၁၉၁၈ ခုႏွစ္တြင္ စတင္ျဖစ္ပြားခဲ့ေသာ Spainish flu သည္ H1N1 ေၾကာင့္ျဖစ္ၿပီး လူေပါင္းသန္း ၄ဝ ခန္႔ ေသဆံုးေစခဲ့ေၾကာင္း သိရသည္။ ၁၉၅၇-၁၉၅၈ ခုႏွစ္တြင္ Asian Flu သည္ H2N2 ေၾကာင့္ျဖစ္ၿပီး လူေပါင္းတစ္သန္းမွ ႏွစ္သန္းခန္႔ ေသဆံုးေစခဲ့သည္။
၁၉၆၈-၁၉၆၉ ခုႏွစ္တြင္ျဖစ္ပြားေသာ Hongkong flu သည္ H3N1 ေၾကာင့္ျဖစ္ၿပီး လူေပါင္း ခုနစ္သိန္းေက်ာ္ ေသဆံုးေစခဲ့သည္။ ၂ဝဝ၉-၂ဝ၁ဝ ျပည့္ႏွစ္တြင္မူ Mexico flu သည္ H1N1 Pandemic flu ကိုျဖစ္ေစခဲ့သည္။
Antigenic Shift ဆိုသည္မွာ influenza virus ပြားမ်ား (replication) ျဖစ္ေနစဥ္အတြင္း point mutation ျဖစ္ကာ ပါဝင္သည့္ glycoprotein(HANA)မ်ား သာမန္ေျပာင္းလဲမႈ အနည္းငယ္ ျဖစ္ပြားရာမွ လူတို႔၏ ကိုယ္ခံအားစနစ္ျဖင့္ တြန္းလွန္ရာတြင္လည္းေကာင္း၊ ကာကြယ္ေဆးထိုးထားလွ်င္ေသာ္လည္းေကာင္း ကာကြယ္ေဆးျဖင့္ ကာကြယ္ႏိုင္မႈ ေလ်ာ့က်ျခင္းမ်ား ျဖစ္ပြားလာႏိုင္သည္။
Anligenic Drift ေၾကာင့္ influenza virus ၏ subtypes အမ်ဳိးအစား ေျပာင္းလဲမႈမရွိပါ။ ႏွစ္စဥ္ရာသီတုပ္ေကြး ျဖစ္ပြားမႈမ်ား ပိုမိုလာႏိုင္ေသာ္လည္း ေနာက္ဆက္တြဲ ထိခိုက္ေသဆံုးႏိုင္ေျခ နည္းပါးသည္။ Antigenic Shift ဆိုသည္မွာ ရာသီတုပ္ေကြးေရာဂါ ပိုးႏွစ္မ်ဳိး တစ္ၿပိဳင္နက္တည္း ကူးစက္ရာမွလည္းေကာင္း၊ တိရစၧာန္မ်ားျဖစ္သည့္ ငွက္ႏွင့္ ဝက္မ်ားေၾကာင့္ေသာ္ လည္းေကာင္း ျဖစ္ပြားျခင္းျဖစ္သည္ဟု သိရသည္။
ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ၂ဝ၁ဝ ျပည့္ႏွစ္မွာ H1N1 ဗိုင္းရပ္ပိုး ကူးစက္ခံရသူမ်ား စတင္ေတြ႕ရွိခဲ့သည္။ ထိုအခ်ိန္က က်န္းမာေရးဝန္ႀကီးဌာနက ဗိုင္းရပ္ပိုးႏွင့္ ပတ္သက္၍ အလုပ္႐ံု ေဆြးေႏြးပြဲမ်ားကို WHO ႏွင့္ပူးတြဲ က်င္းပခဲ့သည့္ မွတ္တမ္းမ်ား ေတြ႕ရသည္။
