Item Name --------- Myrobalan (ဖန္ခါးသီး)
Category ------------ Raw Material
Botany Term ------- Terminalia chebula Retz
Species Family----- Combretaceae
ျမန္မာ ႏိုင္ငံ အလယ္ ပိုင္းႏွင့္ ေတာင္ေပၚ ေဒသ မ်ားတြင္ ေပါက္ေရာက္သည္။သဘာ၀ အေလ်ာက္ ေပါက္ေရာက္ သည္။ျမန္မာႏိုင္ငံအႏွံႚအျပားတြင္ စိုက္ပ်ိဳးႏိုင္သည္။ ျမန္မာ ႏိုင္ငံ အလယ္ပိုင္း ေဒသတြင္ သဘာ၀အေလ်ာက္ ပိုမို ျဖစ္ထြန္း ေပါက္ေရာက္သည္ Appearance : အပူပိုင္းအရိပ္ရ အပင္ႀကီးမ်ိဳးျဖစ္သည္။ ပင္စည္ေျဖာင့္မတ္သည္။ အေခါက္ထူသည္။ ႐ြက္လႊဲ ထြက္သည္။႐ြက္ေၾကာမ်ားထင္႐ွားၿပီး ဘဲဥပံုျဖစ္သည္။ ႐ြက္ထိပ္ခၽြန္သည္။ ပြင့္ညွာမဲပန္းခိုင္ျဖစ္ၿပီး ၿဖဴ၀ါေရာင္ ႐ွိသည္။ အသီးမွာ ဘဲဥပံုဆန္၍ ညိဳ၀ါေရာင္ ႐ွိၿပီးမာေက်ာသည္။ ေျခာက္ေသြ႕ေသာ အခါတြင္ ေျမာင္းမ်ားျဖစ္လာသည္။ အသားထူ၍ အေစ့တစ္ေစ့သာ ႐ွိသည္။ အေစ့မွာ အ၀ါေဖ်ာ့ေရာင္ ျဖစ္သည္။
အပင္
႐ြက္ေၾကြ ပင္ႀကီးမ်ိဳး ျဖစ္၍ ေပ ၇၀-၈၀ ထိ ျမင့္၏။ ပင္စည္ ႐ွည္၍ ေျဖာင့္မတ္၏။ အေခါက္ ထူ၏။ အေပြး အနက္ ေရာင္ ႐ွိ၏။ အက္ေၾကာင္း မ်ား ေသးငယ္ သည္။
အ႐ြက္
႐ြက္ဆိုင္ နီးပါး ထြက္သည္။ ႐ွည္ေမ်ာ ေမ်ာ ဘဲဥပံု ႐ွိ၍ ႐ြက္ထိပ္ ခၽြန္ၿပီး ႐ြက္ရင္း ၀ိုင္း၏။ ႐ြက္ျပား ၃ လက္မ ၄ လက္မ ခန္႕ က်ယ္ျပန္႕ သည္။ ႐ြက္ညြန္႕ ကတၱီပါညိဳ ေရာင္႐ွိ သည္။ ႐ြက္ေၾကာ မ်ား ထင္႐ွား သည္။
အပြင့္
ပြင့္ညွာ မဲ့ ပန္းခိုင္ ေပၚတြင္ အျဖဴ သို႕မဟုတ္ အ၀ါေရာင္ ပန္းပြင့္ေလး မ်ား ပြင့္၏။ ပြင့္ဖတ္ မ႐ွိ ပြင့္ခ်ပ္ ႏွင့္ ပြင့္ေသာ ပန္းပြင့္ ျဖစ္သည္။ကဆုန္လ မွ ၀ါဆို ၀ါေခါင္ လအတြင္း ဖူးပြင့္ သည္။
အသီး
တစ္ေစ့ သီး ျဖစ္သည္။အသား ထူ၍ အရသာ ဖန္သည္။ျပာသို တပို႕တြဲ လတြင္ အသီး ရင့္မွည့္ သည္။
► အသံုးဝင္ပံု
အသီး၊ အေစ့ ၊ အ႐ြက္ ၊ အေခါက္။
