၁။ ဆရာ႐ွင့္ ကြၽန္မသမီး အသက္ ၁ႏွစ္ ၁၀လပါ။ အန္ၿပီး ဝမ္း၂ခါသြားထားလို႔ပါ။ အိမ္လုပ္ဓာတ္ဆားေလး ေျပာျပပါ႐ွင္။ အျမန္တိုက္ခ်င္လို႔ပါ။
၂။ မဂၤလာပါဆရာ။ ၄ လသမီးေလး ဝမ္းသြားေနတာ ႏွစ္ရက္ေလာက္႐ွိပါၿပီ။ ေဘးအိမ္ကမိတ္ေဆြက ဓါတ္စားရည္တုိက္လုိ႔ ေျပာပါတယ္ဆရာ။ အဲဒါ ကေလးကုိ ဓါတ္စားရည္တုိက္လုု႔ိ ျဖစ္ပါသလားဆရာ။ ကေလးကုိ ဘယ္လုိေဆးမ်ိဳး တုိက္ေကြၽးလုိရပါသလဲဆရာ။
၃။ ခေလးအသက္က ၂ ႏွစ္ ၆လ ရွိပါၿပီ။ က်ားပါဆရာ။ ျဖစ္ေနတာက ဒီေန႔မွ စျဖစ္တာပါ။ အရည္ဝမ္းသြားျပီး အပူခ်ိန္ 100 F ရွိပါတယ္။ ခေလးကေရေတာင္းတယ္ဆရာ။ဘယ္လို Syrup ေတြတိုက္ရမလဲဆရာ။ Syrup Azithromycin တိုက္လို႔ ရပါသလား။ ေက်းဇူးျပဳ၍ေျဖၾကားေပးပါဆရာ။
ဓါတ္ဆားကို ဓါတ္စားလို႔မွားေရးတယ္။ ကေလးကို ခေလးလို႔မွားေရးတယ္။ ကိုယ္ဝန္ကို ကိုဝန္လို႔ေရးတာ မွားတယ္။ သားဦးကို သက္ဦး၊ တဦးလို႔ေရးတာ မွားတယ္။
ကေလးငယ္ေလးေတြမွာ ဝမ္းသြားတာမ်ားရင္ အမ်ားအားျဖင့္ေဆးမလိုပါ။ ပိုးေသေဆးမလိုပါ။ ေရက်က္ေအး ပိုတိုက္ေပးပါ။ ရွားရွားပါးပါး ႏို႔ထဲမွာပါတဲ့ လက္တို႔စ္နဲ႔ မတည့္တာေတာ့ ျဖစ္တတ္တယ္။ ကေလးပါးစပ္ထဲကို ဗိုင္းရပ္စ္ဝင္ရာကေန အမ်ားဆံုးျဖစ္တယ္။ အလာဂ်ီရလို႔လဲျဖစ္မယ္။ တခါတေလ ဗက္တီးရီးယားေၾကာင့္ျဖစ္မယ္။ အစာဆိပ္သင့္တာဆိုရင္ ဗိုက္အတင္းနာမယ္။ ဝမ္းထဲေသြးပါႏိုင္တယ္။ ကိုယ္ပူမယ္၊ အန္မယ္ဆိုရင္ ရိုတာဗိုင္းရပ္စ္ ေၾကာင့္ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ဝမ္းအနံ႔ကလဲ ထူးျခားေသးတယ္။ ေရဓါတ္-ဆားဓါတ္နည္းတာ အျဖစ္ျမန္တယ္။ ကေလးငယ္ေလ ဆိုးေလ။ E. coli နဲ႔ Salmonella ဗက္တီးရီးယားေတြကေနျဖစ္လို႔ ေဆးကုတာေနာက္က်ရင္ ေသဆံုးတဲ့အထိ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။
