High blood pressure ေသြးဖိအားမ်ားေနတာကို Hypertension ေသြးတိုးေရာဂါလို႔ေခၚတယ္။ ႏွလံုးကေန တကိုယ္လံုးကို စီးေလွ်ာက္ေနတဲ့ေသြးေတြက ေသြးေၾကာနံရံေပၚကို ဘယ္ေလာက္ဖိအားနဲ႔ သက္ေရာက္ေန သလဲ တိတိက်က်တိုင္းတာတဲ့ ကိန္းဂဏန္းျဖစ္တယ္။ ဒီဖိအားမ်ားေနတာက စဥ္တိုက္ဆက္တိုက္လို ျဖစ္ေနတာမို႔ ၾကာလာတာနဲ႔ ေသြးေၾကာေတြေတြကို ပ်က္စီးေစရံုသာမကဘဲ ႏွလံုးမွာပါေရာဂါရ လာေစႏိုင္တယ္ ။ ေသြးဖိအားကို ထိန္းမထားႏိုင္ရင္ တခ်ိန္မွာ ႏွလံုးေရာဂါ၊ ဦးေႏွာက္-ေသြးေၾကာေရာဂါနဲ႔ ေက်ာက္ကပ္ေရာဂါ တမ်ိဳးမ်ိဳးရလာေစႏိုင္တယ္။
• ေသြးတိုးလကၡဏာေတြ
မ်ားေသာအားျဖင့္ ဘာမွမခံစားရသလိုေနျပီး ရုတ္တရက္ အသက္ကို ရန္ရွာႏိုင္တဲ့ အျပင္းအထန္ေရာဂါရတတ္လို႔ တိတ္တဆိတ္ လူသတ္သမားလို႔ တင္စားေလ့ရွိတယ္။ အဲလိုလူမ်ိဳး ၅ ေယာက္မွာ ၁ ေယာက္ရွိတယ္။ အျပင္မွာ ဘာမွမျဖစ္သလိုေနေပမဲ့ ကိုယ္တြင္းထဲမွာေတာ့ ႏွလံုး၊ အဆုပ္၊ ဦးေႏွာက္ နဲ႔ ေက်ာက္ကပ္ေတြကို ထိခိုက္ေနတယ္။
• ဘာလို႔ ေသြးတိုးရတာလဲ
ေဝဒနာသည္အမ်ားစုမွာ ဘာလို႔ ေသြးတိုးလာျဖစ္သလဲ ဆရာဝန္ေတြက အေၾကာင္းရွာမရၾကဘူး။ လူၾကီးတေယာက္ရဲ႕ ပံုမွန္ ေသြးဖိအားဟာ 120/80 ထက္မမ်ားရဘူး။ အထက္ဂဏန္းလို႔ေခၚတာက ႏွလံုးကေန ညွစ္ေနခ်ိန္မွာ ရွိတာျဖစ္တယ္။ ေအာက္ဂဏန္းဆိုတာက ႏွလံုးက တခါနဲ႔တခါၾကား နားေနခ်ိန္မွာရွိတာ ျဖစ္တယ္။ အေၾကာင္းရွာရတာေတြထဲမွာ ေက်ာက္ကပ္နဲ႔ သူ႔အထက္နားကအဂၤါမွာ ေရာဂါေတြပါတယ္။
• ေသြးတိုးရွိႏိုင္ေနျပီဆိုတာ
လူဦးေရရဲ႕ ၄ ပံု၁ ပံုမွာ သတိေပးခ်က္အဆင့္ ရွိေနတယ္လို႔ ေျပာရင္ ေျခာက္ေျပာတာ မဟုတ္ပါ။ အထက္ဂဏန္း 120 နဲ႔ 139 ၾကား၊ ေအာက္ဂဏန္း 80 နဲ႔ 89 ၾကား ရွိေနသူေတြပါတယ္။ ဒီလိုလူေတြက သာမန္ ေသြးဖိအား ရွိေနသူေတြထက္ ႏွလံုးေရာဂါရလမ္း ၂ ဆ ပိုတယ္။ ဆရာဝန္ဆီလာရင္ လူေနမႈပံုစံ ေျပာင္းပါလို႔ အၾကံေပးလိမ့္မယ္။
• အႏၲရာယ္နယ္ေျမ
