ဒီေရာဂါကို Systemic Lupus Erythematosus (SLE), Disseminated Lupus Erythematosus (DLE), Lupus Erythematosus, Lupus, Discoid lupus နာမည္ေတြအမ်ိဳးမ်ိဳးအျပင္ Autoimmune connective tissue disease လို႔ တိတိက်က်ေခၚတယ္။ Lupus (လူးပတ္စ္) ဆိုတာလက္တင္ဘာသာနဲ႔ ဝံပုေလြျဖစ္တယ္ ။ အရင္ကဝံပုေလြကိုက္လို႔ ျဖစ္တာလို႔ ထင္ခဲ့တယ္။ အနာကေပ်ာက္ရင္ အတြင္းပိုင္းကအရင္မို႔ အေကာင္ကိုက္ထားသလိုေနတာမို႔ ထင္ခဲ့ၾကတာပါ။ ေလးဖက္နာလို႔အရပ္ေခၚေရာဂါအုပ္စုထဲက တခုျဖစ္တယ္။
နာတာရွည္ေရာဂါျဖစ္တယ္။ ကိုယ္ခႏၶာရဲ႕ ေရာဂါျပီးစနစ္ကေမာက္မျဖစ္တာပါ။ ဆရာဝန္ေတြလဲဒီေလာက္သာသိတယ္။ အေရျပား၊ အဆစ္၊ ဦးေႏွာက္၊ ေက်ာက္ကပ္ နဲ႔ တျခားအဂၤါအစိတ္အပုိင္းေတြမွာ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ကိုယ္နဲ႔မသင့္တဲ့ ေဆးေတြေၾကာင့္ ျဖစ္လာႏိုင္တယ္။ ေဆးေတြရပ္ရင္ ျပန္ေကာင္းႏိုင္တယ္။
ေရာဂါလကၡဏာေတြကတေယာက္နဲ႔တေယာက္ မတူၾကဘူး။ ေပၚလိုက္-ေပ်ာက္လိုက္ေနတယ္။ အဆစ္ေရာင္ျပီး နာေနမယ္။ လက္ေကာက္ဝတ္၊ လက္ေခ်ာင္းေတြနဲ႔ ဒူးမွာျဖစ္တာပိုမ်ားတယ္။ အားယုတ္၊ ကိုယ္ပူ၊ ေနမေကာင္းျဖစ္၊ မအီမသာျဖစ္၊ ဆံပင္ကြ်တ္၊ ပါးစပ္မွာအနာေတြေပါက္၊ အေရျပားအနီစက္၊ အနီကြက္ေတြျဖစ္၊ ထူးျခားတာကမ်က္ႏွာမွာ ႏွာေခါင္းရိုးကို ခြျဖစ္ေနတာက လိပ္ျပာေတာင္ပံျဖန္႔ထား သလိုေနမယ္ ။ တက္ေစ့ေတြ ေရာင္ႏိုင္တယ္။ ဦးေႏွာက္မွာျဖစ္ရင္ ေခါင္းကိုက္၊ ထံု၊ တက္၊ အျမင္အားနည္း၊ အမူအယာေျပာင္းလဲ။ အစာလမ္းမွာျဖစ္ရင္ အစာမေက်၊ ပ်ိဳ႕၊ အန္။ ႏွလံုးျဖစ္ရင္ ရင္ပတ္နာ၊ ႏွလံုးခုန္မမွန္။ အဆုပ္ျဖစ္ရင္ ေခ်ာင္းဆိုး၊ အသက္ရွဴခက္။
American College of Rheumatology ကေန ၁၉၈၂ ခုႏွစ္မွာဒီေရာဂါလို႔ ေျပာႏိုင္တဲ့ သတ္မွတ္ခ်က္ေတြ ထုတ္ခဲ့တယ္။ ၁၉၉၇ မွာမြမ္းမံခ်က္ ထုတ္တယ္။ ၁၁ ခ်က္ထဲက ၄ ခ်က္ရွိေနရင္ ေသျခာတယ္။
1. Malar rash ပါးမွာအနီကြက္ျဖစ္ျခင္း၊
2. Discoid rash အေရျပားမွာနီမယ္၊ ကြာက်မယ္၊ အမာရြတ္က်န္ရစ္မယ္။
3. Serositis (Pleurisy) အဆုပ္အဖံုးလႊာေရာင္ျခင္း၊
4. Oral ulcers ပါးစပ္မွာအနာေပါက္ျခင္း၊
5. Arthritis အဆစ္ ၂ ခုမကနာျခင္း၊
