မိုးရာသီမွာဘယ္လို အေရ ျပားျပႆနာေတြ ႀကံဳေတြ႕ ရႏိုင္လဲဆိုတာ သိခ်င္ပါတယ္ ဆရာ။
မိုးရာသီက်ေတာ့ အဓိက ေရနဲ႔ပတ္သက္တဲ့ေရာဂါေတြ၊ စြတ္ စိုထိုင္းမိႈင္းတာေတြ ဒါေတြနဲ႔ ပတ္သက္တာေတြပဲ ျဖစ္တတ္ပါ တယ္။ အဓိကကေတာ့ မိုးတြင္း မွာဆိုရင္ 'အစိုရွိမွ မိႈရွိ' ဆိုသလိုပဲ အစိုဓာတ္ရွိရင္မိႈရွိပါတယ္။ စားတဲ့ ေသာက္တဲ့အခါမွာလည္း အစို ဓာတ္ရွိမွ၊ အိမ္နံရံမိႈတက္တယ္ ဆိုတာလည္း အစိုဓာတ္ရွိမွမိႈ တက္တာပါ။ အဓိကကေတာ့မိႈ ေပါ့။ ေခြ်းေတြထြက္မယ္၊ စိုထိုင္း မယ္၊ အႀကိဳအၾကားမွာမိႈေပါက္ မယ္။ ဒီလိုအခ်ိန္မွာ အရမ္းကို မိႈေပါက္တဲ့အခ်ိန္ပါပဲ။ အဲဒီေတာ့ ေပါင္ၿခံေတြမွာေပါက္တယ္၊ ရင္ သားေအာက္ေတြမွာ ေပါက္တယ္ စြတ္စိုတဲ့ေနရာေတြမွာပိုေပါက္ တယ္။ မိုးတြင္းမွာ အေရျပားမိႈေတြ ေပါတဲ့ အေၾကာင္းကိုေျပာျပေပး တာပါ။ အတြင္းခံေဘာင္းဘီေတြ ဝတ္တဲ့အခါက်ေတာ့ ေလဝင္ေလ ထြက္နည္း၊ ပူအိုက္စြတ္စိုၿပီးေတာ့ ေခြ်းထြက္တာနဲ႔ဆိုေတာ့ ပိုၿပီး မိႈေပါက္တတ္တယ္။ ဒါေတြက မိုး တြင္းမိႈေပါက္တဲ့ကိစၥေတြေပါ့ေနာ္။
ေနာက္တစ္ခုက မိုးတြင္းက် ေတာ့ ေျမာင္းေတြ၊ ေခ်ာင္းေတြထဲ ျဖတ္ၾကရေတာ့drainage က မေကာင္းေတာ့ ေရေတြလွ်ံတယ္၊ လမ္းေပၚမွာေရေတြလွ်ံေတာ့ ေခတ္စကားနဲ႔သာတည့္တည့္ေျပာ ရရင္လမ္းေပၚမွာကလမ္းေလွ်ာက္ လို႔မရဘူး၊ အဲဒီေတာ့ ေအာက္ကို ဆင္းၿပီးေလွ်ာက္ရတယ္၊ ေအာက္ ထဲမွာလဲ ေျမာင္းထဲကေရေတြက လွ်ံထြက္လာတယ္။ အဲဒါေတြက တစ္ကယ့္ကို ေရပုပ္ေရဆိုးေတြ ေပါ့။ အဲဒီထဲကို မလြဲသာမေရွာင္ သာဆင္းေလွ်ာက္ရတယ္။ အဲဒီ ေျမာင္းေရေခ်ာင္းေရမွာ ေရာဂါ ေပါင္းစံုရွိတယ္။ မိုးရြာတဲ့အခါက် ရင္ ေျမာင္းထဲေခ်ာင္းထဲက ဘတ္ တီးရီးယားပိုးေတြက မိုးရြာရင္ မိုးေရခ်ိဳးမယ္ဆိုၿပီး ေပ်ာ္ရႊင္စြာနဲ႔ လမ္းမေပၚထြက္လာေစသတည္း ဆိုတဲ့အတိုင္းပဲ ထြက္လာၾကတာ အဲဒီမွာ ကိုယ္ကမလြဲသာမေရွာင္ သာ ျဖတ္သြားတဲ့အခါက်ရင္ ေျခ ေထာက္ကို ေျခာက္ေအာင္လဲမ သုတ္မိဘူး၊ သန္႔ရွင္းေရးလည္း မလုပ္မိဘူးဆိုရင္ ေျခေထာက္ ကိုမိႈစြဲၿပီးေတာ့ ေျခသည္းမိႈ၊ ေျခ ေခ်ာင္းၾကားမိႈ အဲဒါေတြစြဲၿပီးေတာ့ အထူးသျဖင့္ ဆီးခ်ိဳရွိတဲ့သူေတြ၊ အသက္ႀကီးတဲ့သူေတြ၊ တစ္ ကိုယ္ေရသန္႔ရွင္းမႈညံ့တဲ့သူေတြ က မိုးတြင္းမွာဆိုရင္အဲဒီလိုျပႆ နာေတြ ေတြ႔ရတတ္တယ္။ အဲဒီ ေတာ့ တစ္ခ်ိဳ႕chemical နဲ႔ မတည့္တဲ့သူေတြ ယားယံတာ ေတြရွိတယ္။ တစ္ခ်ိဳ႕ဆို ေရထဲ ကျပန္လာတာနဲ႔ ယားယံလာ တယ္။ အဲဒါကို ကြ်န္ေတာ္တို႔က Alargie Contact Dermatitis လို႔ေခၚတယ္။
ဓါတ္မတည့္လို႔ယား တာေပါ့ေနာ္။ chemical ေတြပါ တာကိုး။ ေအာက္ပိုင္းျပႆနာေပါ့ ဘတ္တီးရီးယားပိုးေတြပါတာ ေတာ့ ေျပာမေနနဲ႔။ ေျခေထာက္ ကhealthy ျဖစ္တဲ့skin ဆိုရင္ ေတာ့ မိႈေတြ၊ ပိုးေတြကဝင္လာဖို႔ ခဲယဥ္းတယ္။ ဥပမာေျခ ေထာက္ မွာ ကိုယ္ကအေၾကာင္းတစ္ခုခု ေၾကာင့္ ကုတ္ရာရွိမယ္၊ ပဲ့ရာရွိ မယ္abrasion ေတြရွိမယ္၊ သူ႔သာသူကုတ္ထားတဲ့အရာရွိ မယ္ဆိုရင္ အဲဒီက ေနၿပီးဝင္တာ။ Normal skin barrier ကေတာ့ ေပါက္ဖို႔မလြယ္ဘူး၊ သို႔ေသာ္ ကိုယ္ကsomething wrong တစ္ခုခုနဲ႔injury ျဖစ္ထားရင္ ေတာ့ အဲဒီေနရာကေန မိႈလည္း ဝင္ႏိုင္တာပဲ၊ ဘတ္တီးရီးယား ေတြလည္းဝင္ႏိုင္တာပဲ။ နဂိုက အနာေတြရွိေနရင္ ပိုေတာင္ ရင္းသြားႏိုင္တယ္။ အဲဒီေတာ့ ျပည္တည္နာေတြျဖစ္တတ္တယ္။ မိုးတြင္းမွာ အနာေတြရွိရင္ ရင္း တယ္၊ ႏွင္းခူေတြဆိုရင္လည္း စားၿပီးေတာ့ အူ ကုပ္ၿပီးပဲ့ၿပီးေတာ့ အနာေတြရင္းတာေတြ ျဖစ္တတ္ ပါတယ္။
ေနာက္တစ္ခုကေတာ့ မိုး တြင္းရယ္လို႔မဟုတ္ဘဲေရနဲ႔ပတ္သက္ တဲ့ေရာဂါleptospirosis ေပါ့၊ ကြ်န္ေတာ္တို႔ဆီမွာ သိပ္ေတာ့မ ျဖစ္ပါဘူး၊ အညာမွာေတာ့ရွိတယ္၊ ျြကက္ေသးကေန ျဖစ္တဲ့ေရာဂါ ေပါ့။ အသားဝါလို႔ပဲေခၚရမယ္ထင္ တယ္။ အဲဒီေရာဂါကseawage workers ေတြမွာျဖစ္တတ္တယ္။ အဲဒီေရာဂါလည္းContamination ရတာပဲ။ ဒါလည္းမိုးတြင္းမွာ သတိထားရမယ့္ကိစၥတစ္ခုပါပဲ။ အထူးသျဖင့္ စည္ပင္သာယာ လုပ္တဲ့သူေတြ၊ လယ္သမားေတြ အထူးသတိထားရမယ့္အခ်က္ ေလးေတြပါ။
