၁။ ဆရာ မဂၤလာပါရွင့္ သမီးအသက္ကအခု ၃၂ ပါဆရာ။ အိမ္ေထာင္ရွိပါတယ္ဆရာ။ လြန္ခဲ့တဲ့ ၂ဝ၁၄ ခုႏွစ္က Hypothyroid ျဖစ္လို႔ တႏွစ္ေလာက္ ေဆးစြဲေသာက္ခဲ့ရပါတယ္ဆရာ။ ၂ဝ၁၅ ထဲမွာ ေဆးဆက္မေသာက္ခိုင္ေတာ့လို႔ ရပ္လိုက္ပါတယ္။ အခုကေလးယူဖို႔လုပ္ေတာ့ ကေလးမရလို႔ OG နဲ႔ျပေတာ့ OG က ေသြးျပန္စစ္ခိုင္းလို႔ ျပန္စစ္ေတာ့ TSH ျပန္တတ္ေနတာေတြ႔ပါတယ္ဆရာ။ OG က ကေလးယူဖို႔ဆက္မႀကိဳးစားဖို႔ေျပာပါတယ္ဆရာ။ တကယ္လို႔မ်ား ကေလးရခဲ့ရင္ ကေလးဘယ္လိုျဖစ္ႏိုင္ပါသလဲသိခ်င္လို႔ပါဆရာ။ ၿပီးေတာ့ ဒီေရာဂါက ဘယ္လိုျပဳမႈေနထိုင္စားေသာက္ရင္ ျမန္ျမန္ေပ်ာက္ကင္းႏိုင္ပါသလဲဆရာ။ သမီးကိုေက်းဇူးျပဳၿပီးရွင္းျပပါလားဆရာရွင့္။
ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ရင္ TSH ေဟာ္မုန္းတက္လာႏိုင္တယ္။ အီစထိုဂ်င္လည္းတက္တယ္။ TBG လည္းတက္တယ္။ FT3 နဲ႔ FT4 တက္မယ္။ ဒါေပမယ့္လည္ပင္းၾကီးေဟာ္မုန္းနည္းသူ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ရင္ေတာ့ ေသြးတိုးေစႏိုင္တယ္။ ေသြးအား နည္းေစႏိုင္တယ္။ ကေလးကိုယ္အေလးခ်ိန္နည္းႏိုင္တယ္။ ကိုယ္ဝန္ပ်က္ႏိုင္တယ္။ ကေလးဖြံ႔ျဖိဳးမႈ (ဦးေႏွာက္အပါအဝင္) မ်ားေစႏိုင္တယ္။ ေဆာရီး။
၂။ ကၽြန္ေတာ့္ အမ်ိဳးသမီးက အသက္ ၃ဝ ႏွစ္၊ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ ၄၇ ကီလို၊ လြန္ခဲ့တဲ့ ၅ နွစ္က ၅၃ ကီလို႐ွိပါတယ္။ အိမ္ေထာင္က်တာ ၃ ႏွစ္ေလာက္ ႐ွိပါၿပီ။ လြန္ခဲတဲ့ ၂ ႏွစ္ နီးပါးေလာက္က Thyroid ေရာဂါျဖစ္လို႔ လည္ပင္းက အက်ိတ္ကို ခြဲထုတ္လိုက္ပါၿပီ။ အခု ဟိုမုန္းဓါတ္နည္းလို႔ဆိုၿပီး Thyroxine sodium 100mg ကို တေန႔ တလံုးစား ေနရပါတယ္။ အခု အသက္႐ွဴမဝတဝ (သို႔ ) အသက္တဝက္ဘဲ ႐ွဳရသလိုျဖစ္ေနၿပီးေတာ့ မၾကာမၾကာ အသက္ျပင္းျပင္း ႐ွဴေပးရပါတယ္။ ေနာက္ၿပီး ႏွလံုးတုန္ ရင္တလွပ္လွပ္ျဖစ္ၿပီး ေျခလက္အားမ႐ွိပါဘူး။ အေျခအေနက ျဖစ္လိုက္ ေပ်ာက္လိုက္ပါ။ ခုရက္ပိုင္းမွာ ပိုစိပ္လာပါတယ္။ တပတ္မွာ သံုးေလးရက္ေလာက္ပါ။ အလုပ္မလုပ္လည္းျဖစ္ပါတယ္။ ဒီႏွစ္ခုက တၿပိဳင္တည္း ျဖစ္တတ္သလို တခုခ်င္းလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ အသက္႐ွဴ မဝတာက ငယ္ငယ္က ျဖစ္ဖူးတယ္။ ေနာက္ပိုင္းမွာ မျဖစ္ေတာ႔ဘဲနဲ႔ လည္ပင္းခြဲခါနီးနဲ႔ ခြဲၿပီးေနာက္မွ ျပန္ျဖစ္ပါတယ္။ ရင္တုန္တာက မခြဲခင္က ျဖစ္ၿပီးေတာ့ ခြဲၿပီးေနာက္ပိုင္း အျဖစ္မ်ားလာတယ္။ ေနာက္တခုက ဇက္ေက်ာတက္ ေခါင္းကိုက္ပါ။ ဒါကေတာ့ အၿမဲလိုလို ျဖစ္ေနပါတယ္။ ေနေကာင္းတဲ့ရက္ တလမွာ ငါးရက္ေလာက္ပဲ ႐ွိပါတယ္။ ေဆးစစ္ ေသြးစစ္ေတာ့လည္း Thyroid ဟိုမုန္း နည္းတာကလြဲၿပီး ဘာေရာဂါမွ မ႐ွိပါဘူးတဲဲ့။ ႏွလံုး၊ ေသြးတိုး၊ အားလံုး ေကာင္းတယ္တဲ့။ ႏွလံုးခုန္ႏွဳန္းက 78/min ပါ။ လည္ပင္းၾကီးေၾကာင့္ ခြဲခဲ့ရတာကို တိတိက်က် မသိရေသးဘူး။ အရြယ္ ၾကီးေနလို႔လား၊ ေဟာ္မုန္းမ်ားေနလို႔လား။ ဘယ္ႏိုင္ငံမွာ ဘယ္အဆင့္ ေဆးရံုမွာ ခြဲလဲ မသိပါ။ ခြဲလိုက္တံုးက လည္ပင္းၾကီးအက်ိတ္ကုိ လိုတာထက္ ပိုခြဲထုတ္လိုက္မိတယ္ ထင္ရတယ္။ ခြဲစိတ္ဆရာဝန္ကို အျပစ္တင္ ေျပာခ်င္တာေတာ့ မဟုတ္ပါ။ ဘယ္ေလာက္အထိ ခြဲစိတ္ ထုတ္ရမလဲ ဆိုတာကလည္း ဆရာဝန္ေတြ အားလံုးက လက္ခံထားတဲ့ ပံုေသနည္း မရွိလို႔၊ မ်ားတာ-နည္းတာ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။
လည္ပင္းၾကီး ခြဲရတာဟာ အင္မတန္ကို သတိၾကီးရတဲ့ ခြဲစိတ္မႈျဖစ္တယ္။ မေတာ္တာ၊ လြဲေခ်ာ္တာ၊ ေနာက္ဆက္တြဲ ျဖစ္ႏိုင္တာေတြ အမ်ားၾကီး။ Hypothyroidism လည္ပင္းၾကီးေဟာ္မုန္းနည္းလြန္းတာ၊ ေသြးယိုတာ၊ Recurrent Laryngeal Nerve အာရံုေၾကာထိတာ၊ Hypoparathyroidism ပါရာသိုင္းရြိဳက္ေဟာ္မုန္း နည္းတာ၊ Thyrotoxic Storm သိုင္းရြိဳက္ မုန္တိုင္းက်သလိုျဖစ္တာ၊ Superior Laryngeal Nerve အာရံုေၾကာထိတာ၊ ေရာဂါပိုးဝင္တာ အားလံုးက အၾကီးစားေတြပါ။
