ကင္ဆာအေၾကာင္းသိေကာင္းစရာ


ကင္ဆာေရာဂါကုထံုးေတြရဲ႕သမိုင္းေၾကာင္းကိုခ်ီၿပီးေျပာရမယ္ဆိုရင္ေတာ့ ကင္ဆာကုသေရးမွာ အေစာဆံုး ေပၚေပါက္လာခဲ့တဲ့ကုသန္းကေတာ့ ခြဲစတ္ကုသျခင္းျဖစ္ပါတယ္ ။ အခုအခ်ိန္ထိေအာင္ကိုပဲ ကင္ဆာခြဲစိတ္ကုသျခင္းဟာ ေအာင္ျမင္တဲ့ကင္ဆာကုထံုးတစ္ခုအျဖစ္ရပ္တည္ေနဆဲပါ။ ျဖစ္ခါစ (Early stage) ကင္ဆာေရာဂါေတြဆိုရင္ ခြဲစိတ္ကုသ ျခင္းနဲ႔လံုး၀ေပ်ာက္ကင္းသြားႏုိင္တာျဖစ္ပါတယ္ ။
ေနာက္ထပ္ကင္ဆာကုသျခင္းကေတာ့ ဓာတ္ေရာင္ျခည္ေပးၿပီးကုသျခင္း (Radiotherapy) ျဖစ္ပါတယ္ ။ ကင္ဆာခြဲစိတ္ကုသျခင္းေနာက္ပိုင္း ေပၚေပါက္လာတဲ့ကင္ဆာကုထံုးတစ္ခုျဖစ္ပါတယ္ ။ ဓာတ္ေရာင္ျခည္ ကုထံုးရဲ႕ သေဘာသဘာ၀ ကေတာ့ ကင္ဆာဆဲလ္ေတြရဲ႕ မ်ဳိးဗီဇ DNA ကို သတ္ပစ္လိုက္တာပါပဲ ။ ဓာတ္ေရာင္ျခည္ျဖတ္သန္းမႈဧရိယာထဲမွာပါ၀င္တဲ့ကင္ဆာဆဲလ္မ်ားသာမကပံုမွန္ဆဲလ္မ်ားလည္းေသဆံုးသြားႏိုင္တာျဖစ္ပါတယ္။ ယေန႔ကင္ဆာကုသေရးမွာ ဓာတ္ေရာင္ ျခည္ကုထံုးမ်ားကို ကင္ဆာေရာဂါထိန္းခ်ဳပ္မႈ (Local control) မ်ားအတြက္သံုးစြဲေနၾကတာျဖစ္ပါတယ္။

အထက္ပါကုသနည္းႏွစ္မ်ဳိးက ထပ္ခါထပ္ခါခြဲစိတ္လို႔၊ ဓာတ္ေရာင္ျခည္ေပးလို႔မရႏိုင္တဲ့ကန္႔သတ္ခ်က္ေတြ ရွိပါတယ္ ။ တစ္ကိုယ္လံုးမွာပ်ံ႕ႏွံ႔ေနတဲ့ ကင္ဆာဆဲလ္ေတြကို ထိန္းခ်ဳပ္ဖို႔ေနရာမွာလည္း အားနည္းခ်က္ေတြ ရွိပါတယ္ ။ ဒီလိုနဲ႔ ၂၀ရာစုအေစာပိုင္းမွာ ကင္ဆာဆဲလ္မ်ား အပါအ၀င္ ဆဲလ္ကလာပ္စည္းေတြ ကို ေသေၾကေစမယ့္ Cytotoxic therapy ေတြကိုေဖာ္ထုတ္လာၾကပါတယ္ ။ ယေန႔ ကင္ဆာေဆးသြင္း ကုျခင္း Chemotherapy ေခၚတဲ့ ကုထံုးပဲျဖစ္ပါ တယ္ ။ ေသြးေၾကာထဲကေနထိုးသြင္းရၿပီး တစ္ကိုယ္လံုး ကိုပ်ံ႕ႏွံ႔သြာေစတာမို႔ အာနိသင္လည္းရွိ ၊ အႏၲရာယ္လည္းမ်ားတဲ့ ကုထံုးတစ္မ်ဳိးျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေတြကေတာ့ ယေန႔ကာလမွာ အဓိကသံုးစြဲေနၾကတဲ့ကင္ဆာကုထံုးမ်ားပဲျဖစ္ပါတယ္။

