ဆရာ ရင္သားကင္ဆာက အမ်ိဳဳးသားေတြလည္းျဖစ္တယ္ဆိုတာ ဟုတ္ပါလားဆရာ။
ေယာက္်ားေတြမွာ ကင္ဆာျဖစ္ေနတာ ေစာေစာသိဘို႔ လိုအပ္တာ (၁၅) ခ်က္ ရွိပါတယ္။ တခ်ိဳ႕ေရာဂါလကၥဏာေတြက ေယာက္်ားေတြမွာသာ သီးသန္႔ခံစားရတာေတြ ျဖစ္တယ္။
၁။ Breast Mass ရင္သားအက်ိတ္ စမ္းမိသလား
ေယာက္်ားေတြမွာ ရင္သား-ကင္ဆာ မျဖစ္ပါဘူးထင္တာ မမွန္ပါ။ အျဖစ္ေတာ့ မမ်ားပါ။ အက်ိတ္သာမက အေပၚယံ အေရျပား ခြက္ေန-ခ်ိဳင့္ေနတာ၊ ႏို႔ထိပ္ဖ်ား အထဲဝင္ေနတာ၊ နီရဲျပီး အေရျပား ေျခာက္ကြာေနတာ၊ ထိပ္ဖ်ားက တခုခု ထြက္တာေတြ ရွိေနရင္ ဆရာဝန္ျပပါ။ အေမရိကန္ကင္ဆာအသင္း ၂ဝ၁၆ စစ္တမ္းအရ ႏွစ္စဥ္ အမ်ိဳးသား ရင္သား ကင္ဆာလူနာ ၂၆ဝဝ ေယာက္ေတြ႔ေနရျပီး ၄၄ဝ ေယာက္ေသဆံုးေနရတယ္။ အမ်ိဳးသမီးေတြထက္ အဆ ၁ဝဝ အျဖစ္ နည္းတယ္။
၂။ Persistent Pain or Discomfort in Any Body Area ကိုယ္ခႏၡာ တေနရာရာမွာ မျပတ္တမ္း နာေနသလား
လူတိုင္း အသက္ၾကီးလာရင္ ဟုိကဒီက နာၾကမယ္။ နာေနတာ ၾကာျပီ၊ ဘာမွန္းမသိဘဲ နာေနရင္ ကင္ဆာလား စစ္ပါ။ ကင္ဆာက နာတယ္ဆိုတာ ရွားေတာ့ ရွားပါတယ္။
၃။ Changes in the Testicles or Scrotum က်ားအစိ၊ ကပ္ပယ္အိတ္မွာ အေျပာင္းအလဲ ရွိလာသလား
Testicular cancer က်ားအစိ-ကင္ဆာက အသက္ ၂ဝ နဲ႔ ၄ဝ ၾကား အျဖစ္မ်ားတယ္။ American Cancer Society အေမရိကန္ ကင္ဆာ အသင္းက ေယာက္်ားတိုင္း ပံုမွန္ေဆးစစ္တာထဲမွာ ဒီေနရာကိုပါ စစ္ဘို႔ အၾကံေပးထားတယ္။ တခ်ိဳ႕ဆရာဝန္ေတြကေတာ့ လတိုင္း ကိုယ့္ဖါသာ စမ္းၾကည့္သင့္တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ အရြယ္အစား၊ အက်ိတ္၊ ေလးလံေနတယ္ထင္တာ သံသယရွိရင္ ဆရာဝန္ျပပါ။
၄။ Changes in the Lymph Nodes တက္ေစ့ေတြ ၾကီးေန-ေရာင္ေနသလား
လည္ပင္းနဲ႔ ခ်ိဳင္းေအာက္က တက္ေစ့ေတြ ၾကီး-နာ-နီ-ပူေနသလား။ တျခားေနရာေတြမွာလဲ အဲလိုျဖစ္ေနသလား။ အရင္ ရွိေနတာက ပိုၾကီးၾကီးလာရင္၊ တလေနလို႔မွ မေပ်ာက္ေသးရင္ ဆရာဝန္ဆီေျပးပါ။
