မဂၤလာပါဆရာ။ ကြ်န္မတုိ႔ရပ္ကြက္မွာ ကေလးေတြ ဝမ္းပ်က္ဝမ္းေလ်ာ ျဖစ္ေနက်ပါတယ္ဆရာ။ လူႀကီးေတြကေျပာတယ္ ကူးတတ္တယ္တဲ့။ ဝမ္းသြားေနတဲ့ကေလးနဲ႔ အတူကေလးကုိေပးကစားေစနဲ႔တဲ့။ ဟုတ္ပါသလားဆရာ။ ကူးတတ္ပါသလားဆရာ။ က်ြန္မသမီးက ငယ္ေသးေတာ့စုိးရိမ္မိပါတယ္။ မျဖစ္ေအာင္ ဘယ္လုိကာကြယ္ရမလဲဆရာ။ ညကကြ်န္မသမီး ႏုိ႔ေတြအန္တယ္ဆရာ။ ႏုိ႔လဲသိပ္မစုိ႔ဘူးဆရာ။ ႏုိ႔ဗူးဘဲတုိက္တာပါ။ ဝမ္းပ်က္ဝမ္းေလ်ာျဖစ္ရင္ ဘယ္လိုလကၡဏာျပတတ္လဲဆရာ။ ေက်းဇူးျပဳ၍ေျဖေပးပါဆရာ။
ကေလးငယ္ေလးေတြမွာ ဝမ္းသြားတာမ်ားရင္ အမ်ားအားျဖင့္ေဆးမလိုပါ။ ပိုးေသေဆးမလိုပါ။ ေရက်က္ေအး ပိုတိုက္ေပးပါ။ ရွားရွားပါးပါး ႏို႔ထဲမွာပါတဲ့ (လက္တို႔စ္) နဲ႔ မတည့္တာေတာ့ ျဖစ္တတ္တယ္။ (စာတပုဒ္ေရးထားပါတယ္။)
ကေလးပါးစပ္ထဲကို ဗိုင္းရပ္စ္ဝင္ရာကေန အမ်ားဆံုးျဖစ္တယ္။ (အလာဂ်ီ) ရလို႔လဲျဖစ္မယ္။ တခါတေလ (ဗက္တီးရီးယား) ေၾကာင့္ျဖစ္မယ္။ အစာဆိပ္သင့္တာဆိုရင္ ဗိုက္အတင္းနာမယ္။ ဝမ္းထဲေသြးပါႏိုင္တယ္။ ကိုယ္ပူမယ္၊ အန္မယ္ဆိုရင္ (ရိုတာဗိုင္းရပ္စ္) ေၾကာင့္ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ဝမ္းအနံ႔ကလဲ ထူးျခားေသးတယ္။ ေရဓါတ္-ဆားဓါတ္နည္းတာ အျဖစ္ျမန္တယ္။ ကေလးငယ္ေလ ဆိုးေလ။ E. coli နဲ႔ Salmonella (ဗက္တီးရီးယား) ေတြကေနျဖစ္လို႔ ေဆးကုတာေနာက္က်ရင္ ေသဆံုးတဲ့အထိ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။
• BRAT diet လို႔ေခၚၾကတဲ့ Bland foods အစာေက်လြယ္တာေပးပါ။ Bananas ငွက္ေပ်ာသီး၊ Rice ဆန္ (ထမင္း)၊ Applesauce နာနတ္ေဆာ့စ္၊ Toast ေပါင္မံု႔ကင္ေတြကို ေကြ်းႏိုင္တယ္။ ဆန္ျပဳတ္၊ ေပါင္မံု႔ျဖဴ၊ ၾကက္ဥျပဳတ္၊ ငါး၊ ၾကက္သား (အေရခြံမပါ)၊ အာလူး၊
• အခ်ိဳမ်ားတာ၊ သၾကားမ်ားတာ၊ အသားမ်ားတာ ေရွာင္ပါ။
• ႏို႔တိုက္အရြယ္ဆိုရင္ ဆက္တိုက္ပါ။
• ႏြားႏို႔ေၾကာင့္ ဝမ္းအတြက္မေကာင္းေပမဲ့ သူ႔ထဲက အာဟာရ ရေစမယ္။ ေရရေစတယ္။ ေတာ္ေတာ္တန္တန္ ဝမ္းသြားတာဆိုေသာက္ႏိုင္တယ္။
• ႏို႔မံႈ႔တိုက္တာဆိုရင္ Lactose (လက္တို႔စ္) မပါတာေရြးပါ။
• (ORS) ဓါတ္ဆားထုပ္ထက္ေကာင္းတာ ကမာၻမွာမရွိပါ။ WHO-ORS ကေကာင္းတယ္။
