တီဘီေရာဂါကင္းစင္ဖို႔ အားလံုးပူးေပါင္း ေဆာင္ရြက္စုိ႔
ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ လူဦးေရတစ္သိန္းလွ်င္ တီဘီလူနာအသစ္ ၃၇ဝ ဦး ျဖစ္ပြားလ်က္ရွိၿပီး တီဘီလူနာအသစ္မွ ၅ ရာခိုင္ ႏႈန္းႏွင့္ ျပန္လည္ျဖစ္ပြားတတ္ေသာ တီဘီလူနာမ်ားထဲမွ ၂၇ ရာခိုင္ႏႈန္း ေဆးယဥ္ပါးတီဘီ ျဖစ္ပြားေနေၾကာင္း ေတြ႕ရွိ ရသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ ကမၻာ့တီဘီ အျဖစ္အမ်ားဆံုး ၂၂ ႏုိင္ငံတြင္ ပါဝင္ လ်က္ရွိသည္။ ထုိ႔ျပင္ တီဘီေရာဂါသည္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ဦးစားေပးေျဖရွင္းရမည့္ ျပည္သူ႔က်န္းမာေရး ျပႆနာတစ္ခု အေနျဖင့္လည္း ရပ္တည္ေနဆဲျဖစ္သည္။ တီဘီေရာဂါသည္ ကမၻာေပၚတြင္ မဖြံ႕ၿဖိဳးေသးေသာ ႏုိင္ငံမ်ား၏ ပင္တိုင္ေရာဂါတစ္ခုျဖစ္သည္။
ျဖစ္ရေသာ အေၾကာင္းရင္းမ်ား
တစ္ကိုယ္ေရသန္႔ရွင္းမႈ၊ ပတ္ဝန္းက်င္ သန္႔ရွင္းမႈ၊ အာဟာရ ဖြံ႕ၿဖိဳးေရးႏွင့္ လူမႈေရး စည္းကမ္းအားလံုး ပါဝင္သည္။ အသက္႐ွဴလမ္းေၾကာင္းမွ လည္းေကာင္း၊ အစာလမ္းေၾကာင္းမွ လည္းေကာင္း ဝင္ေရာက္ႏုိင္ သည္။ သလိပ္တြင္ တီဘီ ေရာဂါပိုးရွိေသာ အဆုတ္တီဘီေရာဂါ ေဝဒနာရွင္မ်ား ေခ်ာင္းဆိုးျခင္း၊ ႏွာေခ်ျခင္း၊ က်ယ္ေလာင္စြာ သီခ်င္းဆိုျခင္း၊ စကားေျပာျခင္း၊ ရယ္ေမာျခင္းျဖင့္ တီဘီပုိးပါေသာ သလိပ္အမႈန္ အမႊားေလးမ်ားသည္ ေလထဲတြင္ ရွဴ႐ႈိက္မိေသာ သူမ်ား၏ အဆုတ္အတြင္းသို႔ အသက္ရွဴလမ္းေၾကာင္းမွ တစ္ဆင့္ ဝင္ေရာက္ၿပီး ေရာဂါကူးစက္ႏိုင္သည္။ တီဘီေရာဂါ အမ်ဳိးအစားမ်ားတြင္ အဆုတ္တီဘီသည္ အမ်ားဆံုးေတြ႕ရၿပီး ျပည္သူလူထုအတြင္း ေရာဂါကူးစက္မႈ အမ်ားဆံုးေပးသည့္ေရာဂါျဖစ္သည္။
တီဘီေရာဂါ ကူးစက္ ႏိုင္စြမ္းအား
သလိပ္ပိုးေတြ႕ တီဘီလူနာတစ္ဦးသည္ ေဆးကုသမႈမခံယူပါက အျခားသူ ၁ဝ ဦးမွ ၁၅ ဦးသို႔ တစ္ႏွစ္အတြင္း ကူးစက္ႏိုင္စြမ္း ရွိသည္။ တီဘီေရာဂါသည္မ်ား၏ ၅ဝ ရာခိုင္ႏႈန္းခန္႔မွာ ကူးစက္မႈ ကိုေပးႏိုင္ေသာ သလိပ္ပိုးေတြ႕ အဆုတ္ တီဘီလူနာမ်ားျဖစ္သည္။ ဤနည္းျဖင့္ တီဘီေရာဂါသည္ ဆက္လက္ ျပန္႔ပြား လ်က္ရွိသည္။ သလိပ္ပိုးေတြ႕ တီဘီ လူနာမ်ားသည္ ေဆးကုသမႈခံယူပါက ႏွစ္ပတ္မွ ေလးပတ္အတြင္း အျခားသူမ်ားသို႔ ကူးစက္ႏုိင္စြမ္း မ်ားစြာေလ်ာ့နည္းသြား မည္ျဖစ္သည္။
