ကြ်န္ေတာ္ အသက္က ၂၆ နွစ္။ အိမ္ေထာင္ရွိပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အမ်ိဳးသမီးက ျမန္မာျပည္မွာပါ ။ ကြ်န္ေတာ္ အခု (႕႕႕႕႕) မွာ အလုပ္ လုပ္ေနပါတယ္။ အိပ္မေပ်ာ္တာ သံုးႏွစ္ေက်ာ္ ေလးႏွစ္ထဲ ေရာက္ေနပါျပီ။ ဆရာ တင္ထားတယ့္ Sleeping pills အေၾကာင္းလည္း ဖတ္ရပါတယ္။ စိတ္ဖိစိီးမႈေတာ့ မရွိပါ။ ျမန္မာျပည္မွာတုန္းက အာရံုေၾကာအထူးကုနဲ႔ ျပခဲ့ပါတယ္။ Melatonin 3mg နဲ႔ အျခား အိပ္ေစမယ့္ ေဆးေတြ ေပးပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အမ်ားေျပာနဲ႔ ေဆးစြဲမွာ ေၾကာက္လို႔ ေသာက္လိုက္မလိုက္နဲ ့လံုးဝ မေသာက္ပဲ ေနခဲ့တယ္။ အျခားဗမာေဆးေတြနဲ႔ Cyproterone ကိုလည္း ေလး-ငါးလၾကာ ေသာက္ၾကည့္ ဖူးပါတယ္။ ေနာက္ေတာ့ ဘာေဆးမွ မေသာက္ပဲ ၾကိဳးစားျပီး အိပ္ၾကည့္တာ အိပ္တဲ့အခါ အိပ္တယ္၊ မအိပ္တယ္အခါလည္း မအိပ္ဘူး။ အိပ္ရင္လည္း နွစ္ႏွစ္ျခိဳက္ျခိဳက္ မရွိဘူး။ နွစ္ရက္သံုးရက္ ဆက္တိုက္ နွစ္နာရီ သံုးနာရီေလာက္ပဲ အိပ္လို႔ရျပီးေတာ့ ေနာက္တစ္ေန႔မွာ ၅ နာရီေလာက္ အိပ္နိုင္တာ မ်ိဳးလည္း ရွိခဲ့တယ္။ မအိပ္နိုင္တာက အိပ္ခ်ိန္မရွိလို႔ မဟုတ္ပါ။ ခႏၶာကိုယ္ကကို သူ႔အလို အိပ္မရ ျဖစ္တာပါ။ ေနာက္ ႏိုင္ငံျခားကို ထြက္လာခဲ့တယ္။ ဦးေႏွာက္နဲ႔ အာရံုေၾကာ အထူးကု ဆရာဝန္နဲ႔ ကိုးလေက်ာ္ေလာက္ ဆက္တုိက္ ျပခဲ့ပါတယ္။ ဆရာဝန္က ခႏၶာကိုယ္ကို နားက်ပ္နဲ႔ေတာင္ မစမ္းသပ္ဘူး။ စျဖစ္ပံုကိုေမးတယ္။ လုပ္တဲ့အလုပ္ကိုေမးတယ္။ တစ္ခ်ိန္လံုး ကြန္ပ်ဴတာ ၾကည့္ရတဲ့ အလုပ္ျဖစ္လို႔ ညဘက္ အိပ္ရာဝင္ကို ကြန္ပ်ဴတာ မသံုးဖို႔ တီဗြီ မၾကည့္ဖို႔ေျပာျပီး Melatonin 3 mg နဲ႔ အျခား အိပ္ေဆး တစ္မ်ဳိးကို ႏွစ္လစာ ေပးပါတယ္။ ညတစ္ခါပဲ ေသာက္ရတယ္။ အျခား အိပ္ေဆးတစ္မ်ဳိးကို Melatonin ေသာက္လို႔ အိပ္မရမွ ေသာက္ဖို႔ ေျပာပါတယ္၊။ တစ္လေလာက္ပဲ ေသာက္ျပီး လံုးဝ မေသာက္ေတာ့ဘူး။ Melatonin တစ္မ်ဳိးထဲပဲ ဆက္ေသာက္တယ္။ မေသာက္ပဲ ေနတာနဲ႔ စာရင္ေတာ့ အိပ္လို႔ရတယ္။ အိပ္မေပ်ာ္တဲ့ေရာဂါ Insomnia ကို ခံစားရရင္ ေပ်ာက္ေအာင္ ကုလို႔ ရ-မရ။ ေရာဂါေပ်ာက္နိုင္ မေပ်ာက္နိုင္။ ပံုမွန္အေျခေနကို ျပန္ရ-မရ သိပါရေစ။ Melatonin ေဆးက စြဲနိုင္လား။ ေကာင္းက်ိဳး၊ ဆိုးက်ိဳးနဲ ့ေဆးအေၾကာင္းကို သိပါရေစ။ ခုခ်ိန္ထိ အဲေဆးကို ေသာက္ေနပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အိပ္တယ့္ Cycle က ခုခ်ိန္ထိ ပံုမွန္မရေသးဘူး။ တစ္ခုခု မျပည့္စံုသလို လိုေနသလို ခံစားရတယ္။ ေနာက္တစ္ခုက ညဘက္အိပ္ရင္ ဆီးခဏခဏ သြားတာပါ။ ဆီးေရာ ေသြးေရာ စစ္ျပီးပါျပီ။ ဆီးခ်ိဳ ေသြးခ်ိဳ မရွိ ပံုမွန္လို႔ သိရပါတယ္။ အိပ္ေဆး ေသာက္တဲ့အတြက္ ေရေတာ့ ေန႔ခင္းပိုင္းေရာ ညဘက္မအိပ္ခင္ေရာ မ်ားမ်ား ေသာက္ပါတယ္။ အိပ္ယာ စဝင္ျပီး အိပ္မေပ်ာ္ခင္ထိ ဆီးခဏခဏ သြားပါတယ္။ အိပ္ေပ်ာ္တဲ့ခ်ိန္မွာလည္း အနည္းဆံုး သံုးခါေလာက္ ဆီးသြားဖို႔ ထရပါတယ္။ အိပ္တဲ့ အခ်ိန္ ရွည္ရင္ ရွည္သေလာက္ ဆီးသြားဖို႔ ထရတဲ့ အၾကိမ္မ်ားပါတယ္။ အဲဒီအတြက္ အိပ္ေပ်ာ္ဖို႔ကို အေႏွာက္အယွက္ ျဖစ္ေနပါတယ္။ စအိပ္ကတည္း မနက္နိုးတဲ့အထိ တေရးတည္း မထတမ္းအိပ္ခ်င္ပါတယ္။
(၁) Melatonin ဆိုတာ လူေတြမွာ ဦးေႏွာက္ထဲကေန ထုတ္ေပးေနတဲ့ ေဟာ္မုန္းတမ်ိဳး ျဖစ္တယ္။
အေမရိကားမွာ Melatonin ကို အားေဆးသေဘာ ေရာင္းၾက-သံုးၾကတယ္။ တခ်ိဳ႕ကို ဗီတာမင္ေတြ၊ (ဟာဗယ္) ေတြနဲ႔ ေရာထားတယ္။
• Cancer ကင္ဆာ၊
• Immune disorders ေရာဂါျပီးစနစ္ေရာဂါ၊
• Cardiovascular diseases ႏွလံုး-ေသြးေၾကာေရာဂါ၊
• Depression စိတ္က်ေရာဂါ၊
• Seasonal affective disorder (SAD) ရာသီဥတုအလိုက္ (ေဆာင္း-ေႏြ) စိတ္က်တာ၊
• Circadian rhythm sleep disorders အိပ္ရမဲ့အခ်ိန္မ်ိဳးမွာ အိပ္မရတာ၊
• Sexual dysfunction လိင္ပိုင္းခ်ိဳ႕ယြင္းတာေတြအတြက္ သံုးႏိုင္တယ္။
အခုေမးသူနဲ႔ဆိုင္မွာကေတာ့ Delayed sleep phase syndrome (DSPS) အိမ္ရမဲ့ကာလ သိပ္ေနာက္က်တာ နဲ႔ Non-24-hour sleep-wake syndrome ၂၄ နာရီ တေနကုန္ ႏိုးေနသလို ျဖစ္ေနတာေတြ ျဖစ္မယ္။ Jet lag ေခၚတဲ့ အေဝးၾကီး ခရီးသြားလို႔ အိပ္ခ်ိန္ မမွန္တာ နဲ႔ Work rotating or night shifts သူမ်ားေတြအိပ္ခ်ိန္မွာ ကိုယ္က အလုပ္လုပ္ရလို႔ ကိုယ့္အိပ္ခ်ိန္မွာ မအိပ္ႏိုင္တာမ်ိဳး အတြက္လဲ သံုးႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ၂ဝဝ၆ သုေတသနတခုအရ Jet lag နဲ႔ Shiftwork disorder ကို မသက္သာေစဘူးလို႔ ေတြ႔ရတယ္။ အိပ္ေပ်ာ္ေစဘို႔ ယူတဲ့အခ်ိန္ကို ပိုျပီးတိုေစဘို႔ရာ Insomnia အိပ္မေပ်ာ္ေရာဂါ ရွိသူေတြထက္ DSPS ျဖစ္ေနသူေတြအတြက္ ပိုေကာင္းတယ္။ မအိပ္ခင္ မိနစ္ ၃ဝ-၉ဝ ေစာျပီး ေသာက္ထားရင္ အိပ္ခ်င္စိတ္ျဖစ္လာမယ္။ အျပင္စားၾကီးေတာ့ မဟုတ္ဘူး။
၂ဝဝ၇ ခုမွာ ကမာၻ႔က်န္းမာေရးအဖြဲ႔ၾကီးကေန ညပိုင္းအခ်ိန္ေနာက္က်အထိ အလုပ္လုပ္ရတာဟာ ကင္ဆာ ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္လို႔ ေျပာခဲ့တယ္။ Melatonin ေဆးဟာ Anti-oxidant ျဖစ္လို႔ ကင္ဆာျဖစ္မွာကို ႏွိမ္ေပးႏိုင္တယ္။
• Alzheimer's disease ေရာဂါအတြက္လဲသံုးလာၾကတယ္။
• Delirium ဆိုတဲ့ စိတ္ကေယာင္ေျခာျခားျဖစ္တာကိုလဲ ေဆး နဲနဲေလးေပးတာနဲ႔သက္သာေစတယ္။
• ADHD ေရာဂါအတြက္လဲ သံုးႏိုင္တယ္။
• ေသြးဆံုးကာနီး အမ်ိဳးသမီးေတြကို ေဆးေပးၾကည့္တာမွာ ရာသီလာတာအတြက္သာမက ကေလးရႏိုင္ေစဘို႔လဲ အေထာက္အကူ ေပးတယ္။
• Migraines (မိုင္ဂရင္း) ေခါင္းမူး-ေခါင္းကိုက္ေရာဂါ နဲ႔ Cluster headaches ေခါင္းကိုက္ေရာဂါအတြက္လဲ သံုးႏိုင္တယ္။
• Depression စိတ္က်ေရာဂါ နဲ႔ Seasonal affective disorder စိတ္မူေျပာင္းျဖစ္တာအတြက္လဲ သံုးတယ္။
• ကင္ဆာလူနာေပါင္း ၆၄၃ ေယာက္ကို စမ္းသပ္တဲ့အခါ ေသဆံုးႏွဳန္း နည္းေစတာေတြ႔ရတယ္။
• Gallbladder stones သည္းေျခေက်ာက္ျဖစ္မွာကိုလဲ နည္းေစတယ္။
• ကိုယ္အေလးခ်ိန္ကိုလဲ ေလ်ွာ့ေပးတယ္။
• ဓါတ္ေရာင္ျခည္သင့္တာကိုလဲ ကာကြယ္ႏိုင္တယ္။
• Tinnitus နားထဲမွာ တဝီဝီျမည္ေနသံေတြ ၾကားေနရတဲ့ေရာဂါအတြက္လဲ သံုးေသးတယ္။
Adverse effects ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးေတြ
• လူကလဲ ကိုယ္ခံေကာင္း၊ ေဆးကလဲ မမ်ားရင္ ၃ လအထိ ေသာက္ခိုင္းတာမွာ ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳး နည္းတယ္။