ဝက္တုပ္ေကြး ေရာဂါပိုးကူးစက္ခံရသူ ႏွာေခ်၊ ေခ်ာင္းဆိုးျခင္းမွ ဗိုင္းရပ္ပိုး ကူးစက္ႏိုင္ျခင္းေၾကာင့္ ႏွာေခါင္းစည္းၾကရန္ႏွင့္ လက္ကို မၾကာခဏ ေဆးေၾကာရန္ကိုလည္း ေဆးပညာရွင္မ်ားက သတိေပးထားသည္။
အဆိုပါ တုပ္ေကြးသည္ ခုနစ္ရက္မွ ၁ဝ ရက္အထိၾကာႏိုင္သည္။ သာမန္တုပ္ေကြး အဖ်ားေရာဂါကဲ့သို႔ပင္ ႏွာေခ်၊ ေခ်ာင္းဆိုး၊ ေခါင္းကိုက္၊ ကိုယ္ပူၿပီးအန္ျခင္း၊ ဗိုက္နာျခင္း စသည့္ေရာဂါႏွင့္ တူသေယာင္ရွိၿပီး ေပါ့ဆေနမည္ဆိုပါက shock ရၿပီး အသက္အႏၲရာယ္ ရွိႏိုင္သည္ဟု က်န္းမာေရး ပညာရွင္မ်ားက သတိေပးထားသည္။
ရန္ကုန္တိုင္း ေဒသႀကီး အစိုးရကလည္း H1N1 အပါအဝင္ ရာသီတုပ္ေကြးေရာဂါ ႀကိဳတင္ကာကြယ္ေရး သတိေပး ႏိႈးေဆာ္ထားေၾကာင္း သိရသည္။
H1N1 ဟူသည္
(၁) ၂ဝဝ၉ ခုႏွစ္တြင္ က်ယ္ျပန္႔စြာ ျဖစ္ပြားခဲ့ေသာ္လည္း ယခုက်မွသာ လူတြင္ျဖစ္ပြားေသာ တုပ္ေကြးဗိုင္းရပ္ တစ္မ်ဳိး အျဖစ္ သတ္မွတ္ျခင္းျဖစ္သည္။
(၂) ႏွစ္စဥ္တုပ္ေကြးကာကြယ္ေဆးျဖင့္ ကာကြယ္ႏိုင္သည္။
(၃) ပံုမွန္တုပ္ေကြးဗိုင္းရပ္မ်ားကဲ့သို႔ပင္ ကူးစက္ပ်ံ႕ႏွံ႔ၿပီး ေရာဂါလကၡဏာရပ္မ်ားႏွင့္ ကုသပံုလည္း အတူတူပင္ျဖစ္သည္။
ေရာဂါျဖစ္ပြားလြယ္သူမ်ား
အသက္ ၆၅ ႏွစ္အထက္ရွိသူမ်ား၊ အသက္ငါးႏွစ္ေအာက္ ကေလးမ်ား၊ အက္စပရင္ ေရရွည္ေသာက္သံုးရသည့္ အသက္ ၁၉ ႏွစ္ေအာက္မ်ား၊ ေအအိုင္ဒီအက္စ္ ကဲ့သို႔ေသာ ကိုယ္ခံအား က်ဆင္းႏိုင္သည့္ အေျခအေန ရွိသူမ်ား၊ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္အမ်ဳိးသမီးမ်ားႏွင့္ (ပန္းနာရင္က်ပ္၊ ႏွလံုးေရာဂါ၊ ဆီးခ်ဳိေရာဂါႏွင့္ အာ႐ံုေၾကာႏွင့္ ၾကြက္သားဆိုင္ရာ ေရာဂါမ်ားကဲ့သို႔ေသာ) နာတာရွည္ ေရာဂါရွိသူမ်ား ျဖစ္ပြားလြယ္သည္။
ျဖစ္ပြားရသည့္ အေၾကာင္းရင္းမ်ား
