မဂၤလာပါဆရာရွင့္။ ကၽြန္မအသက္ ၃၂ ႏွစ္ပါ။ အခုက ႕႕႕႕႕ မွာပါ။ ရင္ဘတ္မွာအက်ိတ္ေလးျဖစ္ေနလို႔ပါဆရာ။ ေဆးရံုမွာဓာတ္မွန္သြားရိုက္ၿပီးပါၿပီဆရာ။ ဒီေန႔မွာရက္ခ်ိန္းေပးထားလို႔ေဆးရံုကိုသြားျပပါတယ္။ ဆရာဝန္က ကင္ဆာမဟုတ္ဘူးလို႔ေျပာပါတယ္။ ေဆးလဲမေပးလိုက္ပါဘူး။ ခြဲဖို႔လဲမလိုဘူးေျပာပါတယ္ဆရာ။ ကၽြန္မ ျမန္မာျပည္ျပန္ေရာက္ရင္ ဆရာဝန္နဲ႔ထပ္ျပသင့္ပါလားဆရာ။ ဘာဆက္လုပ္သင့္တယ္ဆိုတာ ဆရာအၾကံေပးပါေနာ္။ ရိုေသေလးစားလ်က္ပါဆရာ။ ေဆးရံုကဆရာဝန္က စက္တင္ဘာလမွထပ္လာဖို႔ ရက္ခ်ိန္းေပးလိုက္တယ္ဆရာ။ ဘာမွလဲမေျပာဘူးဆရာ။ ေက်းဇူးျပဳၿပီး ျပန္ေျဖေပးပါေနာ္ဆရာ။ ဓာတ္မွန္အေျဖက BIRADS 3
ေမးတဲ့သူ ရာသီ မသိ။ အိမ္ေထာင္ေရး မသိပါ။ ကေန႔ အဲလိုအခ်က္အလက္မစံုဘဲေမးသူေတြ အေတာ္မ်ားတယ္။
ရင္သားကင္ဆာဟာ ဆရာဝန္ေတြအဖို႔ေရာ လူနာေတြအတြက္ပါ လြန္ခဲ့တဲ့ အႏွစ္ ၂ဝ ကနဲ႔ မတူေတာ့ပါ။ ေပ်ာက္ကင္း-ခ်မ္းသာလာတဲ့ႏွဳန္း ျမင့္မားလာေနတယ္။ က်န္းမာေရးအသိပိုရွိလာနဲ႔ ေစာေစာစီးစီးသိျပီး ထိေရာက္တဲ့ကုသမႈေတြ ရွိလာတယ္။ ဒါေတာင္ အေမရိကန္အမ်ိဳးသမီးေပါင္း ၂ သိန္းေလာက္ ရင္သားကင္ဆာနဲ႔ ႏွစ္စဥ္ ေဆးလာကုေနၾကရေသးတယ္။
ရင္သားကင္ဆာမွာ ဘယ္လိုလကၡဏာေတြရွိသလဲ
ဘာမွကို မခံစားရသူေတြ မနည္းဘူး။ တခ်ိဳ႕က ရင္သားမွာ မနာတဲ့ အက်ိတ္ေတြ႔တယ္။ တခ်ိဳ႕မွာ ရင္သား အရြယ္အစား ေျပာင္းလာတယ္။ တခ်ိဳ႕ ခ်ိဳင္းေနရာ ေဖါင္းလာတယ္။ တခ်ိဳ႕ ႏို႔ကေန တခုခုထြက္တယ္။ ရင္သားနာတာဟာ ကင္ဆာ မဟုတ္ဘို႔ မ်ားတယ္။ Inflammatory Breast Cancer ႏို႔နာနဲ႔တူတဲ့ ရင္သားကင္ဆာဆိုတာ အေတာ္ရွားပါတယ္။ ၾကီးလာတာ ျမန္တယ္။ အက်ိတ္သပ္သပ္ရယ္လို႔ မေတြ႔တတ္ဘူး။ အေပၚယံအေရျပားက ထူထဲ၊ ရဲလာမယ္။ လိမ္ေမာ္ခြံနဲ႔ ဆင္တယ္။
ေစာေစာသိေလ ေကာင္းေလဆိုတာ ရင္သားကင္ဆာမွာ သိပ္မွန္တယ္။ (မင္မိုဂရမ္) စစ္တာနဲ႔သိႏိုင္တယ္။ လက္နဲ႔ စမ္းမေတြ႔ခင္ကတည္းကေန သိတယ္။ American Cancer Society ကေန အသက္ ၄ဝ ေက်ာ္သူတိုင္း ျဖစ္ႏိုင္ေျခ အုပ္စုမွာပါေနရင္ တႏွစ္တခါ Mammograms (မင္မိုဂရမ္) ရိုက္ဘို႔ အၾကံျပဳထားတယ္။ ၅ဝ-၇၄ ႏွစ္ရွိသူတိုင္း ၂ ႏွစ္တခါစစ္ဘို႔ ေျပာထားတယ္။
ရင္သားကို မင္မိုဂမ္ရိုက္ရင္ BI-RADS assessment categories အဆင့္သတ္မွတ္မႈေတြခြဲထားတယ္။
