ကင္ဆာေရာဂါကုထံုးေတြရဲ႕သမိုင္းေၾကာင္းကိုခ်ီၿပီးေျပာရမယ္ဆိုရင္ေတာ့ ကင္ဆာကုသေရးမွာ အေစာဆံုး ေပၚေပါက္လာခဲ့တဲ့ကုသန္းကေတာ့ ခြဲစတ္ကုသျခင္းျဖစ္ပါတယ္ ။ အခုအခ်ိန္ထိေအာင္ကိုပဲ ကင္ဆာခြဲစိတ္ကုသျခင္းဟာ ေအာင္ျမင္တဲ့ကင္ဆာကုထံုးတစ္ခုအျဖစ္ရပ္တည္ေနဆဲပါ။ ျဖစ္ခါစ (Early stage) ကင္ဆာေရာဂါေတြဆိုရင္ ခြဲစိတ္ကုသ ျခင္းနဲ႔လံုး၀ေပ်ာက္ကင္းသြားႏုိင္တာျဖစ္ပါတယ္ ။
ေနာက္ထပ္ကင္ဆာကုသျခင္းကေတာ့ ဓာတ္ေရာင္ျခည္ေပးၿပီးကုသျခင္း (Radiotherapy) ျဖစ္ပါတယ္ ။ ကင္ဆာခြဲစိတ္ကုသျခင္းေနာက္ပိုင္း ေပၚေပါက္လာတဲ့ကင္ဆာကုထံုးတစ္ခုျဖစ္ပါတယ္ ။ ဓာတ္ေရာင္ျခည္ ကုထံုးရဲ႕ သေဘာသဘာ၀ ကေတာ့ ကင္ဆာဆဲလ္ေတြရဲ႕ မ်ဳိးဗီဇ DNA ကို သတ္ပစ္လိုက္တာပါပဲ ။ ဓာတ္ေရာင္ျခည္ျဖတ္သန္းမႈဧရိယာထဲမွာပါ၀င္တဲ့ကင္ဆာဆဲလ္မ်ားသာမကပံုမွန္ဆဲလ္မ်ားလည္းေသဆံုးသြားႏိုင္တာျဖစ္ပါတယ္။ ယေန႔ကင္ဆာကုသေရးမွာ ဓာတ္ေရာင္ ျခည္ကုထံုးမ်ားကို ကင္ဆာေရာဂါထိန္းခ်ဳပ္မႈ (Local control) မ်ားအတြက္သံုးစြဲေနၾကတာျဖစ္ပါတယ္။
အထက္ပါကုသနည္းႏွစ္မ်ဳိးက ထပ္ခါထပ္ခါခြဲစိတ္လို႔၊ ဓာတ္ေရာင္ျခည္ေပးလို႔မရႏိုင္တဲ့ကန္႔သတ္ခ်က္ေတြ ရွိပါတယ္ ။ တစ္ကိုယ္လံုးမွာပ်ံ႕ႏွံ႔ေနတဲ့ ကင္ဆာဆဲလ္ေတြကို ထိန္းခ်ဳပ္ဖို႔ေနရာမွာလည္း အားနည္းခ်က္ေတြ ရွိပါတယ္ ။ ဒီလိုနဲ႔ ၂၀ရာစုအေစာပိုင္းမွာ ကင္ဆာဆဲလ္မ်ား အပါအ၀င္ ဆဲလ္ကလာပ္စည္းေတြ ကို ေသေၾကေစမယ့္ Cytotoxic therapy ေတြကိုေဖာ္ထုတ္လာၾကပါတယ္ ။ ယေန႔ ကင္ဆာေဆးသြင္း ကုျခင္း Chemotherapy ေခၚတဲ့ ကုထံုးပဲျဖစ္ပါ တယ္ ။ ေသြးေၾကာထဲကေနထိုးသြင္းရၿပီး တစ္ကိုယ္လံုး ကိုပ်ံ႕ႏွံ႔သြာေစတာမို႔ အာနိသင္လည္းရွိ ၊ အႏၲရာယ္လည္းမ်ားတဲ့ ကုထံုးတစ္မ်ဳိးျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေတြကေတာ့ ယေန႔ကာလမွာ အဓိကသံုးစြဲေနၾကတဲ့ကင္ဆာကုထံုးမ်ားပဲျဖစ္ပါတယ္။
