ဒီစာတင္တာ ႏွစ္ပတ္လည္ေန႔။ မေန႔က ေသြးလွဴျပီး မူးတဲ့မိန္းကေလးတေယာက္ ေသြးထပ္လွဴလို႔ရမလား ေမးတယ္။
၁။ ဆရာခင္္ဗ်ာ မိန္းကေလးတေယာက္ ေသြးလွဴၿပီး သတိလစ္ဖူးပါသည္။ အခုုျဖဴဖပ္ျဖဴေရာ္ျဖစ္ေနလို႔ ေသြးအား အျမန္တက္ေစရန္ မည္သို႔ျပဳလုပ္ေပးရမည္ကို လမ္းညႊန္ေပးေစခ်င္င္ပါသည္။ ေက်းဇူးတင္ပါသည္။
၂။ က်ေတာ့္အမ်ိဳးသမီး အသက္က (၂၄) ႏွစ္ပါ၊ (၂၂) ႏွစ္တုန္းက ကိုယ္ဝန္ပ်က္က်လို႔ သားအိမ္ၿခစ္ဘူးပါတယ္။ သားအိမ္ ၿခစ္ၿပီး ေနာက္ပိုင္းမွာ ထိခိုက္ရွနာ တစ္ခုခုၿဖစ္လို႔ ေသြးထြက္လာတာၿမင္ရင္ ေခါင္းမူး ေခါင္းကိုက္ခ်င္သလို ၿဖစ္ေနၿပီး ပ်ိဳ႕ၿပီး အန္ခ်င္လာသလို ၿဖစ္ေနပါတယ္။ အဲဒါ ဘယ္လိုေၾကာင့္ၿဖစ္တာ၊ ဘယ္လိုၿပဳမူေနထိုင္ရမယ္ဆိုတာကို ညႊန္ၾကားေပးပါဦး။
၂ဝ၁၅ ျမန္မာ့လြတ္လပ္ေရးေန႔ စစ္ေရးျပပြဲမွာ ခ်ီတက္အေလးျပဳရတဲ့ အမ်ိဳးသမီးတခ်ိဳ႕ မူးေမ့လဲက်တဲ့သတင္းေတြ ဖတ္ရပါတယ္။ ေဒလီမွာ ယမုန္နာအခမဲ့ေဆးခန္းေလးဖြင့္ေတာ့ ဗမာစကားလဲတတ္တဲ့ ပညာအေျခခံအေတာ္အတန္ရွိတဲ့ ဒုကၡသည္မိန္းကေလးေတြကို စည္းရံုးရတယ္။ ေဆးခန္းမွာ ဆရာမလာလုပ္ပါလား။ အခ်ိန္လဲေပးႏိုင္၊ ဝါသနာလဲပါ၊ ဒါနဲ႔မရေသးတာက ေသြးျမင္ရင္မမူးခ်င္မွ ဆရာမလုပ္လို႔ရမယ္။ ေထာက္ပံ့ေၾကးေတာ့ မေပးႏိုင္ပါ။
လူေကာင္းပကတိကေန ရုတ္တရက္မူးျပီး သတိေမ့တာ Shock ပါဘဲ။ ေရွာ့ခ္ေတြက အမ်ိဳးအစားမ်ားတယ္။ ႏွလံုးနဲ႔ ေသြးေၾကာေတြက လိုသေလာက္အလုပ္မလုပ္ႏိုင္တာကေနျဖစ္တယ္။ လူ႔ကိုယ္က အေရးပါတဲ့အဂၤါေတြတြက္ မရွိမျဖစ္တဲ့ ေအာက္စီဂ်င္ မလံုေလာက္လို႔ ျဖစ္လာေစတယ္။ အသက္ဆံုးပါးတဲ့အထိ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။
(၁) စိုးရိမ္စိတ္ေတြျဖစ္လာ၊ ဂနာမျငိမ္ျဖစ္လာ၊ မူးလဲမယ္။
(၂) ပ်ိဳ႕ခ်င္-အန္ခ်င္လာမယ္။
(၃) ေရငတ္လာမယ္။