6. Photosensitivity ေနထဲကခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္ကိုမခံႏိုင္ျဖစ္ျခင္း၊
7 .Hemolytic anemia ေသြးအားနည္းျခင္း၊ Leukopenia ေသြးျဖဴဥနည္းျခင္း၊
8. Renal disorder ေက်ာက္ကပ္ထိခိုက္ျခင္း၊
9. Antinuclear antibody test positive (အင္တီ-ႏူကလီယာ-အင္တီေဘာ္ဒီ) အေပါင္းျပျခင္း၊
10. Positive anti-Smith, anti-ds DNA, antiphospholipid antibody, and/or false positive serological test for syphilis စစ္ေဆးခ်က္ေတြ အေပါင္းျပျခင္း၊
11. Seizures or psychosis တက္ျခင္း၊ စိတ္ေရာဂါရျခင္း။
ေရာဂါေသျခာေအာင္ ေမးျမန္း၊ စစ္ေဆးတာေတြ လုပ္ျပီးေနာက္မွာ Antinuclear antibody (ANA) (အင္တီ-ႏူကလီယာ-အင္တီေဘာ္ဒီ) စမ္းသပ္နည္းကိုအရင္ဆံုးသံုးရမယ္။ anti-Sm (anti-Smith) နဲ႔ ေသျခာေစရတယ္။ dsDNA (double-stranded DNA) antibody စမ္းနည္းကလဲအေတာ္အသင့္ မွန္ကန္တယ္။ Anti-extractable nuclear antigen (anti-ENA) နည္းေတြလုပ္တယ္။ CBC ေသြးစစ္၊ Chest x-ray ဓါတ္မွန္ရိုက္၊ Kidney biopsy ေက်ာက္ကပ္ အသားစ ထုတ္စစ္တာနဲ႔ ဆီးစစ္တာေတြလဲလုပ္သင့္တယ္။ Antithyroglobulin antibody, Antithyroid microsomal antibody, Complement components (C3 and C4), Coombs' test (direct), Cryoglobulins, ESR, Kidney function tests, Liver function tests, Rheumatoid factor စတာေတြကိုပါ လုပ္ႏိုင္ေသးတယ္။
Diagnosis of SLE ေရာဂါအမည္တပ္ျခင္း
Systemic lupus erythematosus (SLE) ေရာဂါကိုအမည္တပ္ရတာ မၾကာမၾကာခက္ပါတယ္။ သတ္မွတ္ခ်က္ (၁၁) ခ်က္ထဲက (၄) ခ်က္နဲ႔ညီေနမွသာ SLE လို႔ American College of Rheumatology ကသတ္မွတ္တယ္။ အဲတာလည္း ၈၅% ကေန ၉၅% အထိျဖစ္တယ္။ Antinuclear antibody titer စစ္ေဆးနည္းကို အဓိကထားတယ္။ ေရာဂါလကၡဏာ မျပေသးရင္ ဒီစစ္ေဆးနည္းတန္ဘိုးကနည္းျပန္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ Antinuclear antibody titer of 1:40 လည္းရွိမယ္ characteristic multi-organ system involvement ေရာဂါျဖစ္မႈလည္းရွိရင္သာ SLE လို႔သတ္မွတ္တယ္။ antibody titer of 1:40 သာရွိျပီး ေရာဂါမျပေသးသူကို tests for antibody to double stranded DNA antigen နဲ႔ antibody to Sm nuclear antigen စမ္းသပ္နည္းေတြဆက္လုပ္ရတယ္။