ဝက္တုပ္ေကြးသည္ ဝက္မ်ားကိုသာ ကူးစက္ေလ့ရွိေသာ တုပ္ေကြးဗိုင္းရပ္ပိုး တစ္မ်ဳိးေၾကာင့္ ျဖစ္ပြားသည္။ သန္းမ်ား၊ ပိုးမႊားမ်ားမွတစ္ဆင့္ ကူးစက္ေသာ Typhus ဟုေခၚသည့္ ငန္းဖ်ားေရာဂါႏွင့္ မတူဘဲ လူလူခ်င္းသာ ကူးစက္ေလ့ရွိၿပီး တိရစၧာန္မွတစ္ဆင့္ လူကိုကူးစက္ေလ့မရွိေပ။ ဝက္တုပ္ေကြးသည္ အလြန္ကူးစက္လြယ္ၿပီး တံေတြးႏွင့္ခြၽဲမ်ားမွ တစ္ဆင့္ကူးစက္သည္။ ႏွာေခ်ျခင္း၊ ေခ်ာင္းဆိုးျခင္း၊ ပိုးမႊားရွိေနေသာမ်က္ႏွာျပင္ကို ထိေတြ႕ၿပီးေနာက္ မ်က္စိ သို႔မဟုတ္ ႏွာေခါင္းကို ကိုင္ျခင္းတို႔ေၾကာင့္ ကူးစက္သည္။
ေရာဂါလကၡဏာရပ္မ်ား
ခ်မ္းတုန္ျခင္း၊ အဖ်ားတက္ျခင္း၊ ေခ်ာင္းဆိုးျခင္း၊ လည္ေခ်ာင္းနာျခင္း၊ ႏွာေခ်/ႏွာရည္ယိုျခင္း၊ ခႏၶာကိုယ္ကိုက္ခဲျခင္း၊ ပင္ပန္းႏြမ္းနယ္ေနျခင္း၊ ဝမ္းသြားျခင္း၊ ပ်ဳိ႕ျခင္းႏွင့္ အန္ျခင္း။
ေရာဂါ ေဖာ္ထုတ္ျခင္း
ခႏၶာကိုယ္မွ ထြက္ေသာ အရည္မ်ားကိုယူကာ ဓာတ္ခြဲစစ္ေဆးရသည္။ ႏွာေခါင္း သို႔မဟုတ္ လည္ေခ်ာင္းမွေန၍ အရည္နမူနာမ်ား ရယူရသည္။ ဗိုင္းရပ္ အမ်ဳိးအစားကို ေဖာ္ထုတ္ႏိုင္ရန္ မ်ဳိးဗီဇဆိုင္ရာႏွင့္ ဓာတ္ခြဲမႈဆိုင္ရာ နည္းလမ္း ေပါင္းစံုရွိသည္။
ကုသမႈမ်ား
လူနာအမ်ားစုသည္ ေဆးကုသမႈခံယူရန္ မလိုအပ္ေပ။ တုပ္ေကြးမွတစ္ဆင့္ အျခား ေနာက္ဆက္တြဲ ျပႆနာမ်ား ျဖစ္ပြားျခင္း မရွိမီအထိ ေဆးကုသမႈခံယူရန္ မလိုအပ္ေသးေပ။ ေရာဂါလကၡဏာရပ္မ်ား ေလ်ာ့ပါးသြားေစရန္ႏွင့္ အျခားသူမ်ားအား မကူးစက္ေအာင္ ကာကြယ္ရန္သာ အာ႐ံုစိုက္သင့္သည္။
ဝက္တုပ္ေကြးအတြက္ ေသာက္ေဆး
ႏွစ္မ်ဳိးျဖစ္ေသာ ဗိုင္းရပ္သတ္ေဆးမ်ားျဖစ္သည့္ Oseltamivir(Tamiflu) ႏွင့္ Zanamivir(Relenza) တို႔ကို အႀကံျပဳ ထားသည္။ တုပ္ေကြးဗိုင္းရပ္မ်ား အေနျဖင့္ အဆိုပါ ေဆးမ်ားကို ယဥ္ပါးသြားႏိုင္ေသာေၾကာင့္ တုပ္ေကြးေၾကာင့္ ႀကီးမားေသာ ေနာက္ဆက္တြဲ ျပႆနာ ျဖစ္ေပၚႏိုင္သူမ်ား အတြက္သာ ယင္းေဆးမ်ားကို အသံုးျပဳသင့္သည္။ ပံုမွန္အား ျဖင့္ က်န္းမာေရး ေကာင္းၿပီး ဝက္တုပ္ေကြး ေရာဂါရသူမ်ား အေနျဖင့္ မိမိတို႔၏ ကိုယ္ပိုင္ကိုယ္ခံအားစနစ္ျဖင့္ ဗိုင္းရပ္ပိုးကို တိုက္ႏိုင္သည္။