• တေန႔မွာ (~3 mg/day or more) ေပးရင္ ေခါင္းကိုက္၊ ပ်ိဳ႕ခ်င္၊ Morning grogginess ေနာက္ေန႔မွာ ေနမေကာင္းသလိုျဖစ္၊
• ေဟာ္မုန္းမတည္ျငိမ္ျဖစ္၊
• Nightmares အိပ္မက္ဆိုးမက္၊ ကိုယ္ပူခ်ိန္က်တာေတြ ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။
• အိပ္ခ်င္စိတ္ျဖစ္ေနလို႔ ကားေမာင္းတာမ်ိဳး မလုပ္သင့္ဘူး။
• Melatonin ေဆးမ်ားရင္ Lucid dreaming ကိုယ္အိပ္မက္မက္ေနတာကို မက္ေနမွန္းသိတာ ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။
• Dream recall မက္တဲ့အိပ္မက္ကို ျပန္ေဖၚလို႔ လြယ္ေစတယ္။
Auto immune diseases ေရာဂါျပီးစနစ္မေကာင္းတာျဖစ္တဲ့ Lupus, Hashimoto’s thyroids, Rheumatoid arthritis, Graves ေရာဂါေတြ ရွိရင္ မေသာက္ရပါ။ ဆီးခ်ိဳ၊ MAO inhibitor စိတ္က်ေဆးေသာက္ေနရင္၊ Epilepsy အတက္ေရာဂါရွိရင္၊ Lymphoma and leukemia တက္ေစ့ေရာဂါေတြရွိရင္လဲ မေသာက္ရပါ။ ကေလးေတြ၊ လူငယ္ေလးေတြ၊ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ေတြ မေသာက္ရပါ။
Addiction ေဆးစြဲသလား၊
အတိအက် ေျပာမရပါ။ (အင္တာနက္) အေမး-အေျဖေတြထဲမွာ Melatonin ေဆး ၁၅ ႏွစ္ေသာက္ေနသူကေတာ့ ေဆးမစြဲပါဘူးလို႔ ေရးတာ ဖတ္ရတယ္။
(၂) Cyproterone acetate ေဆးကို Androcur, Cyprostat, Cyproteron, Procur, Cyprone, Cyprohexal, Ciproterona, Cyproteronum, Neoproxil, Siterone နာမည္ေတြနဲ႔ရွိတယ္။ Antiandrogen အမ်ိဳးအစားျဖစ္တယ္။ က်ား-ေဟာ္မုန္း Testosterone (တက္စတိုစတီရုန္း) ကို တားဆီးေပးတယ္။
• Prostate cancer က်ား-ဆီးက်ိတ္-ကင္ဆာ၊ Benign prostatic hyperplasia ေယာက္်ား-ဆီးက်ိတ္ေရာင္ေရာဂါ၊ Priapism က်ားလိင္အဂၤါ ဒါမွမဟုတ္ မ-လိင္အစိ ျပန္မက်ဘဲ သန္မာေနတဲ့ေရာဂါ၊ Hirsutism မိန္းမေတြမွာ ကိုယ္ေမႊးေတြ အလြန္အကြ်ံ ေပါက္ေနတာ၊ Hypersexuality လိင္စိတ္ဆႏၵ သိပ္ကဲလြန္ေနတာေတြအတြက္ သံုးတယ္။
• Leuprolide မေပၚခင္က Precocious puberty အခ်ိန္မတိုင္ခင္ အရြယ္ေရာက္တာအတြက္ Cyproterone ေဆးကိုသာ သံုးခဲ့ရတယ္။