လည္ပင္းၾကီးေဟာ္မုန္းနည္းေရာဂါရဲ႕ ေရာဂါလကၡဏာေတြကေတာ့ -
• တခ်ိဳ႕က ဘာမွ မျဖစ္သလိုဘဲ ေနတတ္တယ္။
• သာမန္ျဖစ္သူေတြမွာ အားယုတ္၊ စိတ္က်၊ ကိုယ္အေလးခ်ိန္တိုး၊ အေအးမခံႏိုင္၊ အိပ္ခ်င္စိတ္မ်ား၊ ဆံပင္ေျခာက္၊ အသားအေရေျခာက္၊ ဝမ္းခ်ဳပ္၊ ၾကြက္သားနာ၊ (ကိုလက္စတီေရာ) မ်ား၊ အာရံုစိုက္မႈနည္း၊ ဟုိက-ဒီကနာ၊ ေျခေထာက္ေရာင္၊
• ၾကာရင္ မ်က္လံုးေဘးမွာ ေဖါင္း-ေရာင္လာ၊ ႏွလံုးခုန္ႏွဳန္းေႏွးလာ၊ ကိုယ္အပူခ်ိန္က်လာ၊ ႏွလံုးေရာဂါဝင္လာ၊
• ဒိထက္ဆိုးလာရင္ Myxedema coma သတိလစ္တာ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။
လူဦးေရရဲ႕ ၃% မွာ လည္ပင္းၾကီးေဟာ္မုန္းနည္းေရာဂါရွိတယ္။ ကေလးဖြါးျပီး တႏွစ္အတြင္းမွာ ၅% အေမေတြ ျဖစ္တတ္ၾကတယ္။ လူက ထိုင္း-ေလးေနမယ္။ ေအးတာ မခံႏိုင္ဘူး၊ ေခြ်းမ်ားတယ္။ ဝမ္းခ်ဳပ္တယ္၊ လူက ဝလာမယ္။ စိတ္ဓါတ္က်တယ္။ ေျခသည္း-လက္သည္းေတြ ၾကြပ္ဆတ္ေနမယ္။ ဆံပင္ၾကမ္းမယ္။ ႏွလံုးခုန္ ေႏွးေနမယ္။ ၾကာလာရင္ စကားအေျပာအဆိုပါ ေႏွး-ေလးလာမယ္။ အသားအေရလဲ ေျခာက္ေနမယ္။ မ်က္ခံုးေမႊးက ေဘးဘက္မွာ ပါးလာမယ္။ ရာသီမမွန္ျဖစ္မယ္။
Levothyroxine ေဆးေပးကုတယ္။ အရြယ္အစားလည္း ေလွ်ာ့ေစတယ္၊ ကင္ဆာနဲ႔ ကင္ဆာမဟုတ္ အက်ိတ္ျဖစ္တာလဲ နည္းေစတယ္။ ေဟာ္မုန္းမ်ားလို႔ ခြဲတဲ့အခါ တခ်ိဳ႕မွာ ေဟာ္မုန္း ဆက္ထုတ္ဘို႔ေတာင္ မက်န္ေတာ့ရင္ ေဟာ္မုန္းနည္းေရာဂါ ျဖစ္လာျပန္လို႔ တသက္လံုး ေဆးေသာက္ေနရမယ္။
ေဆးကုရတာမွာ တသက္တာကုဘို႔ လိုတယ္။ (T4) ေဆးမေပၚခင္က တိရစၧာန္ လည္ပင္းအက်ိတ္ကေန ထုတ္တဲ့ေဆး ေပးခဲ့တယ္။ Thyroxine sodium 100mg က T4 ျဖစ္ပါတယ္။ ေဆးကို 1.6-1.7 micrograms per kilogram per day ေပးရတယ္။ ကေလးေတြကို ပိုေပးရတယ္။ ေဆးစေပးျပီးေနာက္ ၁ လ၊ ၁လခြဲမွာ ျပန္စစ္ျပီး ေဆးအဆ ျပင္သင့္ ျပင္ရတယ္။ ေဆးကို မနက္ခင္း အစာ မစားခင္ နာရီဝက္ ၾကိဳေသာက္သင့္တယ္။
