၁။ ဆရာခင္ဗ် မိန္းကေလးေတြမွာ အျဖစ္မ်ားၿပီး စုန္းကိုက္တာလို႔ ေျပာၾကတယ္ခင္ဗ်။ ျဖစ္တဲ့ေနရာ အညိဳကြက္ထင္ၿပီး နည္းနည္းေတာ့ နာတယ္ ေျပာပါတယ္ဆရာ။ စုန္းကိုက္တာ တကယ္ရိွတာလား။ က်န္းမာေရးရႈ႕ေထာင့္နဲ႔ စပ္စပ္ၿပီး ရွင္းျပေပးပါလားခက္ဗ်။ ဆရာအခ်ိန္ေပးနိုင္မွ ရွင္းျပေပးပါခင္ဗ်။ စာလံုးေပါင္းလဲြ မရွင္းတာေတေတာင္းပန္ပါတယ္ဆရာ စာရိုက္ရတာလည္း အဆင္မေျပလို႔ပါ။
တကယ္မရွိပါ။ ေသြးထြက္ေစတဲ့အေၾကာင္း တစံုတရာရွိပါမယ္။ ဥပမာ ထိခိုက္မိတာ၊ အလာဂ်ီ။
၂။ ဆရာ က်မအေမလကႏွစ္ဖက္မွာ လြန္ခဲ႔တဲ႔ ၆ လေလာက္က စၿပီး ေသြးေျခဥသလို အကြက္ေလးေတြကေန ခုခ်ိန္မွာ အကြက္ေတြကေတာ္ေတာ္ ႀကီးလာခဲ႔ပါတယ္။ အေမက ေဆးခန္းျပဖို႔ အေၾကာက္အကန္ျငင္းေနတာနဲ႔ ဒီအေျခအေနထိ ႀကီးလာခဲ႔တာပါ။ ဒါေပမယ့္ ျပျဖစ္ေအာင္ျပဖို႔ က်မစီစဥ္မွာပါ။ အေရျပားဆရာဝန္ျပသင့္လား၊ အေထြေထြသမားေတာ္နဲ႔ ျပရမလားမသိပါ။ ေဆးအရင္စစ္ၾကည့္ရမလားဆရာ။ အေမ႔လက္ပံုပါ တင္ျပထားပါတယ္ဆရာ။ စိုးရိမ္ရပါသလားဆရာ။
၃။ ပံုပါအတိုင္း က်ေနာ့္သမီးေလး၏ ေျခသလံုးတြင္ ေသြးေၾကာမွ်င္မ်ား ျဖစ္ေနပါသည္။ သမီး၏အသက္ ၁၅ ႏွစ္၊ လြန္ခဲ့ေသာ ၄ ႏွစ္က ေသြးလြန္တုတ္ေကြးျဖစ္ခဲ့၊ တစ္ခါတစ္ရံ ႏွစ္လံုးေအာင့္၍ အသက္႐ွဴၾကပ္၊ ကိုယ္လက္လႈပ္ရွားမႈနည္း၊ (အားကစား မရွိ)။ ယခုလို ေျခသလံုးတြင္ ေသြးေၾကားမွ်င္မ်ားျဖစ္ေနသည္မွာ ၂ ႏွစ္ေလာက္ ရွိေနပါျပီ။ ဦးခ်စ္ေကာင္း သီခ်င္းထဲကလို `ေျခသံုးသားက အလွတပါးပါကြယ္ သူဟာ ထမီတိုတို´ အခုမွာေတာ့ သမီးေလးက သရီးကြာတားေတာင္ ဝတ္ဖို႔ ခက္ေနျပီဆရာေရ ကူပါအံုးခင္ဗ်ာ။ သရီးကြာတား ဝတ္ဖို႔အေရး ေမးတာေတာ့ မဟုတ္ရပါခင္ဗ်ာ။ က်ေနာ့္သမီးႏွင့္ သမီးကဲ့သို႔ ျဖစ္ေနသူမ်ားသိရွိႏိုင္ရန္ ေျဖၾကားေပးေစလိုပါတယ္။
၄။ အေရျပားက အထိအခိုက္မခံဘူးျဖစ္ေနလို႔ပါ။ တစ္ခါတစ္ရံ ယားၿပီး အနီကြက္လို အနီဖုလိုျဖစ္တယ္ဆရာ။ ေလးလံတဲ့ အထုပ္အပိုးေတြဆြဲရင္ လက္ဖဝါးနဲ႔ လက္ေခ်ာင္းေတြမွာ ေသြးေျခဥ သလို နီရဲၿပီး အျဖဴဖု ေလးေတြ ျဖစ္တယ္ဆရာ။ တစ္ခါတစ္ခါ လည္ပင္းကယားျပီးနီတယ္ဆရာ။ စာေရးခံုေပၚလက္ေထာက္ျပီးတင္ထားရင္ ခံုနဲ႔လက္နဲ႔ထိတဲ့ ေနရာမွာ အနီဖုေလးေတြျဖစ္ပါတယ္။ အဲလိုျဖစ္တာ ၉ လေလာက္ရွိပါျပီ။
Capillaries ေသြးေၾကာမွ်ဥ္ေလးေတြကေနေသြးထြက္ေနတာကို မ်က္စိနဲ႔ျမင္ရရင္ ေသြးခ်ည္ဥလို႔ေခၚတယ္။ ျဖစ္စႏိုင္တာေတြကို စာရင္းခ်ရင္ အရွည္ၾကီးရွိတယ္။
(၁) Prolonged straining ေသြးေၾကာအေပၚဖိအားသက္ေရာက္ျခင္းေတြက အရိုးရွင္းဆံုးသိႏိုင္တာေတြျဖစ္တယ္။
• ငိုျခင္း၊
• ေခ်ာင္းဆိုးျခင္း၊
• အန္ျခင္း၊
• ကေလးမီးဖြါးရျခင္း၊
• အေလးမျခင္း၊
• အသက္ၾကီးျခင္း၊
• အရက္ေသာက္ျခင္း၊
• ထိခိုက္မိျခင္း၊
• ဖြားကာစကေလး၊
• က်ားလိင္အဂၤါ ေလဟာနယ္ကရိယာျဖင့္ စုပ္ျခင္း၊
• Pesticides, Arsenic, Benzene အဆိပ္သင့္ျခင္း
(၂) ေဆးဝါးေတြကေနျဖစ္ေစျခင္း
• Aspirin, Ibuprofen အကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆးေတြက ထိပ္မွာရွိတယ္။
