• ဆရာ မဂၤလာပါ။ သမီးေလ လြန္ခဲ့တဲ့ တလေက်ာ္ ၂ လေလာက္က ရင္ထဲက စို႔စို႔ေနလို႔ဆိုၿပီး ဆရာဝန္သြားျပပါတယ္။ အာ့ဆရာဝန္က အစာအိမ္ေရာင္တာတဲ့။ ေဆးလဲထိုးတယ္။ ေသာက္ေဆးေတြလဲေပးတယ္။ မသက္သာေတာ့ ဆက္သြားတယ္။ ေဆးထက္ထိုးတယ္ ေဆးေပးတယ္။ အာ့လဲ မသက္သာေတာ့ ေနာက္ဆရာဝန္တေယာက္ ေျပာင္းျပေတာ့ သံထတာတဲ့။ သံခ်ေဆးတိုက္တယ္။ ေဆးေတြလဲအမ်ားႀကီးေပးတယ္။ မသက္လို႔ဆက္သြားျပလဲ သံခ်ေဆး ၃ ညဆက္ေသာက္ခိုင္းတယ္။ ေဆးေတြလဲ ထပ္ေပးတယ္။ တပတ္တိတိေပါ့။ အာ့လဲ ရင္ထဲကနဲ႔ လည္ေခ်ာင္းနားစို႔တာ မသက္သာဖူးဆရာ။
• ေမးနည္းစည္းကမ္းပို႔လိုက္ပါတယ္။
• ဟုတ္ကဲ့ပါဆရာ။ အသက္ ၂၅၊ မ၊ အပ်ိဳ ေနာက္ဆရာဝန္နဲ႔ထပ္ျပေတာ့လဲ စိတ္ထဲ ျဖစ္ေနတာတဲ့ ေနာက္ဆရာဝန္နဲ႔ျပေတာ့ လည္ပင္းႀကီးေရာဂါျဖစ္ခ်င္ေနတာတဲ့။ အဲ့ဒါ ဘယ္လိုဆက္လုပ္ရမလဲ မသိလို႔ပါဆရာ။ ကြၽန္မ ေမးတာ အမွားယြင္း႐ွိရင္ ခြင့္လႊတ္ေပးပါဆရာ။
• လည္ပင္းၾကီးေရာဂါ အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိ။ အားလံုးကို ဘေလာ့မွာ ဖတ္ႏိုင္။
• ဟုတ္ကဲ့ပါ။ အစာက စားခ်င္တယ္။ အမ်ားႀကီးစားလို႔မရ။ လည္ေခ်ာင္းက စို႔ၿပီး အန္ခ်င္ပါတယ္။
• ရင္ထဲက ဆို႔ဆို႔ေနလို႔ဆိုၿပီး လို႔ေရးရ။ ေဆးထပ္ထိုးတယ္ လို႔ေရးရ။ ဆို႔ၿပီး အန္ခ်င္ပါတယ္ လို႔ေရးရ။
အားအင္ကုန္ခမ္း၊ လူကဝလာ၊ သတိေမ့ခ်င္ခ်င္ျဖစ္၊ ဆံပင္ကြ်တ္ျပီး ခ်မ္းတတ္လာပါသလား။ ဒါမွမဟုတ္ ဒါေတြနဲ႔ ေျပာင္းျပန္ အိုက္တတ္မယ္၊ ေခြ်းပိုထြက္မယ္၊ ပိန္လာမယ္၊ စိုးရိမ္တာမ်ားမယ္ ဆိုတာေတြ ျဖစ္လာေနပါသလား။ လည္ပင္းၾကီးဆိုတာကို စစ္ေဆးဘို႔လိုပါမယ္။ အမ်ိဳးသမီးဆို ပိုလိုမယ္။ အေသအျခာ ေဆးစစ္ကုသပါ။ မဟုတ္ရင္ ဆိုးဝါးတာေတြ ျဖစ္လာႏိုင္တယ္။
Thyroid Gland (သိုင္းရြိဳက္-ဂလင္း) လည္ပင္းၾကီး အက်ိတ္ဆိုတာ
လိပ္ျပာပံု လည္ပင္းေရွ႕တည့္တည့္ လူတိုင္းမွာရွိတယ္။ မၾကီးရင္၊ ေရာဂါမရွိရင္ စမ္းလို႔ မေတြ႔ႏိုင္ဘူး။ သူကေန Thyroid hormones ေဟာ္မုန္းေတြကို ထုတ္ေပးေနတယ္။ ဇီဝျဖစ္စဥ္ေတြ ျမန္ေစ-မွန္ေစဘို႔ရာ အင္မတန္လိုအပ္တယ္။ ဒီလိုအလုပ္အတြက္ (အင္နာဂ်ီ) ကိုသံုးျပီးမွ လုပ္ရတာျဖစ္တယ္။
