၁။ အသက္ ၂၃။ က်ား။ ေမြးျပီးသုံးႏွစ္ေလာက္မွစကားစေျပာႏိုင္တယ္လို႔မိဘေတြေျပာဖူးပါတယ္။ စကားထစ္ေငါ့ေနတဲ့ ေမြးရာပါေဝဒနာ႐ွင္မ်ား ေပ်ာက္ကင္းေအာင္ခြဲစိတ္ကုသလို႔ရပါသလားခင္ဗ်ာ။ ေသာက္ေဆးထိုးေဆးမ်ားေရာ ႐ွိပါသလားခင္ဗ်ာ။ မနာက်င္ေပမဲ့စိတ္ဒဏ္ရာရေစတဲ့ေဝဒနာမို႔သိခဲ့ရင္ေျဖၾကးေပးေစလိုပါတယ္ခင္ဗ်ာ။ ေလးစားစြာျဖင့္။
၂။ မဂၤလာပါဆရာ။ ကြ်န္ေတာ္ အသက္ ၂၁ ရွိျပီ။ ႕႕႕႕႕ တကၠသိုလ္ေက်ာင္းသားတစ္ေယာက္ပါဆရာ။ ကြ်န္ေတာ္ စကားထစ္ပါတယ္။ အဲဒီ႔အတြက္လည္း စိတ္ဓါတ္အရမ္းက်တယ္ဆရာရယ္။ ငယ္ငယ္ကမထစ္ဘူးဆရာ။ ၉ တန္း ေလာက္ကမွစျပီး သိသိသာသာထစ္လာတယ္။ အခုေတာ္ေတာ္ဆိုးေနျပီ။ မိသားစုထဲမွာေတာ့ ေဖေဖ ထစ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ကြ်န္ေတာ္ငယ္ငယ္က ေဖေဖနဲ႔အတူမေနခဲ႔ရပါဘူး။ အဲဒီလိုစကားထစ္ေတာ့ ကြ်န္ေတာ္ လူေတြကို ေၾကာက္လာတယ္။ လူေတြနဲ႔လည္းမ်က္နွာခ်င္းမဆိုင္ရဲဘူးဆရာ။ မ်က္နွာၾကြက္သားေတြလည္း တင္းတယ္ဆရာ။ ဘယ္ဘက္ျခမ္းကပိုဆိုးတယ္။ နားထင္ေၾကာေတြ ေမးေျကာေတြအကုန္တင္းေနတယ္။ စကားထစ္တာကို ျမန္မာျပည္မွာကုလို႔ရလား။ စိတ္ေရာဂါကုေဆးရုံတို႔ စိတ္ေရာဂါဆရာဝန္တို႔နဲ႔ ျပသင့္သလားဆရာ။ ကုသလို႔ေရာေပ်ာက္ကင္းနိုင္ပါသလား။
စကားထစ္ျခင္းကို Stammering နဲ႔ Stuttering ေခၚတယ္။ စကားထစ္တာက Speech disorder စကားသာမက Communication and behavioral disorder ဆက္သြယ္မႈနဲ႔ အမူအယာ ျပႆနာပါ တြဲေနတယ္။ အခက္အခဲ ရွိေနသူတေယာက္ဟာ စကားေျပာဘို႔ ၾကိဳးစားရင္း မ်က္ႏွာနဲ႔ ကိုယ္ခႏၶာမွာ သူမ်ားနဲ႔ မတူတာပါ ျဖစ္လာေစတယ္။ လူေတြ ၁% ျဖစ္ၾကတယ္။ ေယာက္်ားေတြက ၄ ဆ ပိုမ်ားတယ္။
ဘာလို႔ ျဖစ္ရတာ အေသအျခာ မသိေသးပါ။ Genetics မ်ိဳးဗီဇ နဲ႔ Neurophysiology အာရံုေၾကာ-ဇီဝကမၼေဗဒ ႏွစ္ခုလို႔ ယံုၾကည္ၾကတယ္။ သုေတသနတခုကေတာ့ Neurological coordination of speech အာရံုေၾကာ ထိန္းညွိေပးႏိုင္မႈပါ။ မိသားစုဘဝ၊ ငယ္ငယ္က ၾကီးထြားလာပံုေတြကိုပါ ေလ့လာတယ္။ အေၾကာင္းရင္းက တေယာက္နဲ႔ တေယာက္ မတူပါ။ ျဖစ္တာလဲ တေယာက္ထဲမွာေတာင္ တယ္လီဖုန္းနဲ႔ေျပာတာ နဲ႔ မ်က္ႏွာခ်င္းဆိုင္ေျပာတာ မတူတတ္ပါ။
