မုိးတြင္းကာလတြင္ အၿဖစ္မ်ုားဆုံးေသာ ေရာဂါမွာ ေသြးလြန္တုပ္ေကြးေရာဂါဘဲၿဖစ္ပါတယ္ ကေလးသူငယ္မ်ား အၿဖစ္မ်ားေသာ ေရာဂါလည္း ၿဖစ္ပါသည္္ ကေလးသူငယ္မ်ား၏ခႏၶာကုိယ္တြင္ ၿခင္ကုိက္ထားသည့္ အပိတ္အဖုေလးမ်ား ရွိၿခင္း ၊ ကေလးမွာဖ်ားေနၿပီး ေမွးမွိန္းတတ္ေနၿခင္း ၊အန္ ့တတ္ေသာအခါတြင္ အေရာင္မွာ ေကာ္ဖီေရာင္ အၿဖစ္ရွိေနၿခင္း ၿဖစ္ေပၚေတြ ့ရွိေနၿပီးဆုိပါ နီးစပ္ရာ က်န္းမာေရး ေဆးရုံးေဆးခန္းမ်ားကုိ ေစာလွ်င္စြာ သြားေရာက္ၿပသင့္ ကုသသင့္ေႀကာင့္ ဦးစြာေၿပာႀကားလုိပါသည္ ။
လူ ့အသက္ကို ေကာင္းေကာင္းဒုကၡေပးတတ္ေသာေႀကာင့္ လူတုိင္း ေသြးလြန္တုပ္ေကြးဆုိလွ်င္ လူတုိင္းမွာ ေႀကာက္လန္ ့တတ္ႀကပါတယ္ ။ ဒီေရာဂါၿဖစ္ရၿခင္းက ၿခင္ကုိက္ၿခင္းေႀကာင့္ၿဖစ္ပါတယ္။
၊ေရာဂါပုိးသယ္ေဆာင္ေနေသာၿခင္အမ်ဳိးအစားမွာ ေအးဒီးစ္ ( Aedes ) ျခင္အမ်ဳိးအစားၿဖစ္ပါသည္ ၿငိ္မ္သက္ေသာေရမ်ားတြင္းသာ အဓိက ေပါက္ဖြားမူ ့မ်ားပါသည္ ။ေန ့ခင္းတြင္ ကုိက္တတ္ေသာေႀကာင့္ ကေလးမ်ားကုိ ေပ့ါေပါ့ပစ္မထားသင့္ဘဲ ၿခင္မကိုက္ၿခင္းမွ ကင္းေဝရန္လည္း အေရးႀကီးလုပ္ေဆာင္ေပးရပါလိမ့္မည္ သုိ ့မွသာ ကေလးမ်ားတြင္ ေသြးလြန္တုပ္ေကြးေရာဂါၿဖစ္ၿခင္းမွ ကင္းေဝေစႏုိင္ပါသည္။
ႀကဳိတင္ကာကြယ္ရန္ ေဆးမ်ားလည္း မရွိေသးေသာေႀကာင့္ ေပါ့ဆမေနသင့္ေသာ ေရာဂါလည္း ၿဖစ္ပါသည္။
ေရဂါၿဖစ္ပါက ေသြးလြန္ တုပ္ေကြးကို ေလးမ်ဳိးခြဲၿခားသတ္မွတ္ထားရွိပါသည္ ………………
(၁)ပုံမွန္တုတ္ေကြးမိသကဲ့သုိ႕သာ ဖ်ားျပီး ေနက္ရက္တြင္ ၿပန္လည္ေနျပန္ေကာင္းသြားတတ္သည္။ေယဘုက်အားၿဖင့္ သိရွိႏုိင္တာက မိမိလက္ေမာင္းတြင္ ေသြးေပါင္ခ်ိန္တိုင္းေသာ ကိရိယာျဖင့္ ငါးမိနစ္ခန္႕ ခပ္တင္းတင္း စည္းထားပါက အနီအစက္အေပ်ာက္မ်ား ေပၚလာသည္ကိုေတြ႕ရတတ္ပါသည္။ ၎ကို Hess test ဟုေခၚပါသည္။