Thyroid Neck Check လည္ပင္းစမ္းသပ္ပါ
ေခါင္းကို ေနာက္နဲနဲလွန္ထားျပီး၊ တံေတြးကို မ်ိဳလိုက္ခ်ိန္မွာ Adam's apple (အာဒမ္) ပန္းသီးေခၚတဲ့ လည္ေစ့ အထက္နားကို ၾကည့္ပါ။ မ်ိဳးခ်တာနဲ႔ အတူ အလံုးေလးက လိုက္ျပီး တက္တာ၊ ဆင္းတာျဖစ္တာ သတိထားမိရင္ ဆရာဝန္ျပပါ။ လည္ပင္းၾကီးေရာဂါရလာရင္ ဇီဝျဖစ္စဥ္ေတြကို သက္ေရာက္စတယ္။ ေဟာ္မုန္းက မ်ားလာတာေရာ နည္းလာတာေရာ ေရာဂါဘဲ။ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ တက္လာတာက ေဟာ္မုန္းနည္းေနလို႔။ Hypothyroidism ေခၚတယ္။ အျဖစ္မ်ားတယ္။ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ က်လာတာက ေဟာ္မုန္းမ်ားေနလို႔။ Hyperthyroidism ေခၚတယ္။
လည္ပင္းမွာ အက်ိတ္စမ္းေတြ႔တိုင္းေတာ့ လည္ပင္းၾကီး ေဟာ္မုန္း နည္းတာ-မ်ားတာ မဟုတ္ပါ။ Thyroid cancer ကင္ဆာလဲျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ကင္ဆာမဟုတ္တဲ့ Nodules, Lumps အလံုးေတြလဲျဖစ္ႏိုင္တယ္။ လည္ပင္းၾကီးနဲ႔မဆိုင္တာလဲ ျဖစ္ႏိုင္ေသးတယ္။
ႏွလံုးခုန္ႏွဳန္း အေျပာင္းအလဲ
လည္ပင္းၾကီး ေဟာ္မုန္းေတြကေန ကိုယ္မွာရွိတဲ့ အဂၤါအစိတ္အပိုင္း အားလံုးနီးနီးကို သက္ေရာက္ေစတယ္။ ႏွလံုးခုန္ႏွဳန္းကိုလဲ ေႏွးေစ-ျမန္ေစႏိုင္တယ္။ လည္ပင္းၾကီး ေဟာ္မုန္း နည္းေနရင္ ႏွလံုးခုန္ႏွဳန္း ေႏွးလာမယ္။ မ်ားရင္ ျမန္မယ္။ တဆက္ထဲ Blood pressure ေသြးဖိအားကိုလဲ မ်ားေစမယ္။ Palpitations ရင္တုန္တာလဲျဖစ္ေစမယ္။
အင္နာဂ်ီ ေခၚ စြမ္းအင္ နဲ႔ စိတ္မူ အေျပာင္းအလဲ
Hypothyroidism ေဟာ္မုန္းနည္းေနရင္ လူကို Feel tired ေမာပန္းေစတယ္။ Sluggish ဘာလုပ္လုပ္ ေႏွးေကြးေစမယ္။ Depressed စိတ္ဓါတ္က်ေနမယ္။ Hyperthyroidism ေဟာ္မုန္းမ်ားေနရင္ Anxiety စိုးရိမ္စိတ္ကဲေနမယ္။ Problems sleeping အိပ္မေပ်ာ္ခ်င္ဘူး၊ Restlessness ဂနာမျငိမ္ျဖစ္မယ္၊ Irritability စိတ္တိုေနမယ္။ Hair Loss ဆံပင္ကြ်တ္ရင္ = ေဟာ္မုန္း နည္းတာကေနေရာ မ်ားတာကေနပါ ဆံပင္ကြ်တ္ေစႏိုင္တယ္။ ေဆးကုသရင္ ျပန္ေကာင္းလာႏိုင္တယ္။ Too Cold or Hot အပူ-အေအး = ကိုယ္ခႏၶာ အပူခ်ိန္ကိုထိန္းတဲ့ စနစ္ကို ဒီေဟာ္မုန္းက သက္ေရာက္ေစတယ္။ ေဟာ္မုန္း နည္းေနသူက အျမဲတန္း ေအးေနျပီး မ်ားေနသူက ပူအိုက္ေနတယ္။ ေခြ်းျပန္ေနမယ္။ ညအပ္ရင္ ပန္ကာ၊ အိမ္ျပဴတင္းေပါက္ ဖြင့္အိပ္ခ်င္မယ္။
Hypothyroidism ေဟာ္မုန္းနည္းေရာဂါ တျခားလကၡဏာေတြ
အေရျပားေျခာက္ေနမယ္။ လက္သည္း-ေျခသည့္ ကြ်တ္ဆတ္ေနမယ္။ Numbness or tingling in the hands လက္မွာ ထံုက်င္က်င္ျဖစ္ေနမယ္။ Constipation ဝမ္းခ်ဳပ္မယ္။ Abnormal menstrual periods ရာသီ မမွန္ျဖစ္ႏိုင္တယ္။
Hyperthyroidism ေဟာ္မုန္းမ်ားေရာဂါ တျခားလကၡဏာေတြ
ၾကြက္သားေတြ အားနည္းေနမယ္၊ လက္တုန္ေနမယ္။ Vision problems မ်က္စိအျမင္အား နည္းလာမယ္။ Diarrhea ဝမ္းပ်က္မယ္။ Irregular menstrual periods ရာသီမမွန္ျဖစ္မယ္။
ေသြးဆံုးတာနဲ႔ မွားႏိုင္တယ္။ လည္ပင္းၾကီး ေဟာ္မုန္းေရာဂါမွာ ျဖစ္လာတဲ့ ရာသီမမွန္တာ၊ စိတ္မူေျပာင္းတာေတြက ေသြးဆံုးတာနဲ႔ မွားႏိုင္တယ္။ ေသြးစစ္မွ သိႏိုင္တယ္။ ေသြးလဲဆံုး ေဟာ္မုန္းေရာဂါလဲရွိတာ တြဲျဖစ္တာလဲ ရွိတာဘဲ။
Thyroid function tests လည္ပင္းၾကီးအလုပ္ စစ္တာလုပ္ရမယ္။ အသက္ ၃၅ ႏွစ္ေက်ာ္လာရင္ အမ်ိဳးသမီးတိုင္း စစ္သင့္တယ္လို႔ အေမရိကန္ လည္ပင္းၾကီးအသင္းကေန အၾကံျပဳထားတယ္။ ျဖစ္ႏိုင္ေျခ အလားအလာရွိသူေတြက ဒိထက္ေစာျပီး စစ္သင့္တယ္။ အသက္ ၆ဝ ေက်ာ္လာရင္ ေဟာ္မုန္းနည္းေရာဂါ ပိုအျဖစ္မ်ားတယ္။ ေဟာ္မုန္းမ်ားတာက အမ်ိဳးသမီးေတြမ်ာ ပိုျဖစ္တယ္။
လည္ပင္းၾကီးအတြက္ ေသြးစစ္တယ္ဆိုတာ Thyroid stimulating hormone (TSH) မ်ားေနတယ္ဆိုတာ ေဟာ္မုန္း ထုတ္ေပးေနတဲ့ (ဂလင္း) က သိပ္အလုပ္မလုပ္လို႔ လုပ္ေအာင္ ႏိႈးဆြေပးေနရတဲ့ ေဟာ္မုန္းေတြက မ်ားေနတာျဖစ္တယ္။ ဒါဟာ Hypothyroid ေခၚတယ္။ TSH နည္းေနတယ္ ဆိုတာက Hyperthyroid ျဖစ္တယ္။ တျခားေဟာ္မုန္းေတြကို ဆက္စစ္ရတယ္။ Total thyroxine (Total T4), Free thyroxine (Free T4), Total triiodothyronine (Total T3), Free triiodothyronine (Free T3) နဲ႔ Thyroxine-binding globulin စတာေတြျဖစ္တယ္။ Thyroid imaging tests, Biopsies နဲ႔ တျခားစမ္းသပ္နည္းေတြလဲ လုပ္ရတယ္။