• (Cyproterone acetate 2 mg + Ethinylestradiol 35 or 50 mcg) ကိုယ္ဝန္တား စားေဆးအျဖစ္သံုးတယ္။ ၂၁ ရက္ ေသာက္ရတယ္။
Side effect ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးေတြထဲမွာ သတိထားဘို႔က -
• မ်ားမ်ားေပးရင္ Liver toxicity အဆိပ္အေတာက္သေဘာ ျဖစ္ေစႏိုင္လို႔ အသဲေကာင္းဘို႔ လိုမယ္။
• Salt loss ဆိုဒီယန္ ဆားဓါတ္နည္းေစႏိုင္တယ္။ Hyperkalemia (ပိုတက္စီယန္) နည္းေစႏိုင္တယ္။
• Stretch mark ဗိုက္ေၾကာျပတ္တာ ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။
• Depressive mood changes စိတ္က်ေစႏိုင္တယ္။ တခ်ိဳ႕မွာ ေျပာင္းျပန္ျဖစ္ေနတာလဲရွိတယ္။
• ေယာက္်ားေတြဆိုရင္ Gynecomastia ရင္သား ထြားလာႏိုင္တယ္။ Erectile dysfunction လိင္အဂၤါသန္မႈ နည္းေစႏိုင္တယ္။
• ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ေတြကို မေပးရဘူး။
(၃) Frequent urination ဆီးသြားတဲ့အၾကိမ္မ်ားတာကိုျဖစ္ေစႏိုင္တဲ့ အေၾကာင္းေတြထဲမွာ အမ်ားဆံုးျဖစ္ေစတာေတြကေတာ့ -
• Urinary tract infection ဆီးလမ္း ပိုးဝင္တာ၊
• Diabetes ဆီးခ်ိဳ၊
• Pregnancy ကိုယ္ဝန္ရွိတာ၊
• Prostate problems ေယာက္်ား ဆီက်န္ေရာဂါတခုခု၊
သိပ္အျဖစ္မမ်ားတာေတြကေတာ့ -
• Anxiety စိုးရိမ္စိတ္ကဲတာ၊
• Interstitial cystitis ဆီးအိမ္ေရာင္ေရာဂါ၊
• Medicines such as diuretics ဆီးသြားေစတဲ့ေဆး၊
• Overactive bladder syndrome ဆီးအိမ္ေရာဂါတမ်ိဳး၊
• Stroke and other brain or nervous system diseases ဦးေႏွာက္ေရာဂါေတြ၊
• Tumor or mass in the pelvis တင္ပါးဆံုအတြင္း အက်ိတ္ျဖစ္ေနတာ၊
• Urinary incontinence ဆီးမလံုတဲ့ေရာဂါ၊
• Vaginitis ဗဂ်ိဳင္းနား ပိုးဝင္တာ၊
အျဖစ္အနည္းဆံုးေတြကေတာ့ -
• Bladder cancer ဆီးအိမ္ကင္ဆာ၊
• Bladder dysfunction ဆီးအိမ္အလုပ္မမွန္တာ၊
• Radiation therapy ကင္ဆာအတြက္ ဓါတ္ကင္တာ၊
၁။ Sleeping pills အိပ္ေဆး
၂။ Pregnancy and Sleeping pills အိပ္ေဆးနဲ႔ ကိုယ္ဝန္
၃။ Sleeping မအိပ္ဘဲေန အသက္မရွည္ ေတြနဲ႔ တြဲဖတ္ႏိုင္ပါတယ္။
Dr. တင့္ေဆြ
