မိခင္ေတြနဲ႔ ကေလးေတြအတြက္ က်န္းမာေရးျမွင့္တင္ေပးေရးဟာ ကမာၻ႔ဦးစားေပး လုပ္ငန္းၾကီးတခုျဖစ္တယ္။ တႏွစ္ကို ၅ ႏွစ္ေအာက္အရြယ္ ကေလးေပါင္း ၈႕၁ သန္းနဲ႔ ကိုယ္ဝန္အမ်ိဳးသမီးေပါင္း ၁ဝဝဝ ေယာက္ ေန႔တိုင္း ေသဆံုးေနၾကတယ္။ ဒီေသဆံုးရမႈေတြထဲက အမ်ားစုကို ကာကြယ္ႏိုင္သလို ေစ်းမၾကီးလွတဲ့ကုသမႈေပးႏိုင္တာေတြျဖစ္ၾကတယ္။ ဒါေပမဲ့ အဲလို ေဆးဝါးေတြဟာ လူအမ်ားစုလက္လွမ္းမီရာနဲ႔ ေဝးေနတယ္။ မိခင္နဲ႔ကေလးေတြအတြက္ ဦးစားေပးေဆးဝါးမ်ားစာရင္းကို ကမာၻ႔က်န္းမာေရးအဖြဲ႔ၾကီး၊ UNFPA နဲ႔ UNICEF ေတြက တိုင္းျပည္တိုင္းကေန ေရြးခ်ယ္ႏိုင္ၾကျပီး၊ လူအမ်ားစု လက္လွမ္းမီေစေအာင္ လုပ္ႏိုင္ၾကေစဘို႔ ျပဳစုထားပါတယ္။ မီးတြင္း၊ ေမြးကင္းစနဲ႔ ကေလးေတြမွာ ေရာဂါျဖစ္ႏွဳန္းေရာ ေသဆံုးမႈႏွဳန္းေတြပါ ေလွ်ာ့ခ်ႏိုင္ေစဘို႔ ရည္ရြယ္တယ္။ ဒီစာရင္းက ၂ဝ၁၁ ကျဖစ္ပါတယ္။
၁။ Post-partum haemorrhage ကိုယ္ဝန္ေဆာင္စဥ္ ေသြးဆင္းျခင္း
မီးဖြါးေနရင္း ေသြးဆင္းတာဟာ မီးဖြါးတာနဲ႔ ဆက္စပ္ျပီး ေသဆံုးရတာရဲ႕ ထိပ္ဆံုးအေၾကာင္းရင္း ျဖစ္တယ္။ တႏွစ္မွာ ၁၂၇ဝဝဝ ေယာက္ ေသဆံုးေနရတယ္။ အဲဒီထဲမွာ မီးဖြါးျပီးေနာက္ ေသြးဆင္းတာက အမ်ားဆံုး။ ဖြံ႔ျဖိဳးဆဲတိုင္းျပည္ေတြမွာ ကေလးဖြါးတာနဲ႔ ပတ္သက္ျပီး ေသဆံုးတာ မွန္သမွ်ရဲ႕ ၅ဝ% ရွိတယ္။
1. Oxytocin: 10 IU in 1-ml ampoule
2. Sodium chloride: injectable solution 0.9% isotonic or
3. Sodium lactate compound solution – injectable (Ringer’s lactate)
၂။ Severe pre-eclampsia and eclampsia ကိုယ္ဝန္ေဆာင္စဥ္ ဆိုးတိုးဝါးဝါး ေသြးဆိပ္တက္ျခင္း
ကိုယ္ဝန္ေဆာင္စဥ္ ေသြးဆိပ္တက္ျခင္း နဲ႔ ေသြးဆိပ္မတက္မီအဆင့္ ေရာဂါေတြဟာ ဖြံ႔ျဖိဳးဆဲတိုင္းျပည္ေတြမွာ တကယ့္ က်န္းမာေရးျပႆနာၾကီးတခု ျဖစ္တယ္။ ကမာၻမွာ မီးဖြါးတာနဲ႔ဆက္စပ္ျပီး ေသဆံုးရသူေပါင္း ၅ဝဝဝဝ ေသာင္း ရွိတယ္။
1. Calcium gluconate injection (for treatment of magnesium toxicity): 100 mg/ml in a 10-ml ampoule
2. Magnesium sulfate: injection 500 mg/ml in a 2-ml ampoule, 500 mg/ml in a 10-ml ampoule
၃။ Maternal sepsis မီးတြင္းေရာဂါပိုးဝင္ျခင္း
ကေလးေမြးရာကေနျဖစ္ျဖစ္၊ သားပ်က္တာကေနျဖစ္ျဖစ္ ပိုးဝင္လို႔ ေသဆံုးရတာ အေတာ္မ်ားတယ္။ ကိုယ္ဝန္ဖ်က္လို႔ မဟုတ္ဘဲ ပိုးဝင္ျပီး ေသဆံုးရတာက ၁၅% ရွိတယ္။ ဖြံ႔ျဖိဳးဆဲတိုင္းျပည္ေတြမွာ ကိုယ္ဝန္ကို စနစ္တက် မဖ်က္တာ မ်ားေနဆဲျဖစ္တယ္။