Stammering ကို အဂၤလန္-ဥေရာပ၊ Stuttering ကို အေမရိကား-ၾသစေၾတးလ်ားမွာ သံုးတယ္။ ေရာဂါလားလို႔ ေမးရင္ Disease မဟုတ္ပါ။ Disorder သာ ျဖစ္ပါတယ္။ အဆီအေငၚမတည့္ ျဖစ္ေနတာမ်ိဳး။ Organic အဂၤါတခုခုမွာ ခ်ိဳ႕ယြင္းတာလဲ မဟုတ္ျပန္ပါ။ ျဖစ္ေနတဲ့သူ စိတ္သက္သာေအာင္ စကားလံုး ေရြးေျပာေနတာေတာ့ မဟုတ္ပါ။ ကုသရာမွာ ေရာဂါေတြလို ေဆးေပးနည္းနဲ႔ မရတာကို ေပၚလြင္ေစခ်င္လို႔ ျဖစ္ပါတယ္။ Psycho speech disorder စိတ္နဲ႔ေတာ့ အေသအျခာ ဆိုင္ပါတယ္။
စကားထစ္တာဟာ ဖြံ႔ျဖိဳးမႈျပႆနာလဲ ျဖစ္တယ္။ ကေလးတိုင္းလိုလို ငယ္တံုးက စကား ခပ္ထစ္ထစ္ ျဖစ္ဘူးၾကတယ္။ ကေလး ၂ဝ% ေလာက္မွာ လာျဖစ္တယ္။ သက္သာ ေပ်ာက္ကင္းႏံႈးေတာ့ ေကာင္းပါတယ္။ K, B, T, D, M ဆိုတဲ့ အသံထြက္မွာ လာခက္တယ္လို႔ သတိထားမိသူေတြ ရွိတယ္။ မိဘေတြကေန “စကား ေျဖးေျဖး ေျပာကြာ၊ ထပ္ေျပာစမ္း၊” စသျဖင့္ အက်င့္လုပ္ ေမး-ေျပာေနရင္ ကေလးမွာ စိုးရိမ္စိတ္ ကဲလာေစမယ္။ အမူအယာေတြ မတူတာလဲ ဒီသေဘာဘဲ။ မ်က္လံုး ပိတ္ခ်ီ-ဖြင့္ခ်ီ လုပ္တာ၊ ပါးစပ္ရြဲ႕တာ။ မိဘေတြကို အျပစ္ဖို႔တိုင္းလဲ မမွန္ျပန္ပါ။ ေပ်ာက္ေနျပီးမွ ျပန္ေပၚတာလဲ ရွိတတ္တယ္။
သီခ်င္းဆို၊ ကဗ်ာရြတ္ရင္ မထစ္ဘဲ သာမန္စကားေျပာမွ ထစ္တာကို Copied style ေခၚတယ္။ သရုပ္ေဆာင္ရင္ ပီပီျပင္ျပင္ ေျပာႏိုင္-ဆိုႏိုင္တယ္။ ဘာလို႔လဲဆိုေတာ့ ၾကိဳတင္ သတ္မွတ္-ေရြးခ်ယ္ျပီးသားကို ရြတ္ဆို-ေျပာျပရတာ မို႔ပါ။ ရုပ္ရွင္ အေက်ာ္အေမာ္ေတြထဲက မင္းသမီး Marilyn Monroe, Julia Roberts မင္းသား Bruce Willis, Hug Grant အဆိုေတာ္ ေတြထဲက Elvis Presley, Kylie Monogue ေတြဟာ စကားအရာမွာ ျပႆနာရွိတဲ့သူေတြပါ။
စကားေျပာရင္ အသံတခုျဖစ္ျဖစ္၊ စကားတလံုးထဲျဖစ္ျဖစ္ စကားစုျဖစ္ျဖစ္ ထပ္ေန၊ ဆြဲေန၊ ထစ္ေနတယ္။ ၾကားထဲ ရပ္ေနမယ္။ ထပ္ေနတာက "to-to-to-tomorrow" မ်ိဳး၊ ဆြဲေနတာက "mmmmmmilk" မိ်ဳး။ လူၾကား-သူၾကား စကား မၾကြယ္သူေတြ အထစ္အေငါ့မ်ိဳးနဲ႔ေတာ့ မတူပါ။