၅။ High Fever ကိုယ္သိပ္ပူျပီး ဖ်ားသလား
အပူခ်ိန္ > 103 F ေက်ာ္ ဖ်ားတာနဲ႔ အဖ်ား ေတာ္ေတာ္နဲ႔ မေပ်ာက္တာျဖစ္ေနသလား။ ဘာလို႔ ဖ်ားမွန္းမသိ ျဖစ္ေနသလား။ တခ်ိဳ႕ကင္ဆာေတြက ဖ်ားတတ္တယ္။ ဥပမာ Lymphoma (လင္ဖိုးမား) နဲ႔ Leukemia (လူကီးမီးယား) ေတြ။ တေနရာမွာျဖစ္ေနတဲ့ ကင္ဆာ ေနာက္တေနရာကို ျပန္႔ရင္ ဖ်ားတတ္တယ္။
၆။ Weight Loss Without Trying ကိုယ္အေလးခ်ိန္ က်လာသလား
တမင္တကာ ပိန္ေအာင္ လုပ္တာမဟုတ္ဘဲ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ က်လာတယ္ဆိုရင္ သတိထားပါ။
၇။ Gnawing Abdominal Pain and Depression ဗိုက္နာျပီး စိတ္ဓါတ္ပါ က်လာသလား
ဒါဆိုရင္ ေဆးစစ္ပါ။ Jaundice အသားဝါတာေကာ ရွိသလား။
၈။ Fatigue (Physical or Mental) စိတ္ေရာ လူပါ အားကုန္ေနသလား
ေယာက္်ားေတြမွာ အဲလိုျဖစ္တာဆိုရင္ ကင္ဆာ နဲ႔ ဆိုင္ေနတတ္တယ္။
ဥပမာ Leukemia (လူကီးမီးယား)၊ Colon cancer အူမၾကီး-ကင္ဆာ၊ Stomach cancer အစာအိမ္-ကင္ဆာ။
၉။ Persistent Cough ေခ်ာင္းဆိုးေနတာ မေပ်ာက္ႏိုင္ျဖစ္ေနသလား
ရက္ ၃ ပါတ္ၾကာတဲ့အထိ ေခ်ာင္းဆိုး မေပ်ာက္ရင္ ဆရာဝန္ျပပါ။ အေအးမိ၊ တုပ္ေကြးစတဲ့ ဗိုင္းရပ္စစ္ ဝင္တာ၊ တခ်ိဳ႕ေဆးေတြ ေသာက္ရတာေၾကာင့္ ေခ်ာင္းဆိုးႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ဒါေတြေၾကာင့္က မၾကာခင္ ေပ်ာက္သြားမယ္။ Chronic bronchitis နာတာရွည္ ေလျပြန္ေရာင္တာ၊ Acid reflux အက္စစ္ရည္ အထက္ဆန္တာ မဟုတ္ရင္ ကင္ဆာ မဟုတ္တာ ဖယ္ထုတ္ဘို႔ ေဆးစစ္ရမယ္။
၁ဝ။ Difficulty Swallowing အစာမ်ိဳခ်တာ ခက္လာသလား
အစာမာျဖစ္ျဖစ္ အရည္ျဖစ္ျဖစ္ မ်ိဳခ်ဘို႔ ခက္လာတာ ကင္ဆာမဟုတ္တာ သိေအာင္လုပ္ရမယ္။ Dysphagia ေခၚတယ္။ Cancer of the esophagus အစာမ်ိဳျပြန္-ကင္ဆာျဖစ္ရင္ အဲလိုျဖစ္လာတယ္။
၁၁။ Changes in the Skin အေရျပား အေျပာင္းအလဲေတြ သတိထားပါ
