၁။ ဆရာရွင့္ ကၽြန္မအသက္ ၂၃ႏွစ္ အပ်ိဳပါ။ ခုလထဲမွာ ဝမ္းတအားခ်ဳပ္လို႔ပါရွင့္။ ဝမ္းႏုတ္ေဆး ေသာက္ေပမယ့္လည္း အဆင္မေျပပါဘူးရွင့္။ ဓာတ္ကခ်ဳပ္ေတာ့လူကေနရတာအဆင္မေျပဘူးရွင့္။ ဘာေၾကာင့္မွန္းလည္းမသိဘူး ျဖစ္ေနပါတယ္ရွင့္။ ဘာေၾကာင့္လဲေျဖၾကားေပးေစလိုပါတယ္ရွင့္။ ေက်းဇူးတင္ပါတယ္ရွင့္။
၂။ ဆရာ မဂၤလာပါ႐ွင့္ သမီးအသက္က 26 ပါ။ ရာသီမွန္ပါတယ္။ ဝမ္းက အရမ္းခ်ဳပ္ေနပါတယ္။ ဝမ္းေပ်ာ့ေဆးေသာက္မွကို ဝမ္းသြားတဲ့ အေျခေနျဖစ္ေနပါတယ္႐ွင့္ အဲ့ဒါေၾကာင့္ အူပိတ္ေနတယ္ထင္လို႔ ေဆးရံုသြားျပေတာ့ omeprazole 40mg ကို bd ေပးလိုက္ပါတယ္ lactulose 10ml ကိုod တပါတ္ေသာက္ခိုင္းပါတယ္။ တပါတ္ျပည့္လို႔ ျပန္သြားေတာ့လည္း အဲ့ေဆးပဲ ႏွစ္ပါတ္ေသာက္ခိုင္းၿပီး ျပန္ခ်ိန္းလိုက္ပါတယ္ ultrasound ႐ိုက္ၿပီးျပန္လာခိုင္းပါတယ္ ႐ိုက္တဲ့ ဆရာကေတာ့ အဖုအကိ်တ္ဘာမွ မေတြ႔ဘူးလို႔ ေျပာေပမဲ့ ကန္ေတာ့ပါဆရာ သမီးက အိမ္သာတက္ရင္ အရမ္းညစ္ရပါတယ္ ဝမ္းေပ်ာ့ေဆးေသာက္ရင္လည္း ဗိုက္ထဲမွာလည္ေနေပမဲ့ အိပ္သာတက္လို႔မရဘူးဆရာ။ အရမ္းေနရခက္ပါတယ္ တခုခု ပိတ္ေနသလို ခံစားရပါတယ္ ဘယ္ဘက္အျခမ္းကလည္း နာပါတယ္႐ွင့္။ စာ႐ွည္သြားလို႔ ေတာင္းပန္ပါတယ္ဆရာ။ ေက်းဇူးျပဳ၍ ေျဖေပးေစခ်င္ပါတယ္႐ွင့္။
၃။ မဂၤလာပါဆရာ။ ကြၽန္မအသက္ (၂၄)ႏွစ္ပါ။ ကိုယ္၀န္သုံးလ႐ွိပါၿပီ။ ကိုယ္၀န္စရကတည္းက ၀မ္းခ်ဳပ္ေနလို႔ပါဆရာ။ ကြၽန္မ OG ဆရာမကိုျပၾကည့္ေတာ့ ေရ 3 litre ေသာက္ခိုင္းပါတယ္။ အရြက္ေၾကာ္စားခိုင္းပါတယ္။ ၀မ္းခ်ဴဘူးနဲ႔ ခ်ဴခိုင္းပါတယ္။ ကိုယ္၀န္လႏုလို႔ ၀မ္းႏႈတ္ေဆး မေသာက္ေစ ခ်င္ဘူးလို႔ေျပာပါတယ္ဆရာ။ ၀မ္းခ်ဴလည္းမရပါဆရာ။ မ႐ိုေသ့စကား ကြၽန္မ၀မ္းသြားရင္ အရမ္းညႇစ္ရပါတယ္။ ေန႔တိုင္းလည္းမသြားပဲတရက္ျခားေနမွတခါေလာက္သာ သြားပါတယ္ ၀မ္းအေရာင္ကလည္း မည္းေနပါတယ္ဆရာ။ တခါတေလဗိုက္ထဲမွာ ၀မ္းသြားခ်င္သလိုအရမ္းနာလာၿပီးမွ ၀မ္းသြားလို႔မရပါ။ သေဘာၤသီးအမွည့္လည္းစားပါတယ္ ႏြားႏိူ႔လည္းေသာက္ပါတယ္။ ၀မ္းမခ်ဳပ္ေအာင္ဘယ္လိုေနထိုင္သင့္ပါလဲ သိခ်င္ပါတယ္ဆရာ။ ပ႒မဦးဆုံးေရးတဲ့စာျဖစ္လို႔ အမွားပါရင္ခြင့္လႊတ္ေပးပါဆရာ။ က်န္းမာခ်မ္းသာပါေစဆရာ။
