၁။ ဆရာ မဂၤလာပါ။ သူငယ္ခ်င္းတေယာက္က ကာလသားေရာဂါန႔ဲ ပုိးသတ္ေဆးသုံးႀကိမ္ထုိးခုိင္းတာကုိ တႀကိမ္သာ ထုိးပါသည္။ ေငြေၾကးမတတ္ႏုိင္ေသာေၾကာင့္။ ေရာဂါပုိး ႐ွိႏုိင္ မ႐ွိႏုိင္ သိခ်င္ပါသည္။
အရင္ကေတာ့ ကာလသားေရာဂါတိုက္ဖ်က္ေရးကေန ေဆးစစ္ ေဆးကုတာ အခမဲ့လုပ္ေပးတာရွိတယ္။
၂။ ဆရာရွင့္ Syphilis ေရာဂါနဲ႔ပတ္သက္ျပီး ေမးခ်င္ပါတယ္ရွင့္။ သမီးအသက္ ၃၀ ပါရွင့္။ အိမ္ေထာင္ရွိပါတယ္ရွင့္။ သမီးေသြးစစ္လိုက္တဲ့အခါမွာ ကာလသားေရာဂါပိုးေတြ႔ရွိတယ္ေျပာလို႔ ဆရာဝန္ညႊန္ၾကားခ်က္နဲ႔ Penicillin ေဆး ၃ ပတ္ ထိုးျပီးပါျပီရွင့္။ ေရာဂါေပ်ာက္ကင္းေအာင္ ေနာက္ထပ္ေဆးထိုးေဆးေသာက္ ဆက္လုပ္ဖို႔လိုေသးလားရွင့္။ လမ္းညႊန္ေပးပါအံုးရွင့္။ ျပီးေတာ့ သမီးတို႔က ကေလးယူခ်င္ေနတာဆိုေတာ့ ခုခ်ိန္မွာ ကေလးယူလို႔ေရာရပါမလားရွင့္။ ဘယ္ခ်ိန္ထိေစာင့္ျပီးမွယူလို႔ရမလဲရွင့္။ ဒီေရာဂါနဲ႔ပတ္သက္ျပီး အရမ္းစိတ္ေသာကေရာက္ေနလို႔ပါရွင့္။
၃။ မဂၤလာပါဆရာ။ က်န္းမာေရးနဲ ့ပတ္သတ္လို ့အနည္းငယ္သိလိုတာေလး ေမးပါရေစခင္ဗ်ာ။ အသက္ ၂၃ နွစ္ပါ။ ေယာက္်ားေလးပါဆရာ။ 2016/1လပိုင္းမွာ အလုပ္ကိစၥတခုနဲ ့ေသြးစစ္ေတာ့ vdrl positive 2Dilution ေတြ႔ရတယ္ဆရာ။ ရန္ကုန္ျပည္သူ႔ေဆးရံုၾကီးမွာ စစ္တာပါ။ အဒါနဲ ့ေဆးရံုက ပင္နီဆလင္ဆိုတာထိုးေပးပါတယ္။ ေနာက္ ၃ လေနရင္ ျပန္စစ္ပါတဲ့ခင္ဗ်။ အဲတာနဲ ့၃ လေနစစ္ေတာ့ 8 ျဖစ္ေနပါတယ္ဆရာ။ အမ်ိဳးသမီးကိစၥ ဘာမမရွိပါဘူးဆရာ။ ဒါနဲ ့ေဆးရံုက အန္ရိုသာမင္း 500 mg ေဆးေပးပါတယ္ဆရာ။ ရလဒ္ေကာင္းပါတယ္။ ပထမတလစစ္ေတာ့ ၄ ေနာက္လစစ္ေတာ့ ၂ ေနာက္လ စစ္ေတာ့ dil မရွိေတာ့ဘူးေျပာပါတယ္ ဒါေပမဲ့ ကြ်န္ေတာ္က တလတခါပံုမွန္စစ္ေနက်ဆိုေတာ့ ေနာက္လ ထပ္စစ္ေတာ့ 4 ျပန္ေရာက္ေနျပန္ေကာ။ အဲတာအခု Doxycycline 14 ရက္ တရက္ 2 ၾကိမ္ေသာက္ခိုင္းထားပါတယ္။ ျပည္ပထြက္အလုပ္လုပ္ဖို႔က အဲတာေဆးစစ္တာမေအာင္လို႔ဆရာ အခ်ိန္ဘယ္ေလာက္ၾကာမွ nonreactive ျဖစ္မွာလည္း သိပါရေစခင္ဗ်ာ။ ျပီးေတာ့ ဘယ္လိုေနထိုင္းမလည္း သိပါရေစခင္ဗ်ာ။
ပဌမအဆင့္၊ ဒုတိယအဆင့္၊ တတိယအေစာပိုင္းအဆင့္ ဆစ္ဖလစ္အတြက္ေဆးမ်ား
• Benzathine penicillin G 2.4 million units in a single IM injection တလံုးထဲထိုးပါ။ ဒါမွမဟုတ္ တပတ္ ၁ လံုး၊ ၃ ပတ္ထိုးပါ။ ဒါမွမဟုတ္ Procaine penicillin G 2-4 million units IM ၁ဝ-၁၄ ရက္ထိုးပါ။
• ပနယ္စလင္မဆတည့္ရင္ Doxycycline 100 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ၁၄ ရက္ေသာက္ပါ။ ဒါမွမဟုတ္ Tetracycline 500 mg တေန႔ ၄ ၾကိမ္၊ ၁၄ ရက္ေသာက္ပါ။ ဒါမွမဟုတ္ Erythromycin 500 mg တေန႔ ၄ ၾကိမ္၊ ၁၄ ရက္ေသာက္ပါ။