Hashimoto's Disease (ဟာရွီမိုတို) ေရာဂါ
Hypothyroidism လည္ပင္းၾကီး ေဟာ္မုန္းနည္းေရာဂါရဲ႕ ပင္မအေၾကာင္းတခုက (ဟာရွီမိုတို) ေရာဂါ ျဖစ္တယ္။ Autoimmune disorder (ေအာ္တို-အင္ျမဴး) ေရာဂါတမ်ိဳး ျဖစ္တယ္။ ေရာဂါျပီးစနစ္ ကေမာက္မ ျဖစ္တာပါ။ မိသားစုထဲမွာ တေယာက္မကျဖစ္ႏိုင္တယ္။
Hypothyroidism လည္ပင္းၾကီး ေဟာ္မုန္းနည္းေရာဂါ
အေၾကာင္းခံေတြထဲမွာ Pituitary gland (ပစ္က်ဴထရီ-ဂလင္း) ေခၚတဲ့ ဦးေႏွာက္ ေအာက္ေျခမွာရွိတဲ့ ေဟာ္မုန္း မ်ားစြာကို ထုတ္ေပးေနတဲ့ေနရာမွာ ေရာဂါရတာလဲပါတယ္။ သူကေန Thyroid-stimulating hormone (TSH) ေဟာ္မုန္းကို ထုတ္ေပးေနလို႔ လည္ပင္းၾကီးအက်ိတ္ကို အလုပ္လုပ္ခိုင္းေနတဲ့သေဘာျဖစ္တယ္။ ဒါအထြက္နည္းရင္ အလုပ္လုပ္တာ နည္းလာမယ္။ Inflammation လည္ပင္းၾကီး အက်ိတ္ေရာင္တာ (ယာယီ) နဲ႔ ေဆးဝါးေတြကေနလဲ ေဟာ္မုန္းနည္းေရာဂါ ျဖစ္ေစႏိုင္ေသးတယ္။
Graves' Disease (ဂေရ႕ဖ္) ေရာဂါ
Hyperthyroidism လည္ပင္းၾကီး ေဟာ္မုန္းမ်ားေရာဂါရဲ႕ ပင္မအေၾကာင္းတခုက (ဂေရ႕ဖ္) ေရာဂါ ျဖစ္တယ္။ ဒါလဲ Autoimmune disorder (ေအာ္တို-အင္ျမဴး) ေရာဂါတမ်ိဳး ျဖစ္တယ္။ ေရာဂါျပီးစနစ္ ကေမာက္မ ျဖစ္တာပါ။ မ်က္လံုး ျပဴးထြက္ေနတာက သိသာတယ္။ လည္ပင္းၾကီး ေဟာ္မုန္းမ်ားေစတဲ့ တျခားအေၾကာင္းေတြကေတာ့ Thyroid nodules အလံုး-အက်ိတ္ေတြ ျဖစ္တာေတြပါ။ စမ္းလို႔ရရင္ Goiter ေခၚျပီး ေသးတာကို Ultrasound (အာလ္ထြာေဆာင္း) လုပ္မွ သိရတယ္။
လည္ပင္းၾကီးေရာဂါ ေနာက္ဆက္ျဖစ္မွာေတြ
Hypothyroidism ေရာဂါရွိေနျပီး ေဆးမကုရင္ Cholesterol (ကိုလက္စေထာ) မ်ားလာမယ္။ Stroke (စထုပ္ခ္) ဦးေႏွာက္ေသြးေၾကာေရာဂါ နဲ႔ Heart attack ႏွလံုး (အတက္ခ္) ေရာဂါ ရလာေစႏိုင္တယ္။ ကိုယ္အပူခ်ိန္ သိပ္က်ေနတာလဲ အႏၲရာယ္ရွိတယ္။ အရိုးေတြက က်ိဳးလြယ္လာမယ္။