0- incomplete မျပည့္စံု၊
1-negative ကင္ဆာမရွိ၊
2-benign findings ကင္ဆာမဟုတ္တာရွိ၊
3-probably benign ကင္ဆာမဟုတ္ေလာက္တာျဖစ္ႏိုင္၊ (ေမးတဲ့သူအဆင့္)
4-suspicious abnormality မူမမွန္ကိုသံသယရွိ၊
5-highly suspicious of malignancy ကင္ဆာလို႔သံသယရွိ၊
6-known biopsy with proven malignancy ကင္ဆာ။
(အာလ္ထြာေဆာင္း) ရိုက္ရင္ Cysts (ဆစ္စ္) ေခၚတဲ့ အထဲမွာ အရည္လိုဟာရွိေနတဲ့အိတ္ကို သိႏိုင္တယ္။ ဒီလိုေတြ႔တာ ကင္ဆာ မဟုတ္ပါ။ ရင္သားကင္ဆာ ျဖစ္ႏိုင္ဘို႔ အလားအလာရွိသူေတြကို Mammogram routine screening ပံုမွန္ ဆန္ကာတင္စစ္နည္း (မင္မိုဂရမ္) နဲ႔အတူ MRI ပါရိုက္ရမယ္။
ကိုယ့္ဖါသာ စစ္ေဆးနည္းကလဲ အေထာက္အကူျပဳပါတယ္။ လတိုင္းစစ္ေနသင့္တယ္။ စစ္ေဆးနည္းကို ဆရာဝန္ဆီကေန ေလ့လာသင္ယူထားပါ။ ကိုယ့္ဖါသာရွာလို႔ မေတြ႔ေပမဲ့ မရွိတာလို႔ေတာ့ မေျပာႏိုင္ပါ။ အက်ိတ္စမ္းရရင္ ပဌမဆံုးအခ်က္က အစိုးရိမ္မၾကီးပါနဲ႔။ ရင္သားအက်ိတ္ ၈ဝ% ဟာ ကင္ဆာမဟုတ္ပါ။ ဆရာဝန္ကိုေတာ့ျပပါ။ (ဆစ္စ္) အက်ိတ္ျဖစ္ႏိုင္တယ္၊ လစဥ္လာ ရာသီခြင္ေၾကာင့္ အေျပာင္းအလဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ကေလးႏို႔တိုက္ေနတံုး အဆင္မသင့္တာလဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ အသားစ ထုတ္ယူစစ္ေဆးျခင္းက ေရာဂါနာမည္ကို ေသျခာေစမယ္။
Hormone-Sensitive Breast Cancer ေဟာ္မုန္းသက္ေရာက္မႈရွိတဲ့ ရင္သားကင္ဆာ အမ်ိဳးအစား
(အီစထိုဂ်င္) နဲ႔ (ပရိုဂ်က္စတီရံုး) ေဟာ္မုန္း ၂ မ်ိဳးရဲ႕ သက္ေရာက္မႈအရ အေျပာင္းအလဲ ျဖစ္ေစႏိုင္တဲ့ ရင္သားကင္ဆာ ဟုတ္-မဟုတ္ကို အသားစျဖတ္ယူစစ္ေဆးတာလုပ္ရင္ သိေစမယ္။ Receptors ဆိုတာကို ေတြ႔ရမယ္။ Estrogen (ER-positive) ဒါမွမဟုတ္ Progesterone (PR-positive) ဒါမွမဟုတ္ ၂ မ်ိဳးလံုး ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ တခ်ိဳ႕မွာ ၃ ပံု ၁ ပံုမွာ ဘယ္ဟာမွ မပါဘူး။ ပါတာအတြက္ ေဟာ္မုန္းေဆးေတြသံုးျပီး ကုသႏိုင္တယ္။ ၂ဝ% နည္းပါး HER2 ေခၚတဲ့ (ပရိုတင္း) ေတြေတြ႔ရတယ္။ ဒီလိုအမ်ိဳးအစားကို HER2-positive လို႔သတ္မွတ္မယ္။ ျပန္႔ပြါးတာ ျမန္တယ္။ ကုသမႈ တနည္းသံုးရတယ္။
ရင္သားကင္ဆာ အဆင့္သတ္မွတ္မႈ