ဦးေႏွာက္-အာရုံေၾကာ ဆစ္ဖလစ္ အတြက္ေဆးမ်ား
• Benzathine penicillin G 2.4 million units တပတ္ ၁ လံုး၊ ၃ ပတ္ထိုးပါ။ ဒါမွမဟုတ္
• Crystalline Penicillin G 3-4 million units IV 4 hourly x 10-14 days ဒါမွမဟုတ္
• Procaine penicillin 2.4 million units IM တေန႔ ၁ လံုးထိုးပါ။ ဒါ့အျပင္ Probenecid 500 mg ကို တေန႔ ၄ ခါေသာက္ပါ။ ၁ဝ-၁၄ ရက္ၾကာမယ္။ ဒါမွမဟုတ္
• Chloramphenicol 2 Gm daily x 30 days, Doxycycline 200 mg BD x 21 days and Ceftriaxone 1 Gm daily x 14 days
မွတ္ခ်က္။
• ဆစ္ဖလစ္ ပဌမအဆင့္ရွိသူနဲ႔ ျပီးခဲ့တဲ့ ရက္ ၉ဝ အတြင္း လိင္ဆက္ဆံဘက္တိုင္း ဆစ္ဖလစ္ ရွိ-မရွိ စစ္ပါ။ လိုအပ္ရင္ တျပိဳင္တည္း ကုသမႈခံယူပါ။
• ဆစ္ဖလစ္ ဒုတိယအဆင့္ ရွိသူနဲ႔ ျပီးခဲ့တဲ့ ၆ လအတြင္း လိင္ဆက္ဆံဘက္တိုင္း ဆစ္ဖလစ္ ရွိ-မရွိ စစ္ပါ။ လိုအပ္ရင္ တျပိဳင္တည္း ကုသမႈခံယူပါ။
• ဆစ္ဖလစ္ ဆတိယအဆင့္ ရွိသူနဲ႔ ျပီးခဲ့တဲ့ ၁ ႏွစ္အတြင္း လိင္ဆက္ဆံဘက္တိုင္း ဆစ္ဖလစ္ ရွိ-မရွိ စစ္ပါ။ လိုအပ္ရင္ တျပိဳင္တည္း ကုသမႈခံယူပါ။
• HIV + Syphilis တြဲေနရင္ ေနာက္ေဆးေတြလိုေသးတယ္။ (၂) ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ေတြကို အထက္ကနည္းအတိုင္း ေပးရမယ္။
ဆစ္ဖလစ္အတြက္ ေဆးေရြးသံုးရျခင္း
• ဆစ္ဖလစ္ ေစာေစာပိုင္းအဆင့္ = Penicillin G တလံုးထဲ IM ထိုးပါ။ ပနယ္စလင္ မတည့္သူကို Doxycycline နဲ႔ Tetracycline ေပးပါ။ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ေနရင္ မေပးသင့္ပါ။ Ceftriaxone ကိုပါ သံုးႏိုင္တယ္။
• ဆစ္ဖလစ္ ေနာက္ပိုင္းအဆင့္ = Neurosyphilis အာရံုေၾကာ-ဆစ္ဖလစ္၊ Penicillin IV အေၾကာေဆး ၁ဝ ရက္ ထိုးပါ။ ပနယ္စလင္ မတည့္သူကို Ceftriaxone ေပးပါ။ ဒါမွမဟုတ္ Penicillin G ကို တပတ္တခါ ၃ ပတ္ထိုးပါ။ မတည့္ရင္ Doxycycline ဒါမွမဟုတ္ Tetracycline သံုးပါ။
• ဆစ္ဖလစ္ ေစာေစာပိုင္းအဆင့္အတြက္ ၂ဝ၁ဝ သုေတသနတခုမွာ Azithromycin 2-g ပါးစပ္ကေန တခါတည္း ေပးတာဟာ 2.4-MU Penicillin G Benzathine 2.4-MU ထိုးတာနဲ႔ ယွဥ္ၾကည့္တယ္။ ထိေရာက္တယ္လို႔ ဆံုးျဖတ္တယ္။ လူနာမွာ HIV မရွိမွ ထိေရာက္မယ္။ ၆ လေနရင္ ေသြးထဲ ပိုးကင္း-မကင္းစစ္တာ ဒီကုသနည္း ၂ ခု မကြာပါ။
