၁။ ဆရာေရ ေက်းဇူးျပဳၿပီး အၾကံေပးပါ။ ခု သမီးအမ်ိဳးသား လက္ေမာင္း႐ိုး က်ိဳးသြားလို႔ စတီးေခ်ာင္း ထည့္မွ ျပန္ေကာင္း မွာလား တျခားတိုင္းရင္းေဆးနဲ႔ ဆိုရင္ေကာ ျပန္ေကာင္းႏိုင္လား။ တကယ္လို႔ ခြဲစိပ္ကုသ စတီးေခ်ာင္းထည့္ရင္ ျမန္ျမန္ ျပန္ေကာင္းမွာလား။ ခု သမီးတို႔က ႕႕႕ မွာ အလုပ္လုပ္ေနၾကတာ ဒီမွာက မတတ္ႏိုင္လို႔ ျမန္မာျပည္ျပန္ရင္ ဘယ္လို ကုသမႈခံယူသင့္လည္းဆရာ။ အၾကံေလးေတာင္းခ်င္လို႔ပါ။ တိုင္းရင္းေဆးနဲ႔ စည္းရင္ အ႐ိုးျပန္ေကာင္း ႏိုင္လား။
တိုင္းရင္းေဆး မသိ။ အရပ္နည္းေတြ မသိ။ လမ္းေဘးနည္းေတြ မသံုး။
၂။ ဆရာရွင့္ Accident ျဖစ္တာ ေျခဖေနာင့္ရိုးက်ိဳးျပီး ေျခဆံုက အရြတ္ေပါက္သြားလို ့ပါဆရာ ဘယ္လိုေနထိုင္ရျပီး ဘယ္ေလာက္ႀကာရင္ ျပန္ေကာင္းနိုင္မလဲဆရာ။ ေက်းဇူးျပဳျပီးေျဖႀကားေပးပါရွင့္။
အသက္ မသိ။ ျဖစ္တာဘယ္ေလာက္ၾကာ မသိ။ ဓါတ္မွန္အေျဖ မသိ။ အရင္ေမးတဲ့သူက ပိုျပီး ေမးနည္းမက်။
၃။ ဆရာ သမီးညက လက္က်ိဳးသြားတယ္။ ဆိုင္ကယ္ေပၚက ျပဳတ္က်လို႔ အခုေဆးရံုမွာ။ သမီးလက္ ျပန္ေကာင္းပါ့မလားဆရာ။
ဘာမွမသိလို႔ တိတိက်က်မေျပာႏိုင္ပါ။
ဆရာဓါတ္မွန္ရိုက္ထားတာပါ။ သမီး အခုနားေနရတယ္။ ျပန္မေကာင္းယင္ဒုကၡပဲဆရာ။ ေက်ာက္ပတ္တီးေတာ့ စည္းထားတယ္။ ေဆးလည္းေသာက္ပါတယ္။ ဒီလိုဘယ္ေလာက္ၾကာေနရမလဲဆရာ။
ပံုၾကည့္လို႔မရ။ ဓါတ္မွန္အေျဖစာေၾကာင္းသာ သိလို။ အရိုးဆိုတာ က်ိဳးရင္ အလိုလို (ေဆးမပါပဲ) ျပန္ဆက္တယ္။ ေဆးဆိုတာ နာတာေရာင္တာအတြက္သာလိုတယ္။ တည့္ေအာင္လုပ္ေပးျပီး ျငိမ္ေနေအာင္ထားရတယ္။
အရုိးအားေဆး ထည့္ေသာက္စရာလိုလားဆရာ။ ေက်းဇူးပါ။
ေျဖထားျပီး အရိုးအားေဆးဆိုတာ မရွိ။ ရွိရင္ ေၾကာ္ျငာေဆးသာျဖစ္။
Fracture First Aid အ႐ိုးက်ဳိးျခင္း ေရွးဦးသူနာျပဳ
အ႐ိုးက်ဳိးျခင္း အမ်ဳိးအစားမ်ား
1. Closed fracture က်ဳိးသည့္ေနရာသည္ ပိတ္ေနျခင္း၊