ဒီေဆးနဲ႔ Amphetamines (အလာဂ်ိီ) အတြက္ေဆး၊ Antacids အက္စစ္ပ်ယ္ေဆး၊ Anticoagulants ေသြးမခဲေဆး၊ Antidepressants စိတ္က်ေဆး၊ Aspirin အက္စ္ပရင္၊ Metoprolol, Propranolol (ဘီတာ-ဘေလာ့ကာ) ေဆး၊ Cholestyramine (ကိုလက္စတီေရာ) က်ေဆး၊ ဆီးခ်ိဳေဆး၊ Digoxin ႏွလံုးေဆး၊ Estrogens မ-ေဟာ္မုန္းေဆး၊ သံဓါတ္ေဆး၊ Methadone အကိုက္-အနာသက္သာေဆး၊ ကုိယ္ဝန္တားစားေဆး၊ Phenytoin အတက္သက္သာေဆး၊ Theophylline ပန္းနာေဆး၊ ဗီတာမင္ေတြနဲ႔ တခ်ိန္တည္း တြဲမေသာက္သင့္ဘူး။
ေဆးကုလို႔ ေကာင္းတယ္ဆိုတာ Cognition and Mood စိတ္ပိုင္းျဖစ္စဥ္နဲ႔ အမူအယာႏွစ္ခုက ေကာင္းလာရပါမယ္။
၃။ ေဒါက္တာရွင့္ Thyroid နဲ႔ပတ္သက္ျပီး လည္ပင္းခြဲျပီးတဲ့ေနာက္မွာ ထံုက်င္တဲ့ေဝဒနာက ဘယ္ေလာက္ထိျဖစ္မွာလဲရွင့္ အစားအစာအေနနဲ႔ကုသမႈ ရွိႏုိင္မလား ေဆးက ဘယ္ေလာက္ထိ ေသာက္ရမွာလဲ။
လည္ပင္ၾကီးခြဲျပီးလို႔ျဖစ္ရတဲ့ ထံုတာေပ်ာက္သြားဘို႔ မျဖစ္ႏိုင္ေတာ့ပါ။ ခြဲျပီးတာမၾကာေသးရင္ေတာ့ ေျဖးေျဖး တိုးတက္လာႏိုင္ပါတယ္။ ဓါးနဲ႔ခြဲရတယ္ဆိုတာ လည္ပင္းမွ မဟုတ္ပါ၊ ဘယ္ေနရာခြဲခြဲ အလွီးျဖတ္ခံရရင္ ထိခိုက္ရတယ္။ အရိုး၊ ၾကြက္သား၊ အဆီ၊ အေရျပား၊ အေမွးပါး၊ အရြတ္၊ ဒါေတြက အသစ္ျပန္ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ေသြးေၾကာဆိုရင္ေတာင္ ျပန္ျဖစ္ေသးတယ္။ အာရံုေၾကာကေတာ့ ဒါးနဲ႔ခြဲတာ မဟုတ္ဘဲ၊ ထိခိုက္မိတာျဖစ္ျဖစ္၊ ေလျဖတ္တာျဖစ္ျဖစ္၊ ျပန္ေကာင္းဘို႔ မျဖစ္ႏိုင္ပါ။ ဒါ႔ေၾကာင႔္ ဓါးမသံုးဘဲ ခြဲစိတ္နည္းေတြ အေတာ္ေအာင္ျမင္လာေနျပီ။ အၾကီးအက်ယ္လုပ္ေနတဲ့ Stem cell သုေတသနေအာင္ျမင္လာရင္ ျဖစ္လာႏိုင္ပါတယ္။
ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
https://www.facebook.com/drtintswe