ေနာက္တစ္ခုကေတာ့ တစ္ ခ်ိဳ႕လည္း ေႏြလည္းရွိတာပဲ၊ မိုး လည္းရွိတာပဲ ေခြ်းေတြထြက္ၿပီး ေတာ့ ညႇင္းေတြပိုၿပီး ေပါက္တတ္ တယ္။
ေနာက္တစ္ခုကေတာ့ မိန္းကေလးေတြက်ေတာ့သူတို႔ မွာ မိုးတြင္းလည္းျဖစ္တယ္၊ မိတ္ကပ္ေတြလည္းလိမ္းတယ္။ တစ္ခ်ိဳ႕ဆို ဝက္ၿခံေတြလည္းရွိ ၾကတယ္။ အဲ့ဒါကိုလည္း ထူး ထူးျခားျခားျပဳမူေနထိုင္ဖို႔လို ေသးသလား။
မိုးတြင္းမွာေတာ့ ဝက္ၿခံက သိပ္စိုးရိမ္စရာေတာ့မရွိဘူး၊ ဝက္ၿခံေတြကေတာ့ ေႏြရာသီမွာ ပိုဆိုးတယ္၊ မိုးတြင္းက်ရင္ေတာ့ ေျပာရမယ္ဆိုရင္ ေႏြတုန္းက မိတ္တို႔ဘာတို႔ေတြက မိုးလာရင္ မိုးေရခ်ိဳးမယ္လုပ္လိုက္တာနဲ႔ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားေတာ့ မိတ္ ေတြလည္းဝပ္သြားတာပဲ၊ မိုးမ်ား မ်ားရြာရင္ေပါ့။ မိုးကမစို႔မပို႔ရြာရင္ ေတာ့ မိတ္ေတြကပိုဆိုးတတ္ တယ္။ ဝက္ၿခံေတြလည္းပိုဆိုး တတ္တယ္။ အထူးသျဖင့္ေတာ့ ဝက္ၿခံက ေနေရာင္ျခည္ထိမွပိုဆိုး တာ ဝက္ၿခံကေတာ့ရာသီမေရြး ရွိတယ္။ ဒါေပမယ့္ မိုးတြင္းမွာ ဝက္ၿခံကပိုဆိုးတာမ်ိဳးသိပ္မေတြ႕ရဘူး။
ဒါဆို စိုထိုင္းမႈနဲ႔ ဝက္ၿခံက ေတာ့သိပ္ဆက္စပ္မႈမရွိဘူးေပါ့ ေနာ္ဆရာ။
စိုးထိုင္းမႈနဲ႔ကေတာ့ သိပ္မရွိ ပါဘူး၊ ဟုတ္ပါတယ္ ကြ်န္ေတာ္ တို႔ကေတာ့ ဝက္ၿခံဆို ေနပူေရွာင္ မယ္၊ အညိဳအမဲေတြလဲ စြဲတတ္ တယ္၊ မိုးတြင္းမွာေတာ့ အနာ ေတြကေတာ့တစ္ကယ္ေပါတယ္ အနာေတြရင္းတယ္။
ကေလးငယ္ေတြ အေနနဲ႔ ဘာေတြအျဖစ္မ်ားတတ္လဲဆရာ။
ကေလးေတြမွာဆိုရင္ ႏွင္းခူ တို႔ဘာတို႔ကလည္း ျဖစ္႐ိုးျဖစ္စဥ္ ပဲ။ ေရာဂါကလည္း ေႏြရာသီမွာ ပိုျဖစ္တယ္။ ဒီမွာေတာ့မိႈေရာဂါ ေတြပဲလာတယ္။ ေျခေထာက္ကို သဲဝဲစားတာတို႔၊ မိႈစြဲတာတို႔၊ ေျခ ေထာက္အနာျဖစ္တာတို႔ အနာ ရင္းတာတို႔ အဲေလာက္ပါပဲ။ ေနာက္တစ္ခုေတာ့ရွိတယ္ မိုးတြင္း ရယ္လို႔မဟုတ္ဘဲ သန္ေကာင္ ေတြလဲ မိုးတြင္းမွာ ပိုမ်ားတယ္၊ ခ်ိတ္သန္ေကာင္ေတြေပါ့၊ သူတို႔ ေတြက စြတ္စိုတဲ့ေနရာေတြမွာ ေပါက္တာေပါ့။ ကေလးေတြ ကကစားေနၾကတာဆိုေတာ့ အဲဒါေတြလည္းျဖစ္တတ္တယ္။