ေနာက္ဆက္ျဖစ္ႏိုင္တာေတြ
• Deep vein thrombosis အတြင္းေသြးေၾကာပိတ္တာနဲ႔ ေသြးေၾကာေရာင္ျခင္း၊
• ႏွလံုးမွာ Pericarditis, Endocarditis, Myocarditis အလႊာေတြေရာင္တာျခင္း၊
• Miscarriage ကိုယ္ဝန္ပ်က္ျခင္း၊
• Stroke ဦးေႏွာက္ေသြးေၾကာပိတ္ျခင္း၊
• ၆ဝ% ေလာက္မွာ Anemia ေသြးအားနည္းေနမယ္။ Thrombocytopenia ေသြးမံႈနည္းျခင္း၊
• အဆုပ္ျဖစ္ရင္ Pleuritis, Pleural effusion, Lupus pneumonitis, Chronic diffuse interstitial lung disease, Pulmonary hypertension, Pulmonary emboli, Pulmonary hemorrhage, Shrinking lung syndrome အဆုပ္ေရာဂါေတြ ဝင္လာႏိုင္တယ္။
• ေက်ာက္ကပ္ျဖစ္ရင္ ဆီးထဲေသြးပါေနမယ္၊ မနာဘူး။ ဆီးထဲ (ပရိုတင္း) အနည္ပါေနမယ္။ ေက်ာက္ကပ္ ထိခိုက္ရာကေန ၅% ေက်ာက္ကပ္ အလုပ္ မလုပ္ႏိုင္ ျဖစ္တယ္။ ေက်ာက္ကပ္ေဆးေပးေနရတာနဲ႔ ေက်ာက္ကပ္လဲတာလုပ္ရႏိုင္တယ္။
ဘယ္လိုကုသမလဲရည္မွန္းခ်က္ကခံစားေနရတာေတြသက္သာဘို႔နဲ႔ ေနာက္ထပ္ျဖစ္မွာကိုတားဘို႔ျဖစ္တယ္။ ေပ်ာက္သြားေအာင္ေတာ့ မတတ္ႏိုင္ေသးပါ။ ေဆာရီး။
• သိပ္မဆိုးသူေတြကို NSAIDs အနာအကိုက္သက္သာေဆးေတြနဲ႔ (စတီရြိဳက္) လိမ္းေဆးနည္းနည္းေပးမယ္။
• ဒါ့အျပင္ ငွက္ဖ်ားေဆးကိုလဲေပးႏိုင္တယ္။ Hydroxychloroquine (HCQ) ေဆးကို ၁၉၅၅ ကတည္းက FDA က ခြင့္ျပဳေပးခဲတယ္။ ၂ဝ၁၁ မွာ FDA ကဘဲ Belimumab (Benlysta) ကိုလက္ခံခဲ့တယ္။ ျပန္႔လာတာနဲ႔ နာတာ သက္သာေစတယ္။
• ဆိုးေနသူေတြကို (စတီရြိဳက္) ေဆးမ်ားမ်ားေပးမယ္။ ဒီေဆးေတြက ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေတြမ်ားတာ သတိျပဳပါ။ ေဆးကိုမ်ားမ်ားနဲ႔ တာရွည္သံုးရရင္ Cushing's syndrome ဆိုတာျဖစ္လာတတ္တယ္။ မ်က္ႏွာျပည့္ဝိုင္းမယ္၊ လူလဲဝမယ္၊ ဆီးခ်ိဳျဖစ္မယ္၊ အစာလဲမတရားစားခ်င္စိတ္ရွိမယ္၊ အိပ္ေရးခက္မယ္၊ အရိုးအားနည္းမယ္။ မ်က္စိတိမ္ျဖစ္မွာ သတိထားရအံုးမယ္။