1. Ampicillin: powder for injection 500 mg; 1 g (as a sodium salt) in vial
2. Gentamicin: injection 10 mg; 40 mg /ml in a 2-ml vial
3. Metronidazole: injection 500 mg in a 100-ml vial
4. Misoprostol: tablet 200 μg
၄။ Sexually transmitted infections လိင္ကတဆင့္ကူးစက္ေရာဂါမ်ား
ေန႔စဥ္ေန႔တိုင္း HIV အပါအဝင္ လိင္ကတဆင့္ ကူးစက္ေရာဂါေတြ ျဖစ္ေနၾကသူေပါင္း ၁ သန္းေလာက္ ရွိတယ္။ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ ကေလးမီးဖြါးတာနဲ႔ဆက္စပ္တဲ့ အေၾကာင္းရင္းျပီးရင္ အမ်ားဆံုးျဖစ္တဲ့ ကူးစက္ေရာဂါေတြေၾကာင့္ ေသဆံုးၾကရမႈက အမ်ားဆံုးျဖစ္တယ္။ ကူးစက္ေရာဂါဝင္ရင္ ခ်က္ခ်င္းေရာဂါလကၡဏာေတြအျပင္ နာတာရွည္ေရာဂါ၊ ေနာက္ဆက္တြဲ ဆက္ျဖစ္တာေတြ ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။ အဲဒါေတြထဲမွာ သားအိမ္ျပင္ပ သေႏၶတည္တာ၊ သားအိမ္ဝကင္ဆာ၊ ကေလးေရာ လူၾကီးပါ အသက္တိုတာေတြပါတယ္။ လိင္ကတဆင့္ကူးစက္ေရာဂါေတြေၾကာင့္ ကိုယ္ဝန္ကိုေရာ အထဲက ကေလးကိုပါ ဒုကၡေပးႏိုင္တယ္။
၁။ Uncomplicated genital chlamydial infections: ကဲလ္မိုင္ဒီးယား
1. Azithromycin: capsule 250 mg; 500 mg or oral liquid 200 mg/5 ml
၂။ Gonococcal infection – uncomplicated anogenital infection: ဂႏိုရီးယား
2. Cefixime: capsule 400 mg
၃။ Syphilis: ဆစ္ဖလစ္
3. Benzathine benzylpenicillin: powder for injection 900 mg
4. benzylpenicillin in a 5-ml vial; 1.44 g
5. benzylpenicillin in a 5-ml vial
၅။ Preterm birth ေန႔မေစ့ ကေလးေမြးျခင္း
ေမြးသမွ်ထဲမွာ ေန႔မေစ့ဘဲေမြးတာ ၆-၇% ရွိတယ္။ ဆင္းရဲတဲ့ႏိုင္ငံေတြမွာေရာ ခ်မ္းသာတဲ့ႏိုင္ငံေတြမွာပါ ကေလးဟာ တႏွစ္အတြင္း ေသဆံုးႏိုင္တယ္။ တႏွစ္ေအာက္ေသဆံုးသမွ်ထဲမွာ ၂၄% ေသဆံုးေနတယ္။
1. Betamethasone: injection 5.7 mg/ml as Betamethasone sodium phosphate 3.9 mg (in solution) or
2. Betamethasone acetate 3 mg (in suspension) in an aqueous vehicle or
3. Dexamethasone – injection 4 mg dexamethasone phosphate (as disodium salt) in 1-ml ampoule
4. Nifedipine: immediate release capsule 10 mg
၆။ Maternal HIV/AIDS and malaria မီးတြင္း HIV/AIDS နဲ႔ ငွက္ဖ်ား
1. Guidelines for the treatment of malaria, second edition
2. Rapid advice: Use of antiretroviral drugs for treating pregnant women and preventing HIV infection in infants
