ေမးခြန္း (၁) သမီးရဲ႕အသက္က ၃၁ ႏွစ္႐ွိပါျပီ။ အိမ္ေထာင္က်တာက ေတာ့ ၂ ႏွစ္ခြဲ႐ွိပါျပီ။ ေဆးလဲတခါမွမေသာက္ျဖစ္ပါ။ ေဆးခန္းေတြျပေတာ့ ေဆးစစ္ခိုင္းပါတယ္။ prolactin အရမ္းမ်ားေနတယ္ ေျပာတယ္။ 200 ႐ွိတယ္လို႔ ေျပာပါတယ္။ အခုတခါထပ္ျပေတာ့ ct scan ႐ိုက္ရမယ္လို႔ ေျပာပါတယ္။ ဘယ္လိုျဖစ္ႏိုင္လဲ သိခ်င္လို႔ပါဆရာ။ ကေလးလဲ ရခ်င္ပါတယ္ဆရာ။ ေျပာျပေပးပါဦးဆရာ။ ေက်းဇူးတင္ပါတယ္ဆရာ။
ေမးခြန္း (၂) သမီးအသက္၂၅ ႏွစ္ရိွပါျပီ။ အိမ္ေထာင္ေတာ့မရိွပါ။ ခ်စ္သူေတာ့ရိွပါသည္။ ၉ လပိုင္းဝန္းက်င္ကစျပီး သမီးရင္ဘတ္မွ ႏို႔ရည္ၾကည္မ်ားထြက္တာသတိထားမိပါသည္။ တပတ္ေက်ာ္ေလာက္ထိ ဆက္တိုက္ထြက္ေနေသာေၾကာင့္ သားဖြားမီးယပ္ႏွင့္ျပရာ ဦးေႏွာက္မွေဟာ္မုန္းတမ်ိဳးထြက္တာမ်ားလွ်င္ျဖစ္တတ္ေၾကာင္း prolatin level စစ္ခိုင္းခဲ့ပါသည္။ 14.9.2012 မွ result သည္ 127.8 ျဖစ္ပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ဦးေႏွာက္ႏွင့္အာရံုေၾကာ ဆရာမထံသို႔ ျပသရန္ ေျပာခဲ့ပါသည္။ 25.9.2012 တြင္ျပသခဲ့ရာ MRI ႏွင့္ အျခားလိုအပ္ေသာ စစ္ေဆးခ်က္မ်ား ျပဳလုပ္ခိုင္းျပီး parlodel 25mgေဆးကို တေန႔တလံုးေသာက္ရန္ သံုးရက္စာေပးလုိက္ပါသည္။ 28.9.2012 တြင္ MRI result (1. Prolatinoma about 4.0mm x 6.0mm at central region of pituitary gland. 2. Remaining study is normal) ရျပီး 4.10.2012 တြင္ ထပ္မံျပသေသာအခါ parlodel 25mg ကိုတရက္တလံုး ႏွစ္ပတ္ေသာက္ျပီးလွ်င္ တရက္လွ်င္ ႏွစ္လံုးႏွစ္ပတ္ေသာက္ရန္ ညႊန္ၾကားပါသည္။ ေဆးစစေသာက္ခ်င္း ေခါင္းမူးျပီး အန္ခ်င္သလိုလို ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ 11.10.2012 တြင္ ထပ္မံျပသရာ တရက္တလံုးႏွင့္ တလေသာက္ျပီးလွ်င္ ယခင္ စစ္ခဲ့ေသာ ေနရာတြင္ prolatin level ျပန္စစ္ျပီး ျပန္လည္ျပသရန္ညႊန္ၾကားပါသည္။ 11.11.2012 result prolatin level 6.94 ျဖစ္ပါသည္။ 13.11.2012 တြင္ ဆရာမက prolatin level က်သြားေသာေၾကာင့္ ခြဲစိတ္စရာမလိုဟုေျပာျပီး တရက္ျခား တလံုးကို တလျပန္ေသာက္ေစပါသည္။ 13.12.2012 တလျပည့္ျပီး ျပန္ေသာအခါ ထိုနည္းအတိုင္း ျပန္ေသာက္ခိုင္းျပီး တလျပည့္လွ်င္ prolatin level ျပန္စစ္ျပီးျပန္ျပရန္ေျပာပါသည္။ 3.9.2012 ရာသီေပၚျပီးေနာက္ 16.10.2012 ႏွင္႔ 16.11.2012 