စကားထစ္တာက ေရေပၚမွာ ေပၚေနတဲ့ ေရခဲတံုးထိပ္နဲ႔တူျပီး၊ သူ႔ေအာက္ေျခမွာ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ အႏုတ္သေဘာ ေဆာင္မႈ ရွိေနပါတယ္။ ရွက္စိတ္၊ သိမ္ငယ္စိတ္၊ ေဒါသ၊ စိုးရိမ္မႈ၊ အျပစ္လို႔ ခံစားေနမႈေတြ ရွိေနႏိုင္တယ္။ သူ႔ကိုယ္သူ ဂုဏ္ငယ္ လာတယ္။ ကုသတဲ့အခါ ဒါကို ဂရုစိုက္ေပးရတယ္။ စိုးရိမ္စိတ္၊ ကိုယ့္ကိုယ္ကို အထင္မၾကီးမႈေတြနဲ႔ မဆိုင္ဘဲလဲ ျဖစ္ပါေသးတယ္။
ေစာေစာကုသေလ ေကာင္းေလ။ တခါထဲ ေပ်ာက္တာမ်ိဳးေတာ့ မဟုတ္ဘူး။ ဒီအျဖစ္ကို စပါယ္ရွယ္ေတြက တရက္-တခါ၊ ဒါမွမဟုတ္ တပါတ္ ၂ ခါ၊ စုစုေပါင္း အခါ ၂ဝ လာခိုင္းတယ္။
• Fluency shaping therapy စကားၾကြယ္ၾကြယ္၊ ရွည္ရွည္၊ အဆက္အစပ္ရွိရွိ ေျပာေစနည္းပါ။ ေလးေလးပင္ပင္၊ ဆြဲဆြဲငင္ငင္ ေျပာစရာေတြပါလို႔ စကားေျပာႏံႈးေႏွးေစမယ္။ ေနာက္ပိုင္းေရာက္ေတာ့ ႏံႈးတက္လာေစရတယ္။
• Modification therapy စကားထစ္တာကို ပံုစံေျပာင္းေပးနည္။ စိုးရိမ္မႈကို ေလ်ာ့ေပးတာပါ။
o အဓိကနဲ႔ သာမည အမူအယာ၊ ခံစားမႈေတြကို Identification အရင္ရွာၾကည့္ရတယ္။
o ေနာက္တဆင့္ ဒါေတြကို Desensitization ယဥ္ပါးေစေအာင္ က်င့္ေပးမယ္။
o တတိယအဆင့္မွာ Modification အသြင္ေျပာင္းေစမယ္။ သက္ေတာင့္သက္သာ ထစ္ေစမယ္။ နားေစမယ္။ ထပ္အေျပာခိုင္းမယ္။
o ေနာက္တဆင့္မွာ Stabilization သင္ထားတာေတြကို ျပန္ေလ့က်င့္ျပီး သူ႔ဖါသာ နားတာစသျဖင့္ လုပ္ခိုင္းမယ္။
Electronic fluency devices ကရိယာသံုးနည္းလဲ ရွိတယ္။ Altered auditory feedback သူေျပာခဲ့တာကို အသံတမ်ိဳးနဲ႔ ျပန္နားေထာင္ေစတယ္။ တခ်ိဳ႕ေတာ့ တိုးတက္ေစပါတယ္။ Anti-stuttering medications ေဆးေပးနည္းက ျပန္ဆန္းစစ္တဲ့အခါ မသံုးသိပ္မတည့္တာ ေတြ႔လာရတယ္။
လူတေယာက္ စကားထစ္ေနတာကို ရံႈ႕ခ်တာ၊ လူညံ့လို႔ ေျပာတာ၊ ပ်က္ရယ္ျပဳတာ လံုးဝ မလုပ္သင့္ပါ။ Professional advice ပညာရွင္အၾကံမ်ိဳး မဟုတ္ေတာင္မွ အားေပးသင့္တယ္။ “ေျဖးေျဖးဘဲ ေျပာပါကြာ၊ ငါ နားေထာင္ေနမယ္။ မင္း စိတ္လို လက္ရ သက္ေတာင့္ သက္သာရွိမွ ေျပာ။” “မင္း အရင္ကထက္ တိုးတက္လာျပီဘဲ။” Self-therapy ကိုယ္တိုင္ ျပဳျပင္နည္း ေရးပါရေစ။
၁။ စကားကို ျမန္ျမန္မေျပာပါနဲ႔။