(၂) ဒီအဆင့္က အဖ်ားပိုၾကီးလာသည့္အျပင္ ဖ်ားေနသူမွာ အန္တတ္လာေတာ့သည္ coffee ေရာင္မ်ား အန္ျခင္း၊ သြားဖုန္း ေသြးယိုျခင္း၊ ႏွာေခါင္းေသြးလွွ်ံျခင္း၊ ၀မ္းမည္းမည္းမ်ားသြားျခင္း မ်ားျဖစ္တတ္ပါသည္။
(၃) ေဖာ္ၿပပါ လကၡဏာမ်ားအျပငိ ကေလးက အရင္လုိ ့မဟုတ္ မ်က္ႏွာ မရြင္ေတာဘဲ ကေလးအရမ္းမိွန္းလာျခင္းေႀကာင့္ သိသာလာပါတယ္၊ အထူး သတိထားပါ သတိလစ္လာမယ္၊ ေျခဖ်ားလက္ဖ်ားမ်ား ေအးစက္လာျခင္း မ်ားျဖစ္တတ္ပါသည္။ ၎ လကၡဏာမ်ားသည္ ကေလးတြင္ shock (ေသြးလန္႕ျခင္း) ရေတာ့မည့္ လကၡဏာမ်ားျဖစ္ပါသည္။
(၄) ဒီအဆင့္တြင္ ၿမင့္မွားလုိ ့ လာပါေတာ့သည္ ေသြးေပါင္ခ်ိန္ႏွင့္ေသြးခုန္ႏွုန္း တိုင္းလို႕မရေတာ့ဘဲ ေသြးလန္႕ျခင္းအဆင့္သို႕ ေရာင္သြားတတ္ပါသည္။
ေရာဂါလကၡဏာေတြဟာလည္း ႐ိုး႐ိုးအေအးမိ လကၡဏာေတြနဲ႔လည္း ဆင္တူႏုိင္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေသြးလြန္တုတ္ေကြးျဖစ္တဲ့အခါ ဘယ္အၾကိမ္မွာ ပိုဆိုး မလဲဆိုတာမွန္းဆဖို႔ခက္ခဲႏုိင္ပါတယ္။
ေရာဂါလကၡဏာ အေပ်ာ့စားအေနနဲ႔ Platelets ေခၚတဲ့ ေသြးခဲေစတဲ့ပစၥည္း နည္းသြားတာ (Throm- Bocytopenia) နဲ႔ ေသြးရည္ ပ်စ္သြားတာ (Haemo- Concentration) တို႔ ျဖစ္ႏုိင္ပါတယ္။ “Thrombo- Cytopenia” ကို ေသြးေဖာက္ စစ္ေဆးၾကည့္ႏုိင္ၿပီး၊ Haemoconcentration ကိုေတာ့ PCV လို႔ ေခၚတဲ့ ေသြး နီဥ ပမာဏ (Packed Cell Volume) ကို ဆက္တုိက္ စစ္ေဆးၾကည့္ရင္သိႏုိင္ပါတယ္။
ေရာဂါပိုဆိုးတဲ့ လကၡဏာေတြကေတာ့ ေသြး ေပါင္ခ်ိန္ က်သြားၿပီး Circulatory Failure လို႔ ေခၚတဲ့ (ေသြးလန္႕)သြားႏုိင္တာျဖစ္ပါတယ္။
ေသြးလြန္တုတ္ေကြးေရာဂါတြင္ ေၾကာက္စရာအေကာင္းဆံုးမွာ shock ပင္ ျဖစ္ပါသည္။
ေသြးလြန္တုပ္ေကြး ၿဖစ္ေနပါက ဘယ္လိုကုသၾကမလဲ..............