ကင္ဆာေဆးမသြင္းခင္ ဘာေတြျပင္ဆင္ထားရမလဲ
က်ယ္ျပန္႔တဲ့ေမးခြန္းတစ္ခုပါ ။ အက်ဥ္းခ်ံဳးေျပာရရင္ေတာ့ လူနာရဲ႕အသက္အရြယ္ ၊ ေနာက္ခံေရာဂါ အေျခအေန မ်ား အေပၚမွာ မတည္တယ္ဆိုရမွာပဲ ။ ေနာက္တစ္ခ်က္က အသံုးျပဳဖို႔ေရြးခ်ယ္ထားတဲ့ ကင္ဆာေဆးမ်ားအေပၚမူတည္ၿပီး ျပင္ဆင္ဖို႔ျဖစ္ပါတယ္ ။
အသက္ငယ္ရြယ္တဲ့လူငယ္ေလးေတြမွာကင္ဆာကုေတာ့မယ္ဆိုရင္ ေနာက္တစ္ခ်ိန္မွာ သားသမီးရယူႏိုင္ဖို႔ သုတ္ေသြးကို ႀကိဳတင္ထုတ္ယူစုေဆာင္းထားတာမ်ဳိးအထိျပင္ဆင္ထားဖို႔လုိပါတယ္ ။ ဒီမွာေတာ့ မလုပ္ႏိုင္ေသးဘူးဆိုေပ မယ့္ တစ္ခ်ိန္မွာလုပ္ၾကရေတာ့မွာပါ ။ လူနာရဲ႕ေနာက္ခံေရာဂါေတြကိုႀကိဳတင္လ့လာထားၿပီး ဘယ္အဂၤါေတြမွာျဖင့္ ဒဏ္ရာ ေတြရွိတယ္ ဆိုတာကုိ သိရွိထားဖို႔လုိပါတယ္ ။
အသံုးျပဳမယ့္ကင္ဆာေဆးမ်ားရဲ႕ထူးျခားတဲ့ေဘးထြက္ဆိုးက်ဳိးမ်ားအေပၚမူတည္ၿပီး လူနာအဖို႔ ျပင္ဆင္ ထားစရာ ေတြလည္း ရွိပါတယ္ ။ ဥပမာ-ရင္သားကင္ဆာလူနာမ်ားဆိုရင္ ႏွလံုးညွစ္ႏႈန္းကို မျဖစ္မေန စစ္ေဆးထားဖို႔လိုပါတယ္ ။ ရင္သားကင္ဆာမ်ားမွာ မပါမျဖစ္သံုးရတဲ့ Doxorubicin ဆိုတဲ့ေဆး ဟာ ႏွလံုးကိုဒုကၡေပးတတ္လို႔ပါ ။
အေရးႀကီးဆံုးကေတာ့ကင္ဆာေဆးသြင္းလိုက္တဲ့အခါ ေဘးထြက္ဆိုးက်ဳိးတစ္ခုျဖစ္လာၿပီဆိုတာနဲ႔ အဲဒီျပႆနာ ဟာ ကင္ဆာဆရာ၀န္က ႀကိဳတင္အသိေပးထားၿပီးသား ျပင္ဆင္ထားၿပီး သား ျပႆနာျဖစ္ေန ဖို႔လိုပါတယ္ ။ ဒါမွသာ ကင္ဆာဆရာ၀န္ဘက္က တာ၀န္ေက်မွာျဖစ္ပါတယ္ ။
ကင္ဆာလူနာေတြဘယ္လိုအစားအေသာက္ေတြကိုစားေသာက္သင့္ပါသလဲ။
