၁။ အသက္ ၂၁၊ မ။ ခံတြင္းအနံ႔မေကာင္းျခင္း ေကာ္ဖီ၊ လက္ဘက္ရည္မေသာက္ပါ။ ေရေသာက္နည္းသည္။ သြားမွန္မွန္တိုက္သည္။ စကားမေျပာခ်ိန္ၾကာလွ်င္ ခံတြင္းအနံ႔ဆိုးျခင္းပိုဆိုးရြားေၾကာင္း သတိထားမိပါသည္။ ျဖစ္ခ်ိန္ သံုးလ။ ဘာေၾကာင့္ ထိုသုိ႔ျဖစ္ရပါသလဲႏွင့္ အနံ႔ဆိုးေပ်ာက္ေစရန္ မည္သို႔ျပဳလုပ္ရမည္ျဖစ္ေၾကာင္း သိလိုပါသည္။ ေျဖၾကားေပးေစလိုပါသည္ရွင့္။
၂။ ဆရာရွင့္ က်မအမရဲ ့အမ်ိဳးသားက အသက္ ၄၀ ေက်ာ္ေလာက္ရွိပါၿပီ။ သူက တခါတရံ စကားေျပာတဲ့အခါ သူ႔ခံတြင္းက ပုပ္ပုပ္အက္အက္အနံ ့ထြက္ပါတယ္တဲ့ရွင့္။ က်မ အမကလဲ အၿမဲလိုလိုေျပာတတ္ပါတယ္။ ကန္ေတာ့ပါ။ ေဆးစစ္ရန္ အႀကိမ္ႀကိမ္ျငင္းဆန္ပါတယ္တဲ့။ သူကိုယ္တိုင္က အနံ႔မရေၾကာင္း ေျပာတတ္တယ္လို ့ ဆိုပါတယ္။ သူတို႔မိသားစုကို က်န္းမာေပ်ာ္ရႊင္ေစလိုပါတယ္ရွင့္။ အဲ့ဒါ ဘာေရာဂါမ်ား ျဖစ္ႏိုင္မလဲ။ ဘယ္လိုေဆးမ်ိဴး သံုးစြဲသင့္ပါသလဲရွင့္။ က်မလဲ အဲ့လိုပံုစံမ်ိဳး ဘယ္တဦးတေယာက္ထံမွ မၾကားဖူး မသိဖူးပါရွင့္။ ေက်းဇူးျပဳ၍ ေျဖၾကားေစလိုပါတယ္။ ေလးစားစြာျဖင့္။
၃။ မဂၤလာပါဆရာ။ ကြၽန္ေတာ္၏သား ၁၆ နွစ္ရွိပါၿပီ။ သူ႔မွာ အသက္ရူထုတ္လိုက္သည့္အခါ ထြက္လာသည့္ ေလတြင္ ဆိုးဝါးသည့္အနံတစ္ခု ထြက္ထြက္လာပါသည္။ ငယ္႐ြယ္သည့္အ႐ြယ္က အနည္းငယ္သာ ထြက္ပါသည္။ ႀကီးလာမွသာ ၎ဆိုးဝါးသည့္အနံမွာပိုပိုထြက္လာပါသည္။ သြားနွင့္ခံတြင္းဆရာဝန္နွင့္တိုင္ပင္ၾကည့္ကာ ခံတြင္းသန္႔စဥ္ေဆးရည္နွင့္ အာလုပ္က်ဥ္းျခင္း၊ ၫြန္ၾကားေသာသြားတိုက္ေဆးမ်ားျဖင့္ သြားတိုက္ျခင္းမ်ားကို ျပဳလုပ္ေစခဲ့ပါသည္။ သို႔ေသာ္လည္း ယင္းအနံဆိုးသည္ေပ်ာက္သြားျခင္းမရွိပါ။ ညအိပ္ယာဝင္လ်ွင္ အိပ္ယာထဲတြင္းပင္ ဤဆိုးဝါးသည့့္အနံသည္ စြဲ၍ က်န္ခဲ့ပါသည္။ ခံတြင္းအနံမဟုတ္ပါ။ ကိုယ္မွထြက္ေသာေခြ်းနံ႔လည္းမဟုတ္ပါ။ အသက္ရူသည့္အခါတြင္ ျဖစ္သည့္အတြက္ေၾကာင့္ ဘာဆက္လုပ္သင့္သည္ကို ဆရာအေနနွင့္ၫြန္ျပေပးပါရန္ ေမတၲာရပ္ခံအပ္ပါသည္။
