သတင္းခိုင္မာတာေတြ႔ရျပီမို႔ အရင္ကေရးထားတဲ့ စာ ၂ ပုဒ္ကို တင္ပါရေစ။
FAQs H5N1 influenza လူေတြမွာျဖစ္တဲ့ ၾကက္ငွက္တုပ္ေကြး အေမး-အေျဖမ်ား
1. H5N1 ဆိုတာဘာလဲ
Avian influenza လို႔လည္းေခၚတယ္။ Bird flu လို႔လည္းေခၚတယ္။ ၾကက္ငွက္ေတြမွာ သက္ရွဴလမ္းကို အလြန္ကူးစက္လြယ္တယ္။ လူကိုကူးစက္တာ တခါတေလမွသာျဖစ္တယ္။ ဒါေပမဲ့ လူကိုကူးစက္ရင္ ၆ဝ% ေသဆံုးႏိုင္တယ္။
2. H5N1 လူကိုဘယ္လိုကူးစက္သလဲ
ပိုးရွိေနတဲ့ ၾကက္ငွက္ရဲ႕ အသည္း နဲ႔ အသားကို ထိကိုင္မိရာကေန ကူးစက္တယ္။ ပိုးရွိပတ္ဝန္းက်င္ကေနလည္း ကူးစက္လာႏိုင္ေသးတယ္။ လူကေနလူကိုကူးစက္တာ အင္မန္ျဖစ္ခဲတယ္။
3. H5N1 လူေတြျဖစ္ရင္ ခံစားရမဲ့ေရာဂါလကၡဏာေတြ
၁။ ဖ်ား၊ အဖ်ားၾကီးျမင့္ႏိုင္တယ္။ မအီမသာျဖစ္မယ္။ လည္ေခ်ာင္းနာမယ္။
၂။ ခ်က္ခ်င္းျဖစ္တဲ့ အသက္ရွဴလမ္း ကူးစက္ေရာဂါ၊ ေခ်ာင္းဆိုး၊ ႏူမိုးနီးယား။
၃။ အသက္ရွဴ တို-ခက္ခဲ၊ ရင္ပတ္ေအာင့္မယ္။
၄။ ဗိုက္ေအာင့္၊
၅။ ဝမ္းပ်က္။
၆။ စိတ္မူေျပာင္း၊ တက္။
4. H5N1 လူမွာျဖစ္ရင္ ဘယ္လို ကုသမလဲ
အျမန္ကုသမႈခံယူရမယ္။ ေဆးရံုတင္ရမယ္။ အထူးခန္းမွာထားရႏိုင္တယ္။ Oseltamivir (Tamiflu) ေဆးကိုသံုးရင္ ခံစားရတာေတြ သက္သာေစတယ္။
5. ၾကက္သားစားလို႔ရလား
ေသေသခ်ာခ်ာ ခ်က္ျပဳတ္ေၾကာ္ေလွာ္ထားတဲ့ ၾကက္သားဟင္စားႏိုင္ပါတယ္။ ဗိုင္းရပ္စ္က အပူခ်ိန္ကို မခံႏိုင္ပါ။ ၇ဝ ဒီဂရီ (စီ) အထိပူရင္ စိတ္ခ်ရပါတယ္။ အသားကိုင္တာမွာ စနစ္တက် သန္႔ရွင္းရမယ္။
6. Oseltamivir (Tamiflu) တမီဖလူးေဆး
လူၾကီး ၁၂ ႏွစ္အထက္
• ကုသရန္ = 75 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ၅ ရက္။ HIV ရွိေနသူေတြ ၆-၁၂ ပါတ္။
• ကာကြယ္ရန္ = 75 mg တေန႔ ၁ ၾကိမ္၊ ၁ဝ ရက္။
ကေလး
• ၂ ပါတ္မွ ၁ ႏွစ္ 3 mg/kg တေန႔ ၂ ၾကိမ္။
• ၁ ႏွစ္မွ ၁၂ ႏွစ္အထိ အေလးခ်ိန္ 15 kg အထိ = 30 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္။ 15.1 မွ 23 kg = 45 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္။ 23.1 မွ 40 kg = 60 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္။ 40.1 kg အထက္ = 75 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္။
ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးမ်ား = ပ်ိဳ႕၊ အန္။ ဝမ္းပ်က္၊ ဗိုက္နာ။
ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
၂၅-၂-၂ဝ၁၅
Bird flu ငွက္တုပ္ေကြး
၂၆-၁၁-၂ဝ၁၆ ရက္ေန႔က နယ္သာလန္ႏိုင္ငံမွာ H5N8 ၾကက္ငွက္တုပ္ေကြး ျဖစ္ပြားေနလို႔ ေမြးျမဴေရးၿခံေျခာက္ခုက ဘဲအေကာင္ေရ ၁၉ဝဝဝဝ ကိုသုတ္သင္ခဲ့ေၾကာင္းသိရပါတယ္။ ျမိဳ႕ေတာ္ အင္မ္စတာဒမ္နဲ႔ ၄၃ မိုင္အကြာမွာျဖစ္တာပါ။
• ၃-၁-၂ဝ၁၅ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု၊ ဝါရွင္တန္မွာ ၾကက္တုပ္ေကြးသက္ေရာက္တယ္၊
• ၅-၁-၂ဝ၁၅ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ေမွာင္ခိုၾကက္ဥေၾကာင့္ ၾကက္တုပ္ေကြးစိုးရိမ္ရတယ္၊
• ၇-၁-၂ဝ၁၅ အိႏိၵယ ဆုခနာေရအိုင္မွာ ၾကက္တုပ္ေကြးျဖစ္တယ္၊
• ၁၂-၁-၂ဝ၁၅ တိုင္ဝမ္မွာ H5N8 ၾကက္တုပ္ေကြး ဗိုင္းရပ္စ္ေတြ႔ရွိတယ္၊
• ၁၄-၂-၂ဝ၁၃ အီဂ်စ္မွာ အမ်ိဳးသမီးတဦး ၾကက္တုပ္ေကြးနဲ႔ေသဆံုးတယ္၊
• ၂ဝ၁၄ တုန္းက ကိုရီးယားမွာ H5N8 ျဖစ္ခဲ့တယ္။
• ၆-၂-၂ဝ၁၅ အိႏၵိယႏိုင္ငံမွာ ခိုေတြ ၾကက္တုပ္ေကြးေတြ႔ရွိတယ္၊
• ၁ဝ-၂-၂ဝ၁၅ မုံရြာ မွာ H1N2 ၾကက္ငွက္တုပ္ေကြး ဗိုင္းရပ္ေတြ႔ရွိတယ္။
Avian influenza လို႔လည္းေခၚတယ္။ ဗိုင္းရပ္တမ်ိဳးကေနေရာဂါျဖစ္ေစတဲ့ တုပ္ေကြးတမ်ိဳးျဖစ္တယ္။ Influenza A virus ဗိုင္းရပ္စ္အုပ္စုဝင္ ျဖစ္တယ္။ မူရင္းေရာဂါရတာက ငွက္ေတြသာျဖစ္တယ္။ ေနာက္ပိုင္း လူကိုပါေရာဂါရလာတယ္။ ငွက္၊ ၾကက္ေတြနဲ႔ နီးစပ္သူေတြမွာ ကူးစက္ခံရဘို႔အလားအလာ ရွိတယ္။ကူးစက္မႈမျဖစ္ေစအာင္ အဲဒီေနရာေဒသမွာ ငွက္၊ ၾကက္ေတြကို သတ္ရတယ္။ ၾကက္ငွက္ေတြကို ကာကြယ္ေဆးထိုးေပးရမယ္။
၂ဝ၁၁ ခုႏွစ္မွာ ေရာဂါအျပင္းစားရေစတဲ့ H5N1 ျဖစ္ခဲ့တယ္။ ၂ဝ၁၃ ထဲ တရုပ္ျပည္မွာ H7N9 အမ်ိဳးအစားသစ္ ေပၚလာတယ္။ ဗိုင္းရပ္စ္ေတြက ပိုးရွိေနတဲ့အေကာင္ေတြရဲ႕ သြားရည္နဲ႔ အညစ္အေၾကးေတြထဲမွာ ပါေနတယ္။
၁၉၉၇ မွာ ပဌမဆံုးလူကိုကူးတာ သိရျပီး၊ မွတ္တမ္းအရ လူေပါင္း ၆၂၂ ေယာက္ရွိသြားျပီ။ ေသဆံုးသူေပါင္း ၃၇၁ ေယာက္ရွိေနျပီ။ ကူးစက္ခံရရင္ ပိုးဝင္ခံရျပီးေနာက္ ၂ ရက္ကေန ၈ ရက္အၾကာမွာ ေရာဂါလကၡဏာစေပၚမယ္။ ဖ်ားမယ္၊ ေခ်ာင္းတိုးမယ္၊ လည္ေခ်ာင္းနာမယ္၊ ပ်ိဳ႕ခ်င္မယ္။ ၾကြက္သားေတြနာမယ္။ တခ်ိဳ႕မွာ မ်က္စိနီရဲမယ္။ ဝမ္းပ်က္မယ္။ ဆိုးလာရင္ အသက္ရွဴခက္လာမယ္။ ႏူမိုးနီးယားရႏိုင္တယ္။ ကံမေကာင္းရင္ ေသႏိုင္တယ္။
