေတြ ၾကည့္ရမယ္။ Androgen က်ား-ေဟာ္မုန္း အင္ဒရိုဂ်င္ စစ္ရတယ္။ DHEA နဲ႔ Testosterone ေတြ ကဲေနတတ္တယ္။ က်ား-ေဟာ္မုန္း တက္စတိုစတီရံုး မ်ားေနတာ တခုထဲနဲ႔ေတာ့ PCOS ေရာဂါလို႔ မေျပာပါ။ Hypothyroidism လည္ပင္းၾကီးေဟာ္မုန္းနည္းတာ စစ္ရတယ္။ Prolactin ေခၚတဲ့ ႏို႔ထြက္ေဟာ္မုန္း စစ္ရတယ္။ မ်ိဳးဥအိမ္ နဲ႔ ေက်ာက္ကပ္အထက္က အျဒီနယ္လ္အိတ္ေတြ Tumor အလံုး ျဖစ္ေနသလား စစ္ရတယ္။
အာလ္ထြာေဆာင္းရိုက္ရင္ မ်ိဳးဥအိမ္မွာ အရည္ေအာင္းေနတဲ့ Cysts အိတ္ေလးေတြ ေတြ႔မယ္။ (CT scan) နဲ႔ (MRI) ေတြရိုက္ရင္လဲ ေတြ႔မယ္။ CT scans ရိုက္တာက X-rays နဲ႔ Dyes သံုးရလို႔ လူတိုင္းကို မလုပ္ပါ။
PCOS ကို ဘယ္လို ကုသမလဲ -
အမ်ိဳးသမီး အသက္ကိုၾကည့္ ကုရတယ္။ ငယ္သူေတြကို ကိုယ္ဝန္တားေဆး ေပးႏိုင္တယ္။ ရာသီမွန္ေစမယ္၊ သားအိမ္ကင္ဆာ အျဖစ္နည္းေစမယ္။ ေနာက္တနည္းကေတာ့ Progesterone ေဟာ္မုန္းကို ေပးလိုက္-ရပ္လိုက္ လုပ္တယ္။ ကိုယ္ဝန္ကိုေတာ့ တားေပးမွာ မဟုတ္ဘူး။ ဝက္ျခံေပါက္ေနသူ၊ အေမႊးမ်ားေနသူေတြကို ဆီးသြားေဆး Spironolactone (Aldactone) ေပးႏိုင္တယ္။ သူေတြတို႔ကို ဒီေဆးေပးရင္ ပိုတက္ဆီယမ္စစ္ေနရမယ္၊ Kidney function ေက်ာက္ကပ္ စစ္ေနရမယ္။ မ်က္ႏွာ အေမႊးေပါက္သူေတြက Eflornithine (Vaniqa) ခရင္လိမ္းရတယ္။ ကေလးရခ်င္သူေတြဆိုရင္ Clomiphene (Clomid) ေဆးေပးရင္ မ်ိဳးဥထြက္ေစႏိုင္တယ္။ လိုအပ္ရင္ Gonadotropin ေဟာ္မုန္း ေပးမယ္။ တျခား ကေလးရေစနည္းေတြ သံုးႏိုင္တယ္။ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ ခ်ရမယ္။ ဆီးခ်ိဳအမ်ိဳးအစား (၂) ရွိေနရင္ Metformin (Glucophage) ေဆးေပးမယ္။ ခြဲစိတ္ကုသဘို႔လိုရင္ Ovarian drilling နည္း လုပ္ရမယ္။
ေဆးေက်ာင္းမွာ ေရာဂါေဗဒသင္ရတံုးက လူေတြမွာျဖစ္တဲ့ေရာဂါဘယေတြကအလြန္မ်ားတယ္။ ကူးစက္ႏိုင္တာေတြကလဲ ေပါလြန္းလွတယ္။ အဲဒီအထဲက ေရာဂါမရျဖစ္ေနတာက အံ့ၾသဘို႔ေကာင္းတယ္လို႔ မွတ္သားရဘူးတယ္။ အခုေရာဂါလိုက ဘာလို႔ကိုယ့္မွာလာျဖစ္ရသလဲ သိဘို႔လဲခက္တယ္။ ကုရတာလဲမလြယ္ပါ။ အဲတာေၾကာင့္ ျမန္မာျပည္သူျပည္သားေတြ ကံတရားေကာင္းေအာင္ ေန႔စဥ္ (အခ်ိန္တိုင္းမွာ) ၾကိဳးစားေနၾကဘို႔ရာ အၾကံေပးခ်င္ပါတယ္။
Dr တင့္ေဆြ
https://www.facebook.com/drtintswe/