တီဘီေရာဂါ လကၡဏာမ်ား
အဓိကအားျဖင့္ ရင္ေခါင္းပိုင္းဆုိင္ရာတြင္ သလိပ္ထြက္ျခင္း၊ သလိပ္အတြင္း ေသြးပါျခင္း၊ ေခ်ာင္းဆိုး ေသြးပါျခင္း၊ အသက္ရွဴမဝျခင္း၊ ေက်ာ၊ ရင္ ေအာင့္ျခင္း တို႔ျဖစ္တတ္သည္။ ေယဘုယ်အားျဖင့္ သိသာေသာတီဘီ ေရာဂါလကၡဏာမ်ားမွာ တျဖည္းျဖည္း ပိန္ခ်ဳံးလာျခင္း၊ ကိုယ္ပူခ်ိန္ တေငြ႕ေငြ႕တက္ျခင္း၊ ညဘက္ေခြၽး ထြက္ျခင္း၊ မလႈပ္ခ်င္၊ မကိုင္ ခ်င္ျဖစ္ျခင္းျဖစ္ၿပီး အလြယ္တကူ ေမာပန္းလြယ္ျခင္း တုိ႔ျဖစ္ပါသည္။ အဆုတ္အျပင္ တီဘီေရာဂါမ်ားအတြက္မူ ျဖစ္ပြားေသာ ကိုယ္ အဂၤါအစိတ္အပိုင္း အေပၚမူတည္၍ အျခားေသာ လကၡဏာမ်ား ျဖစ္တတ္သည္။
ကိုယ္အဂၤါ အစိတ္အပိုင္းမ်ားတြင္ ေရာဂါျဖစ္ျခင္း
သလိပ္ပိုးေတြ႕ အဆုတ္တီဘီ သလိပ္မွန္ျပားေပၚတြင္ တီဘီပိုးကို အဏုၾကည့္ မွန္ဘီလူးျဖင့္ ရွာေဖြရာ၌ အနည္းဆံုး ႏွစ္ႀကိမ္ ရွာေဖြေတြ႕ရွိျခင္း သို႔မဟုတ္ သလိပ္တြင္ တစ္ႀကိမ္သာ တီဘီပုိးရွာေဖြေတြ႕ရွိၿပီး ရင္ေခါင္းဓာတ္မွန္႐ိုက္ရာတြင္ Acute TB ဟု ယူဆႏိုင္ေသာ အရိပ္အေယာင္မ်ားေတြ႕ျခင္း သို႔မဟုတ္ Culture Positive ျဖစ္သည့္လူနာ။
သလိပ္ပိုးမေတြ႕ အဆုတ္တီဘီေရာဂါ သလိပ္တြင္ သံုးႀကိမ္ဆက္တိုက္ တီဘီပိုးရွာမေတြ႕ဘဲ ပဋိဇီဝေဆး မ်ားျဖင့္ ကုသရာ၌လည္း ေရာဂါလကၡဏာမ်ား မသက္ သာသည့္အျပင္ ရင္ေခါင္း ဓာတ္မွန္႐ိုက္ရာတြင္ Acute TB ဟုယူဆႏိုင္ ေသာ အရိပ္မ်ားရွိၿပီး ေဆးဝါးကုသမႈေပးမည့္ ဆရာဝန္က တီဘီေရာဂါအျဖစ္ ကုသ ရမည္ဟု ဆံုးျဖတ္ခံရသည့္ လူနာ တုိ႔ ျဖစ္ပါသည္။
အဆုတ္ျပင္ပ တီဘီေရာဂါ
ကေလးမ်ားသည္ တီဘီပိုးရွိသည့္ လူႀကီး တီဘီေဝဒနာရွင္မ်ားထံမွ ေရာဂါကူးစက္ခံရျခင္း ျဖစ္သည္။
၁။ ကနဦး တီဘီေရာဂါ အသက္ရွဴလမ္းေၾကာင္းမွတစ္ဆင့္ အဆုတ္အတြင္းသို႔ ပထမဦးဆံုးအႀကိမ္ ကူးစက္ ေရာက္ရွိ သြားေသာအခါ တီဘီပိုးေရာက္ရွိသည့္ အဆုတ္အစိတ္အပိုင္းတြင္ ေရာဂါျဖစ္ျခင္းႏွင့္ ၎ႏွင့္ဆက္ႏႊယ္လ်က္ရွိေသာ လင့္အႀကိတ္မ်ား ႀကီးထြားေရာင္ရမ္းမႈကို စုေပါင္း၍ ကနဦးတီဘီဟု ေခၚေဝၚသည္။