2. Open fracture က်ဳိးသည့္ေနရာသည္ အျပင္သို႔ ပြင့္ေနျခင္း၊
3. Complicated fractures က်ဳိး႐ံုသာမက အျခားဒဏ္ရာမ်ား ပါေနျခင္း၊
4. Greenstick fracture ကေလးမ်ားတြင္ ျဖစ္တတ္ေသာ သစ္စိမ္းခ်ဳိး က်ဳိးျခင္း၊
အ႐ိုးက်ဳိးျခင္း လကၡဏာမ်ား = နာက်င္ျခင္း၊ လႈပ္ရွားမႈခက္ျခင္း၊ မလႈပ္ႏိုင္ျခင္း၊ ေရာင္ျခင္း၊ ေသြးျခည္ဥျခင္း၊ ေသြးထြက္ျခင္း၊ ဖိလွ်င္-ထိလွ်င္ နာျခင္း၊ ပံုသဏၭာန္ ေျပာင္းသြားမည္။
လုပ္ေဆာင္ရန္မ်ား
1. ေသြးမထြက္ရန္လုပ္ပါ။
2. အနာေဆးထည့္ပါ။
3. အသက္ရွဴမႈ စစ္ေဆးပါ။
4. လူနာကို ႏွစ္သိမ့္ပါ။
5. တျခားဒဏ္ရာ ရွိ-မရွိစစ္ေဆးပါ။
6. က်ဳိးသည့္အပိုင္းကို မလႈပ္ရွားေအာင္လုပ္ပါ။
7. ေရခဲတင္ေပးပါ။
8. ႏွိပ္မေပးရ။
9. ေျခေထာက္-လက္ က်ဳိးလွ်င္ ဆန္႔ဆြဲမေပးရ၊
10. အထိန္းမပါဘဲ မေရႊ႕ရ။
11. အစားအစာ မေပးေသးပါႏွင့္။ ေမ့ေဆးေပးျပီးကုရလ်င္ အစားမရွိမွ ေကာင္းသည္။
12. ဆရာဝန္ျပပါ။
Open Fracture အ႐ိုးက်ဳိးျခင္းႏွင့္အတူ အနာအေပါက္ ျဖစ္ျခင္း
အ႐ိုးကို ျမင္ေနရျခင္း၊ က်ည္ဆံ၊ ဗံုးဆံ ဝင္ေနျခင္း၊ ေရာဂါပိုးဝင္ တတ္၍ ဂ႐ုစိုက္ ကုသရမည္။ အ႐ိုးက်ဳိးလွ်င္ အ႐ိုးက်ဳိးသည့္ေနရာက အ႐ိုး၏ အခၽြန္မ်ားေၾကာင့္ ေဘးမွ တစ္ရွဴးမ်ား၊ ေသြးေၾကာမ်ား၊ အာ႐ံုေၾကာမ်ားအား မထိခိုက္ေစရန္၊ မလႈပ္ႏုိင္ေအာင္ လုပ္ေပးရသည္။
ၿငိ္မ္ေအာင္လုပ္ရန္ အသံုးျပဳႏိုင္သည့္ ပစၥည္းမ်ား
1. Splints စပလင့္ ေခၚ သစ္သား၊ ဝါး၊ သံျပား၊ သံေခ်ာင္း၊ စာအုပ္၊ ဂ်ပ္ျပား စသည္။
2. Padding ဂ်က္ကက္၊ ေစာင္၊ သက္ရြက္စသည္။
3. Bandages ပတ္တီး၊ အဝတ္စ၊ ေစာင္စ။
4. Slings အသိုင္း၊ သံုးေထာင့္ပံုပတ္တီး။
ေဆာင္ရြက္ရန္မ်ား
• ဒဏ္ရာအေျခအေနကို စစ္ေဆးပါ။
• ေလဝင္လမ္းေၾကာင္း၊ အသက္ရွဴပံု၊
• (ေရွာ့ခ္) ရွိ-မရွိ၊
• ေသြးထြက္-မထြက္
• သတိထားရန္မွာ ေက်ာ႐ိုး၊ လည္ပင္း႐ိုးက်ဳိးသည္ထင္ပါက ေနရာက မေရြ႕ရ၊