တြင္ရာသီေပၚပါသည္။ အားနည္းလွ်င္နည္းသလို ေနာက္ဆုတ္သြားတတ္ပါသည္။ သို႔ေသာ္ဆုတ္လွ်င္လည္း အမ်ားဆံုး ႏွစ္ပတ္ေလာက္ပဲဆုတ္တတ္ပါသည္။ ေသြးအား ေကာင္းေစရန္ Viferron ေသာက္ပါေသာ္လည္း 29.12.12 ထိရာသီမေပၚေသးပါ။ 24.12.12 တြင္ ညာဘက္ ရင္ဘတ္မွ အရည္ၾကည္ အနည္းငယ္ ႏွစ္/သံုးစက္ထြက္လာပါသည္။ ေနာက္ေတာ့ မထြက္ေတာ့ပါ။ 12 လပိုင္း အလယ္ခန္႔တြင္ ရင္သားထဲမွ ေအာင့္ျပီး အနည္းငယ္ေလ်ာ့တြဲလာသည္ဟု ခံစားရသည္။ ဒီရက္ပိုင္း 25.12.2012 မွစျပီး ရင္သားမ်ား တင္းလာျပီးအထဲမွေအာင့္ေနုျပန္ပါသည္။
Hyperprolactinaemia (ဟိုက္ပါ ပရိုလက္တင္ နီးမီးယား) ဆိုတာ ေသြးထဲမွာ ေဟာ္မုန္းတမ်ိဳးမ်ားေနတဲ့ ေရာဂါပါ။ Prolactin ဆိုတာ ႏို႔ထြက္ေစတဲ့ ေဟာ္မုန္းျဖစ္တယ္။ ဦးေႏွာက္ထဲက Pituitary gland ဆိုတာကေန Prolactin ေဟာ္မုန္း ထုတ္ေပးေနတာပါ။ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ခ်ိန္နဲ႔ ႏို႔ရည္ မထြက္ခင္မွာ ရင္သား ဖြံ႔ထြားေစဘို႔ သူက လုပ္ေပးပါတယ္။ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ခ်ိန္နဲ႔ ကေလး ႏို႔တိုက္ခ်ိန္မွာ မ်ားလာတာကုိ ေရာဂါမေခၚပါ။ မိန္းမမွာသာရွိတယ္ မထင္ပါနဲ႔။ ေယာက္်ားေတြမွာ 450 mIU/L အထိရွိျပီး၊ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ 580 mIU/L အထိ ရွိႏိုင္တယ္။ မီးယပ္ေရာဂါနဲ႔ဆက္ျပီး ဒီေရာဂါျဖစ္ရတဲ့ အမ်ိဳးသမီး ၉-၁၇% အထိ ရွိႏိုင္တယ္။ က်ားေရာ မပါ ေပါင္းရင္ ဝ႕၄% ရွိတယ္။
(ဟိုက္ပါ ပရိုလက္တင္ နီးမီးယား) ေရာဂါလကၡဏာေတြကေတာ့ -
• အရြယ္ေရာက္ခ်ိန္ ေနာက္က်တယ္။
• အမ်ိဳးသမီးမွာျဖစ္ရင္ ၉ဝ%၊ ေယာက္်ားဆိုရင္ ၁ဝ-၂ဝ% မွာ Galactorrhoea ႏို႔ရည္ထြက္တယ္။
• အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ ၉၅% မွာ ရာသီမမွန္ ျဖစ္တယ္။ ရာသီဆင္းတာလဲ နည္းမယ္။ တခ်ိဳ႕မွာ မလာဘဲ ေနမယ္။ (အီစထိုဂ်င္) ေဟာ္မုန္း နည္းျပီး မ်ိဳးဥမထြက္လို႔ ကေလးမရတာ ျဖစ္တယ္။ ရင္သားနာမယ္။ လိင္စိတ္နည္းမယ္။ လိင္ဆက္ဆံရင္လဲ နာစရာ မဟုတ္ဘဲ နာမယ္။ ေယာက္်ားေတြလို အေမႊး ေပါက္ႏိုင္တယ္။
• ေယာက္်ားေတြမွာ ျဖစ္ရင္လဲ လိင္စိတ္နည္းမယ္။ ပန္းညွိုးမယ္။ ကေလးမရ ျဖစ္မယ္။ ႏို႔က မိန္းမလို ျဖစ္လာမယ္။
• ေခါင္းကိုက္တတ္တယ္။
• ဦးေႏွာက္ထဲက အက်ိတ္ေၾကာင့္ မ်က္စိအျမင္ ထိခိုက္လာႏိုင္တယ္။