၂။ လူးေစ့တီဘီေရာဂါ တီဘီေရာဂါပိုးမ်ားသည္ ေသြးေၾကာမွတစ္ဆင့္ ကိုယ္တြင္း အဂၤါအစိတ္အပိုင္း အႏွံ႔အျပား ျပန္႔ ပြားေရာက္ရွိ၍ ေရာဂါျဖစ္ပြားၿပီး လူနာ အမ်ားစု၏ ရင္ေခါင္းဓာတ္မွန္တြင္ လူးေစ့မ်ားျပန္႔က်ဲ ေနသကဲ့သို႔ ေတြ႕ရွိရေသာ ေၾကာင့္ လူးေစ့တီဘီေရာဂါဟု ေခၚသည္။
၃။ ကေလးတီဘီ ေရာဂါလကၡဏာမ်ား ကေလးတီဘီေရာဂါတြင္ ေရာဂါလကၡဏာမ်ား ပီပီျပင္ျပင္ မရွိတတ္ေခ်။ ဖ်ားနာ ျခင္း၊ အစားအေသာက္ပ်က္ျခင္း၊ မအီမ သာျဖစ္ျခင္း၊ ကိုယ္အေလးခ်ိန္က်ျခင္းႏွင့္ ေမာပန္းလြယ္ျခင္းတို႔ျဖစ္သည္။
တီဘီေရာဂါသည္မ်ား ေဆာင္ရန္ႏွင့္ ေရွာင္ရန္မ်ား
တီဘီေရာဂါကို အျမစ္ျပတ္ ေပ်ာက္ကင္းေအာင္ ကုသလို႔ရသည္။ လူနာသစ္ဆုိရင္ ေျခာက္လ ၾကာကုသရမွာျဖစ္ၿပီး လူနာေဟာင္း ျပန္ျဖစ္လူနာဆိုလွ်င္ ရွစ္လၾကာကုသရမွာျဖစ္သည္။ ျပန္ျဖစ္လူနာမ်ားကို ေဆးယဥ္ပါးတီဘီ ဟုတ္၊ မဟုတ္ ခဲြျခားရန္ သလိပ္ကို ေနာက္ဆံုးေပၚ သလိပ္စစ္နည္း စက္ျဖင့္ စစ္ေဆးရ သည္။ တီဘီေရာဂါ ေပ်ာက္ကင္းတယ္ ဆုိတာက သလိပ္တီဘီပိုးေတြ႕ လူနာ တစ္ဦးသည္ ေဆးကုသမႈၿပီးဆံုးခ်ိန္မွာ တစ္ႀကိမ္၊ ေဆးကုသမႈ မၿပီးဆံုးမီတစ္ ႀကိမ္ ႏွစ္ႀကိမ္လံုး သလိပ္ပိုး မေတြ႕ေတာ့လွ်င္ ေရာဂါေပ်ာက္ကင္းၿပီဟု သတ္မွတ္ပါသည္။ ထိုသို႔ ေရာဂါေပ်ာက္ကင္း ေစရန္အတြက္ လူနာမ်ားအေနျဖင့္ သတ္မွတ္ ထားေသာ အရည္အေသြးျပည့္ေဆးမ်ားကို စဲြၿမဲမွန္ကန္စြာ ဆရာဝန္ ၫႊန္ၾကားခ်က္အတုိင္း ေသာက္ဖုိ႔ အလြန္အေရးႀကီးသည္။
လူနာမ်ားကို ေဆးမွန္ေသာက္ေအာင္ တစ္ရက္ပ်က္လွ်င္ အစကျပန္ေသာက္ရမယ္လို႔ ေျပာထားေပမယ့္ တစ္ရက္ပ်က္သြားရင္ ပ်က္တဲ့ရက္ကို အစားျပန္ျဖည့္ၿပီးေသာက္ လုိ႔ရသည္။ ဒါေပမဲ့ ပ်က္တဲ့ရက္က ခဏခဏျဖစ္ေနရင္ေတာ့ ေဆး ယဥ္ပါးတဲ့ျပႆနာ ျဖစ္ႏိုင္ပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ျဖစ္ႏိုင္လွ်င္ေဆးကို တစ္ရက္ မွမပ်က္ဘဲ ျပည့္မီေအာင္ ေသာက္ဖုိ႔ လိုပါသည္။