• ေရက်က္ေအး ၄ ခြက္ထဲမွာ သၾကား လက္ဖက္ရည္ ၈ ဇြန္း၊ ဆား လက္ဖက္ရည္ ၁ ဇြန္းထည့္ျပီး အိမ္မွာတင္ ဓါတ္ဆားေရလုပ္ႏိုင္တယ္။ ပိုတက္ဆီယမ္ ရေအာင္ လိေမၼာ္သီးရည္ တိုက္ေပးပါ။ ငွက္ေပ်ာသီးေကြ်းပါ။
• ကေလးက အန္ေနရင္ ORS ကို နည္းနည္းခ်င္း ခဏခဏတိုက္ပါ။
• တႏွစ္ေက်ာ္ကေလးဆိုရင္ (စြပ္ျပဳတ္ရည္) က်ဲက်ဲ၊ (ဆိုဒါ) ရိုးရိုးနဲ႔ အသီးေဖ်ာ္ရည္ ေရနဲ႔ေရာတာ တိုက္ႏိုင္တယ္။ ေရခ်ည္းဘဲ တိုက္တာနဲ႔မရပါ။
• (အိုက္စခရင္မ္)၊ (ဂ်ယ္လီ)၊ (ပူတင္း) နဲ႔ ေၾကာ္ထားတဲ့အစာေတြ ေရွာင္ပါ။
• ပဌမ ၂၄ နာရီအတြင္းမွာ ငွက္ေပ်ာသီး၊ ဆန္ (ထမင္း)၊ နာနတ္ေဆာ့စ္၊ ေပါင္မံု႔ကင္၊ ဆားပါတဲ့ (ခရက္ကာ) မံု႔၊ အခ်ိဳမပါတဲ့ ေျပာင္းႏွံအမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႔ လုပ္ထားတဲ့ မနက္စာအျဖစ္ စားေလ့ရွိတဲ့အစား) ေရာထားတာကို ေခၚတယ္။ ကေလးနဲ႔အဆင္ေျပရင္ ေနာက္ရက္မွာလဲေကြ်းပါ။
• ေရဓါတ္-ဆားဓါတ္ နည္းတဲ့လကၡဏာေတြကို သတိရွိပါ။ ဆီးနည္းလာမယ္၊ ဆီးအေရာင္ရင့္မယ္။ ေရငတ္မယ္။ ငိုမယ္။ ငိုတာလဲ မ်က္ရည္နည္းမယ္။ အစာမစားခ်င္ဘူး။ ကိုယ္အေလးခ်ိန္က်လာမယ္။ အာေခါင္ေျခာက္မယ္။ မ်က္တြင္းခ်ိဳင့္မယ္။ အေရျပားကို အသာေလးဆြဲမၾကည့္ရင္ ခ်က္ခ်င္းျပန္မက်ဘူး။ သိပ္မအိပ္ဘူး။
• အားျဖစ္ေဖ်ာ္ရည္၊ ႏို႔ေတြမတိုက္ပါနဲ႔။ ဝမ္းပိတ္ေဆးဆိုတာေတြ အတိုက္မေလာပါနဲ႔။ Yogurt (ေရာဂတ္) ကို နည္းနည္းသာသြားရင္ ကေလးဆရာဝန္တခ်ိဳ႕က တိုက္ေစတယ္။ သူ႔ထဲမွာပါတဲ့ (ဗက္တီးရီယား) က အက်ိဳးတမ်ိဳး ေပးတယ္။
Loperamide (Imodium 2 mg) ဝမ္းပိတ္ေဆး
- လူၾကီး = ၂ ေတာင့္ (4mg) စေသာက္ျပီး ၁ ေတာင့္ (2 mg) ကို ဝမ္းတခါသြားတိုင္းေသာက္ပါ။ တေန႔မွာ ၈ ေတာင့္ထက္မပိုေစရ။
- ကေလး ၂-၅ ႏွစ္ = 1 mg တေန႔ ၃ ၾကိမ္၊
- ကေလး ၆-၈ ႏွစ္ = 2 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊
- ကေလး ၈-၁၂ ႏွစ္ = 2 mg တေန႔ ၃ ၾကိမ္၊
- ကေလး ၂ ႏွစ္ေအာက္ = မတိုက္သင့္။