• အႏုၾကည့္မွန္ဘီလူးနဲ႔စစ္လို႔ Diffuse proliferative glomerulonephritis ေတြ႔သူကို Cytotoxic drugs (Cyclophosphamide and Mycophenolate) အျပင္းစားေဆးေတြလဲေပးတယ္။
• ေဆးသစ္ေတြလဲေပၚေနျပီ။ Disease-modifying antirheumatic drugs ေဆးေတြကိ္ု ျပန္႔လာတာအတြက္ သံုးတယ္။ antimalarials (Plaquenil) နဲ႔ immunosuppressants (methotrexate and azathioprine) ေတြ ျဖစ္ၾကတယ္။ Mycophenolic acid ေဆးကို lupus nephritis ေက်ာက္ကပ္ျဖစ္တာအတြက္ သံုးေပမဲ့ FDA က အသိအမွတ္မျပဳေသးပါ။
• နာတာအေတာ္အသင့္ဆိုးေနရင္ Dextropropoxypheneနဲ႔ Co-codamolဘိန္းပါတဲ့ေဆးေပးမယ္။ ပိုနာလြန္းသူေတြကို Hydrocodone နဲ႔ Oxycodone, MS Contin, or Methadone ဘိန္းေဆးအျပင္းစားေတြ ေပးရတယ္။
• Fentanyl duragesic transdermal patch ကပ္ခြါေဆးလဲသံုးႏိုင္တယ္။ ဘိန္းပါလို႔ ၾကာရင္ ေဆးတိုးတိုးလိုတာ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ေဆးစြဲႏိုင္တယ္။
• Intravenous Immunoglobulins (IVIGs) ေဆးကိုကိုယ္အဂၤါေတြမွာလာျဖစ္သူေတြအတြက္သံုးတယ္။ Antibody ေတြထုတ္တာကို ႏွိမ္ဘို႔ျဖစ္တယ္။
• ေနာက္ေပၚေဆးေတြ ေကာင္းလာလို႔ အရင္ကထက္သက္သာလာၾကတယ္။ အမ်ိဳးသမီးေတြ ကိုယ္ဝန္လည္း ေဆာင္ႏိုင္လာမယ္။ ကိုယ္ဝန္တိုင္းေတာ့ ေကာင္းခ်င္မွ ေကာင္းပါမယ္။
လူေနမႈပံုစံေျပာင္းပါ။
• ေနေရာင္ ေရွာင္ပါ။ မတည့္တဲ့ေဆးေတြ Procainamide, Isoniazid, Hydralazine, Quinidine, Phenytoin ေရွာင္ပါ။
• SLE ျဖစ္မွာကို ၾကိဳတင္ကာကြယ္လို႔ မရႏိုင္ပါ။
• ၁၉၅ဝ ေက်ာက္ကာလေတြမွာဒီေရာဂါျဖစ္လာရင္ ၅ ႏွစ္အထိသာအသက္ရွင္ခဲ့ေပမဲ့ ခုေခတ္မွာ ၉ဝ% ဟာ ၁ဝ ႏွစ္မက ေနႏိုင္ၾကတယ္။ ၉ဝ% ဟာသာမန္လူေတြလိုဘဲေဝဒနာမခံစားရဘဲေနႏိုင္ၾကတယ္။
• အျဖစ္မ်ားတာကမိန္းမေတြျဖစ္ေပမဲ့ ေယာက္်ားေတြျဖစ္ရင္ အသက္ပိုတိုတယ္။ ကေလးေတြလဲတိုတယ္။ ဒါေပမဲ့ ခံစားရတာေတြကအသက္ ၆ဝ ေက်ာ္မွျဖစ္ရင္ေတာ့ မဆိုးပါ။
• သက္တမ္းတိုတာကအဂၤါအစိတ္အပိုင္းေတြကိုလာျဖစ္မွသာဆိုးတယ္။ ႏွလံုး-ေသြးေၾကာလမ္းမွာျဖစ္ျပီးေသြးတိုးမယ္၊ (ကိုလက္စေထာ) မ်ားမယ္ဆိုရင္ အျပင္းအထံေဆးကုသရမယ္။