အာနိသင္
ျမန္မာ ေဆးက်မ္း မ်ားအလို အရ ဖန္ခါးသီး သည္ ဖန္၏။ ခ်ဥ၏။ ခါး၏။ စပ္၏။ ပူ၏။ ၀မ္းမီးကုိ ေတာက္ေစ၏။ ေသြးသား ကုိ စင္ၾကယ္ေစ ၏။ မ်က္စိ ကို ေကာင္းေစ၏။ အထူးသျဖင့္ အူႏွင့္ စပ္ေသာ ေရာဂါ မ်ား ၊ အေရျပား ေရာဂါ၊ ကုိယ္ေရ၀ါ ျမင္းသ႐ိုက္၊ ေညာင္းက်၊ ႀကိဳ႕ထုိး၊ ၀မ္းဗိုက္ ေအာင့္၊ အစာ မေၾက ေရာဂါ တို႕၌ သံုးရ၏။
► အသီးအသံုးျပဳပံု
၁။ ဖန္ခါးသီး ျပဳတ္ရည္ကို ႏို႕ႏွင့္ ေရာတိုက္ ပါက အရက္မူး ျခင္း ေပ်ာက္၏။
၂။ဖန္ခါးသီး အေျခာက္မႈန္႕ ႏွင့္ အုန္းဆီ ေရာ၍ မီးေလာင္ ဖု မ်ားကို လိမ္းေပး ေသာ္ အနာ သက္သာ ေစသည္။
၃။ဖန္ခါးသီး ကုိ ထု၍ တစ္ည ေရစိမ္ ၿပီး ထို ေရၾကည္ ျဖင့္ မ်က္စိ ကုိ ေဆးေပး ပါက မ်က္စိ နာက်င္ ကုိက္ခဲ ျခင္း ေပ်ာက္၏။
၄။ဖန္ခါးသီး ကုိ အမႈန္႕ ႀကိတ္ၿပီး ႏုိ႕ႏွင့္ ေသာက္ပါက အနာ ေရာဂါ ကင္း၍ အသက္ ႐ွည္ေစသည္။ အၿမဲ တမ္း မမွီ၀ဲ ေသာ္မွ ၇ ရက္ တစ္ႀကိမ္ မွီ၀ဲ ႏုိင္ပါသည္။
၅။အသီး ကုိ ၀မ္းႏုတ္ေဆး ေဖာ္စပ္ ရာတြင္ ထည့္သြင္း အသံုးျပဳ၏။
► အေစ့အသံုးျပဳပံု
၁။ ၀က္ျခံ အျမစ္ မထြက္ ေသာ္ ဖန္ခါးသီး ေစ့ကုိ ဆန္ေဆး ရည္ ႏွင့္ ေသြးလိမ္း ရ၏။
► အ႐ြက္အသံုးျပဳပံု
၁။ ဖန္ခါး ႐ြက္႐ွိ အသီး ကဲ့သို႕ ဖုေဖာင္း ေနေသာ ကၾတ သေခ်ၤကို ၀မ္းႏုတ္ေဆး ၊ ေသြးေဆး၊ ေလေဆး၊ မ်က္စိ နာ ေပ်ာက္ေဆး စသည္တို႕ ေဖာ္စပ္ အသံုး ျပဳ သည္။
၂။မီးယပ္ေဆး၊ ဒူလာေဆး၊ လိပ္ေခါင္းေဆး မ်ား ေဖာ္စပ္ ရာတြင္လည္း ထည့္သြင္း အသံုး ျပဳသည္။
► အေခါက္အသံုးျပဳပံု
၁။ အေခါက္ ကုိ ျပဳတ္ေသာက္ ေသာ္ ၀မ္းေလွ်ာ ၀မ္းကုိက္ ေရာဂါ မ်ားကို ေပ်ာက္ကင္း ေစသည္။
၂။႐ုတ္တရက္ ရ႐ွိေသာ ထိခုိက္ ဒဏ္ရာ မ်ား ေပၚတြင္ အေခါက္ကုိ ႀကိတ္၍ အံုေပး ေသာ္ ေသြးထြက္ လြန္ျခင္း ကုိ ရပ္တန္႕ ေစသည္။
ျမန္မာ႔ေဆးဖက္ဝင္အပင္မ်ား