• Penicillin ပနယ္စလင္နဲ႔ မတည့္သူေတြအတြက္ = ဆစ္ဖလစ္ ပဌမအဆင့္ နဲ႔ ဒုတိယအဆင့္ေတြအတြက္ Tetracycline, Erythromycin နဲ႔ Ceftriaxone ေတြကို ေပးတယ္။ အရင္က Doxycycline နဲ႔ Tetracycline ေတြကို သံုးေနခဲ့တယ္။ အခု ၂ဝ၁ဝ မွာ CDC guidelines အရ Ceftriaxone ၁ဝ-၁၄ ရက္ေပးတာ ဆစ္ဖလစ္ အေစာပိုင္းျဖစ္တာအတြက္ ထိေရာက္တာ ေတြ႔ရတယ္။
• CDC 2010 ရဲ႕ STD လိင္ကတဆင့္ကူးစက္ေရာဂါ ေဆးလမ္းညႊန္မွာလဲ ထိေရာက္တယ္လို႔ ဆိုထားတယ္။ တခ်ိဳ႕ ေဆးယဥ္တာလဲေတြ႔ရတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ပနယ္စလင္ နဲ႔ Doxycycline သံုးမျဖစ္မွသာ Azithromycin ကို ေပးသင့္တယ္။ လိင္တူဆက္ဆံသူေတြနဲ႔ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ေတြကိုေတာ့ Azithromycin မေပးသင့္ပါ။
ေဆးကုသမႈရဲ႕ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳး Jarisch-Herxheimer reaction ဆိုတာျဖစ္တတ္တယ္။ ေဆးေပးကာစ ၁ နာရီကေန တရက္အတြင္းျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ကိုယ္ပူမယ္၊ ေခါင္းကိုက္မယ္၊ ရင္ခုန္ျမန္မယ္။ ခ်မ္းမယ္၊ အနီျပင္ထြက္မယ္။ ၾကြက္သားေတြ နာမယ္။ Aspirin, NSAIDs အနာ-အကိုက္သက္သာေဆးေပးႏိုင္တယ္။ (အလာဂ်ီ) ျဖစ္ရင္ Benedryl ေပးႏိုင္တယ္။
Syphilis ဆစ္ဖလစ္ (ပနယ္စလင္မတည့္သူ)
Doxycycline (ေဒါက္ဆီဆိုက္ကလင္း) နဲ႔ Tetracycline (တက္ထရာဆိုက္ကလင္း) ေတြကို အရင္ကတည္းက သံုးေနတယ္။ Erythromycin (အရစ္သရိုမိုင္စင္) နဲ႔ ceftriaxone (ဆက္ဖ္ထရိုင္ယာဇုန္း) ေဆးေတြကိုလည္းသံုးႏိုင္တယ္။ Azithromycin (အဇစ္သရိုမိုင္စင္) ကိုလည္း ေလ့လာတယ္။ ၂ဝဝ၈ ထုတ္ျပန္ခ်က္အရ ထိေရာက္တယ္။ ၂ဝ၁ဝ မွာလည္း HIV လည္းမရွိသူ အဆင့္ (၁) ဆစ္ေလစ္ကို ထိေရာက္တာေတြ႔ရတယ္။ ေဆးေပးျပီးေနာက္ ၆ လမွာ ေသြးျပန္စစ္ေတာ့ အဓိကေဆးေတြေပးတာနဲ႔ မထူးတာေတြ႔ရတယ္။ ေနာက္ပိုင္းမွာ ေဆးယဥ္လာတာလည္း ေတြ႔လာရတယ္။ (ပနယ္စလင္) နဲ႔ (ေဒါက္ဆီဆိုက္ကလင္း) မရမွသာေပးသင့္တယ္။ ဒါေပမယ့္ (ေဂး) ေတြနဲ႔ ကိုယ္ဝန္ဆစ္ဖလစ္ေတြမွာေတာ့ ဒီေဆးနဲ႔ မတိုးပါ။
အေစာပိုင္းအဆင့္ ဆစ္ဖလစ္
- Doxycycline 100 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ၁၄ ရက္။
- Tetracycline 500 mg တေန႔ ၄ ၾကိမ္၊ ၁၄ ရက္။
- Erythromycin (အရစ္သရိုမိုင္စင္) 500 mg တေန႔ ၄ ၾကိမ္၊ ၁၄ ရက္။
ဆိုးတဲ့ ဆစ္ဖလစ္
- Doxycycline 100 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ၃ဝ ရက္။
- Tetracycline 500 mg တေန႔ ၄ ၾကိမ္၊ ၃ဝ ရက္။
- Erythromycin 500 mg တေန႔ ၄ ၾကိမ္၊ ၃ဝ ရက္။
Dr. တင့္ေဆြ
https://www.facebook.com/drtintswe