• Osteoporosis အရိုး-အားနည္းေရာဂါလဲ တြဲျဖစ္လာႏိုင္တယ္။
ဘာလို႔ ျဖစ္ရသလဲဆိုရင္ -
• စိတ္ဖိအား မ်ားရင္လဲ ျဖစ္တယ္။
• ဦးေႏွာက္ထဲက Hypothalamus နဲ႔ Pituitary gland ေနရာေတြမွာ တခုခုျဖစ္ရင္၊ ေခါင္း ခိုက္မိတာ၊ ဦးေႏွာက္ ခြဲစိတ္ကုသခံရတာနဲ႔ ဓါတ္ကင္တာ၊
• Langerhan's cell histiocystosis ေရာဂါ၊ လည္ပင္းၾကီး-ေဟာ္မုန္း နည္းေရာဂါ၊ Cushing's syndrome ေရာဂါ၊ Polycystic ovary syndrome မ်ိဳးဥအိမ္ အိတ္ေတြျဖစ္တဲ့ေရာဂါ၊ ေက်ာက္ကပ္ အလုပ္မလုပ္ေတာ့တာ၊ ဆိုးဝါးတဲ့ အသဲေရာဂါ၊
• ေဆးဝါးေတြကေနလဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ Alpha-methyldopa, Bezafibrate, Cimetidine, Cisapride, Domperidone, Haloperidol, Methyldopa, Metoclopramide, Minoxidil, Neuroleptics, Oestrogens and TRH, Omeprazole, Opiates, Phenothiazines, Protease inhibitors, Ramelteon, Reserpine, Trifluoperazine, Verapamil ေဆးေတြ ပါတယ္။
ေဆးစစ္ရင္ ဒါေတြ လုပ္ရမယ္။
• Prolactin blood levels ေသြးစစ္မယ္၊
• X-ray ဓါတ္မွန္ရိုက္မယ္၊
• Magnetic resonance imaging (MRI) (အမ္-အာရ္-အိုင္) ရိုက္မယ္၊
• Computed Tomography (CT scan) (စီ-တီ-စကင္) ရိုက္မယ္၊
• Thyroid and renal function ေက်ာက္ကပ္နဲ႔ လည္ပင္းၾကီး-ေဟာ္မုန္း စစ္မယ္၊
ေသြးစစ္အေျဖက အထဲကေရာဂါနဲ႔ ဆက္စပ္ေနတယ္။ ေသြးေဖါက္ရင္း စိတ္ဖိစီးမႈ ရွိေနႏိုင္လို႔ ၂-၃ ခါ ျပန္စစ္ရတတ္တယ္။
• ≥3,000 mU/l ဆိုရင္ Microprolactinoma (အေသး) ေရာ Macroadenoma (အၾကီး) ပါ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။
• ≥6,000 mU/l ဆိုရင္ Macroprolactinoma ျဖစ္မယ္။
• 3,000-6,000 mU/l ဆိုရင္ Macroprolactinoma ေရာ Macroadenoma ေရာျဖစ္ႏိုင္တယ္။
• 5000 mU/L ေက်ာ္ေနရင္ Prolactinoma (အက်ိတ္) ေရာဂါ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။
Macroprolactinoma နဲ႔ Macroadenoma ကို MRI နဲ႔ ေသျခာေစရတယ္။ ဦးေႏွာက္ထဲက အက်ိတ္ဟာ 10mm ထက္ ငယ္ရင္ Microprolactinomas သတ္မွတ္တယ္။ Macroprolactin ဆိုတာ ေရာဂါလကၡဏာေၾကာင့္ ေခၚတာ မဟုတ္ဘဲ၊ ေသြးစစ္လို႔ ေတြ႔ရတာေၾကာင့္ ေခၚတာပါ။
ဒီေဆးေတြ သံုးႏိုင္တယ္။