(၄) မ်က္စိကေဝဝါး၊ သူငယ္အိမ္ က်ယ္လာမယ္။
(၅) အသက္ရွဴတာ တိမ္-ျမန္-မမွန္ျဖစ္မယ္၊
(၆) အေရျပား ေအးလာ၊ ျဖဴေရာ္လာ၊ စိုထိုင္းလာမယ္၊
(၇) လက္ေကာက္ဝတ္ ေသြးခုန္တာ ျမန္မယ္၊ စမ္းမရျဖစ္မယ္။
Hypovolemic Shock ေသြးထုထည္ နည္းလို႔ျဖစ္တဲ့ (ေရွာ့ခ္)၊ ထိခိုက္ဒဏ္ရာရလို႔ အတြင္းထဲျဖစ္ျဖစ္ အျပင္ကို ျဖစ္ျဖစ္ ေသြးယိုထြက္တာ၊ မီးေလာင္လို႔ အရည္ေတြ ခမ္းေျခာက္တာ၊ အန္လို႔-ဝမ္းေလွ်ာလို႔ ေရနဲ႔ ဓါတ္ဆားေတြ နည္းတာေၾကာင့္ ျဖစ္တယ္။
Neurogenic Shock အာရံုေၾကာေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ ေရွာ့ခ္၊ ေသြးေၾကာေတြ ပံုမွန္မဟုတ္ ေဖါင္းလာလို႔ ေသြးေတြ လိုရာမေရာက္ ျဖစ္လာမယ္။ ေအာ္တိုေနာမစ္ အာရံုေၾကာစနစ္ကို သက္ေရာက္လို႔ ျဖစ္တယ္။ ေသြးဖိအား က်မယ္၊ တခါတေလ ႏွလံုးခုန္ ေႏွးတတ္တယ္။ ဦးေႏွာက္ကို ေသြးျပန္ေရာက္ရင္ ျပန္ေကာင္းမယ္။ ဦးေႏွာက္ ထိခိုက္တာ၊ ခါးဆစ္ရိုးထဲက အာရံုေၾကာစနစ္ ထိခိုက္တာေတြ ေၾကာင့္လဲ ျဖစ္တယ္။ အတြင္း အဂၤါေတြကို ထိခိုက္လာမယ္။
Psychogenic Shock စိတ္ေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ ေရွာ့ခ္၊ ေၾကာက္စိတ္မ်ား၊ အေပ်ာ္လြန္၊ ေဒါသၾကီး၊ ပူပန္မႈလြန္ကဲရာကေန ျဖစ္တယ္။ ေသြးေၾကာေတြ က်ယ္လာတယ္။ ဦးေႏွာက္ကို ေသြးအေရာက္နည္းတယ္။ ေသြးဖိအားက်မယ္၊ အေရျပား ေအးစက္ေနမယ္။ ေခြ်းျပန္မယ္။ ႏွလံုးခုန္ျမန္မယ္။ သတိတဝက္တပ်က္မရတာနဲ႔ လံုးဝသတိမရတာျဖစ္မယ္။
Anaphylactic Shock အနာဖလက္တစ္ ေရွာ့ခ္၊ မတည့္တာနဲ႔ ထိေတြ႔ရာကေနျဖစ္တယ္။ ယားယံလာမယ္၊ အနီပိန္႔ေတြထြက္မယ္၊ အသက္ရွဴခက္လာမယ္၊ ဆီးသြားခ်င္-ဝမ္းသြားခ်င္ျဖစ္လာမယ္။ ပူေလာင္လာသလို ခံစားရမယ္၊ အသံေပ်ာက္မယ္။ ေဆး၊ အဆိပ္၊ အင္းဆက္၊ အမံႈအမႊား၊ အစားအေသာက္၊ စတာေတြကေန ျဖစ္ေစတယ္။