• Atropine (Atropen)
• Carbamazepine (Carbatrol, Epitol, Tegretol, others)
• Chemotherapy drugs side effect
• Chloral hydrate (Somnote)
• Cimetidine (Tagamet)
• Cortisone
• Desipramine (Norpramin)
• Gold salts
• Heparin
• Indomethacin (Indocin)
• Morphine (Avinza, Ms Contin, others)
• Naproxen (Aleve, Anaprox, Naprosyn)
• Nitrofurantoin (Furadantin, Macrobid, Macrodantin)
• Penicillin
• Quinidine
• Quinine (Qualaquin)
• Rifampin
• Sulfa antibiotics
• Warfarin (Coumadin) ေရာဂါမ်ား
• AIDS ေအအိုင္ဒီအက္စ္၊
• Allergic reactions အလာဂ်ီရျခင္း (တခုခုႏွင့္မတည့္ျခင္း)၊
• Aplastic anemia ေသြးအားနည္းေရာဂါတမ်ိဳး၊
• Chickenpox ေရေၾကာက္၊
• Cytomegalovirus (CMV) infection
• Endocarditis ႏွလံုးေရာင္ျခင္း၊
• Hantavirus pulmonary syndrome
• Leukemia လူကီးမီးယား၊
• Lupus လူးပတ္စ္ေရာဂါ၊
• Lymphoma လင္ဖိုးမား
• Meningococcal meningitis ဦးေႏွာက္ေျမွးေရာင္ျခင္း၊
• Mononucleosis မိုႏိုနယူကလီယိုးဆစ္၊
• Mumps ပသိေရာင္ျခင္း၊
• Parvovirus infection
• Parvovirus ဗိုင္းရပ္စ္ေရာဂါတမ်ိဳး
• Rheumatoid arthritis ေလးဘက္နာ၊
• Rocky Mountain spotted fever
• Rocky Mountain spotted fever ေရာ့ကီးေတာင္တန္းအဖ်ားေရာဂါ၊
• Rubella ဂ်ာမန္ဝက္သက္၊
• Scleroderma စကယ္လရိုဒါးမား၊
• Sepsis ပိုးဝင္ျခင္း၊
• Strep throat လည္ေခ်ာင္းနာ၊
• Thrombocytopenic purpura ေသြးမံႈနည္းျခင္း၊
• Vasculitis ေသြးေၾကာေရာင္ျခင္း၊
• Vitamin C, K, B9, B12 ဗီတာင္မင္မ်ားခ်ိဳ႕တဲ့ျခင္း၊
(၃) Thrombocytopenia ေသြးမံႈအေရအတြက္ နည္းေနျခင္း
ေသြးလြန္တုတ္ေကြး Dengue Hemorrhagic Fever (ဒင္ေဂး-ဟမေရးဂ်စ္-ဖီဗာ) လို႔ ေခၚတယ္။ Thrombocytopenia ေသြးမံႈအေရအတြက္ နည္းေနမယ္။ Platelets ကိုစစ္ေဆးဘို႔လိုမယ္။ ပံုမွန္အေရအတြက္ဟာ 150,000 ကေန 450,000/microliter ရွိသင့္တယ္။ ဒါေပမဲ့ 50,000/microliter ထက္နည္းမွသာ တကယ္နည္းေနတဲ့ေရာဂါလို႔ သတ္မွတ္ပါတယ္။
ေသြးမံႈနည္းေနတိုင္း ေရာဂါလကၡဏာမျပတတ္ပါ။ ျပျပီဆိုရင္ အေရျပားမွာ ေသြးမဲျပာျပာထြက္ေနတာ၊ ေသြးျခည္ဥေနတာ၊ အေရျပားနဲ႔ အေမွးပါးေအာက္ေတြမွာ ေသြးယိုေနတာ၊ ႏွာေခါင္းေသြးယိုတာ နဲ႔ သြားဖံုးေသြးယိုတာေတြ ျဖစ္လာမယ္။ ေသြးနီဥနဲ႔ ေသြးျဖဴဥ အမ်ိဳးအစားနဲ႔ အေရအတြက္ေတြကိုလည္း စစ္ေဆးရပါမယ္။ နည္းေနႏိုင္တယ္။ ေနမေကာင္းသလို ခံစားေနရႏိုင္တယ္၊ အားယုတ္ေနႏိုင္တယ္၊ အစားပ်က္ေနႏိုင္ေသးပါတယ္။
ေသြးမံႈနည္းေနျခင္း အေၾကာင္းရင္းမ်ား
(က) ေသြးမံႈထုတ္ေပးမႈ နည္းေနရျခင္း အေၾကာင္းရင္းမ်ား