ကင္ဆာေဆးမသြင္းခင္ ဘာေတြျပင္ဆင္ထားရမလဲ

က်ယ္ျပန္႔တဲ့ေမးခြန္းတစ္ခုပါ ။ အက်ဥ္းခ်ံဳးေျပာရရင္ေတာ့ လူနာရဲ႕အသက္အရြယ္ ၊ ေနာက္ခံေရာဂါ အေျခအေန မ်ား အေပၚမွာ မတည္တယ္ဆိုရမွာပဲ ။ ေနာက္တစ္ခ်က္က အသံုးျပဳဖို႔ေရြးခ်ယ္ထားတဲ့ ကင္ဆာေဆးမ်ားအေပၚမူတည္ၿပီး ျပင္ဆင္ဖို႔ျဖစ္ပါတယ္ ။
အသက္ငယ္ရြယ္တဲ့လူငယ္ေလးေတြမွာကင္ဆာကုေတာ့မယ္ဆိုရင္ ေနာက္တစ္ခ်ိန္မွာ သားသမီးရယူႏိုင္ဖို႔ သုတ္ေသြးကို ႀကိဳတင္ထုတ္ယူစုေဆာင္းထားတာမ်ဳိးအထိျပင္ဆင္ထားဖို႔လုိပါတယ္ ။ ဒီမွာေတာ့ မလုပ္ႏိုင္ေသးဘူးဆိုေပ မယ့္ တစ္ခ်ိန္မွာလုပ္ၾကရေတာ့မွာပါ ။ လူနာရဲ႕ေနာက္ခံေရာဂါေတြကိုႀကိဳတင္လ့လာထားၿပီး ဘယ္အဂၤါေတြမွာျဖင့္ ဒဏ္ရာ ေတြရွိတယ္ ဆိုတာကုိ သိရွိထားဖို႔လုိပါတယ္ ။
အသံုးျပဳမယ့္ကင္ဆာေဆးမ်ားရဲ႕ထူးျခားတဲ့ေဘးထြက္ဆိုးက်ဳိးမ်ားအေပၚမူတည္ၿပီး လူနာအဖို႔ ျပင္ဆင္ ထားစရာ ေတြလည္း ရွိပါတယ္ ။  ဥပမာ-ရင္သားကင္ဆာလူနာမ်ားဆိုရင္ ႏွလံုးညွစ္ႏႈန္းကို မျဖစ္မေန စစ္ေဆးထားဖို႔လိုပါတယ္ ။ ရင္သားကင္ဆာမ်ားမွာ မပါမျဖစ္သံုးရတဲ့ Doxorubicin ဆိုတဲ့ေဆး ဟာ ႏွလံုးကိုဒုကၡေပးတတ္လို႔ပါ ။
အေရးႀကီးဆံုးကေတာ့ကင္ဆာေဆးသြင္းလိုက္တဲ့အခါ ေဘးထြက္ဆိုးက်ဳိးတစ္ခုျဖစ္လာၿပီဆိုတာနဲ႔ အဲဒီျပႆနာ ဟာ ကင္ဆာဆရာ၀န္က ႀကိဳတင္အသိေပးထားၿပီးသား ျပင္ဆင္ထားၿပီး သား ျပႆနာျဖစ္ေန ဖို႔လိုပါတယ္ ။ ဒါမွသာ ကင္ဆာဆရာ၀န္ဘက္က တာ၀န္ေက်မွာျဖစ္ပါတယ္ ။