ရင္သားကင္ဆာကို ေရာဂါနာမည္တပ္ျပီးတာနဲ႔ တဆက္ထဲလုပ္မွာက ဘယ္အဆင့္ေရာက္ေနျပီလဲ။ ဆိုလိုတာက ဘယ္ေလာက္ၾကီးေနလို႔ ဘယ္အထိျပန္႔ေနျပီလဲ။ အဆင့္ သုညကေန ေလးအထိ သတ္မွတ္တယ္။ ဒါကိုသိမွ ဘယ္လိုနည္း သံုးျပီးကုမလဲ ဆံုးျဖတ္ရတယ္။
ခြဲစိတ္ကုသနည္း အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိတယ္။ Lumpectomy ဆိုတာ Breast-conservation surgery အက်ိတ္ကိုသာထုတ္ျပစ္ျပီး ရင္သားကိုခ်န္ထားနည္း။ Mastectomy ရင္သားတခုလံုး ထုတ္ျပစ္နည္း။
ဓါတ္ကင္နည္းမွာ High-energy rays ျပင္းတဲ့ဓါတ္ေရာင္ျခည္သံုးရတယ္။ ကင္ဆာ-ဆဲလ္ေတြကိုေသေစမယ္။ ခြဲစိတ္ျပီးမွလဲလုပ္တယ္။ ေဆးေပးနည္းနဲ႔လဲတြဲတယ္။
ေဆးေပးနည္းဆိုတာ တကိုယ္လံုးက ရွိသမွ် ကင္ဆာဆဲလ္ေတြကို သတ္ျပစ္မယ္။ အေၾကာေဆး၊ စားေဆး နဲ႔ ထိုးေဆးေတြရွိတယ္။ ခြဲျပီးမွလဲေပးတယ္။ ေနာက္ပိုင္းက်ေနတဲ့ အဆင့္အတြက္လဲ ထိန္းႏိုင္ေအာင္ ေပးတယ္။ ဆံပင္ကြ်တ္၊ ပ်ိဳ႕၊ အားယုတ္၊ ေရာဂါပိုးဝင္ဆိုတဲ့ ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးေတြ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။
ေဟာ္မုန္းေပးနည္းဆိုတာ ER-positive နဲ႔ PR-positive breast cancer အမ်ိဳးအစားေတြအတြက္ ေကာင္းတယ္။ ခြဲစိတ္ျပီးေနာက္ ေပးရတာမ်ားတယ္။ ရင္သားကင္ဆာျဖစ္ဘို႔ အႏၲရာယ္ရွိႏိုင္သူေတြကိုလဲ ေပးႏိုင္တယ္။
ပစ္မွတ္ေဆးေပးကုသနည္းမွာေတာ့ ေဆးသစ္ေတြသံုးတယ္။ HER2-positive breast cancer အမ်ိဳးအစားမွာ HER2 ပရိုတင္းေတြမ်ားေနတယ္။ ဒီဟာေတြကို ပစ္မွတ္ထားျပီး တားမဲ့ေဆးသံုးတယ္။ (ခီမို) ေဆးနဲ႔ တြဲတတ္တယ္။
ရင္သားကင္ဆာ ဘယ္ေလာက္အသက္ရွင္မွာလဲက ဘယ္အေျခအေနမွာ စသိသလဲအေပၚမွာ အမ်ားၾကီးမူတည္တယ္။ American Cancer Society အလိုအရ အဆင့္ (၁)မွာ စသိျပီး ေဆးကုရင္ ၅ ႏွစ္ေသျခာေပါက္ရွင္မွာ ရာႏွဳန္းျပည့္။ ေနာက္က်မွသိေလေလ အသက္ရွင္ေနႏိုင္ဘို႔ ႏွစ္ နည္းေလေလ။ အဆင့္ (၄) က်မွသိရင္ ၂ဝ% အထိသာရွိမယ္။ ကံေကာင္းသူေတြ (ေဆးကုနည္းေကာင္းရင္) ဒိထက္ ရွည္ပါအံုးမယ္။
ကင္ဆာဆိုတာ ဆရာဝန္ေတြေျပာစရာမလိုေအာင္ ဆိုးတာေတာ့ သိေနၾကျပီ။ အေသအျခာ၊ ေစာေစာ၊ စနစ္တက် ကုသရင္ အမ်ားၾကီး ေကာင္းေစမယ္ ဆိုတာေတာ့ ေျပာပါရေစ။ ေန႔တဓူဝကိစၥမ်ိဳးေတြ အရင္လိုေတာ့ မလုပ္ႏိုင္၊ မလုပ္သင့္ပါ။ တကုိယ္တည္းလိုလို ခံစားရႏိုင္တယ္။ မိတ္ေဆြေတြ အမ်ိဳးေတြနဲ႔ ပိုျပီးထိစပ္ဆက္ဆံပါ။ အားေပးမႈရယူပါ။ ဘဝတူအုပ္စုေတြမွာ ပါဝင္ပါ။