ေသြးဖိအား 140/90 နဲ႔အထက္ရွိေနပမဲ့ လကၡဏာေတြ မခံစားရတာ ရွိႏိုင္တယ္။ 180/110 ဆိုရင္ေတာ့ စိုးရိမ္အမွတ္ ေရာက္ေနျပီ။ ခဏေလး ကိုယ္ေရာစိတ္ပါ နားလိုက္ပါ။ ေသြးဖိအားျပန္တိုင္းပါ။ ဒိထက္မက်ရင္ အေရးေပၚဌာန အျမန္ ၾကြပါ။ ဦးေႏွာက္ထိခိုက္တာ၊ ႏွလံုးေရာဂါ၊ ေက်ာက္ကပ္ေရာဂါနဲ႔ သတိလစ္တာေတြ ျဖစ္လာႏိုင္စရာရွိေနျပီ။ ေခါင္းတအားကိုက္မယ္၊ စိုးရိမ္စိတ္ကဲေနမယ္၊ ႏွာေခါင္းေသြးယိုမယ္၊ အသက္ရွဴမဝျဖစ္မယ္။
• ဘယ္လိုလူေတြမွာ လာျဖစ္သလဲ
အသက္ ၄၅ ႏွစ္အထိ ေယာက္်ားေတြက မိန္းမေတြထက္ ပိုျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ဒိထက္ၾကီးရင္ အတူ တူျဖစ္ၾကတယ္ ။ မိန္းမေတြက အသက္ ၆၅ ႏွစ္ေက်ာ္လာရင္ ပိုျဖစ္တယ္။ ဆီးခ်ိဳေရာဂါလိုဘဲ မိသားစုထဲမွာ တေယာက္ျဖစ္ရင္ ေနာက္လူလဲ ျဖစ္တတ္တယ္။ အားလံုးေတာ့ မဟုတ္ပါ။ ဆီးခ်ိဳရွိေနသူထဲက ၆ဝ% မွာ ေသြးတိုးလဲတြဲရွိေနတယ္။
• ဆားနဲ႔ ေသြးတိုး အမ်ိဳးေတာ္တယ္
လူေတြ၊ တိရစၧာန္ေတြ ဆားမရွိရင္ အသက္မရွင္ႏိုင္ဘူး။ ဒါေပမဲ့ ေသြးတိုးနဲ႔မတည့္ပါ။ ဆားထဲမွာ အမ်ားဆံုး ပါေနတာက (ဆိုဒီယမ္) ျဖစ္တယ္။ ဒီဓါတ္ကေန ေသြးဖိအားတက္ေစတာေသျခာတယ္။ (ဆဲလ္) ေတြထဲ ေရပိုေအာင္းေစလို႔ ကိုယ္ေရာင္မယ္။ လူတေယာက္ တေန႔မွာ (ဆိုဒီယမ္) 1,500 milligrams ထက္ မ်ားအစားဘို႔ျဖစ္တယ္။ သိတဲ့အတိုင္း သူတို႔က အာရွသားေတြထက္ လူေကာင္ၾကီးေသးေတာ့ ကြ်န္ေတာ္တို႔က ပိုနည္းသင့္ေသးတယ္။ အလြယ္ဝယ္စားလို႔ရတာေတြ၊ ျပဳျပင္စီမံထားတဲ့ အစာေတြကေန လိုအပ္ခ်က္ထဲက ၇၅% ရေနတာ သတိထားပါ။
• ေသြးတိုးမ်ားတာနဲ႔ စိတ္ဖိအား
စိတ္ဖိအားမ်ားရင္ ေသြးတိုးမ်ားတယ္။ ဘာလို႔လဲေတာ့ အဆက္အစပ္မျပႏိုင္ေသးဘူး။ ဒါေပမဲ့ စိတ္ဖိစီးမႈမ်ားသူေတြဟာ ႏွလံုးေရာဂါရလမ္းလဲ မ်ားတယ္။ ဒီလိုလူေတြက အစားေကာင္းေကာင္းမစား၊ အရက္ေသာက္၊ ေဆးလိပ္ေသာက္တာေတြလဲ လုပ္ၾကေတာ့ ဆက္စပ္ေနတယ္။
• ေသြးခ်ိန္နဲ႔ ကိုယ္အေလးခ်ိန္
ဝတဲ့သူေတြဟာ သူတို႔ႏွလံုးအေပၚဖိအား မ်ားေနေစလို႔ ေသြးတိုးျဖစ္ဘို႔ မ်ားတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အစားအေသာက္မွာ ဆား ေလွ်ာ့စားဘို႔နဲ႔အတူ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ခ်ဘို႔၊ (ကလိုရီ) ခ်ဘို႔ လိုအပ္တယ္။ အဆီလဲေလွ်ာ့၊ သၾကားလဲ နည္းေစရတယ္။ အသီးအႏွံေတြ၊ အသီးအရြက္ေတြကို ပိုစားသင့္တယ္။ အဆီလြတ္အသားနဲ႔ (ဖိုင္ဘာ) မ်ားအစားေတြကို အစားခိုင္းတယ္။ အေလးခ်ိန္ ၁ဝ ေပါင္က်တာနဲ႔ အႏၲရာယ္ကိုနည္းေစတယ္။