BRAT diet လို႔ေခၚၾကတဲ့ အစာေက်လြယ္တာေပးပါ။ ငွက္ေပ်ာသီး၊ ထမင္း၊ နာနတ္ေဆာ့စ္၊ ေပါင္မံု႔ကင္ေတြကို ေကြ်းႏိုင္တယ္။ ဆန္ျပဳတ္၊ ေပါင္မံု႔ျဖဴ၊ ၾကက္ဥျပဳတ္၊ ငါး၊ ၾကက္သား၊ အာလူး၊ အခ်ိဳမ်ားတာ၊ သၾကားမ်ားတာ၊ အသားမ်ားတာ ေရွာင္ပါ။ ႏို႔တိုက္အရြယ္ဆိုရင္ ဆက္တိုက္ပါ။ ႏြားႏို႔ေၾကာင့္ ဝမ္းအတြက္မေကာင္းေပမဲ့ သူ႔ထဲက အာဟာရ ရေစမယ္။ ေရရေစတယ္။ ေတာ္ေတာ္တန္တန္ ဝမ္းသြားတာဆိုေသာက္ႏိုင္တယ္။ ႏို႔မံႈ႔တိုက္တာဆိုရင္ Lactose လက္တို႔စ္ မပါတာေရြးပါ။
တႏွစ္ေက်ာ္ကေလးဆိုရင္ စြပ္ျပဳတ္ရည္က်ဲက်ဲ၊ ဆိုဒါရိုးရိုးနဲ႔ အသီးေဖ်ာ္ရည္ ေရနဲ႔ေရာတာ တိုက္ႏိုင္တယ္။ ေရခ်ည္းဘဲ တိုက္တာနဲ႔မရပါ။ အိုက္စခရင္မ္၊ ဂ်ယ္လီ၊ ပူတင္းနဲ႔ ေၾကာ္ထားတဲ့အစာေတြ ေရွာင္ပါ။ ပဌမ ၂၄ နာရီအတြင္းမွာ ငွက္ေပ်ာသီး၊ ထမင္း၊ နာနတ္ေဆာ့စ္၊ ေပါင္မံု႔ကင္၊ ဆားပါတဲ့ ခရက္ကာမံု႔၊ အခ်ိဳမပါတဲ့ ေျပာင္းႏွံအမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႔လုပ္ထားတဲ့ ဆီရီရယ္။ ကေလးနဲ႔အဆင္ေျပရင္ ေနာက္ရက္မွာလဲေကြ်းပါ။
ေရဓါတ္-ဆားဓါတ္ နည္းတဲ့လကၡဏာေတြကို သတိရွိပါ။ ဆီးနည္းလာမယ္၊ ဆီးအေရာင္ရင့္မယ္။ ေရငတ္မယ္။ ငိုမယ္။ ငိုတာလဲ မ်က္ရည္နည္းမယ္။ အစာမစားခ်င္ဘူး။ ကိုယ္အေလးခ်ိန္က်လာမယ္။ အာေခါင္ေျခာက္မယ္။ မ်က္တြင္းခ်ိဳင့္မယ္။ အေရျပားကို အသာေလးဆြဲမၾကည့္ရင္ ခ်က္ခ်င္းျပန္မက်ဘူး။ သိပ္မအိပ္ဘူး။
အားျဖစ္ေဖ်ာ္ရည္၊ ႏို႔ေတြမတိုက္ပါနဲ႔။ ဝမ္းပိတ္ေဆးဆိုတာေတြ အတိုက္မေလာပါနဲ႔။ ေရာဂတ္ကို နည္းနည္းသာသြားရင္ ကေလးဆရာဝန္တခ်ိဳ႕က တိုက္ေစတယ္။ သူ႔ထဲမွာပါတဲ့ ဗက္တီးရီယားက အက်ိဳးတမ်ိဳးေပးတယ္။
ORS ဓါတ္ဆားထုပ္ထက္ေကာင္းတာ ကမာၻမွာမရွိပါ။ WHO ကေဝတာေကာင္းတယ္။ ကိုယ္တိုက္လုပ္လို႔လည္းရတယ္။ ေရက်က္ေအး ၄ ခြက္ထဲမွာ သၾကားလက္ဖက္ရည္ ၈ ဇြန္း၊ ဆားလက္ဖက္ရည္ ၁ ဇြန္းထည့္ပါ။ ကေလးအန္ေနရင္ ORS ကို နည္းနည္းခ်င္း ခဏခဏတိုက္ပါ။ ပိုတက္ဆီယမ္ရေအာင္ လိေမၼာ္သီးရည္ တိုက္ေပးပါ။ ငွက္ေပ်ာသီးေကြ်းပါ။