• ေသြးထဲ (ခေရယက္တနင္း) မ်ားတာ၊ ေသြးတိုးတာ၊ Nephrotic syndrome ေက်ာက္ကပ္ေရာင္တာ၊ ေသြးအားနည္းတာနဲ႔ Hypoalbuminemia ဆီးအနည္ပါတာေတြ ရွိေနတာက သိပ္မေကာင္းတဲ့လကၡဏာေတြ ျဖစ္တယ္။
အလားအလာ
• SLE ေရာဂါဟာ အဂၤါအစိတ္အပိုင္းေတြ တခုမကကိုထိခိုက္လို႔ ေသဆံုးရတဲ့အေၾကာင္းက တိုက္ရိုက္မဟုတ္ပဲ သြယ္ဝိႈက္ျပီးသာျဖစ္တယ္။ ဥပမာ Atherosclerosis ေသြးေၾကာက်ဥ္းေရာဂါ။ Coronary blood vessels ႏွလံုးေသြးေၾကာက်ဥ္းတာ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။
• ေနာက္ျပီးဘာျဖစ္လာမလဲဆိုတာ အမွန္းရခက္တယ္။
• ၂ဝ-၃ဝ% က အသင့္အတင့္သာဆိုးတယ္။ skin rashes အေရျပားအနီကြက္ေတြျဖစ္မယ္။ discoid lupus erythematosus (DLE) ေခၚတယ္။ subacute cutaneous lupus erythematosus (SCLE) ဆိုတာလဲျဖစ္မယ္။ အဆစ္နာတာနဲ႔တြဲတာလဲရွိတယ္။ မတြဲတာလဲရွိတယ္။
• ေနရာအႏွံ႔အျပားမွျဖစ္တာလဲရွိတယ္။ နာတာရွည္ျဖစ္တယ္။ တသက္တာျဖစ္မယ္။ သက္သာလိုက္ ဆိုးလိုက္ျဖစ္မယ္။ အၾကမ္းဖ်ဥ္း တႏွစ္မွာ ၂-၃ ခါေပၚတယ္။ ၾကားထဲမ်ာ ၉ဝ% က လူေကာင္းလိုေနႏိုင္တယ္။
• အဆုပ္၊ ေက်ာက္ကပ္၊ အာရံုေၾကာစနစ္၊ အဆစ္၊ အေရျပား၊ စတာေတြမွာျဖစ္မယ္။ ေက်ာက္ကပ္ထိခိုက္ျပီး ပိုးဝင္ရာကေန အသက္ကိုစိုးရိမ္ရတယ္။
• လြန္ခဲ့တဲ့ ၁ဝ-၂ဝ ႏွစ္အတြင္းမွာေဆးကုသမႈ ျပင္းျပင္းထံထံလုပ္ေပးလို႔ အမ်ားၾကီးတိုးတက္လာတာေတြ႔ရတယ္။
• ၈၅-၉ဝ% မွာ ၁ဝ ႏွစ္သက္တမ္းရွိတယ္။ ငယ္တံုးစျဖစ္တာက ၾကီးမွျဖစ္တာထက္ဆိုးတတ္တယ္။
အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ ၉ ဆပိုျဖစ္တယ္။ ေလဒီဂါဂါမွာေဆးစစ္ေတာ့ ဒီေရာဂါ (ေဘာ္ဒါလိုင္း) ရွိေနတယ္။ သူမကဘာမွ မခံစားရဘူးေျပာတယ္။ သီခ်င္းေတြဆိုေကာင္းတံုးပါ။ သီခ်င္းဆိုေကာင္းသူေတြျဖစ္တယ္လို႔ေတာ့ ေကာက္ခ်က္ မခ်ႏိုင္ပါ။ ကြယ္လြန္သူ မိုက္ကယ္ဂ်က္ဆင္မွာ Vitiligo ခရုသင္းအျပင္ SLE လဲရွိပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အျပင္းစား အနာသက္သာေဆးေတြ စြဲခဲ့ျပီး၊ ေနာက္ဆံုးေမ့ေဆး Propofol (ပရိုပိုေဖါလ္) နဲ႔ ကြယ္လြန္သြားရရွာတယ္။
ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
https://www.facebook.com/drtintswe