Hypothyroidism နည္းတာကို ဘယ္လိုကုသမလဲ
Thyroid hormones ေဆးေသာက္ရမယ္။ ၂-၃ ပါတ္ေနရင္ သိသိသာသာ ေကာင္းလာမယ္။ ေရရွည္အတြက္ (ကိုလက္စေထာ) ခ်တာ၊ အေလးခ်ိန္ခ်တာေတြပါလုပ္ရမယ္။ အမ်ားအားျဖင့္ ေဆးက တသက္တာလံုး သံုးေနရမယ္။
Hyperthyroidism မ်ားတာကို ဘယ္လိုကုသမလဲ
Antithyroid ေဆး ေပးရတယ္။ ေပ်ာက္သြားတာ မ်ားပါတယ္။ တခ်ိဳ႕မွာ ေဆးၾကာၾကာေသာက္ေနရတယ္။ ႏွလံုးခုန္တာ၊ လက္တံုတာအတြက္ တျခားေဆးေတြလဲ ေပးရေသးတယ္။ Radioactive iodine အႏုျမဴေဆးလဲ ေပးပါတယ္။ ၆-၁၈ ပါတ္ ၾကာတတ္တယ္။ ခြဲစိတ္ျပီးေနာက္ အက်ိတ္လံုးဝ မရွိေတာ့ရင္ Thyroid hormones ေဆး ေသာက္ေနရမယ္။
ခြဲစိတ္နည္းေတြ
Hyperthyroidism ျဖစ္ေနတာကို Antithyroid drugs ေဆးမတိုးသူေတြကို ခြဲစိတ္ေပးရတယ္။ လည္ပင္း သိပ္ၾကီးေနရင္လဲ ခြဲရတယ္။ Thyroid nodules ေရာဂါကိုလဲ ခြဲတယ္။ တခုလံုးထုတ္ရရင္ Thyroid hormones ေဆး ေသာက္ေနရမယ္။ ဒါမွ Hypothyroidism နည္းတဲ့ေရာဂါ မရမွာျဖစ္တယ္။
Thyroid Cancer လည္ပင္းၾကီး ကင္ဆာ
ဘာလို႔ျဖစ္လဲ မသိပါ။ ေသတဲ့အထိဆိုးတာ အေတာ္ရွားတယ္။ Thyroid nodules ထဲက ၅% ေလာက္မွာ ကင္ဆာ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ Surgery ခြဲစိတ္ထုတ္ျပစ္ျပီးေနာက္မွာ Radioactive iodine therapy အႏုျမဴေဆးေပးတယ္။ တခ်ိဳ႕ကို External radiation therapy ဓါတ္ကင္ေပးတယ္။
• Thyroid Function Tests လည္ပင္းၾကီး ေဟာ္မုန္း စစ္ေဆးျခင္း http://dts-medicaleducation.blogspot.in/2012/05/thyroid-function-tests.html
• Thyroid လည္ပင္းၾကီးေရာဂါ http://dts-medicaleducation.blogspot.in/2012/03/thyroid.html
• Thyrosit လည္ပင္းၾကီး-ေဟာ္မုန္းေဆး http://dts-medicaleducation.blogspot.com/2011/11/thyrosit.html
• Toxic goiter Q and A လည္ပင္းၾကီး ေဟာ္မုန္းမ်ားေနျခင္း http://dts-medicaleducation.blogspot.com/2010/05/q-and-toxic-goitre.html
Dr. တင့္ေဆြ
https://www.facebook.com/drtintswe/