• ေသြးတိုးနဲ႔ အရက္
အရက္မ်ားရင္ ေသြးတိုးမ်ားေစတယ္။ အေမရိကန္ႏွလံုးအသင္းရဲ႕ လမ္းညႊန္ခ်က္မွာ အရက္ကို လူတိုင္းလိုလို ေသာက္ေနတဲ့ႏိုင္ငံမို႔ အမ်ိဳးသားတိုင္း ၂ ခါေသာက္၊ နဲ႔ အမ်ိဳးသမီးတိုင္း ၁ ခါေသာက္ထက္ မပိုဘို႔ပါေနတယ္။ ၁ ခါ ေသာက္ဆိုတာ ဘီယာ ၁၂ ေအာင္စ၊ ဝိုင္ ၄ ေအာင္စ၊ အရက္ (80-Proof) ၁ ေအာင္စခြဲ နဲ႔ အရက္ (100-Proof) ၁ ေအာင္စကို ေျပာတာျဖစ္တယ္။
• ေသြးတိုးနဲ႔ (ေကဖင္း)
(ေကဖင္း) ပါတဲ့ ေကာ္ဖီ စတာေတြ ေသာက္ရင္ လူက တမ်ိဳးတမည္ျဖစ္သလို ေသြးတိုးကိုလဲ တက္ေစတယ္။ ယာယီ သေဘာေတာ့ ျဖစ္တယ္။ တေန႔ ၁ ခြက္၊ ၂ ခြက္ သတ္မွတ္တယ္။
• ေသြးတိုးနဲ႔ ကိုယ္ဝန္
ကိုယ္ဝန္ေဆာင္လို႔ ေသြးတိုးတယ္ဆိုတာ ျဖစ္တတ္တယ္။ ကိုယ္ဝန္ ေနာက္ပိုင္းမွာ အျဖစ္မ်ားတယ္။ ေဆးကုသမႈ မလုပ္ရင္ ဆိုးဝါးတာေတြ ဆက္ျဖစ္လာႏိုင္တယ္။ ဥပမာ PET ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ေသြးဆိပ္ တက္ျခင္းမျဖစ္မီအဆင့္) ကေန မိခင္ေရာ ကေလးပါ ဆိုးဝါးတာေတြျဖစ္ေလာေစႏိုင္တယ္။ ဒီလိုျဖစ္သူေတြ ကေလးေမြးျပီး ျပန္ေကာင္းပါတယ္။
• ေသြးတိုးနဲ႔ ေဆးဝါးေတြ
အေအးမိေဆးေတြထဲမွာ Decongestants အမ်ိဳးအစားေဆးေတြ ပါေနတယ္။ ဒီေဆးက ေသြးတက္ေစႏိုင္တယ္။ တျခားေဆးေတြကေတာ့ အကုိက္အခဲေပ်ာက္ေဆးေတြ၊ (စတီရြိဳက္) ေဆး၊ ပိန္ေဆး၊ ကိုယ္ဝန္တားေဆးနဲ႔ စိတ္က်ေဆးေတြ ျဖစ္တယ္။
• ေကာ္လာျဖဴေသြးတိုး
အလုပ္လုပ္တဲ့ေနရာ၊ ရံုးေတြမွာ ေသြးခ်ိန္တိုင္းရင္ အိမ္မွာေနရင္း တိုင္းတာထက္ တက္ေနတတ္တယ္။ လူနာေတြလဲ ေဆးခန္းလာဘူးကာစ၊ ေဆးခန္းသစ္လာစ၊ ဆရာဝန္-ဆရာမ အသစ္နဲ႔ စစ္ကာစ အခ်ိန္ေတြမွာ ေသြးခ်ိန္ နည္းနည္း ပိုတက္ေနတတ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ အိမ္မွာ ေအးေအးေဆးေဆး တိုင္းတာတာက ပိုေသျခာတဲ့ဂဏန္းကို ရေစႏိုင္တယ္။ ဒါေပမဲ့ လူတိုင္းက အိမ္မွာခ်ည္း အျမဲေနၾကတာ မဟုတ္ပါ။ အျပင္ေနရလို႔ ေသြးခ်ိန္တက္တာလဲ သူ႔ေသြးခ်ိန္ဘဲျဖစ္တယ္။
• ေသြးတိုးနဲ႔ ကေလး