၄။ ဆရာ မဂၤလာပါခင္ဗ်ာ။ ကြ်န္ေတာ္ ခံတြင္းနံ႔ဆုိးပါတယ္ဆရာ။ သြားဆရာ၀န္ျပတဲ့အခါ tartar cleaning လုပ္ေပးလုိက္ပါတယ္။ အဲ့ဒါလုပ္ျပီးကတည္းက ရံဖန္ရံခါ သြားက်င္တာခံစားရပါတယ္။ အဲ့ဒါေၾကာင့္လဲ ျဖစ္ေကာင္းမွ ျဖစ္မွာပါ။ ကြ်န္ေတာ္ မသိပါခင္ဗ်ာ။ အစာစားျပီးတုိင္း ပလုတ္က်င္း၊ သြားတုိက္ေသာ္လည္း ခံတြင္းနံ႔ဆိုးမေပ်ာက္ပါ။ စကားေျပာရာတြင္ ရဲရဲ၀ံ့၀ံ့ပင္မေျပာ၀ံ့ပါ။ ကုိယ့္ကိုယ္ကုိ ယုံၾကည္မွဳေပ်ာက္သလုိ ခံစားရပါသည္။ ခံတြင္းနံ႔ဆုိးျခင္းရဲ့ အေၾကာင္းရင္းနဲ႔ အနံ ႔မဆုိးေအာင္ ဘယ္လုိျပဳမူေနထုိင္ရမလဲ သိပါရေစ။ သြားဘက္ဆုိင္ရာ ကိရိယာမ်ားေၾကာင့္ ကူးစက္ေရာဂါ ဥပမာ HIV ကူးစက္ႏိုင္ပါသလား သိပါရေစခင္ဗ်ာ။ သြားဘက္ဆုိင္ရာကိရိယာေတြဟာ တခါသုံး မဟုတ္လုိ႔ သြားဘက္ဆုိင္ရာဆရာ၀န္မ်ားအေနနဲ႔ မည္သုိ႔မည္ပုံ သန္႔ရွင္းသည္ကုိ သိလုိ၍ ေမးျမန္းျခင္းပါခင္ဗ်ာ။ ေက်းဇူးတင္ပါတယ္ဆရာ။
လူေတြထဲက ၂၅% ဟာအနည္းနဲ႔အမ်ားခံတြင္းနံ႔ မေကာင္းၾကပါ။ ခံတြင္းနံ႔ မေကာင္းတာကိုေဆးစာနဲ႔ Halitosis ေခၚတယ္။ သြား-ခံတြင္းေရာဂါနဲ႔ တျခားက်န္းမာေရးအေျခအေနေတြကေန ျဖစ္ေစတယ္။ အစားအေသာက္ေၾကာင့္လည္း ျဖစ္ေစတယ္။ ၈၅-ဝဝ% ဟာခံတြင္းနဲ႔ ဆိုင္တယ္။ အသားငါးစားတာ၊ အရက္ေသာက္တာ၊ ေဆးလိပ္ေသာက္တာ၊ ေဆးငံုတာေတြေၾကာင့္ အနံ႔ မေကာင္းေစဘူး။ လူဝလို႔လည္း ျဖစ္တတ္တယ္။
အစားအစာေတြကိုပါးစပ္ကေနစားေသာက္လိုက္ျပီးရင္ ေက်ခ်က္ျပီးေနာက္ ေသြးထဲေရာက္မယ္။ ေနာက္မွာ အဆုပ္ကို ေရာက္ရာကေနအသက္ရွဴထုတ္ေတာ့ ဆိုင္ရာအနံ႔ထြက္ေစတယ္။ ပါးစပ္ထဲမွာအစားအစာေတြ ကပ္သတ္ က်န္ေနရင္ ဗက္တီးရီးယားေတြ ေပါက္ဖြါးေစမယ္။ သူတို႔ထဲမွာအနံ႔ ဆိုးေစတာမ်ိဳးေတြ ရွိတယ္။ ဗက္တီးရီးယားေတြကေန အဆိပ္လို ျဖစ္လာေစႏိုင္တယ္။ ေဆးမကုရင္ သြားဖံုးေရာေမးရိုးပါ ေရာဂါရေစႏိုင္တယ္။
ၾကက္သြန္ျဖဴ၊ ၾကက္သြန္နီေတြ စားရင္ Brushing and flossing ပါးစပ္ေဆး၊ သြားတိုက္တာေတာင္မွ ခဏတာအနံ႔ ဖံုးေပးတာေလာက္သာတတ္ႏိုင္တယ္။ သြားတုတပ္တာေနရာမက်ရင္၊ ရိစ္ ေခၚ မိႈေရာဂါရရင္၊ သြားပိုးစားရင္လည္း အနံ႔မေကာင္းတာ ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။ ပါးစပ္ေျခာက္ေနတာျဖစ္လို႔လဲ ျဖစ္ႏိုင္ေသးတယ္။