ခႏၶာကိုယ္မွာအေရးႀကိးတဲ့ အာဟာရေတြကအမ်ားသိၾကတဲ့အတိုင္း ကစီဓာတ္၊ အသားဓာတ္၊ အဆီဓာတ္၊ ဗီတာမင္နဲ႔ သတၱဳဓာတ္ေတြပါ။ ကင္ဆာေရာဂါစတင္စြဲကပ္လာၿပီဆိုတာနဲ႔ ကုိယ္အေလးခ်ိန္က်လာတတ္ ပါတယ္။ ဥပမာ- အစာအိမ္ကင္ဆာလူနာမ်ားရဲ႕ ၈၀ရာခိုင္ႏႈန္းဟာ ေရာဂါမသိခင္မွာကိုပဲ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ က်ဆင္းလာၾကတာျဖစ္ပါတယ္ ။ ဒီေတာ့ ကင္ဆာလူနာမ်ားဟာ ပံုမွန္လူမ်ားထက္ အစာအာဟာရေတြ လိုအပ္ေနၾကတာပါ။
ကင္ဆာေရာဂါေၾကာင့္လည္းေကာင္း၊ ကင္ဆာကုထံုးေတြေၾကာင့္လည္းေကာင္း၊ ကင္ဆာလူနာမ်ားမွာ အာဟာရ ခ်ဳိ႕တဲ့ေနတတ္ၾကပါတယ္ ။ Malnutrition ေခၚတာေပါ့ေလ ။ အထူးသျဖင့္ အသားဓာတ္က ကင္ဆာလူနာမ်ားမွာသိသိသာသာကို က်ဆင္းေနတတ္ၾကပါတယ္ ။ တခ်ိဳ႕ကင္ဆာေဆးမ်ားဟာ ကိုယ္ခႏၶာထဲမွာ အလုပ္မလုပ္ႏိုင္ေတာ့ဘဲ စုပံုၿပီး အဆိပ္ အေတာက္ျဖစ္လာေစပါတယ္ ။ ဒါေၾကာင့္မို႔ ကင္ဆာလူနာမ်ားကိုသန္႔ရွင္းၿပီး အာဟာရျပည့္၀တဲ့ အစားေသာက္မ်ိဳးစုံကို စား ေသာက္ၿပီး အထူးသျဖင့္ အသားဓာတ္ပါ၀င္တဲ့ အစားအေသာက္မ်ားကို ပိုမိုစားေသာက္သင့္ေၾကာင္း အႀကံေပးလိုပါတယ္ ။
ကင္ဆာလူနာမ်ားအတြက္ Depression မရဖို႔ ဘာကအေရးႀကီးပါသလဲ ။
လူဆိုတာ ကံ၊ စိတ္၊ ဥတု၊ အာဟာရဆိုတဲ့ ဓာတ္ႀကီးတြနဲ႔ဖြဲ႔စည္းတည္ေဆာက္ထားတာျဖစ္ပါတယ္ ။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ကင္ဆာဆာရာ၀န္ေတြေဆးကုေပးတယ္ဆိုတာ ဥတုကုိပဲ ျပင္ဆင္ေပးႏိုင္တာပါ ။ ဘယ္လိုလူမ်ဳိးမွာ ကင္ဆာျဖစ္မယ္ဆိုတာ လည္း အတိအက်မေျပာႏိုင္ဘူး ။ ကံတရားနဲ႔အမ်ားႀကီးသက္ဆိုင္ေနတယ္ ။ အေနာက္တိုင္းပညာရွင္ေတြကေတာ့ မ်ဳိးဗီဇ မ်ားရဲ႕ random mutation လို႔ေခၚၾကပါတယ္ ။ မ်ိဳးဗီဇအစီအစဥ္ေတြ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲၿပီး ကင္ဆာေတြျဖစ္လာၾကတာမို႔ပါ။ အာဟာရဆိုတာကလည္းအေပၚကေျဖဆိုခဲ့သလို လူနာကိုယ္တိုင္ကပဲ ျဖည္းဆည္းရမွာျဖစ္ပါတယ္။ ဆရာ၀န္ေတြကေတာ့ ၀ိုင္းကူေပးၾကတာေပါ့ ။