ေသြးတိုးဟာ လူၾကီးေရာဂါ မွန္တယ္။ ကေလးေတြလဲ မျဖစ္ဘူး မေျပာႏိုင္ပါ။ ကေလး ဝေနမယ္၊ မိဘေတြမွာ ေသြးတိုး ရွိေနမယ္ဆိုရင္ ကေလးလဲ တက္ေနႏိုင္တယ္။ ကေလးရဲ႕ အသက္၊ အရပ္၊ က်ား-မ မတူရင္ ေသြးခ်ိန္မတူဘူး။
• ေသြးတိုးကို ဘယ္လိုကုသလဲ
အစားအေသာက္ ေရြးစားတာေၾကာင့္ ေသြတိုးက်ေစတယ္။ DASH ဆိုတာ Dietary Approaches to Stop Hypertension ကို အတိုေကာက္ေရးတာပါ။ အသီးေတြ၊ ဟင္းသီး-ဟင္းရြက္ေတြ၊ ျဖဴေနေအာင္ ခြ်တ္မထားတဲ့အဆံေတြ၊ အဆီလြတ္ႏို႔၊ ငါး၊ ၾကက္သား၊ အေစ့အဆံေတြကို စားခိုင္းတာျဖစ္တယ္။ အမဲသား-ဆိတ္သား၊ အဆီ၊ အခ်ိဳေတြ ေလွ်ာ့စားေစတယ္။ (ဆိုဒီယမ္) နည္းေလ ေကာင္းေလျဖစ္တယ္။
• ကိုယ္လက္ေလ့က်င့္ခန္း
ပံုမွန္ေလ့က်င့္ခန္းလုပ္တာ ေသြးတိုးအတြက္လဲ သက္သာေစတယ္။ ၇ ရက္တပါတ္မွာ မျပင္းထံတဲ့ ေလ့က်င့္ခန္း မိနစ္ ၁၅ဝ လုပ္သင့္တယ္။ ဥယ်ာဥ္လုပ္တာ၊ လမ္းတိုေလွ်ာက္တာ၊ စက္ဘီးစီးတာ၊ (ေအရိုးဘစ္) လုပ္တာေတြလဲ ပါတယ္။ ၾကြက္သား ဆန္႔တန္းတာကိုလဲ တပါတ္မွာ ၂ ခါလုပ္သင့္တယ္။
• Diuretics ဆီးသြားေစတဲ့ေဆး
သတိေပးခ်င္တာက ဆီးေဆးဆိုတာ မတူတဲ့ ၂ မ်ိဳး မေရာေစခ်င္ဘူး။ ဆီးကို အတင္းသြားခိုင္းတဲ့ေဆး နဲ႔ ဆီးေအာင့္လို႔ ေသာက္ရတာ မတူပါ။ ေသြးတိုးမွာ ဆီးကို တမင္တကာ သြားေစေအာင္ လုပ္ရတယ္။ ေသြးက်တာျမန္လို႔ ပဌမတန္းစားေဆး အေနနဲ႔ သံုးေလ့ရွိတယ္။ ဆီးသြားရင္ ကိုယ္ထဲကေန ေရေရာ၊ ဆားေရာထြက္ကုန္ေစတယ္။ သတိထားစရာက တခ်ိဳ႕ ဆီးေဆးေတြက ပိုတက္ဆီယမ္နည္းေစႏိုင္လို႔ ၾကြက္သားနာတာ၊ အားယုတ္တာေတြ ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။ တခ်ိဳ႕ဆီးေဆးက ဆီးခ်ိဳတက္ေစတတ္တယ္။ တခ်ိဳ႕မွာ ေယာက္်ားလိင္အေရး နည္းေစႏိုင္တယ္။
• Beta-blockers (ဘီတာ-ဘေလာ့ကာ) ေဆး
ဒီေဆးမ်ိဳးက ႏွလံုးခုန္တာေႏွးေစတယ္။ တျခားႏွလံုးေရာဂါအတြက္လဲ သံုးတယ္။ ဥပမာ Arrhythmia ေရာဂါ။ ဒီေဆးမ်ိဳးက အိပ္မေပ်ာ္တာ၊ ေခါင္းမူးတာ၊ အားယုတ္တာ၊ ေျခ-လက္ေအးစက္တာနဲ႔ ေယာက္်ား လိင္အားနည္းတာေတြ ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။
• ACE Inhibitors (ေအ-ဟီ-အီး အင္န္ဟဘစ္တာ) ေဆး