တံေတြးဟာပါးစပ္ကိုသန္႔ရွင္းေပးတယ္။ အက္စစ္ဓါတ္ကိုေျဖေပးတယ္။ ေသသြားတဲ့ ဆဲလ္ေတြကိုလဲရွင္းေပးတယ္။ တံေတြးနည္း-ေျခာက္ေနရင္ အဲလိုေကာင္းက်ိဳးေတြ မျဖစ္ေစေတာ့ဘဲပုပ္နံ႔ထြက္လာေစတယ္။ ပါးစပ္ေျခာက္ေနတာက ေဆး၀ါးေတြေၾကာင့္ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ တံေတြးထြက္အိတ္ေတြ ေရာဂါရေနလို႔လဲ ျဖစ္ေစတယ္။ ႏူမိုးနီးယား၊ ေလျပြန္ေရာင္၊ နာတာရွည္ ဆိုင္းနပ္စ္ေရာဂါ၊ တာရွည္ႏွာရည္ယိုတာ၊ ဆီးခ်ိဳ၊ အက္စစ္ရည္ အထက္ဆန္ေရာဂါ၊ အသဲေရာဂါနဲ႔ ေက်ာက္ကပ္ေရာဂါေတြေၾကာင့္ အာေခါင္ေျခာက္ ေနႏိုင္တယ္။
(၁) လွ်ာ
လွ်ာကိုညစ္ေထးေနတဲ့ ေကာ္ေဇာလိုမျဖစ္ပါေစနဲ႔လို႔ တင္စားေျပာၾကတယ္။ ဘာလို႔လဲဆိုေတာ့ ခံတြင္းနံ႔ မေကာင္းတာကို လွ်ာေၾကာင့္ျဖစ္ရတာ ၈ဝ-၉ဝ% ရွိတယ္။ လွ်ာမွာေနတဲ့ ဗက္တီးရီးယားေတြကေန Malodorous compounds နဲ႔ Fatty acids ေတြ ျဖစ္လာေစတယ္။ လူတိုင္းမွာရွိေနတဲ့ အဲလိုပိုးေတြက လွ်ာရဲ႕ ေနာက္ပိုင္းမွာေနၾကလို႔ သန္႔ရွင္းေရးလုပ္တာ မထိေရာက္ေစဘူး။ ႏွာရည္ယိုေနတာ၊ အာေခါင္ ေျခာက္ေနတာေတြေၾကာင့္ ပိုဆိုးေစတယ္။ Anaerobic bacteria အမ်ိဳးအစားပိုးေတြကပိုဆိုးေစတယ္။ ၾကာေတာ့ Putrescent smell of indole, Skatole, Polyamines အနံ႔ေတြ ဒါမွမဟုတ္ Rotten egg ဥပုပ္တဲ့အနံ႔မ်ိဳးထြက္မယ္။ Volatile sulfur compounds (VSCs) အနံ႔မ်ိဳးျဖစ္တယ္။ Hydrogen sulfide, Methyl mercaptan, Allyl methyl sulfide နဲ႔ Dimethyl sulfide ေတြကိုဆိုလိုတာျဖစ္တယ္။ ဒီလိုေၾကာင့္ ျဖစ္သူေတြက Mints, Mouth sprays, Mouthwash ေတြ သံုးႏိုင္တယ္။ ဒါေတြကေန အနံ႔ဆိုကို ဖံုးေပးတာသာ ျဖစ္တယ္။ လွ်ာသန္႔ရွင္းေရးက ပိုအေရးၾကီးတယ္။
(၂) ပါးစပ္
ပါးစပ္ထဲမွာဗက္တီးရီးယားအမ်ိဳးအစားေပါင္း ၆ဝဝ ေက်ာ္ရွိတယ္။ အဒီထဲကတခ်ိဳ႕ေတြကအနံ႔ဆိုးထြက္ေစေအာင္ လုပ္ႏိုင္တယ္။ သူတို႔ကေန ပရိုတင္းေတြကိုေခ်ဖ်က္ျပီး အမိုင္ႏိုအက္စစ္ေတြ ထြက္လာမယ္။ ဆက္ျပီး Hydrogen sulfide နဲ႔ Methyl mercaptanေတြ ျဖစ္တဲ့ အနံ႔ဆိုးဓါတ္ေငြ႔ေတြ ျဖစ္ေစမယ္။
(၃) သြားဖံုး
သြားဖံုးေရာဂါေတြေၾကာင့္လဲ ျဖစ္တယ္ဆိုတာကိုအားလံုးကေတာ့ လက္မခံပါ။
(၄) ႏွာေခါင္း
ဒုတိယလိုက္တယ္။ Sinus ဆိုင္းနပ္စ္ေရာဂါ ထိပ္ခပ္နာနဲ႔ ျပင္ပ-ပစၥည္း ဝင္ေနတာေတြကေန ျဖစ္ေစမယ္။
(၅) အာသီး
အာသီးေရာဂါကေန ဆဲလ္ေတြပ်က္စီး-ေသဆံုးတာေတြေၾကာင့္ အနံ႔ဆိုးထြက္ႏိုင္တယ္။ ၃-၅% မွာျဖစ္တယ္။