ေရာဂါနာမည္တပ္ဘို႔ Immunological tests ဓါတ္ခြဲစမ္းသပ္မႈ လုပ္မွသာသိမယ္။ ျဖစ္လာရင္ ဗိုင္းရပ္စ္ေဆးေပးရတယ္။ ဆိုးတဲ့သူေတြကို အထူးၾကပ္မတ္ကုသေပးရမယ္။ လူကေနလူကိုကူးစက္တာနည္းေပမဲ့ ျဖစ္လာေနတယ္။ လူမွာျဖစ္လာရင္ အလားအလာ မေကာင္းလွပါ။ ၆ဝ% ေသဆံုးႏိုင္တယ္။ တရုပ္ျပည္မွာ H7N9 ေၾကာင့္ ၁၃၂ ေယာက္ ေရာဂါျဖစ္ျပီး ၃၇ ေယာက္ ေသဆံုးျပီးျဖစ္တယ္။ Oseltamivir (Tamiflu) ေဆးကိုသံုးတယ္။
ၾကက္ငွက္တုပ္ေကြးထိန္းခ်ဳပ္ေရး
ေရာဂါထိန္းခ်ဳပ္ေရးရဲ႔ အဓိကအခ်က္ဟာ လူကိုမကူးေစဘို႔ျဖစ္တယ္။ A (H5N1) နဲ႔ A (H7N9) အမ်ိဳးအစား ဗိုင္းရပ္စ္ ေတြကေန လူကိုကူးစက္ႏိုင္တယ္။ ေရာဂါရေနတဲ့အေကာင္ အေသ (အသည္းနဲ႔ အသား) ကို တိုက္ရိုက္ ကိုင္တြယ္တာကေန လူကိုကူးစက္တယ္။ တာရွည္ကိုင္တြယ္ရာကေနလည္း ကူးစက္တယ္။ အေသအခ်ာခ်က္ျပဳတ္ ေၾကာ္ေလွာ္စားရင္ လူကိုမကူးစက္ပါ။
ေနာက္ဆံုးေပၚ ထိေရာက္တဲ့ထိန္းခ်ဳပ္မႈဟာ ပိုးရွိတဲ့ေနရာနဲ႔ ထိစပ္မႈမွန္သမွ်ကို ပိတ္ပင္တားျမစ္ရမယ္။ က်န္းမာေရးဌာနေတြကေန ေရာဂါအေၾကာင္း၊ ေနာက္ဆံုးအေျခအေနစတဲ့ သတင္းေတြကို အမ်ားျပည္သူ အလြယ္တကူ သိႏိုင္တဲ့နည္းလမ္းေတြနဲ႔ ထုတ္ျပန္ေပးေနရမယ္။ ေရာဂါမျပန္႔ပြါးေအာင္လုပ္ဘို႔၊ ျဖစ္ေနသူေတြကို ခ်က္ခ်င္းကုသမႈ ေပးႏိုင္ဘို႔ ျပင္ဆင္မႈေတြ မျပတ္တမ္း လုပ္ေနရမယ္။ ေနာက္ဆံုးေပၚ ကုသနည္းလမ္းညႊန္ကို က်န္းမာေရးဌာနေတြမွာ ေပးထားရမယ္။ ေဆးဝါး၊ လူအင္အား ျဖည့္တင္းထားရမယ္။ ၾကက္၊ ဘဲ၊ ငံုး၊ ငန္း၊ ခိုေတြေမြးျမဴတဲ့ေနရာေတြကို စစ္ေဆးတာ၊ ထိန္းခ်ဳပ္တာေတြကို ခ်က္ခ်င္းလုပ္ရမယ္။ ဥပေဒလိုရင္လုပ္ရမယ္။ မလိုက္နာသူကို အေရးယူရမယ္။ ေမြးျမဴေရးလုပ္ရာတိုင္းမွာ အဖံုးအကာ၊ ကိရိယာေတြသံုးေစရမယ္။
WHO ကေန တကမာၻလံုးအတြက္ လမ္းညႊန္မႈ၊ ေစာင့္ၾကည့္မႈေတြထုတ္ေပးေနတယ္။ World Organisation for Animal Health နဲ႔ Food and Agriculture Organization ေတြကလည္း ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္တယ္။ အစိုးရက်န္းမာေရးဌာန၊ တိရစာၦန္ေမြးျမဴေရးဌာန၊ ပုဂၢလိကအဖြဲ႔အစည္းေတြနဲ႔ အမ်ားျပည္သူ စုေပါင္းလုပ္မွသာရမယ္။ အသံခ်ဲ႕စက္ကေန ေအာ္တာေလာက္နဲ႔ေတာ့ မရပါ။
ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
https://www.facebook.com/drtintswe/
