အေစာဆံုး ဘယ္ေတာ့ ေသြးစစ္ရမလဲ
HIV ပိုးရွိသူနဲ႔ ဆက္စပ္မႈ တနည္းနည္းရွိလို႔ ကိုယ့္ကို ကူးသလား အေစာဆံုုးသိႏိုင္ေအာင္ ေသြးစစ္ဘို႔ အဲဒီအခ်ိန္ကေန ေနာက္ ၆ ပါတ္ကေန ၃ လ ေစာင့္ရမယ္။ ၃ လေစာင့္ရင္ မွားျပီးအႏုတ္ျပတာ မျဖစ္ႏိုင္ဘူး။ ၆ လ ထက္ေတာ့ ေစာင့္စရာ မလိုပါ။ HIV Antibodies (အင္တီေဘာ္ဒီ) ခုခံေပးမဲ့ဓါတ္ေတြ စမ္းလို႔ရတဲ့အတိ မ်ားလာေအာင္ ေစာင့္ရတာျဖစ္တယ္။ Window period လို႔ေခၚၾကတယ္။ ဒီၾကားထဲမွာ ေနာက္ထပ္ ကူးစက္လာမွာမ်ိဳးကို ေရွာင္က်ဥ္ပါ။ HIV PCR test က ပိုးဝင္အျပီး ၃ ပါတ္အတြင္းမွာ သိႏိုင္တယ္။
HIV antibody test ဆိုတာဘာလဲ
အမ်ားဆံုးလုပ္တဲ့နည္း ျဖစ္တယ္။ ေသြးထုတ္စစ္နည္းနဲ႔ ပါးစပ္ကသြားရည္ယူစစ္နည္းေတြရွိတယ္။ ပိုးဝင္ထားလို႔ ကိုယ္ခႏၶာကေန ခုခံေပးမဲ့ ဓါတ္ေတြရွိေနတာကို စမ္းတာျဖစ္တယ္။ ခြ်င္းခ်က္ရွိတာက HIV အေပါင္းျပေနတဲ့ မိခင္ကေန ေမြးလာတဲ့ကေလးမွာလဲ ဒီ Antibodies (အင္တီေဘာ္ဒီ) ေတြ လအေတာ္ၾကာထိ ရွိေနမယ္။
Rapid HIV test အျမန္နည္းဆိုတာ Antibody test ခုခံေပးမဲ့ဓါတ္ ရွိ-မရွိစစ္နည္းျဖစ္တယ္။ မိနစ္ ၃ဝ သာၾကာတယ္။
p24 antigen test ဆိုတာ Antigens ကို စမ္းရတာျဖစ္တယ္။ ေရာဂါပိုးနဲ႔ဆင္တူတဲ့ ဒီဓါတ္ကေန ကိုယ္ထဲဝင္ရင္ Antibodies (အင္တီေဘာ္ဒီ) ေတြကို ထြက္လာေစႏိုင္တယ္။ ေနရာတိုင္းမွာ မသံုးပါ။ P-24 Antigen test နဲ႔ Antibody test ႏွစ္မ်ိဳးလံုးတြဲျပီး ၃ လအတြင္းမွာ လုပ္ၾကတာလဲရွိတယ္။
NAT, DNA, RNA and PCR tests ဆိုတာေတြက HIV ပိုးရဲ႕ Genetic material မ်ိဳးဗီဇကိုစမ္းတာျဖစ္တယ္။ ေစာေစာကနည္းေတြလို Antibodies နဲ႔ Antigens ကိုစမ္းတာ မဟုတ္ဘူး။ Polymerase Chain Reaction (PCR) tests လို႔ေခၚတယ္။ HIV ပိုးရဲ႕ မ်ိဳးဗီဇကို ထုတ္ယူ-ပြါးေစျပီးေတာ့ စမ္းတယ္။ Nucleic-acid Amplification Testing or NAT ေခၚတယ္။ ဒါမွာ ပံုစံ ၂ မ်ိဳးရွိတယ္။ DNA PCR tests နဲ႔ RNA PCR tests ေတြျဖစ္တယ္။ RNA PCR tests နည္းကို ေသြးလွဴမဲ့သူေတြကို စမ္းတယ္။ DNA PCR tests နည္းကို ပိုးရွိတဲ့ မိခင္ကေနေမြးလာတဲ့ကေလးကို စမ္းတယ္။ ၂ မ်ိဳးလံုးကေန ပိုးေတြ ဘယ္ေလာက္မ်ားမ်ားရွိေနသလဲ သိႏိုင္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ Viral load tests လို႔ေခၚတယ္။ NAT နည္းက ျမန္တယ္။ RNA PCR test နဲ႔ DNA PCR test က ၂-၃ ပါတ္ ေစာင့္ရတယ္။ Instant tests ဆိုျပီး (အင္တာနက္) ကေန ေၾကာ္ညာတာေတြက အသိအမွတ္ျပဳ မထားတာေတြျဖစ္တယ္။
HIV negative အႏုတ္ျပေနျခင္း
အႏုတ္ျပတိုင္းလဲ လံုးဝကင္းတယ္လို႔ ေျပာမရေသးျပန္ပါ။ ကိုယ့္မွာျဖစ္ျဖစ္၊ ကိုယ့္အေဖၚမွာျဖစ္ျဖစ္ ပိုးမရွိေနတာေတာ့ ဟုတ္တယ္။ ဒါေပမဲ့ HIV ပိုးက လိင္ဆက္ဆံမႈတိုင္းကေန ကူးခ်င္မွ ကူးပါမယ္။