(၆) အစာျမိဳျပြန္
အစာျမိဳျပြန္မွာ Hiatal Hernia နဲ႔ GERD ေရာဂါရေနရင္ျဖစ္မယ္။ Zenker's diverticulum ေရာဂါ ကေနလဲ ျဖစ္တယ္။
(၇) အစာအိမ္
အစာအိမ္ေၾကာင့္ သိပ္မျဖစ္ေစတတ္ပါ။ ေလခ်င္တက္တာေတာ့ ျဖစ္မယ္။
(၈) တျခားေရာဂါေတြ
Fetor hepaticusေရာဂါ၊ အသက္ရွဴလမ္းေအာက္ပိုင္းေရာဂါေတြ၊ ေက်ာက္ကပ္ေရာဂါေတြ၊ ကင္ဆာ၊ ဆီးခ်ိဳေရာဂါ နဲ႔ Metabolic dysfunction ေရာဂါ၊ လွ်ာကင္ဆာ၊ လည္ေခ်ာင္းကင္ဆာနဲ႔ အစာျမိဳျပြန္ကင္ဆာေတြ ျဖစ္တယ္။
ဘယ္လိုကုသမလဲ
ခံတြင္းသန္႔ရွင္းပါ။ ဖလိုရိုက္ပါတဲ့ သြားတိုက္ေဆးနဲ႔ တေန႔ ၂ ၾကိမ္ သြားတိုက္ပါ။ အစာစားျပီးရင္လဲသြားတိုက္ပါ။ သြားပြတ္တံကို ၂-၃ လ တခါ အသစ္လဲပါ။ Floss ဒါမွမဟုတ္ Interdental cleaner သြားၾကားသန္႔ရွင္းနည္းတေန႔တခါ လုပ္ပါ။ သြားအတုကိုညအခ်ိန္ ျဖဳတ္ထားျပီးသန္႔ရွင္းေပးပါ။ သြားဆရာဝန္နဲ႔ ပံုမွန္ တႏွစ္ ႏွစ္ခါ စစ္ေဆးကုသပါ။ ေရမ်ားမ်ားေသာက္ပါ။ Chewing gum ငံုပါ။ ျဖစ္ႏိုင္ရင္ သၾကားမပါတာကိုငံုပါ။ Sucking on candy စုပ္ရတဲ့ အစားအစာမ်ိဳးကေနသြားရည္ ပိုထြက္ေစတယ္။ သၾကားမပါရင္ ပိုေကာင္းတယ္။
ေၾကာ္ညာျပီးေရာင္းေနတဲ့ Mouthwashes ပါးစပ္ေဆးေဆးရည္ေတြကိုသတိျပဳသံုးပါ။ ခဏေလာက္သာ အနံ႔ဆိုးကို ဖံုးေပးမယ္။ Astring-O-Sol, Colgate, Dentyl pH, Listerine, Oral-B, Sarakan, Scope နဲ႔ Tantumverde ေတြ ျဖစ္တယ္။ Oral-B ကို ၂၀၀၉ ကတည္းကေရာင္းခြင့္ပိတ္လိုက္ျပီ။ Antiseptic mouth-rinse ေတြကပိုးေတြေသေစမယ္။ 3G Mouthwash, All-Fresh, Alna Biotech, Am Pm Mouthwash, Ampm Mouthwash, Angelica Mouthwash, Antiplaque Mouthwash, Antiseptic & Antiplaque Mouthwash, Chlorex Mouthwash, ChlorhexadineGluconate Mouth Wash, Chlorhexidine Mouthwash, C-Nate--ChlorhexidineGluconate, Dysinc Mouthwash, FRESHO Mouthwash, Gumdent Mouthwash, Herbal Mouthwash, Listerine Liquid Mouthwash, Mouthwash (AMPM), Nirmal Mouth Wash, Oral care Flavours and Fragrances, Oraline Mouthwash (Chlorhexidine Mouthwash) နဲ႔ Speedent Mouth Wash ေတြ ျဖစ္တယ္။