တီဘီေရာဂါဟာ သာမန္လူနာေတြလိုပဲ အလုပ္လုပ္လုိ႔ရသည္။ အသက္အပိုင္းအျခားအားျဖင့္ ၁၅ ႏွစ္မွ ၅၄ ႏွစ္ၾကား လူေတြ အမ်ားဆံုးျဖစ္တတ္သည္။ ၇၅ ရာခိုင္ႏႈန္းေသာ လူနာေတြဟာ ဒီအသက္အရြယ္ရွိတဲ့ လူနာေတြပါပဲ။ ဝန္ထမ္း ျဖစ္ပါက အလုပ္သြားရင္း ေဆးကုသမႈခံယူႏိုင္သည္။ သလိပ္ပိုးေတြ႕တဲ့ ကာလ မွာေတာ့ ခြင့္ယူၿပီး နားသင့္သည္။ စနစ္ တက် ေဆးကုသမႈ ခံယူပါက ႏွစ္ပတ္ေလာက္ၾကာလွ်င္ ေရာဂါ ကူးစက္မႈစြမ္းအား ေလ်ာ့က်သြားႏိုင္သည့္အတြက္ ကူး စက္မႈအႏၲရာယ္ နည္းသြားႏိုင္သည္။ ေဆးကုသမႈ စနစ္တက် မခံယူလို႔ဘဲျဖစ္ျဖစ္ ေဆးကုသမႈ လံုးဝမခံယူလို႔ဘဲ ျဖစ္ျဖစ္ ထိုသူမ်ားေခ်ာင္းဆိုး၊ ႏွာေခ်လွ်င္ တီဘီ ပိုးပါေသာ အမႈန္ေလးေတြက ေလထဲကုိပ်ံ႕ႏွံ႔ၿပီး ေဘးပတ္ဝန္းက်င္က လုပ္ေဖာ္ကိုင္ဖက္မ်ားအား ကူးစက္ေစႏိုင္သည္ကုိမူ အထူးသတိျပဳရမည္ျဖစ္သည္။
တီဘီေဆးကုသမႈ ခံယူေနေသာ လူနာေတြအေနျဖင့္ ေဆးေသာက္ေနတဲ့ အခ်ိန္မွာ လုိက္နာရမည့္ အခ်က္ေတြက ေတာ့ ေဆးလိပ္၊ အရက္ႏွင့္ ကြမ္းစားျခင္းကို ေရွာင္ၾကဥ္ရပါမည္။ သင့္တင့္ေလ်ာက္ပတ္ေသာ အာဟာရျဖစ္ေစသည့္ အစားအစာ စားေပးရပါမည္။
အာဟာရျပည့္ဖို႔လည္း လိုအပ္ပါသည္။ ပံုမွန္လမ္းေလွ်ာက္ျခင္းႏွင့္ ကိုယ္လက္လႈပ္ရွားမႈမ်ား လုပ္ေပးရပါမည္။ လူနာ ႀကီးလို ထိုင္းထိုင္း မႈိင္းမႈိင္းေနစရာမလိုပါ။ အဓိကၫႊန္ၾကားထားေသာ ေဆးမ်ားကုိသာ မွန္မွန္ေသာက္ ေပးရပါမည္။ လူနာ၏ အသံုးအေဆာင္ပစၥည္းမ်ား ျခင္ေထာင္၊ ေခါင္းအံုး စတဲ့အရာမ်ားကို ေနပူ လွန္းေပးရပါမည္။ ထမင္းစားပန္း ကန္ႏွင့္ ဇြန္း၊ ေသာက္ေရခြက္တို႔ကို သီးသန္႔ထားေပးရပါမည္။
ထို႔ျပင္ တီဘီလူနာ၏ ေဘးပတ္ဝန္းက်င္တြင္ တံျမက္စည္းလွည္းသည့္အခါ ဖုန္မထေအာင္ သတိထား၍လွည္းေပးပါ။ တီဘီေရာဂါသည္ထားေသာအိမ္ သို႔မ ဟုတ္ အခန္းတို႔တြင္ အလင္းေရာင္ ေကာင္းေကာင္းရေစရမည္။ ေလဝင္ေလ ထြက္ေကာင္းရမည္။ သလိပ္ပိုးရွိတဲ့အခ်ိန္မွာေတာ့ မိသားစုႏွင့္အတူ မအိပ္ဖုိ႔ လိုအပ္ပါေၾကာင္း တီဘီ ေရာဂါအ ေၾကာင္းတေစ့တေစာင္း တင္ျပလိုက္ပါသည္။ ။
ၿဖိဳးေမာင္ေမာင္
ျမ၀တီ
https://www.facebook.com/mwdmedia/