အိမ္တြင္း ကုသမႈ
အနားယူျခင္းသည္ ကိုယ္ခံအားစနစ္ကို ေရာဂါပိုးအား တိုက္ဖ်က္ရန္ အာ႐ံုစိုက္ႏိုင္ေစသည္။ ခႏၶာကိုယ္ ေရဓာတ္ဆံုး ႐ံႈးမႈကို ကာကြယ္ရန္ ေရႏွင့္အျခားအရည္မ်ားကို မ်ားမ်ားေသာက္ပါ။ စြပ္ျပဳတ္ႏွင့္ ၾကည္လင္ေသာ သစ္သီးရည္မ်ား ေသာက္သံုးျခင္းသည္ ဆံုး႐ံႈးသြားေသာ အာဟာရမ်ားကို ျပန္လည္ျပည့္ဝေစသည္။ ေခါင္းကိုက္ျခင္းႏွင့္ လည္ေခ်ာင္း
နာျခင္းတို႔အတြက္ အကိုက္အခဲ ေပ်ာက္ေဆးမ်ားကို သံုးစြဲႏိုင္သည္။
အလားအလာမ်ား
ျပင္းထန္ေသာ ဝက္တုပ္ေကြးေရာဂါသည္ ေသေစႏိုင္သည္။ ေသဆံုးသူ အမ်ားစုသည္ ေအအိုင္ဒီအက္စ္ ကဲ့သို႔ေသာ နာတာရွည္ေရာဂါ အခံရွိသူမ်ား ျဖစ္ၾကသည္။ လူအမ်ားစုသည္ ဝက္တုပ္ေကြးေရာဂါမွ ျပန္လည္နာလန္ထ လာၾကၿပီး ပံုမွန္သက္တမ္းအတိုင္း ေမွ်ာ္လင့္ႏိုင္မည္။
ေရာဂါကာကြယ္ျခင္း
ဝက္တုပ္ေကြးေရာဂါ ကာကြယ္ရန္ အေကာင္းဆံုး နည္းလမ္းမွာ ႏွစ္စဥ္တုပ္ေကြး ကာကြယ္ေဆးထိုးျခင္းျဖစ္သည္။ ေရာဂါကာကြယ္ရန္အတြက္ လြယ္ကူေသာ အျခားနည္းလမ္းမ်ားမွာ ဆပ္ျပာ သို႔မဟုတ္ အျခားေသာ လက္သန္႔စင္ သည့္အရည္မ်ားျဖင့္ လက္မ်ားကို ႀကိမ္ဖန္မ်ားစြာ ေဆးျခင္း၊ ႏွာေခါင္း၊ ပါးစပ္ႏွင့္ မ်က္စိတို႔ကို လက္ျဖင့္ထိေတြ႕မႈအား ေရွာင္ရွားျခင္း၊ ဖ်ားနာေနပါကအလုပ္ သို႔မဟုတ္ ေက်ာင္းသို႔မသြားဘဲ အိမ္၌နားေနျခင္းႏွင့္ တုပ္ေကြးျဖစ္ပြားေသာ
ရာသီတြင္ လူစုလူေဝးမ်ားကို ေရွာင္ရွားျခင္းတို႔ျဖစ္သည္။
ျပည္သူမ်ားအေနျဖင့္ ေပါ့ဆမေနသင့္ပါ။ ကူးစက္ေရာဂါျဖစ္သျဖင့္ သက္ဆိုင္ရာ က်န္းမာေရး ဌာနမွ သတင္းထုတ္ျပန္ ခ်က္မ်ားကို ဂ႐ုစိုက္ လိုက္နာ ေဆာင္ရြက္ၾကပါရန္ တိုက္တြန္း ေရးသားလိုက္ရပါသည္။ ။
ေမယု-မ်ဳိးေအာင္
ျမ၀တီ
https://www.facebook.com/pg/mwdmedia