ကေလးကို ဒီအခ်ိန္မွာ ဂ႐ုစိုက္ဖို႔ လိုပါတယ္။ ဖ်ားရင္ သိရမယ္။ ကေလးမွိန္းရင္ သိရမယ္။ အစားမဝင္ရင္ သိရမယ္။ ကေလးအန္ရင္ သိရမယ္။ ဖ်ားရင္ အနီးဆံုး ေဆး႐ံုေဆးခန္းကို သြားျပပါ။ ဆရာဝန္က လုိအပ္သလို စစ္ေဆး အၾကံေပးပါလိမ့္မယ္။ အဖ်ားက တစ္ခါတစ္ေလ ႏွစ္ရက္သံုးရက္နဲ႔ မက် တတ္ ပါဘူး။ စိတ္ပူၿပီး အဖ်ားမက်က်ေအာင္ ေဆးၿမီတိုေတြ မသံုးပါနဲ႔။ အေရးၾကီးတာက အဖ်ားက်တိုင္း ေရာဂါ ေပ်ာက္တာ မဟုတ္ဘူးဆိုတာ သိထားရမယ္။ အဖ်ား က်ေအာင္လုပ္တဲ့ နည္းေတြထဲက အႏၱရာယ္ အႀကီး ဆုံုးကေတာ့ မက္ကေလာင္ေဖာက္တာပဲ။ ႏွစ္စဥ္ မက္က ေလာင္ေဖာက္တာကေန ပိုးဝင္ၿပီးေတာ့ အသက္ဆံုး႐ႈံး သြားတဲ့ကေလးေတြမနည္းလွဘူး။
ေနာက္တစ္ခ်က္က ေသြးလြန္တုပ္ေကြး ဆိုတာ ျဖစ္တာ ေသခ်ာရင္ ပိုမဆိုးေအာင္ တားဆီးလို႔ရတာမ်ဳိး မဟုတ္ပဲ လုိအပ္တဲ့ကုသမႈကို လိုအပ္ခ်ိန္မွာ အျမန္ရဖို႔ အေရးၾကီးတာျဖစ္တယ္။ စၿပီးေသြးေပါင္ခ်ိန္ က်ခ်ိန္မွာ normal saline ကို ေသြးေပါင္ခ်ိန္ကို ထိန္းထားႏုိင္ဖို႔ သြင္းဖုိ႔ အေရးၾကီးသလို၊ ဆိုးလာလို႔ ေသြးသြင္းဖို႔ ေသြး ရည္ၾကည္သြင္းဖို႔ လိုလာရင္ အခ်ိန္မီ သြင္းေပးႏုိင္ဖို႔ ပါပဲ။
အေတြ႕အႀကံဳ အရေျပာရရင္ ကေလးေဆး႐ံုက ကုသမႈအတြက္ စိတ္အခ်ရဆံုး ေနရာ ျဖစ္ပါတယ္။
မွတ္သားပါ ……..
၁။ကေလးကိုျခင္ကိုက္မခံရေအာင္ဂ႐ုစိုက္ပါ။
၂။ဖ်ားတဲ့ကေလးတုိင္းကိုေဆးခန္းျပပါ။ ကုိယ့္သေဘာနဲ႔ကုိယ္ ေဆးဝယ္တုိက္တာ အႏၱရာယ္ ရွိပါတယ္။
၃။မက္ကေလာင္ေဖာက္တာလံုးဝမလုပ္ပါနဲ႔။
၄။ကေလးအန္လွ်င္ (အမဲေရာင္ ေကာ္ဖီမႈန္႔လို အ ဖတ္ကေလးေတြ ပါရင္)၊ မွိန္းလြန္းအား ႀကီးလွ်င္၊ ေျခဖ်ား လက္ဖ်ားေတြ ေအးလွ်င္၊ ဝမ္းမည္းမည္းေတြ သြားလွ်င္ ေဆးခန္း၊ေဆး႐ံုကိုခ်က္ခ်င္းသြားပါ။
၅။ ကေလး ေဆး႐ံုတင္ရလွ်င္ ေသြးလွဴမည့္သူ (အမ်ဳိးထဲမွ စိတ္ခ်ရသူ) ရွာထားသင့္ပါတယ္။
အထက္ေဖာ္ျပပါသိသင့္သိထိုက္ေသာအခ်က္မ်ားကိုမွတ္သားလိုက္နာျခင္းျဖင့္ေသြးလြန္ုတုပ္ေကြးေရာဂါျဖစ္ပြားမႈအား ဟန္႕တားကာကြယ္ ႏိုင္မွာျဖစ္ပါ တယ္။
Mg Mandalay
https://www.facebook.com/mg.mandalay