ေနာက္ဆံုးက်န္တဲ့ စိတ္ဆိုတဲ့ Factor ဟာလည္း ကင္ဆာကုသေရးမွာအလြန္အေရးႀကီးပါတယ္ ။ စိတ္ဖိစီးမႈမ်ား တာဟာ ကင္ဆာနဲ႔သြယ္၀ိုက္ဆက္စပ္ေနသလို စိတ္ဓာတ္က်ၿပီး မစားမေသာက္၊ အိပ္ယာထဲဗံုးဗံုးလဲသြားတာဟာလည္း ကင္ဆာလူနာမ်ားအတြက္ သက္တမ္းတိုေစမယ့္ အေၾကာင္း တစ္ခ်က္ပါ ။ တစ္ခုေတာ့ရွိပါတယ္ ။ နာတာရွည္ နာက်င္မႈေ၀ဒ နာမ်ား (Chronic pain) ေၾကာင့္ တခ်ဳိ႕ကင္ဆာလူနာေတြစိတ္ဓာတ္က်ဆင္းေနၾကတာရွိပါတယ္။ ဒီလိုအေျခအေနမ်ဳိးဆို ရင္ေတာ့ ဆရာ၀န္မ်ားအေနနဲ႔ လူနာရဲ႕ နာက်င္မႈေ၀ဒနာကို ထိန္းခ်ဳပ္ေပးႏိုင္မယ္ဆုိရင္ျဖင့္ စိတ္အားျပန္လည္ တက္ၾက လာႏိုင္တာမ်ဳိးျဖစ္ပါတယ္ ။
ကင္ဆာေဆးသြင္းျခင္းရဲ႕ ေဘးထြက္ဆိုးက်ဳိးေတြကိုလည္း ေျပာျပေပးပါဦးဆရာ။
ကင္ဆာေဆးမ်ားအားလံုးလိုလိုဟာ Cytotoxic ေခၚတဲ့ အဆိပ္ဓာတ္ေတြျဖစ္တဲ့ အတြက္ေၾကာင့္ ေဘး ထြက္ဆိုး က်ဳိးေတြ အနည္းနဲ႔အမ်ားရွိေနတတ္ပါတယ္ ။ ဒါေၾကာင့္ ကင္ဆာေဆးမ်ားကို ကၽြမ္းက်င္တဲ့ ဆရာ၀န္ ၊ သူနာျပဳေတြရွိတဲ့ ေနရာမွာ သြင္းသင့္တယ္လိ႔ုေျပာၾကတာပါ ။ ကင္ဆာေဆးမ်ားေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ ေဘးထြက္ဆိုးက်ဳိးမ်ားဟာ လတ္တေလာ ခ်က္ခ်င္းျဖစ္တာရွိသလို၊ လပိုင္းေလာက္ၾကာသြားမွျဖစ္တာမ်ဳိးလည္းရွိပါတယ္။ ႏွစ္နဲ႔ခ်ီၾကာၿပီးေတာ့မွ ျဖစ္တာမ်ဳိးလည္း ရွိတတ္ပါတယ္။