• က်ဳိးသည္ထင္သည့္ေနရာကို ရွာပါ။
• တင္းၾကပ္ေနသည့္ အဝတ္မ်ား ေလွ်ာ့ေပးပါ။
• လက္ဝတ္ လက္စားမ်ား လိုအပ္လွ်င္ ခၽြတ္ေပးပါ။
• အသံုးျပဳႏိုင္သည့္ ပစၥည္းမ်ားရွာပါ။
• အေကာင္းဆံုးျဖင့္ ၾကပ္စည္းေပးပါ။
• စည္းေပးၿပီး ၄င္းေနရာ၏ေအာက္၌ ေသြးစီးဆင္းမႈကို စစ္ေဆးပါ။
• လိုအပ္လွ်င္ တင္းတင္းစည္းထားသည္ကို ေလွ်ာ့ေပးပါ။
• အေရာင္၊ အပူခ်ိန္စစ္ပါ။
• ထံု ေန-မေန ေမးပါ။
• ပြင့္ထြက္ၿပီးက်ဳိးလွ်င္ အ႐ိုးကို ျပန္သြင္းဖို႕ မႀကိဳးစားရ။
• အနာကို ဖံုးေပးပါ။
• ပံုသဏၭာန္ေျပာင္းသြားသည္ကို ျပန္မျပင္ပါႏွင့္။
• ေျခေထာက္၏ ေဘးႏွစ္ဖက္က ၾကပ္စည္းပါ။
• က်ဳိးသည့္ေနရာ၏ အထက္ႏွင့္ ေအာက္အထိ ေရာက္ပါေစ။
• ၿငိမ္ေအာင္ က်ဳိးသည့္ေနရာ၏ အထက္ႏွင့္ေအာက္က စည္းပါ။
• အထံုးသည္ အနာေပၚ မထားရ။ လိုအပ္လွ်င္ အသိုင္းလုပ္ေပးပါ။
Dislocation အဆစ္လြဲျခင္း
• အဆစ္ကို ဖံုးထားသည့္ အိတ္ထဲမွ အ႐ိုးက ထြက္သြားျခင္း။
• ပံုသဏၭာန္ ေျပာင္းမည္။
• အဆစ္ အလုပ္ မလုပ္ႏိုင္ေတာ့။
• နာမည္၊ ဖိလွ်င္ နာမည္။
• လႈပ္မရ၊
• ေရာင္မည္။
• အေရာင္ေျပာင္းမည္။
• အကူအညီ ရွာပါ။
• ျပန္တည့္ေအာင္ မက်ဳိးစားပါႏွင့္၊
• ေရခဲ တင္ေပးပါ။
• အျပင္က အနာရွိက သန္႔ရွင္းေဆး ထည့္ေပးပါ။
• အသိုင္း၊ ေအာက္ခံျပား လုပ္ေပးပါ။
• ေသြး ထြက္-မထြက္ ၾကည့္ပါ။
• အသက္မရွဴပါက (စီ၊ ပီ၊ အာရ္) လုပ္ပါ။
• ေျခေထာက္ကို ေျမႇာက္ထားပါ။
• ေစာင္ၿခံဳေပးပါ။
ထိခိုက္ဒဏ္ရာ ဘယ္မွာရရ၊ ဘယ္လိုကုကု မိေမြးတိုင္းေတာ့ မေကာင္းေတာ့ဘူး။ အနည္းနဲ႔အမ်ား တခုခုျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ေရာင္တာ၊ နာတာ၊ ကိုက္တာ စသျဖင့္ေပါ့။ ေရာင္တဲ့အေၾကာင္းကေတာ့ ခိုက္မိတုန္းက အရိုးက်ိဳးတာသာ လူေတြသတိျပဳ၊ ဂရုစိုက္ကုၾကတယ္။ အရိုးတင္ မဟုတ္ဘူး။ ၾကြက္သား၊ ေသြးေၾကာ၊ အာရံုေၾကာ၊ အဆီ၊ အရြတ္၊ ထိခိုက္မိသမွ် အနည္းနဲ႔ အမ်ားပ်က္စီးေစတယ္။ ဘယ္တစ္ရွဴးမဆို ပ်က္စီးတာကေန အာရံုေၾကာ တမ်ိဳးကလြဲရင္ ျပန္ဆက္၊ ျပန္ေပါက္ႏိုင္တယ္။ အရိုးၾကေတာ့ တည့္ေအာင္၊ တန္းေအာင္၊ ျပန္အလုပ္ လုပ္ႏိုင္ေအာင္ ျပင္ေပးရမယ္။