အေရာင္ ကြဲျပား၊၊ အပါး-အထူ မတူျဖစ္လာသလား။ ေသြးထြက္လြယ္လာသလား။ ငယ္ကတည္းကရွိေနတဲ့ မွဲ႔က တမ်ိဳးတမည္ ျဖစ္လာသလား။
၁၂။ Blood in Sputum, Stool or Urine သလိပ္ထဲ၊ ဆီးထဲ၊ ဝမ္းထဲမွာ ေသြးပါလာသလား
ေခ်ာင္းဆိုးရင္း ေသြးပါသလား။ ေသြးက တခါတေလ ေခ်ာင္းဆိုးရဖန္မ်ားလို႔ မဆိုစေလာက္ပါတာမ်ိဳးက မဆိုးပါ။ သလိပ္နဲ႔ ေရာပါေနရင္ TB တီဘီ မွ မဟုတ္ပါ Lung cancer အဆုပ္-ကင္ဆာကေနလဲ လာႏိုင္တယ္။ ဆီးသြားတဲ့ထဲမွာ ေသြးပါေနတာဟာ ေက်ာက္ကေနသာ မဟုတ္ပါ ကင္ဆာကေနလဲ လာႏိုင္တယ္။ ဝမ္းထဲေသြးပါတာက ဝမ္းကိုက္တာ၊ နဲ႔ လိပ္ေခါင္းကေန မဟုတ္ရင္ ေရာဂါၾကီးျဖစ္ေနႏိုင္တယ္။
၁၃။ Mouth Changes ခံတြင္းမွာ အေျပာင္းအလဲေတြ ရွိေနသလား
ပါးစပ္မွာ အနာေပါက္တာ ေတာ္ေတာ္နဲ႔ မေပ်ာက္ျဖစ္ေနသလား။ ေဆးလိပ္ေသာက္သူ၊ ေဆးငံုသူေတြဆိုရင္ ပိုသတိထားပါ။ ပါးေစာင္ေနရာ လွ်ာေတြမ်ာ ထူးျခားတာ ရွိလာရင္ ဆရာဝန္ျပပါ။ ျဖဴလာတာမ်ိဳးကို Leukoplakia ေခၚတယ္။ ကင္ဆာ မျဖစ္ခင္အဆင့္လို႔ သတ္မွတ္တယ္။
၁၄။ Urinary Problems ဆီးျပႆနာရိွ ပါသလား
ဆီးခဏခဏ သြားလာရတယ္။ ဆီးထြက္ဘို႔ ၾကာေနတယ္။ မတ္တပ္ရပ္ရင္း ဆီးသြားေတာ့ ေျခေထာက္လာစိုေနတာ၊ ဆီးသြားရတာ အားမရျဖစ္တာ၊ စတာေတြရွိရင္ ဆရာဝန္ျပပါ။ “မိန္းမ မီး၊ ေယာက္်ား ဆီး” ဆိုသလို အသက္ရလာတာနဲ႔ ေယာက္်ားေတြမွာ ဆီးျပႆနာ ရွိလာတတ္တယ္။ အမ်ားဆံုးျဖစ္တတ္တဲ့ Benign prostatic hyperplasia (BPH) ဆီးက်ိတ္ၾကီးတာကေတာ့ ကင္ဆာ မဟုတ္ပါ။
၁၅။ Indigestion အစာမေက်တာ ျဖစ္ပါသလား
တခါတေလျဖစ္တာကိစၥမရွိပါ။ ဆက္တိုက္ျဖစ္ေနရင္ ဆင္ျခင္ရေတာ့မယ္။ အစာမေက်တာကို တခ်ိဳ႕က Heart attack
ႏွလံုး (အတက္ခ္) ရတယ္ ထင္ၾကတယ္။ အစာမေက်တာက ဆက္တိုက္လိုျဖစ္လာရင္ အစာမ်ိဳျပြန္၊ လည္ေခ်ာင္း နဲ႔ အစာအိမ္ ကင္ဆာေတြကေနလဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။
Dr. တင့္ေဆြ
https://www.facebook.com/pg/drtintswe