ကင္ဆာကုသေဆးမ်ားဟာ လ်င္ျမန္စြာပြားမ်ားေနတဲ့ ဆဲလ္ကလာပ္စည္းေတြကို အဓိကတိုက္ခိုက္တာမို႔ ခံတြင္း၊ အစာအိမ္၊ အူလမ္းေၾကာင္းတစ္ေလွ်ာက္ကဆဲလ္ေတြ၊ ေသြးေၾကာထဲကေသြးဆဲလ္ေတြကို အဓိကထိခိုက္ေစတာျဖစ္ပါ တယ္ ။ ဒါ့ေၾကာင့္ ကင္ဆာေဆးေတြသြင္းၿပီးတိုင္း ပါးစပ္မွာ အနာေတြေပါက္တယ္ ၊ ၀မ္းေတြေလွ်ာတယ္ ၊ ေသြးအားေတြ က်ၿပီးေသြးေတြသြင္းရတယ္ စသျဖင့္ေဘးထြက္ဆိုးက်ဳိးေတြႀကံဳေနရတာျဖစ္ပါတယ္ ။
အဲဒီျပႆနာေတြအျပင္ ကိုယ္တြင္းကလီစာေတြျဖစ္တဲ့ အဆုတ္။ ႏွလံုး၊ ေက်ာက္ကပ္၊ အသည္းစတဲ့ ကိုယ္အဂၤါေတြကိုလည္း အနည္းနဲ႔အမ်ား အသံုးျပဳတဲ့ကင္ဆာေဆး၀ါးအေပၚမူတည္ၿပီး ထိခိုက္ေစႏိုင္ပါတယ္ ။
ေဘးထြက္ဆိုးက်ဳိးေတြကို ဘယ္လိုေျဖရွင္းရပါသလဲဆရာ။
အလြန္ျပင္းထန္တ့ဲေဆး၀ါးေတြျဖစ္တဲ့အတြက္ ကင္ဆာေဆးမ်ားကိုအသံုးျပဳေတာ့မယ္ဆိုတာနဲ႔ ႀကိဳတင္ျပင္ဆင္မႈ ေတြျပဳလုပ္ထားရပါတယ္ ။ ေသြးအားေကာင္းမေကာင္း ၊ လတ္တေလာ အဖ်ား၀င္ေနတာ ရွိမရွိ ၊ ေက်ာက္ကပ္၊ အသည္း၊ ႏွလံုးေတြေကာင္းမေကာင္း စသည္ျဖင့္ စစ္ေဆးထားၿပီး အားလံုးစိတ္ခ်ရ ၿပီဆိုေတာ့မွ ကင္ဆာေဆးမ်ားသြင္းရတာ ျဖစ္ပါ တယ္ ။ ဒီလိုစနစ္တက်သြင္း တာေတာင္ ေမွ်ာ္လင့္ မထားတဲ့ ေဘးထြက္ဆိုးက်ဳိးေတြ ျဖစ္လာႏိုင္ပါေသးတယ္ ။ အမွန္ေတာ့ ကင္ဆာေဆးသြင္းၿပီး ကုသတဲ့ ဆရာ၀န္ဟာ ကင္ဆာေဆးမ်ားရဲ႕ေဘးထြက္ဆိုးက်ဳိးအမ်ဳိးမ်ဳိးကိုသိရွိၿပီး ျပႆနာကုစားနည္း မ်ားကိုပါ ကၽြမ္းက်င္ေနဖို႔လိုပါတယ္ ။ ျပႆနာေျဖရွင္းနည္းေတြကေတာ့ ျဖစ္တဲ့ေဘးထြက္ဆိုးက်ဳိးအေျခအေနေပၚ မူတည္ၿပီး ကုသမႈအမ်ဳိးမ်ဳိးနဲ႔ ေျဖရွင္းၾကရတာျဖစ္ပါတယ္ ။
ယခုလိုေျပာၾကားေပးေသာဆရာ့ကို က်န္းသုခ Health Guide မွ အထူးေက်းဇူးတင္ပါတယ္။
Dr လႊမ္းမုိးဟန္ (ေဆးကုသမႈပါရဂူ - ပထမတန္း)
Health Guide
https://www.facebook.com/healthguidemyanmar