ဝမ္းခ်ဳပ္တာ အက်င့္ျဖစ္တယ္။ ေရ-အရည္ မ်ားမ်ားေသာက္တာ၊ အသီးအရြက္ မ်ားမ်ားစားတာကေန ဝမ္းလြယ္ေစတာ မွန္တယ္။ မန္က်ီးမွည့္၊ သေဘာၤသီးမွည့္ေတြက ဝမ္းသက္ေစတာ မွန္တယ္။ Purgatives ဝမ္းႏုတ္ေဆးကို တခါတေလသာ အားကိုးပါ။ ဘယ္ဝမ္းႏုတ္ေဆးမဆို ေသာက္ရင္ အက်င့္ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ဝမ္းႏုတ္ေဆး တလြဲသံုးတယ္ Abuse of laxatives ဆိုတာ ရွိတယ္။ မလိုဘဲနဲ႔ ဝမ္းႏုတ္ေဆး ေသာက္ေနရာကေန အူမၾကီးက "အပ်င္းေရာဂါ" ရျပီး ေဆးမေသာက္ဘဲ ဝမ္းက မသြားခ်င္ေတာ့ဘူး ျဖစ္မယ္။
ဆရာဝန္ေတြ ညႊန္တတ္တဲ့ Stimulant Laxatives ေတြက Cascara, Buckthorn, Senna extract (ေပြးကိုင္း)၊ Aloe vera, Phenolphthalein, Dulcolax (Bisacodyl) ေဆးေတြ ျဖစ္တယ္။ Dulcolax (Bisacodyl) Suppository ေတြက ဝမ္းျခဴေတာင့္ျဖစ္တယ္။ Liquid Puraffin, Microlax enema နဲ႔ Castor Oil (ၾကက္ဆူဆီ) ေတြကလဲ ဝမ္းျခဴလို႔ ရတယ္။
စားတဲ့ အစားအေသာက္၊ အသက္အရြယ္၊ လႈတ္ရွားမႈေတြကေန ဝမ္းသြားတာကို သက္ေရာက္တယ္။ စိတ္ဖိအား မ်ားေနလို႔ ဝမ္းခ်ဳပ္ႏိုင္တယ္။ "ဝမ္းနည္းရင္ ဝမ္းႏုတ္ေဆး တုိက္မယ္" ဆိုတာ ရီစရာေျပာၾကတာေပမဲ့ စိတ္ညစ္-စိတ္ရႈတ္ရင္ ဝမ္းခ်ဳပ္ႏိုင္တယ္။
Narcotic-type pain killers (ကိုဒင္း) စတဲ့ မူးယစ္ေစတာပါတဲ့ အကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆးေတြ၊ Iron supplements သံဓါတ္ေဆး၊ Blood pressure ေသြးက်ေဆးတခ်ိဳ႕ကေနလဲ ဝမ္းခ်ဳပ္ေစႏိုင္တယ္။
Persistent, chronic constipation ရက္ရွည္ ဝမ္းခ်ဳပ္ေနရင္ ေဆးစစ္ဘို႔ လိုႏိုင္တယ္။ Irritable bowel syndrome အူေရာဂါ၊ Colorectal cancer အူ-ကင္ဆာ၊ Diabetes ဆီးခ်ိဳ၊ Parkinson's disease (ပါကင္ဆန္) ေရာဂါ၊ Multiple sclerosis (စကယ္လ္ရိုးဆစ္) ေရာဂါ၊ Under-active thyroid gland လည္ပင္းၾကီးေရာဂါ တမ်ိဳး နဲ႔ Depression စိတ္က်ေရာဂါေတြ ျဖစ္မလား သိေအာင္ လုပ္သင့္တယ္။
Chronic constipation ရက္ရွည္ဝမ္းခ်ဳပ္ရင္ အလုပ္ပ်က္၊ စိတ္ပ်က္၊ အစားပ်က္ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ဗိုက္ကယ္ေနမယ္။ ဝမ္းညွစ္ရလို႔ စအိုကြဲနာ၊ လိပ္ေခါင္း ဆက္ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ၇ ရက္တပါတ္မွာ ဝမ္း ၃ ခါမသြားသူ ၃ဝ% ရွိတယ္။ ဗမာျပည္မွာ ဝမ္းႏုတ္ေဆး ေရာင္းေကာင္းသလို အေမရိကန္ေတြလဲ တႏွစ္မွာ ေဒၚလာသန္း ၇ဝဝ ဘိုး မက ေရာင္းရတယ္။