False positive မွားတဲ့ အေပါင္းျပျခင္း
Flu vaccinations တုပ္ေကြး-ကာကြယ္ေဆးထိုးတာနဲ႔ Multiple pregnancies အမႊာကိုယ္ဝန္ေၾကာင့္လဲ မွားတဲ့အေပါင္း ျပႏိုင္တယ္။ Western blot နည္းနဲ႔ ေသျခာေအာင္လုပ္ႏိုင္တယ္။ ဒီနည္းက စမ္းသပ္မႈ ၂ သိန္းခြဲလုပ္မွ တေယာက္သာ မွားတဲ့အေပါင္းျပႏိုင္တယ္။
Pregnancy ကိုယ္ဝန္ေဆာင္
ကိုယ္ဝန္ေဆာင္တိုင္း စစ္သင့္တယ္။ မိခင္ေလာင္းမွာ အေပါင္းျပေနရင္ ကေလးကိုကူးဘို႔မ်ားတယ္။ ေမြးတံုးမွာျဖစ္ျဖစ္ ႏို႔တိုက္ေနရင္းျဖစ္ျဖစ္ ကူးႏိုင္တယ္။ ကေလးကိုမကူးေစခ်င္ရင္ လုပ္ႏိုင္တာေတြရွိတယ္။ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ေနတံုးမွာ Antiretroviral drugs ေဆးေသာက္ပါ။ ေမြးေနတံုးမွာ Antiretroviral drugs ေဆးေသာက္ပါ။ LSCS ဗိုက္ခြဲေမြးပါ။ ေမြးျပီးျပီးခ်င္း ကေလးကို Antiretroviral drugs ရက္တိုေဆးကုပါ။ ႏို႔မတိုက္ပါနဲ႔။
Newborn baby ေမြးကာစကေလးကို Antibodies စမ္းရင္ ေပါင္းျပမယ္။ ၾကားထဲမွာ ကေလးကို ပိုးမကူးစက္ရင္ေတာ့ ၁၈ လေနရင္ HIV antibody test က အႏုတ္ျပေနမယ္။ ၃ လအရြယ္ကေလးကို ပိုးကူး-မကူးသိေအာင္ DNA PCR test လုပ္ႏိုင္တယ္။
HIV ပိုးက အသက္မျပင္းပါ။ အပူခ်ိန္၊ ေအာက္စီဂ်င္ေတြကို နဲနဲေျပာင္းလဲတာကို မခံႏိုင္ဘူး။ အေသအျခာ ျပဳျပင္ စီမံထားတဲ့ ဓါတ္ခြဲခန္းထဲမွာ မိနစ္ အနည္းငယ္သာရွင္ႏိုင္တယ္။ ၂-၃ မိနစ္ေလာက္သာ ျဖစ္တယ္။ ေဆးထိုးအပ္ထဲမွာေတာ့ ရက္အနည္းငယ္အထိ ရွင္တာေတြ႔ရတယ္။ ဘာလို႔လဲဆိုေတာ့ ေဆးထိုးအပ္ထဲမွာ ေသြး က်န္ေတာက ပိုးအတြက္ အသက္ဆက္ရွင္ေစႏိုင္လို႔ျဖစ္တယ္။
၂၅ ႏွစ္တာ ေလ့လာမႈအရ အခုထိေတာ့ ကိုယ္ခ်င္းထိေတြရယံု၊ ပတ္ဝန္းက်င္ ပစၥည္းနဲ႔ ထိေတြ႔မႈေတြက HIV ကူးရတယ္ ဆိုတာ မရွိေသးပါ။ HIV ပိုးရွိေနခဲ့သူ ကြယ္လြန္သြားရင္ ဘယ္လို ကိုင္တြယ္ရမလဲဆိုတာမွာ HIV တခုထဲ ကိုသာမက ၾကည့္ရမွာေတြထဲမွာ အခြင့္ေကာင္းယူျပီး ကူးစက္ေနခဲ့တဲ့ ေရာဂါဘယေတြကိုလဲ သတိထားရမယ္။ ေသဆံုးေနတာ ဘယ္ေလာက္ၾကာျပီလဲဆိုတာ ဒီေလာက္အေရးမၾကီးပါ။ လက္အိပ္သံုးျပီးသာ ကိုင္တြယ္ပါ။ ရင္ခြဲရံုမွာ ခြဲစိတ္စစ္ေဆးရရင္ မ်က္စိအကာအကြယ္လဲလိုတယ္။ ေသျခာတာက တျခားေရာဂါပိုးေတြက HIV ထက္ပိုျပီး ရွင္ေနႏိုင္ၾကတယ္။ ဥပမာ TB ပိုး။
အေျခခံဥပေဒသ မွတ္ရမွာက HIV ပိုးရွင္ေနေရးမွာ ေသြးရွိေနဘို႔လိုပါတယ္။ ေသြးေျခာက္သြားရင္ ပိုးလဲ အသက္ ေပ်ာက္သြားမယ္။ ေသြးသာမက ေနရာမွာ ေရဓါတ္ေျခာက္ေသြ႔ရင္လဲ ပိုး အသက္ဆက္ရွင္ဘို႔ခက္တယ္။ အခြင့္အလမ္းက နည္းနည္းေလးေပမဲ့ သတိထားသင့္တယ္။ HIV ပိုးဟာ သက္မဲ့အရာေတြမွာ ရွင္ေနဘို႔ မျဖစ္သေလာက္ ခက္ခဲတယ္။ စိုေနတဲ့ေနရာေတြမွာ ကူးစက္ႏိုင္တယ္လို႔သာ မွတ္ပါ။
ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
https://www.facebook.com/drtintswe/