Loperamide ဝမ္းပိတ္ေဆး
- လူၾကီး = ၂ ေတာင့္ (4mg) စေသာက္ျပီး ၁ ေတာင့္ (2 mg) ကို ဝမ္းတခါသြားတိုင္းေသာက္ပါ။ တေန႔မွာ ၈ ေတာင့္ထက္မပိုေစရ။
- ကေလး ၂-၅ ႏွစ္ = 1 mg တေန႔ ၃ ၾကိမ္၊
- ကေလး ၆-၈ ႏွစ္ = 2 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊
- ကေလး ၈-၁၂ ႏွစ္ = 2 mg တေန႔ ၃ ၾကိမ္၊
- ကေလး ၂ ႏွစ္ေအာက္ = မတိုက္သင့္။
Loperamide ကို Imodium, Lomotil စတဲ့နာမည္ေတြနဲ႔ေရာင္းတယ္။ အမ်ားဆံုးသံုးျပီး ေစ်းလဲအေတာ္ခ်ိဳတယ္။ ဝမ္းသြားတဲ့ အၾကိမ္အေရအတြက္ကို ေလွ်ာ့မွာမဟုတ္ေပမဲ့ သြားတဲ့အားကို နည္းေစတယ္။ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးရွိပါတယ္။ ေျခ-လက္ထံု၊ စိတ္ဓါတ္က်၊ စိတ္တမ်ိဳးျဖစ္၊ ေခါင္းကိုက္၊ ေခါင္းမူး၊ ဂနာမျငိမ္ျဖစ္၊ အိပ္ခ်င္။ ေဆးမ်ားရင္ ဝမ္းခ်ဳပ္မယ္။ ပ်ိဳ႕-အန္၊ အစာမစားခ်င္ျဖစ္မယ္။
သြားဘူးလာဘူးမဟုတ္တဲ့ေနရာသြားေနတံုးမွာ ဝမ္းပ်က္တာကို ခရီးသြားဝမ္းပ်က္ေရာဂါလို႔ ေခၚတယ္။ ဓါတ္ဆားေရအျပင္ ပိုးေသေဆးေသာက္မွရတယ္။ လူၾကီးေတြ Ciprofloxacin 500 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ၃-၅ ရက္။ ဒါမွမဟုတ္ Norfloxacin 400 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ၃-၅ ရက္။ Septrin နဲ႔ Doxycycline ေဆးေတြက မတိုးတာေတြ ရွိလာေနျပီ။ Bismuth subsalicylate ေသာက္ႏိုင္တယ္။ ပ႗ိဇီဝေဆးတိုက္ရင္ ဝမ္းပ်က္တတ္တယ္။ ပိုးေသေဆးဟာ E coli ေၾကာင့္ အစာဆိပ္သင့္တာအတြက္ ပိုဆိုးေစတယ္။
ေရဓါတ္၊ ဆားဓါတ္နည္းလြန္းရင္ RL drips ေဆးသြင္းကုသရမယ္။ တကိုယ္ေရသန္႔ရွင္းေရး ပိုဂရုစိုက္ေပးပါ။ တခါျဖစ္သူ ထပ္ျဖစ္တတ္တယ္။ သူမ်ားကိုလဲ ကူးေစမယ္။ ကေလးျပဳစုသူ လက္ကိုမၾကာခဏေဆးပါ။
Dr. တင့္ေဆြ
https://www.facebook.com/drtintswe/