၇။ Pneumonia ႏူမိုးနီးယား
ကေလးေတြ ေသဆံုးရျခင္းရဲ႕ အၾကီးမားဆံုး အေၾကာင္းခံေရာဂါျဖစ္တယ္။ ၅ ႏွစ္ေအာက္ ကေလးေပါင္း တႏွစ္မွာ ၁႕၆ သန္း ေသဆံုးေနၾကရရွာတယ္။ ဒါဟာ ဒီအရြယ္ကေလးေတြ ေသးဆံုးရမႈ စုစုေပါင္းရဲ႕ ၁၈% ရွိတယ္။
1. Amoxicillin: dispersible, scored tablets 250 mg and 500 mg or equivalent flexible oral solid dosage form, in blister packs of 10
2. Ampicillin: powder for injection 500 mg and 1g
3. Ceftriaxone: powder for injection 250 mg and 1 g
4. Gentamicin: injection 20 mg/ml
5. Oxygen: medicinal gas
6. Procaine benzylpenicillin: powder for injection 1 g and 3 g
၈။ Diarrhoea ဝမ္းေလွ်ာ-ဝမ္းပ်က္
ဝမ္းေလွ်ာ-ဝမ္းပ်က္တာဟာ ကေလးေတြေသဆံုးရျခင္းထဲမွာ ဒုတိယလိုက္တယ္။ ၅ ႏွစ္ေအာက္ ကေလးေတြ အအာဟာရ ခ်ိဳ႕တဲ့ရျခင္းရဲ႕ ပင္မအေၾကာင္းခံလဲ ျဖစ္တယ္။ ႏွစ္တိုင္း ကေလးေပါင္း ၁႕၃ သန္း ေသဆံုးေနၾကရရွာတယ္။
1. Oral Rehydration Salts (ORS): sachets of 200 ml; 500 ml and1 litre, appropriate flavour
2. Zinc: 20 mg scored dispersible tablet or equivalent flexible oral solid dosage form
၉။ Malaria ငွက္ဖ်ား
အာဖရိကမွာ ၄၅ စကၠန္႔တိုင္း ကေလးတေယာက္ ေသဆံုးေနၾကတယ္။ ၂ဝဝ၈ ခုႏွစ္တံုးက ငွက္ဖ်ားျဖစ္သူေပါင္း ၂၄၇ သန္း ရွိခဲ့တယ္။ ၁ သန္းနီးပါး ေသဆံုးခဲ့တယ္။ အာဖရိကမွာနဲ႔ ကေလးေတြမွာ အမ်ားဆံုးျဖစ္တယ္။
1. Artemisinin combination therapy (ACT): strengths and combinations according to WHO treatment guidelines 2010, dispersible tablet or flexible oral solid dosage form and dose optimized
2. Artesunate: rectal and injection dosage forms 50–200 mg
၁ဝ။ Neonatal sepsis တႏွစ္ေအာက္ကေလး ပိုးဝင္ျခင္း
တကမာၻလံုးမွာ တႏွစ္ေအာက္ ကေလးေပါင္း ၃႕၆ သန္း ေသဆံုးေနၾကရတဲ့အထဲမွာ ဆိုးဆိုးဝါးဝါး ေရာဂါပိုးဝင္လို႔ ေသရတာက ၄ ပံု ၁ ပံုရွိတယ္။ ၅၂၈ဝဝဝ ေယာက္ဟာ တႏွစ္ေအာက္ကေလး ပိုးဝင္ျခင္းေၾကာင့္ ေသၾကရတယ္။
1. Ceftriaxone: powder for injection 250 mg and 1 g
2. Gentamicin: injection 20 mg/ml
3. Procaine benzylpenicillin: powder for injection 1 g and 3 g
၁၁။ HIV အိတ္ခ်္အိုင္ဗြီ