ရင္သားတခုလံုး ထုတ္လိုက္ရသူေတြက အတုျပန္လုပ္တဲ့ ခြဲစိတ္နည္းလုပ္ႏိုင္တယ္။ အေရျပား၊ ခြဲစိတ္ထုတ္ျပစ္လိုက္တဲ့ ႏို႔သီး၊ ႏို႔ (တစ္ရွဴး) ေတြ အစားလုပ္ေပးနည္းျဖစ္တယ္။ ႏို႔အတုထည့္နည္း နဲ႔ ကိုယ့္ခႏၶာကိုယ္ တျခားေနရာက (တစ္ရွဴး) ေတြယူျပီး အသစ္တည္ေဆာက္နည္းလို႔ ရွိတယ္။ ရင္သားထုတ္တဲ့အခ်ိန္မွာ တခါတည္းလဲလုပ္တာရွိတယ္။ ေနာက္မွ ေအးေအးေဆးေဆး လုပ္တာလဲရွိတယ္။ (သပ္သပ္ ေရးထားပါတယ္။) ရင္သားပံုစံအတု သံုးနည္း။ ခြဲစိတ္စရာမလိုဘူး။ ကိုယ္လိုခ်င္သလို ဝတ္ဆင္ႏိုင္တယ္။
ရင္သားကင္ဆာ ျဖစ္ေစႏိုင္တဲ့ အလားအလာရွိသူေတြ
ကိုယ္အေလးခ်ိန္မ်ားသူေတြ၊ ကိုယ္လက္ေလ့က်င့္ခန္း မလုပ္သူေတြ၊ အရက္ေသစာ ေသာက္စားသူေတြ၊ ကိုယ္ဝန္တားေဆး တခ်ိဳ႕၊ ေသြးဆံုးခ်ိန္မွာ ေဟာ္မုန္းေဆးေပးကုသသူေတြ၊ ဒီလိုေဆးေတြေၾကာင့္ျဖစ္တာမ်ိဳးက ေဆးျဖတ္လိုက္ရင္ ျဖစ္ႏိုင္ေျခ အလားအလာလဲ ရပ္တန္႔သြားမယ္။ ရင္သားကင္ဆာက လြန္ေျမာက္လာသူေတြရဲ႕ အေတြ႔အၾကံဳအရ လူေနမႈပံုစံ ျပဳျပင္ျခင္းဟာ အမ်ားၾကီးအေထာက္အကူျပဳတာ ေတြ႔ရတယ္။ သုေတသနေတြ ဆက္လုပ္ေနပါတယ္။
က်မက်မွ ဘာလို႔ျဖစ္ရသလဲရွင္
ပဌမအခ်က္က မိန္းမျဖစ္ေနလို႔ပါ။ (ေဆာရီး)။ ေယာက္်ားေတြမွာ အဆ ၁ဝဝ နည္းၾကတယ္။ အမ်ိဳးသမီး အသက္ ၅၅ ႏွစ္ ေက်ာ္သူေတြ။ အေမမွာ ဒါျဖစ္ဘူးတယ္ဆိုလို႔ သိပ္မစိုးရိမ္ပါနဲ႔။ မ်ိဳးရိုးမလိုက္တာ ၈ဝ% ရွိတာလဲ သတိျပဳပါ။
တခ်ိဳ႕မွာ ရင္သားကင္ဆာ မ်ိဳးဗီဇ ပါေနတယ္။ အဲဒီ မ်ိဳးဗီဇေတြကို BRCA1 နဲ႔ BRCA2 လို႔ ေခၚတယ္။ ဒါရွိေနသူေတြထဲက ၈ဝ% က ရင္သားကင္ဆာျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။ မ်ိဳးဗီဇအေၾကာင္း ဆရာဝန္ေတြသိတာ နည္းေသးတယ္။ ကံတရားလို႔ေျပာတာ ဘယ္သူျငင္းႏိုင္ပါသလဲ။
၁၁-၆-၂ဝ၁၂ ေန႔ကလာတဲ့ ေဆးပညာသတင္းတခုက ရင္သားကင္ဆာ ေဝဒနာသည္ေတြအတြက္ အားတက္စရာ ျဖစ္ပါတယ္။ Perjeta ေခၚတဲ့ ထိုးေဆးကို FDA ကေန အသိအမွတ္ျပဳလိုက္ျပီျဖစ္ပါတယ္။ Perjeta ေဆးဟာ pertuzumab ျဖစ္တယ္။ ရင္သားကင္ဆာထဲက HER2-positive အမ်ိဳးအစားအတြက္ သံုးမွာျဖစ္ပါတယ္။
Dr. တင့္ေဆြ
https://www.facebook.com/drtintswe