ထိခိုက္ပ်က္စီးတဲ့အထဲမွာ ေသြးျပန္ရည္ေၾကာေတြ ပါသြားတယ္။ ေနရာတကာ ရွိတာကိုး။ သူတို႔ လမ္းပိတ္တာေၾကာင့္ ေရာင္ေစတယ္။ ၾကာလာလို႔ လင့္ဖ္ေတြ သြားလမ္းသစ္ ရလာရင္ ေရာင္တာ သက္သာလာ ပါလိမ့္မယ္။ ဒီၾကားထဲ လမ္းေလွ်ာက္တာ၊ ၾကာၾကာရပ္တာ ဆင္ျခင္ႏိုင္ရင္ သက္သာေစမယ္။
နာတာေရာင္တာအတြက္ အပူပါတဲ့ေဆးေတြ အမ်ားၾကီး။ Diclofenac Gel, Analgesic Gel ေဆးနာမည္ တခုခုသံုးပါ။ အနာသက္သာတဲ့ေဆးဆိုတာ နာတာတင္မကဘူး၊ ေရာင္တာလည္း က်ေစပါတယ္။ ကိုယ္ပူေနရင္လည္းက်တယ္။ ေခြ်းထြက္လိမ့္မယ္။ အစာအိမ္ေလနာရွိရင္ေတာ့ သတိနဲ႔ေသာက္။ အစာနဲ႔ေသာက္ပါ။ လိမ္းေဆးကေတာ့ ဒီလိုမ်ိဳးမျဖစ္ပါ။ တခါတေလ မိုးအံု႔လို႔ နာတာ မခံႏိုင္ရင္ Xyocaine ထံုေဆးလိမ္းေဆး လိမ္းႏိုင္တယ္။
က်ိဳးတဲ့အရိုး ဆက္တာက သူ႔ဖါသာ ဆက္သြားတာပါ။ ေဆးေၾကာင့္ အရိုးဆက္တာမဟုတ္ပါ။ အရြတ္သုတ္တာလဲ အတူတူပဲ။ ၾကြက္သားနာတာလည္း အတူတူပဲ။ ကိုယ္ခႏၶာမွာ ခုခံမႈစနစ္ရွိတယ္။ ပ်က္တာကို ျပန္ျပင္ႏိုင္စြမ္းရွိတယ္။ အစားအေသာက္မွာလည္း ထူးျပီး ေကာင္းေစ-ဆိုးေစမရွိပါ။ ဗီတာမင္စီ + ကယ္လ္စီယမ္ + ပရိုတင္း (အသား-ငါး-ဥ-ပဲ) ေတြကေတာ့ လိုႏိုင္တယ္။ အဲတာလည္း ပံုမွန္စားေသာက္တာက လံုေလာက္မွ်တေနရင္ အားေဆးအပိုမလိုပါ။ ထိခိုက္ဒဏ္ရာေၾကာင့္ လြဲေစာင္းသြားတာကိုသာ နည့္မတ္ျပင္ဆင္ေပးျပီး အရိုးဆက္ခ်ိန္ထိ အနားေပးထားဘို႔သာ လိုပါတယ္။
အရိုးက်ိဳးတာကို ခ်က္ခ်င္းလုပ္မွသာေကာင္းတယ္။ အခ်ိန္ၾကာေလေလ လြဲေစာင္းေနတာအတိုင္း ျပန္ဆက္ဘို႔ ခႏၶာကိုယ္က လုပ္ပါလိမ့္မယ္။ ျပန္ျပင္ရတာ အေတာ္ခက္တယ္။ ေဆာရီး။
Dr. တင့္ေဆြ
https://www.facebook.com/drtintswe