၂။ အသက္ရွဴတာ ပံုမွန္သာ ရွဴပါ။ စိတ္ပူ-ေၾကာက္ရြံ႕တဲ့အခါ “Take a deep breath အသက္ျပင္းျပင္း ရွဴလိုက္ပါ” လို႔ ေပးတဲ့အၾကံမ်ိဳး ဒီေနရာမွာ လိုက္တာထက္ မပိုေစပါနဲ႔။
၃။ စကားကို ညင္ညင္သာသာ ေျပာပါ။
၄။ Slow motion ရုပ္ရွင္ အေႏွးျပသလိုနဲ႔ စပါ။ ႏုတ္ခမ္း-လွ်ာ ေျဖးေျဖးကေလးသာ လႈတ္ပါ။
၅။ ေျပာမဲ့ စကားလံုးက ရွည္တယ္ ဆိုပါစို႔၊ ဘယ္အသံထြက္ကို ထိထိမိမိ ေျပာရမလဲ One particular syllable ေရြးျပီး Add a bounce တမင္လုပ္ ေျပာပါ။
၆။ ကိုယ္ၾကိဳက္တဲ့ စာ-ကဗ်ာ ကို အသံခပ္က်ယ္က်ယ္ ဖတ္ပါ။ ဖတ္ေနတံုးမွာ အသက္ရွဴတာ ပံုမွန္နဲ႔ သက္ေတာင့္ သက္သာ ရွိပါေစ။ အစမွာ ပံုမွန္အသံသာ ျဖစ္ပါေစ။
၇။ ကိုယ္ဖတ္သြားခဲ့တာကို ျပန္နားေထာင္ၾကည့္ပါ။
၈။ ရွည္တဲ့ သရသံ ၅မ်ိဳး (5 Long Vowel Sounds = long /a/ as in gate; long /e/ as in need; long /i/ as in nice; long /o/ as in yoke; long /u/ as in you) ကို အခ်ိန္ၾကာပါေစ ေျဖးေျဖးခ်င္း ထြက္ပါ။ ျမန္မာစာ သင္ပုန္းၾကီးမွာ “အ၊ အာ၊ အား၊” ကေန “အံ၊ အံ့၊ အံး” အထိ သရ (၂၁) လံုးရွိတယ္။ Vowel sound ေတြကို Glottis ဆိုတဲ့ “အသံထြက္တဲ့ Vocal folds ၂ ခုနဲ႔ ၾကားက ကြက္လပ္ေနရာ” အေပၚမွာ ေလဖိအား မသံုးဘဲ ထြက္ရတဲ့ အသံေတြကို ေခၚပါတယ္။
စကားထစ္သူေတြက ဥာဏ္ရည္ ပိုထက္တယ္လို႔ ထင္တာ မဟုတ္ပါ။ သူမ်ားေတြထက္ေတာ့ ထူးျပီး ညံ့မေနပါ။ လူေတာ္ေတြ အမ်ားၾကီး၊ Alice's Adventures in Wonderland ဆိုတဲ့ နာမည္ၾကီး ပံုျပင္စာအုပ္ကို ေရးခဲ့တဲ့ Charles Lutwidge Dodgson ေနာက္ျပီး၊ ႏိုင္ငံ့ ေခါင္းေဆာင္ၾကီးေတြထဲမွာ ရိုမင္-အင္ပါယာ Claudius ျဗိတိန္-ဝန္ၾကီးခ်ဳပ္ Winston Churchill တို႔ဟာ Stammers ေတြ ျဖစ္ၾကတယ္။ လက္ရွိ နာမယ္ၾကီးေတြထဲမွာ ေဂါက္သီး ဆူပါစတား Tiger Woods အေမရိကန္ ဒုသမတ Joe Baiden တို႔ဟာလည္း Stutters ေတြ ျဖစ္ၾကပါတယ္။ မထစ္ဘဲနဲ႔ေတာ့ ထစ္ခ်င္မေနနဲ႔။
Stammering စကားထစ္ျခင္း https://doctortintswe.blogspot.com/2017/08/stammering.html
Dr. တင့္ေဆြ
https://www.facebook.com/drtintswe/