Loperamide ကို Imodium, Imodium A-D, Anti-Diarrheal, Imotil, Diamode, Kao-Paverin, Kaopectate 1-D, Diarrhea စတဲ့နာမည္ေတြနဲ႔ေရာင္းတယ္။ အမ်ားဆံုးသံုးျပီး ေစ်းလဲအေတာ္ခ်ိဳတဲ့ Lomotil ေဆးဟာ ဝမ္းသြားတဲ့ အၾကိမ္ အေရအတြက္ကို ေလွ်ာ့မွာမဟုတ္ေပမဲ့ သြားတဲ့အားကို နည္းေစတယ္။ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးရွိပါတယ္။ ေျခ-လက္ထံု၊ စိတ္ဓါတ္က်၊ စိတ္တမ်ိဳးျဖစ္၊ ေခါင္းကိုက္၊ ေခါင္းမူး၊ ဂနာမျငိမ္ျဖစ္၊ အိပ္ခ်င္။ ေဆးမ်ားရင္ ဝမ္းခ်ဳပ္မယ္။ ပ်ိဳ႕-အန္၊ အစာမစားခ်င္ျဖစ္မယ္။
ပ႗ိဇီဝေဆးတိုက္ရင္ ဝမ္းပ်က္တတ္တယ္။ တကယ္လိုလို႔ ဒီလိုပိုးေသေဆး တိုက္ေနရင္း ဝမ္းပ်က္လာရင္ ဆရာဝန္နဲ႔ တိုင္ပင္ျပီးမွ ေဆးမတိုက္ဘဲေနပါ။ ပိုးေသေဆးဟာ E coli ေၾကာင့္ အစာဆိပ္သင့္တာအတြက္ ပိုဆိုးေစတယ္။
သြားဘူးလာဘူးမဟုတ္တဲ့ေနရာသြားေနတံုးမွာ ဝမ္းပ်က္တာကို ခရီးသြားဝမ္းပ်က္ေရာဂါလို႔ ေခၚတယ္။ ဓါတ္ဆားေရအျပင္ ပိုးေသေဆးေသာက္မွရတယ္။ လူၾကီးေတြ Ciprofloxacin 500 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ၃-၅ ရက္။ ဒါမွမဟုတ္ Norfloxacin 400 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ၃-၅ ရက္။ Septrin နဲ႔ Doxycycline ေဆးေတြက မတိုးတာေတြ ရွိလာေနျပီ။ Bismuth subsalicylate ေသာက္ႏိုင္တယ္။
ေရဓါတ္၊ ဆားဓါတ္နည္းလြန္းရင္ RL drips ေဆးသြင္းကုသရမယ္။ တကိုယ္ေရသန္႔ရွင္းေရး ပိုဂရုစိုက္ေပးပါ။ တခါျဖစ္သူ ထပ္ျဖစ္တတ္တယ္။ သူမ်ားကိုလဲ ကူးေစမယ္။ ကေလးျပဳစုသူ လက္ကိုမၾကာခဏေဆးပါ။
Diarrhea and astrologer ဝမ္းေရာဂါနဲ႔ ေဗဒင္ဆရာ http://doctortintswe.blogspot.com/2016/04/diarrhea-and-astrologer.html
Dysentery ဝမ္းကိုက္ေရာဂါ http://doctortintswe.blogspot.com/2016/04/diarrhea-and-astrologer.html
Diarrhea in Children ကေလးဝမ္းသြားရင္ http://doctortintswe.blogspot.com/2014/12/diarrhea-in-children.html
Gastroenteritis ဝမ္းတလံုးေကာင္း ေခါင္းမခဲ http://doctortintswe.blogspot.com/2015/04/gastroenteritis.html
Dr. တင့္ေဆြ
https://www.facebook.com/drtintswe/posts/1274221862672295:0