ကင္ဆာလူနာေတြဘယ္လိုအစားအေသာက္ေတြကိုစားေသာက္သင့္ပါသလဲ။

ခႏၶာကိုယ္မွာအေရးႀကိးတဲ့ အာဟာရေတြကအမ်ားသိၾကတဲ့အတိုင္း ကစီဓာတ္၊ အသားဓာတ္၊ အဆီဓာတ္၊ ဗီတာမင္နဲ႔ သတၱဳဓာတ္ေတြပါ။ ကင္ဆာေရာဂါစတင္စြဲကပ္လာၿပီဆိုတာနဲ႔ ကုိယ္အေလးခ်ိန္က်လာတတ္ ပါတယ္။ ဥပမာ- အစာအိမ္ကင္ဆာလူနာမ်ားရဲ႕ ၈၀ရာခိုင္ႏႈန္းဟာ ေရာဂါမသိခင္မွာကိုပဲ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ က်ဆင္းလာၾကတာျဖစ္ပါတယ္ ။ ဒီေတာ့ ကင္ဆာလူနာမ်ားဟာ ပံုမွန္လူမ်ားထက္ အစာအာဟာရေတြ လိုအပ္ေနၾကတာပါ။

ကင္ဆာေရာဂါေၾကာင့္လည္းေကာင္း၊ ကင္ဆာကုထံုးေတြေၾကာင့္လည္းေကာင္း၊ ကင္ဆာလူနာမ်ားမွာ အာဟာရ ခ်ဳိ႕တဲ့ေနတတ္ၾကပါတယ္ ။ Malnutrition ေခၚတာေပါ့ေလ ။ အထူးသျဖင့္ အသားဓာတ္က ကင္ဆာလူနာမ်ားမွာသိသိသာသာကို က်ဆင္းေနတတ္ၾကပါတယ္ ။ တခ်ိဳ႕ကင္ဆာေဆးမ်ားဟာ ကိုယ္ခႏၶာထဲမွာ အလုပ္မလုပ္ႏိုင္ေတာ့ဘဲ စုပံုၿပီး အဆိပ္ အေတာက္ျဖစ္လာေစပါတယ္ ။ ဒါေၾကာင့္မို႔ ကင္ဆာလူနာမ်ားကိုသန္႔ရွင္းၿပီး အာဟာရျပည့္၀တဲ့ အစားေသာက္မ်ိဳးစုံကို စား ေသာက္ၿပီး အထူးသျဖင့္ အသားဓာတ္ပါ၀င္တဲ့ အစားအေသာက္မ်ားကို ပိုမိုစားေသာက္သင့္ေၾကာင္း အႀကံေပးလိုပါတယ္ ။

ကင္ဆာလူနာမ်ားအတြက္ Depression မရဖို႔ ဘာကအေရးႀကီးပါသလဲ ။

လူဆိုတာ ကံ၊ စိတ္၊ ဥတု၊ အာဟာရဆိုတဲ့ ဓာတ္ႀကီးတြနဲ႔ဖြဲ႔စည္းတည္ေဆာက္ထားတာျဖစ္ပါတယ္ ။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ကင္ဆာဆာရာ၀န္ေတြေဆးကုေပးတယ္ဆိုတာ ဥတုကုိပဲ ျပင္ဆင္ေပးႏိုင္တာပါ ။ ဘယ္လိုလူမ်ဳိးမွာ ကင္ဆာျဖစ္မယ္ဆိုတာ လည္း အတိအက်မေျပာႏိုင္ဘူး ။ ကံတရားနဲ႔အမ်ားႀကီးသက္ဆိုင္ေနတယ္ ။ အေနာက္တိုင္းပညာရွင္ေတြကေတာ့ မ်ဳိးဗီဇ မ်ားရဲ႕ random mutation လို႔ေခၚၾကပါတယ္ ။ မ်ိဳးဗီဇအစီအစဥ္ေတြ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲၿပီး ကင္ဆာေတြျဖစ္လာၾကတာမို႔ပါ။ အာဟာရဆိုတာကလည္းအေပၚကေျဖဆိုခဲ့သလို လူနာကိုယ္တိုင္ကပဲ ျဖည္းဆည္းရမွာျဖစ္ပါတယ္။ ဆရာ၀န္ေတြကေတာ့ ၀ိုင္းကူေပးၾကတာေပါ့ ။
ေနာက္ဆံုးက်န္တဲ့ စိတ္ဆိုတဲ့ Factor ဟာလည္း ကင္ဆာကုသေရးမွာအလြန္အေရးႀကီးပါတယ္ ။ စိတ္ဖိစီးမႈမ်ား တာဟာ ကင္ဆာနဲ႔သြယ္၀ိုက္ဆက္စပ္ေနသလို စိတ္ဓာတ္က်ၿပီး မစားမေသာက္၊ အိပ္ယာထဲဗံုးဗံုးလဲသြားတာဟာလည္း ကင္ဆာလူနာမ်ားအတြက္ သက္တမ္းတိုေစမယ့္ အေၾကာင္း တစ္ခ်က္ပါ ။ တစ္ခုေတာ့ရွိပါတယ္ ။ နာတာရွည္ နာက်င္မႈေ၀ဒ နာမ်ား (Chronic pain) ေၾကာင့္ တခ်ဳိ႕ကင္ဆာလူနာေတြစိတ္ဓာတ္က်ဆင္းေနၾကတာရွိပါတယ္။ ဒီလိုအေျခအေနမ်ဳိးဆို ရင္ေတာ့ ဆရာ၀န္မ်ားအေနနဲ႔ လူနာရဲ႕ နာက်င္မႈေ၀ဒနာကို ထိန္းခ်ဳပ္ေပးႏိုင္မယ္ဆုိရင္ျဖင့္ စိတ္အားျပန္လည္ တက္ၾက လာႏိုင္တာမ်ဳိးျဖစ္ပါတယ္ ။