Vitamin B12 or folic acid deficiency, Leukemia or myelodysplastic syndrome, Liver failure, Sepsis, systemic viral or bacterial infection, Dengue fever (ေသြးလြန္တုပ္ေကြး), Hereditary syndromes, Congenital amegakaryocytic thrombocytopenia, Thrombocytopenia absent radius syndrome, Fanconi anemia, Bernard-Soulier syndrome, May-Hegglin anomaly, Grey platelet syndrome, Alport syndrome, Wiskott–Aldrich syndrome တို႔ျဖစ္ပါတယ္။
(ခ) ေသြးမံႈဖ်က္ဆီးခံေနရျခင္း အေၾကာင္းရင္းမ်ား
Idiopathic thrombocytopenic purpura, Thrombotic thrombocytopenic purpura, Hemolytic-uremic syndrome, Disseminated intravascular coagulation, Paroxysmal nocturnal hemoglobinuria, Antiphospholipid syndrome, SLE, Post-transfusion purpura, Neonatal alloimmune thrombocytopenia, Splenic sequestration, Dengue fever (ေသြးလြန္တုပ္ေကြး), HIV ေတြျဖစ္ပါတယ္။
(၈) ေဆးေတြေၾကာင့္ျဖစ္ရျခင္း
Valproic acid, Methotrexate, Carboplatin, Interferon, Isotretinoin, Panobinostat, Other chemotherapy drugs, Singulair, H2 blockers and proton-pump inhibitors
(ဃ) တျခားအေၾကာင္းရင္းမ်ား
Immunological platelet destruction (Heparin-induced) ေရာဂါျပီးစနစ္ေၾကာင့္ျဖစ္ရျခင္း၊ Snakebites (pit vipers) ေျမြေပြးကိုက္ခံရျခင္း။
ဘာေတြစစ္မလဲ
Coagulation tests ေသြးခဲမႈစစ္ေဆးနည္းလုပ္ရမယ္။ ျဖစ္ေစတဲ့အေၾကာင္းရင္းမတူရင္ အေျဖမတူပါ။ ဥပမာ -
• Vitamin K deficiency ဗီတာမင္ (ေက) နည္းေနသူမွာ Prothrombin time ၾကာမယ္၊ Partial thromboplastin time ကပံုမွန္ျဖစ္မယ္၊ Bleeding time သက္ေရာက္မႈမရွိဘူး၊ Platelet count သက္ေရာက္မႈမရွိဘူး။
• Aspirin (အက္စ္ပရင္) ေဆးေၾကာင့္ျဖစ္တာဆိုရင္ Partial thromboplastin time ပိုၾကာတာတခုသာေတြ႔မယ္။
• Thrombocytopenia ေသြးမံႈနည္းေနရင္ Partial thromboplastin time ပိုၾကာတာ နဲ႔ Platelet count နည္းေနမယ္။
• Full blood count, Liver enzymes, Renal function, Vitamin B12 levels, Folic acid levels, ESR, Peripheral blood smear စစ္ေဆးနည္းေတြလုပ္ႏိုင္တယ္။
ဘယ္လိုကုသမလဲ
ဘာကိုမွ မစစ္ႏိုင္ေသးခင္ ဗီတာမင္ (စီ) ၅ဝဝ အား ေသာက္ၾကတယ္။ ဗီတာမင္ (ေက) ထိုးၾကတယ္။ Hematologist ေသြးဘက္ဆိုင္ရာအထူးကုဆရာဝန္ကို ျပရမယ္။ အေၾကာင္းရင္းအတိုင္း ကုသမႈမတူဘူး။ ဥပမာ -
• Thrombotic thrombocytopenic purpura ဆိုတာက အေရးေပၚျဖစ္တယ္။
• Idiopathic thrombocytopenic purpura ဆိုရင္ Prednisone and other corticosteroids, Intravenous immune globulin, Splenectomy, Danazol, Eltrombopag, Rituximab နဲ႔ Romiplostim နည္းေတြ လုပ္ေပးႏိုင္တယ္။
ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
https://www.facebook.com/drtintswe/