Constipation ဝမ္းခ်ဳပ္တယ္ဆိုတာ အူမၾကီးကေန ေရကို ပိုစုပ္ယူလိုက္လို႔ ဝမ္းက မာသြားရျပီး ေအာက္ဆက္ဆင္းရမွာကို တားသလို ျဖစ္လို႔ ျဖစ္တယ္။ ဝမ္းမသြားတာ ၾကာေလေလ ဝမ္းက ပိုမာေလေလျဖစ္မယ္။ High-fiber foods (ဖိုင္ဘာ) မ်ားတဲ့ အစားအစာေတြ စားခိုင္းတယ္။ Fruit အသီးအႏွံ၊ Vegetables အသီးအရြက္၊ Whole grain bread အခြံမခြ်တ္ဘဲ အႏွံေတြနဲ႔လုပ္တဲ့ ေပါင္မံု႔၊ Meat အသား၊ Cheese ဒိတ္ခဲ၊ Eggs ဥ ေတြျဖစ္တယ္။ တေန႔ကို ဖိုင္ဘာ 30g စားသင့္တယ္။ တေန႔ ေရ ဂ ခြက္ေသာက္ပါ။ Fizzy drinks အခ်ိဳရည္ေတြ၊ (ေကဖင္း) ပါတာေတြ မေသာက္ပါနဲ႔။
နာတာရွည္ ဝမ္းခ်ဳပ္တာကို Functional constipation လို႔ေခၚတယ္။ Biofeedback training နည္းနဲ႔ကုသေပးႏိုင္တယ္။ Sensors ေတြ Electrodes ေတြ တပ္ဆင္ေပးထားမယ္။ ကိုယ္ပူခ်ိန္၊ ဦးေႏွာက္အလုပ္၊ ႏွလံုးခုန္တာ၊ ၾကြက္သားအလုပ္ စတာေတြကို Feedback ေပးေနမယ္။ ဒါေတြကိုၾကည့္ျပီး လူနာဟာ ျပင္စရာေတြ သိလာျပီး Lifestyle လူေနမႈပံုစံကို ျပင္ေပးရမယ္။
ကေလးငယ္ေတြ ဝမ္းခ်ဳပ္ရင္ ဝမ္းႏုပ္ေဆးမလိုပါ။ ေရပိုတိုက္ေပးပါ။ အရြယ္အရ အသီးေကြ်းပါ။ မန္က်ီးမွည့္ေဖ်ာ္ရည္ တိုက္ပါ။ ဝမ္းျခဴေတာင့္ အေနေတာ္ ဝယ္လို႔ရပါမယ္။ စအိုထဲထည့္ေပးယံုပါ။ ဝမ္းဆြဲဆရာမရွိရင္ ဝမ္းျခဴေပးပါ။ ကိုယ္တိုင္လဲ ဆပ္ျပာေတာင့္ေလးေရဆြတ္ျပီး အေနေတာ္ ထည့္ေပးႏိုင္ပါတယ္။ Ducolax for children ဆိုတာ ဝယ္ရပါတယ္။ ဆီတခုခု Liguid paraffin ကိုလဲ ေဆးထိုးပိုက္နဲ႔ ဆီးျခဴပိုက္သံုးျပီး ဝမ္းျခဴေပးႏိုင္ပါတယ္။ အဆင္သင့္ဝယ္လို႔ရတဲ့ Sodium phosphates enema လဲရွိတယ္။ အရြယ္အရ အနည္း-အမ်ားခ်ိန္ဆျပီး သြင္းေပးပါ။
Laxative Abuse ဝမ္းႏုတ္ေဆး တလြဲသံုးျခင္း https://doctortintswe.blogspot.com/2016/03/laxative-abuse.html
Constipation in children ကေလးေတြဝမ္းခ်ဳပ္ရင္ https://doctortintswe.blogspot.com/2014/11/constipation-in-children.html
Dr. တင့္ေဆြ
https://www.facebook.com/drtintswe/