1. Cabergoline ေဆးကို အမ်ားဆံုး သံုးတယ္။ Dopamine agonists အမ်ိဳးအစား ျဖစ္တယ္။
2. Bromocriptine ကိုယ္ဝန္နဲ႔ဆို ဒီေဆးေပးႏိုင္တယ္။
3. Lisuride တခါတေလ ဒီေဆးေပးတယ္။
4. Norprolac ေဆးသစ္မွာ Quinagolide ေဆးပါတယ္။
5. Vitex agnus-castus extract ေဆးကို အသင့္အတင့္သာ ျဖစ္သူေတြကို ေပးႏိုင္တယ္။
Cabergoline (၈၃%)၊ Bromocriptine (၅၉%) ထိေရာက္တယ္။ တပတ္မွာ ၂ ရက္သာ ေသာက္ဘို႔ လိုတယ္။ ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးလဲ နည္းတယ္။ ေခါင္းမူးတတ္တယ္။ ပ်ိဳ႕အန္ခ်င္တယ္။ ေန႔ခင္း အိပ္ေပ်ာ္တတ္တယ္။ ေဆးကို အစာစားေနတံုး ေသာက္သင့္တယ္။ ေဆးအဆ နည္းနည္းက စသင့္ရင္ စရတယ္။ ကိုယ္ဝန္ရွိလာရင္ နဲ႔ ႏို႔တိုက္ခ်ိန္မွာ ေဆးျဖတ္ထားတယ္။
• Cabergoline ေဆး ၆ ပတ္ေပးျပီး MRI ျပန္လုပ္ရင္ Microprolactinoma က ေသးသြားတာ ေတြ႔ရမယ္။ Macroadenoma ဆိုရင္ ေသးမသြားဘဲ ခြဲစိတ္ကုသရမယ္။ Prolactin က်မယ္၊ Oestrogen ျပန္တက္မယ္။
• ကိုယ္ဝန္ရွိခ်င္ရင္ Bromocriptine ေဆးေပးသင့္တယ္။ ဒီေဆးေၾကာင့္ ကေလး ပံုမွန္မဟုတ္တာ၊ ကိုယ္ဝန္ ပ်က္တာ ထူးျဖစ္တယ္လို႔ မေတြ႔ပါ။ Cabergoline ေဆးကိုေတာ့ သုေတသန နည္းေသးတယ္။ ကိုယ္ဝန္ရွိလာရင္ ဦးေႏွာက္ထဲက အကိ်တ္ နဲနဲပိုၾကီးလာႏိုင္တယ္။ အထူးသျဖင့္ Macroadenomas ေတြက အဲလို ျဖစ္တတ္တယ္။
• ေဆးေပးတာ ၾကာရတယ္။ တသက္လံုးေပးရ-မေပးရ စမ္းသပ္ေနတံုးဘဲ။
• ခြဲစိတ္တာက အက်ိတ္ေသးေအာင္လုပ္တာ ျဖစ္တယ္။ အျမဲေတာ့ မလုပ္ရပါ။ ၅-၁ဝ% ေလာက္ကဘဲ ေဆးနဲ႔ မသက္သာ၊ ေဆးကိုမခံႏိုင္တာ ျဖစ္လို႔ ခြဲဘို႔လိုတယ္။ ခြဲရသူထဲက ၇ဝ-၈ဝ% မွာ Hypopituitarism ျဖစ္ႏိုင္တယ္။
• ဓါတ္ကင္တာလဲ လုပ္ပါတယ္။ ျပန္မျဖစ္ေအာင္ ရည္ရြယ္တာပါ။ ဒီလိုလုပ္ရင္ Hypopituitarism ျဖစ္လာႏိုင္တယ္။
• Macroprolactinomas ျဖစ္ေနရင္ ၃ဝ% ေလာက္ ေပ်ာက္မယ္။ အထူးသျဖင့္ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ခ်ိန္၊ ေသြးဆံုးခ်ိန္။
• Microprolactinomas ျဖစ္ေနရင္ ၈ဝ% ေက်ာ္ေလာက္ ေပ်ာက္မယ္။ ဒါေပမဲ့ Hypopituitarism ျဖစ္လာတတ္ျပီး ျပန္ေပၚတတ္တယ္။
• Microprolactinoma ကေန Macroprolactinoma ကို ေျပာင္းတယ္ဆိုတာ ရွားတယ္။
• မေအမွာ ဒီေရာဂါရွိလို႔ သူ႔ကေလးမွာ လာျဖစ္တာ မရွိသေလာက္ ရွားပါတယ္။
ေဒါက္တာတင္ေဆြ
https://www.facebook.com/drtintswe/