ကင္ဆာေဆးသြင္းျခင္းရဲ႕ ေဘးထြက္ဆိုးက်ဳိးေတြကိုလည္း ေျပာျပေပးပါဦးဆရာ။

ကင္ဆာေဆးမ်ားအားလံုးလိုလိုဟာ Cytotoxic ေခၚတဲ့ အဆိပ္ဓာတ္ေတြျဖစ္တဲ့ အတြက္ေၾကာင့္ ေဘး ထြက္ဆိုး က်ဳိးေတြ အနည္းနဲ႔အမ်ားရွိေနတတ္ပါတယ္ ။ ဒါေၾကာင့္ ကင္ဆာေဆးမ်ားကို ကၽြမ္းက်င္တဲ့ ဆရာ၀န္ ၊ သူနာျပဳေတြရွိတဲ့ ေနရာမွာ သြင္းသင့္တယ္လိ႔ုေျပာၾကတာပါ ။  ကင္ဆာေဆးမ်ားေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ ေဘးထြက္ဆိုးက်ဳိးမ်ားဟာ လတ္တေလာ ခ်က္ခ်င္းျဖစ္တာရွိသလို၊ လပိုင္းေလာက္ၾကာသြားမွျဖစ္တာမ်ဳိးလည္းရွိပါတယ္။ ႏွစ္နဲ႔ခ်ီၾကာၿပီးေတာ့မွ ျဖစ္တာမ်ဳိးလည္း ရွိတတ္ပါတယ္။
ကင္ဆာကုသေဆးမ်ားဟာ လ်င္ျမန္စြာပြားမ်ားေနတဲ့ ဆဲလ္ကလာပ္စည္းေတြကို အဓိကတိုက္ခိုက္တာမို႔ ခံတြင္း၊ အစာအိမ္၊ အူလမ္းေၾကာင္းတစ္ေလွ်ာက္ကဆဲလ္ေတြ၊ ေသြးေၾကာထဲကေသြးဆဲလ္ေတြကို အဓိကထိခိုက္ေစတာျဖစ္ပါ တယ္ ။ ဒါ့ေၾကာင့္ ကင္ဆာေဆးေတြသြင္းၿပီးတိုင္း ပါးစပ္မွာ အနာေတြေပါက္တယ္ ၊ ၀မ္းေတြေလွ်ာတယ္ ၊ ေသြးအားေတြ က်ၿပီးေသြးေတြသြင္းရတယ္ စသျဖင့္ေဘးထြက္ဆိုးက်ဳိးေတြႀကံဳေနရတာျဖစ္ပါတယ္ ။
အဲဒီျပႆနာေတြအျပင္ ကိုယ္တြင္းကလီစာေတြျဖစ္တဲ့ အဆုတ္။ ႏွလံုး၊ ေက်ာက္ကပ္၊ အသည္းစတဲ့ ကိုယ္အဂၤါေတြကိုလည္း အနည္းနဲ႔အမ်ား အသံုးျပဳတဲ့ကင္ဆာေဆး၀ါးအေပၚမူတည္ၿပီး ထိခိုက္ေစႏိုင္ပါတယ္ ။