Shock ျဖစ္ျပီဆိုရင္ ဘာလုပ္မလဲ -
ရုတ္တရက္ ခ်က္ခ်င္းျဖစ္တာမို႔ ေရွးဦးသူနာျပဳ လုပ္ဘို႔ အလြန္႔အလြန္ အေရးၾကီးပါတယ္။ အသက္ကို ကယ္ႏိုင္တယ္။ ဆရာဝန္ေတြ၊ ေဆးရံုေတြဆီ ေရာက္မွဆိုရင္ ေနာက္က်တတ္တယ္။ ျပဳစုမဲ့သူက တည္ျငိမ္ရမယ္။ တတ္ထားရမယ္။
(၁) အသက္ရွဴလမ္း စစ္ရ၊ ျပင္ရမယ္။ ပိတ္ဆို႔ေနတာ မရွိေစနဲ႔။ လည္ပင္းဆန္႔၊ ေမးကိုပင့္ပါ။
(၂) ေသြးယိုတဲ့ေနရာကို ေသြးမထြက္ေအာင္လုပ္ပါ။ ဖိထားေပးပါ။ ျမွင့္ထားေပးပါ။ ပတၲီး-ၾကိဳးနဲ႔ စည္းထားေပးပါ။ Artery forceps ေသြးေၾကာညွပ္ ရွိရင္-လိုရင္ သံုးပါ။
(၃) ေျခေထာက္ပိုင္းကို ေခါင္းအထက္မွာ ျမွင့္ထားပါ။ အန္ေနရင္ ေခါင္းတဖက္ ေစာင္းထားပါ။ ေခါင္း-လည္ပင္း က်ိဳးရင္-က်ိဳးတယ္ ထင္ရင္ ပက္လက္အေနအထားမွာသာ ထားပါ။
(၄) အရိုးက်ိဳးရင္ အမာတခုခုနဲ႔ ၾကပ္စည္းပါ။ ဆြဲမဆန္႔ပါနဲ႔။
(၅) သက္ေတာင့္သက္သာ ေနပါေစ။ ေအးေနရင္ ေစာင္စတာနဲ႔ ေႏြးေအာင္ ျခံဳေပးပါ။ စို-ေအး ေနတာေတြ ဖယ္ရွားပါ။ သဘာဝမဟုတ္တဲ့ အေႏြးေပးတာမ်ိဳး မသံုးပါနဲ႔။
(၆) လူနာကို စိတ္ျငိမ္ေအာင္ အားေပးႏွစ္သိမ့္ပါ။ သူ႔အနာဒဏ္ရာကို မျမင္ေစပါနဲ႔။
(၇) အန္ေနလွ်င္၊ အဆိပ္စတာ မေသျခာလွ်င္ ပါးစပ္က ဘာမွမတိုက္ပါနဲ႔။ အာေခါင္ေျခာက္-ေရဆာရင္ ႏွဳတ္ခမ္းကိုသာ ေရဆြတ္ေပးပါ။
(၈) ေဆးပညာတတ္ကြ်မ္းသူ အကူအညီေခၚပါ။
အေမရိကားမွာျဖစ္ရင္ Choking game လို႔ေခၚတယ္။ အဂၤလန္မွာ ဗီတိုရီးယားေခတ္တံုးက အမ်ိဳးသမီးေတြ ဒီလိုျဖစ္ၾကတာက Corsets ကိုယ္ၾကပ္အဝတ္အစားေတြေၾကာင့္ အသက္ရွဴၾကပ္တာလဲပါႏိုင္တယ္။ မူယာမာယာလဲပါမယ္။ ခဏခဏမူးလဲၾကလို႔ Fainting game လို႔ ေခၚရေလာက္ေအာင္ လူစည္စည္မွာ လွလွပပေလးလဲၾကတာမ်ားတယ္။
Dr. တင့္ေဆြ
https://www.facebook.com/drtintswe