၂ဝဝ၈ မွာ ကေလးေပါင္း ၂႕၁ သန္းဟာ အိတ္ခ်္အိုင္ဗြီပိုးနဲ႔ ေနခဲ့ၾကရတယ္။ ၁႕၈ သန္းက ဆာဟာရ-ေအာက္ပိုင္းက ကေလးေတြ ျဖစ္တယ္။ အမ်ားစုဟာ မေအဆီကေန ကူးလာၾကတာျဖစ္တယ္။ ေဆးကို ေသေသျခာျခာ မကုသဘဲ ေနရင္ ၃ ပံု ၁ ပံုက တႏွစ္မျပည့္ခင္ ေသဆံုးၾကမယ္။ ၂ ပံု ၁ ပံုက ၂ ႏွစ္ဆိုရင္ ေသၾကရတယ္။
Standard regimen for first-line anti-retroviral treatment:
1. 1 non-nucleoside reverse transcriptase inhibitor plus 2 nucleoside reverse transcriptase inhibitors such as the fixed dose combination of lamivudine + nevirapine + zidovudine - tablet 30 mg + 50 mg + 60 mg; 150 mg+ 200 mg + 300 mg
For treatment of specific populations, see the latest WHO treatment guidelines
၁၂။ Vitamin A deficiency ဗီတာမင္ (ေအ)
ဝက္သက္ေရာဂါ နဲ႔ ဗီတာမင္ (ေအ) ခ်ိဳ႕ယြင္းတာ ဆက္စပ္ေနတယ္။ ၂ဝဝ၈ ခုႏွစ္တံုးက ကေလးေပါင္း ၁၆၄ဝဝဝ ေယာက္ ဝက္သက္နဲ႔ ေသဆံုးခဲ့ၾကတယ္။ အမ်ားအားျဖင့္ ၅ ႏွစ္ေအာက္ကေလးေတြ ျဖစ္ၾကတယ္။
1. Vitamin A: capsule 100 000 IU strength; 200 000 IU strength
၁၃။ Palliative care and pain အနာ-အကိုက္သက္သာေဆး
2. Morphine: granules 20 mg, 30 mg, 60 mg, 100 mg, 200 mg, injection 10 mg/ml, oral liquid 10 mg/5 ml, variable flexible oral solid dosage forms
3. Paracetamol: variable flexible oral solid dosage forms
၁၄။ Tuberculosis တီဘီ
၅-၃ဝ ေကဂ်ီ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ရွိတဲ့ ကေလးေတြအတြက္ ေဆးေပးရလြယ္ကူေစသင့္တယ္။ ေဆး ၁ ျခမ္း၊ ၁ ျပား၊ ၁ ျပားခြဲ၊ ၂ ျပားေပးႏိုင္တဲ့ Rifampicin 250 mg, Isoniazid 150 mg, Pyrazinamide 400 mg and Ethambutol 250 mg ေဆးေတြ တြဲထားတာမ်ိဳး။
1. Ethambutol: 20 mg/kg/day (15 mg to 25 mg/kg/day)
2. Rifampicin: 15 mg/kg/day (10 to 20 mg/kg/day)
3. Isoniazid: 10 mg/kg/day (10 to 15 mg/kg/day)
4. Pyrazinamide: 35 mg/kg/day (30 to 40 mg/kg/day)
၁၅။ HIV, TB prophylaxis, Pneumocystis carinii pneumonia အိတ္ခ်္အိုင္ဗြီ၊ တီဘီ နဲ႔ အဆုပ္နာတမ်ိဳး
1. Isoniazid/Co-trimoxazole
၁၆။ Neonatal care တႏွစ္ေအာက္ကေလးမ်ားအတြက္
Apnoea အသက္ရွဴမဝျခင္း
1. Caffeine citrate: liquid 20mg/ml
၁၇။ Cord care ခ်က္ၾကိဳးဂရုစိုက္ျခင္း
1. Chlorhexidine digluconate: solution, 4%
၁၈။ Vitamin K deficiency ဗီတာမင္ (ေက) နည္းျခင္း
1. Vitamin K
Dr. တင့္ေဆြ
https://www.facebook.com/drtintswe/