လွ်ာကိုညင္ညင္သာသာတေန႔ ၂ ခါ သန္႔ရွင္းပါ။ လွ်ာေပၚက ဗက္တီးရီးယား၊ အစာအၾကြင္းအက်ံေတြ နဲ႔ Mucus အက်ိအခြ်ဲေတြကို Tooth brush, Tongue cleaner, Tongue brush/scraper စတဲ့ လွ်ာေဆးကရိယာသံုးပါ။ ဇြန္းနဲ႔လဲလုပ္လို႔ ရပါတယ္။ လွ်ာကိုမခိုက္မိပါေစနဲ႔။ လွ်ာေနာက္နားမွာ V-shaped ပံုရွိေနတဲ့ Taste buds အရသာခံအသီး-အဖုေလးေတြကိုမထိခိုက္ေစပါနဲ႔။ တခုခုစားျပီးတိုင္းပါးစပ္ ပလုပ္က်င္းပါ။ Streptococcus salivarius K12 ေဆး သံုးႏိုင္တယ္။ Antibacterial mouthrinses က အက်ိဳးရွိေစတယ္။ ဗက္တီးရီးယားေတြကိုႏိုင္တဲ့ Cetylpyridinium chloride, Chlorhexidine, Zinc gluconate, Essential oils, နဲ႔ Chlorine dioxide ေတြကိုသံုးတယ္။ တခ်ိဳ႕က Odor eliminators အနံ႔ကိုႏိုင္တဲ့ Oxidizers ေတြကိုလဲသံုးတယ္။
အိမ္သံုးေဆးနည္းေတြ
ကြမ္းသီးအစို၊ ကြမ္းရြက္နဲ႔ ကြမ္းသီးအေျခာက္ေတြကိုဝါးခိုင္းတယ္။ တခ်ိဳ႕က ဒီလိုလုပ္တာ သိပ္ၾကာရင္ ကင္ဆာ ျဖစ္ေစမလား စိုးရိမ္တယ္။ သံပုရာ-ေရွာက္သီး၊ ေလးညွင္း၊ ဖါလာေစ့၊ စမုန္စပါး၊ ပန္းသီး၊ သြပ္ဓါတ္ပါတဲ့ အစားအစာေတြ၊ ေရေႏြးၾကမ္း၊ ဆိုဒါ၊ ဟိုက္ဒရိုဂ်င္ပါေအာက္ဆိုက္ ေတြကိုသံုးႏိုင္တယ္။
သြားခံတြင္းေကာင္းေနေပမဲ့ အနံ႔မေကာင္းေသးရင္ တျခားက်န္းမာေရးစစ္ေဆးရမယ္။ နာတာရွည္ ပါးစပ္နဲ႔ မေကာင္းသူေတြကို ကုရတာခက္တယ္။ တာရွည္ျဖစ္ေနရင္ သြားဖံုးေရာဂါကို ဆက္ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။ သြားအေပၚဖံုအလႊာ ျဖစ္လာရင္ အဲလိုေရာဂါ ျဖစ္ေစတယ္။ Mouthwashes သံုးျပီး နာတာရွည္ ခံတြင္းနံ႔ ဆိုးေနတာကိုေကာင္းေစတယ္လို႔ သုေတသနက သက္ေသမျပႏိုင္ပါ။ ကိုယ့္ခံတြင္းနံ႔ကို သိပ္ေကာင္းေစခ်င္လို႔ ေဆးလာကုသူေတြထဲက ကဲသူေတြကို Halitophobia ဆိုတာ Delusion halitosis လို႔ ေခၚတယ္။ အလိုလို ၾကာညိဳနံ႔ သင္းခ်င္ေနသူကိုေျပာတာပါ။
Bad mouth ဆုိတာအာဖရိကကလာတဲ့ က်ိန္စာသေဘာ ျဖစ္ျပီးဒီေခတ္မွာ သူမ်ားအျပစ္တင္တာကို ေျပာတာျဖစ္တယ္။ ဗမာေတြကေတာ့ ခံတြင္းနံ႔ ေကာင္းခ်င္ရင္ မုသားမေျပာပါနဲ႔တဲ့။
Dr. တင့္ေဆြ
https://www.facebook.com/pg/drtintswe