ေသြးေၾကာေတြကို က်ံဳ႕ေစ-က်ဥ္းေစတဲ့ ကိုယ္ကေနထြက္တဲ့ Angiotensin II ဓါတ္ကို ဆန္႔က်င္တယ္။ ဒီေဆးမ်ိဳးက ေခ်ာင္းေျခာက္ဆိုးတာ၊ အေရျပားအနီစက္ထြက္တာ၊ ေခါင္းမူးတာ၊ (ပိုတက္ဆီယမ္) မ်ားတာေတြ ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ခ်ိန္မွာ မေပးသင့္ဘူး။
• ARBs (ေအ-အာရ္-ဘီ) ေဆး
ဒီေဆးမ်ိဳးက ေသြးေၾကာေတြကို က်ံဳ႕ေစ-က်ဥ္းေစတဲ့ Angiotensin II ဓါတ္ကို ကိုယ္ကေနထြက္တာကို နည္းေစတယ္။ ေဆးသတၲိျပဘို႔ အခ်ိန္ေစာင့္ရတယ္။ ေခါင္းမူးတာ၊ ၾကြက္သားနာတာ၊ အိပ္မေပ်ာ္တာ၊ (ပိုတက္ဆီယမ္) မ်ားတာေတြ ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ခ်ိန္မွာ မေပးသင့္ဘူး။
• Calcium Channel Blockers (ကယ္လ္စီယမ္-ခ်င္နယ္လ္ ဘေလာ့ကာ) ေဆး ဒီေဆးမ်ိဳးကေန ႏွလံုးနဲ႔ ေသြးေၾကာ (ဆဲလ္) ေတြထဲကို (ကယ္လ္စီယမ္) ဓါတ္ဆား ဝင္တာကိုေႏွးေစမယ္။ (ကယ္လ္စီယမ္) ဓါတ္က ႏွလံုကိုပိုညွစ္ေစျပီး ေသြးေၾကာကိုက်ယ္ေစတယ္။ ေခါင္းမူးတာ၊ ရင္တုန္တာ၊ ေျခေထာက္ေရာင္တာ၊ ဝမ္းခ်ဳပ္တာေတြ ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။ အစာနဲ႔ ေသာက္ရတယ္။ အရက္၊ စပ်စ္ေဖ်ာ္ရည္ေတြနဲ႔ တြဲမေသာက္သင့္ဘူး။
• တျခားေဆးက်ေဆးေတြ
Vasodilators, Alpha blockers, Central agonists အမ်ိဳးအစားေဆးေတြကိုလဲ သံုးတယ္။ ေခါင္းမူးတာ၊ ရင္ခုန္-ရင္တုန္တာ၊ ေခါင္းကိုက္တာ၊ ဝမ္းေလွ်ာတာေတြ ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။
• အေထာက္အကူျပဳကုသနည္းေတြ
တရားထိုင္တာ၊ ေယာဂလုပ္တာ၊ အသက္ျပင္းျပင္းရွဴတာေတြက ေသြးတိုးက်ဘို႔ အေထာက္အကူရေစႏိုင္တယ္။ တိုင္းရင္းေဆးတခ်ိဳ႕က ေသြးတိုးကိုပိုတိုးေစတယ္။
• ေသြးတိုးနဲ႔ ဘယ္လိုစခန္းသြားမလည္း
ေသြးတိုးကို ေပ်ာက္သြာေအာင္ ဆရာဝန္ေတြ မစြမ္းေသးပါ။ တသက္တာေသြးတိုးကို ထိန္းေနတတ္ေအာင္ လုပ္ေနႏိုင္ရင္ အသက္တမ္းေစ့ ေနႏိုင္ပါမယ္။ လူဆိုတာ ရသာ ၆ ပါးကို အာရံုထားၾကတယ္။ ေရွာင္ရမွာက ငန္တာတပါးတည္းပါ။ က်န္ ၅ ပါး အားကိုးရတာ မနည္းပါ။
Dr. တင့္ေဆြ
https://www.facebook.com/drtintswe