ေဘးထြက္ဆိုးက်ဳိးေတြကို ဘယ္လိုေျဖရွင္းရပါသလဲဆရာ။

အလြန္ျပင္းထန္တ့ဲေဆး၀ါးေတြျဖစ္တဲ့အတြက္ ကင္ဆာေဆးမ်ားကိုအသံုးျပဳေတာ့မယ္ဆိုတာနဲ႔ ႀကိဳတင္ျပင္ဆင္မႈ ေတြျပဳလုပ္ထားရပါတယ္ ။ ေသြးအားေကာင္းမေကာင္း ၊ လတ္တေလာ အဖ်ား၀င္ေနတာ ရွိမရွိ ၊ ေက်ာက္ကပ္၊ အသည္း၊ ႏွလံုးေတြေကာင္းမေကာင္း စသည္ျဖင့္ စစ္ေဆးထားၿပီး အားလံုးစိတ္ခ်ရ ၿပီဆိုေတာ့မွ ကင္ဆာေဆးမ်ားသြင္းရတာ ျဖစ္ပါ တယ္ ။ ဒီလိုစနစ္တက်သြင္း တာေတာင္ ေမွ်ာ္လင့္ မထားတဲ့ ေဘးထြက္ဆိုးက်ဳိးေတြ ျဖစ္လာႏိုင္ပါေသးတယ္ ။ အမွန္ေတာ့ ကင္ဆာေဆးသြင္းၿပီး ကုသတဲ့ ဆရာ၀န္ဟာ ကင္ဆာေဆးမ်ားရဲ႕ေဘးထြက္ဆိုးက်ဳိးအမ်ဳိးမ်ဳိးကိုသိရွိၿပီး ျပႆနာကုစားနည္း မ်ားကိုပါ ကၽြမ္းက်င္ေနဖို႔လိုပါတယ္ ။ ျပႆနာေျဖရွင္းနည္းေတြကေတာ့ ျဖစ္တဲ့ေဘးထြက္ဆိုးက်ဳိးအေျခအေနေပၚ မူတည္ၿပီး ကုသမႈအမ်ဳိးမ်ဳိးနဲ႔ ေျဖရွင္းၾကရတာျဖစ္ပါတယ္ ။

ယခုလိုေျပာၾကားေပးေသာဆရာ့ကို က်န္းသုခ Health Guide မွ အထူးေက်းဇူးတင္ပါတယ္။

Dr လႊမ္းမုိးဟန္ (ေဆးကုသမႈပါရဂူ - ပထမတန္း)
Health Guide
https://www.facebook.com/healthguidemyanmar

မွတ္ခ်က္ေရးသားလုိတဲ့ စာဖတ္ပရိတ္မ်ား ေတာင္းဆုိခ်က္အရ ဖြင့္ေပးလုိက္ပါျပီ။ မွတ္ခ်က္မ်ား ေရးသားႏုိင္ပါျပီ။

ေနာက္ဆုံးရ သတင္းမ်ားကုိ ေအာက္ပါ Tweets မွာ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ Tweets ရဲ ့ေဘးေဘာင္တန္းကုိ ဆဲြခ်ျပီ မိမိတုိ ့စိတ္၀င္စားတဲ့ သတင္းေခါင္းစဥ္ ေအာက္က Link ကုိ ႏွိပ္ျပီ အျပည့္အစုံဖတ္ရႈႏိုင္ပါတယ္။
 

Sponsors

အႏုပညာရွင္ႏွင့္ လူသိမ်ားသူမ်ား

အားကစား သတင္မ်ား

နည္းပညာ သတင္းမ်ား

Most Reading

အသစ္တင္သမွ် အခ်ိန္နဲ ့တေျပးညီဖတ္ရႈရန္ Like ႏွိပ္ေပးပါ

သတင္းစာႏွင့္ ဂ်ာနယ္မ်ား