ဒါေတြမျဖစ္ခ်င္ဘူးဆိုရင္ ဘယ္လိုျပဳမူေနထိုင္ရမလဲ။
အဓိကေတာ့ Personal Hygience ေပါ့ေနာ္။ ေရထဲျဖတ္ မသြားလို႔မွမရတာ သြားရမွာပဲ ေလ၊ အဲဒီေတာ့ ေျခေထာက္ကို ေရစိုႀကီးနဲ႔မေနနဲ႔၊ မသန္႔တဲ့ေရကို သန္႔တဲ့ေရနဲ႕ေဆး၊ ေရစိုထဲသြား ၿပီးျပန္လာရင္ ခ်က္ခ်င္းေရသန္႔ နဲ႔ျပန္ေဆး၊ ေျခာက္ေအာင္သုပ္၊ ကိုယ္တိုက္ ဆပ္ျပာနဲ႔ေသခ်ာ တိုက္ေပါ့ေနာ္၊ အိမ္မွာဆိုရင္ေတာ့ သိပ္ျပႆနာမရွိဘူး၊ ႐ံုးသြားတဲ့ သူေတြ ႐ံုးမွာေရမရွိရင္ဘယ္လို လုပ္မလဲ၊ အဲဒီေတာ့ ဖိနပ္အစိုႀကီး နဲ႔မေနဘဲနဲ႔ ဖိနပ္အစိုကို ခ်က္ခ်င္း လဲဖို႔ေပါ့ေနာ္၊ တစ္ခါတစ္ေလ ေရစိုႀကီးနဲ႔ေနရတာေတြ၊ အဝတ္ စိုႀကီးနဲ႔ေနရတာေတြရွိတတ္တယ္ေလ၊ ေျခေထာက္ကိုလည္းတက္ႏိုင္သမွ် ေရဆိုးေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့အညစ္အေၾကး ကို တက္ႏိုင္သမွ် ေရသန္႔နဲ႔ပဲျပန္ ေဆး၊ ၿပီးေတာ့ေျခေထာက္ၾကား ေလးေတြမွာ ကိုယ္သန္႔ေပါင္ဒါ ေလးေတြကို ေျခေထာက္ၾကား ေလးမွာ ထည့္ေပးေပါ့ေနာ္။ ေယာက်ာ္းေလးေတြေပါ့ေနာ္၊ အထူးသျဖင့္ ေျခေထာက္မွာ ယား နာေလးေတြရွိမယ္ဆိုရင္ ပိုးသတ္ ေဆး Antiseptic cream ေလး ေတြလိမ္းေပါ့ေနာ္။ လက္ေတြ ဆိုရင္လည္း ပိုးသတ္ဆပ္ျပာေတြ နဲ႔ သန္႔ရွင္းေရးေလးေတြလုပ္ေပး လို႔ရတယ္။ အထူးသျဖင့္ အသက္ ႀကီးတဲ့သူေတြ၊ ဆီးခ်ိဳရွိတဲ့သူေတြ ဆိုရင္ မိႈေတြကပိုၿပီးေတာ့ဝင္ႏိုင္ တယ္။ ကိုယ္ခံအားက်တဲ့လူေတြHIV လူေတြမွာဆို ပိုဝင္ႏိုင္တယ္။ သူတို႔ဆိုရင္ပိုၿပီးေတာ့ Personal Hygience ေကာင္းဖို႔လိုတယ္။ ေနာက္ ကေလးေတြဆိုရင္လည္း လက္ေဆးဖို႔ပါပဲ။ ဒီေလာက္ပါပဲ။
ေနာက္ၿပီးေတာ့Leptospirosis ဆိုရင္ကိုယ္က မျဖစ္ မေန ေရထဲႏိႈက္ရမယ္ဆိုရင္ လုပ္ငန္းခြင္သံုးလက္အိတ္ေတြဘာ ေတြသံုးရမွာေပါ့ေနာ္။ ေရလံုလက္ အိပ္(လုပ္ငန္းခြင့္သံုး) ျဖစ္ႏိုင္ရင္ ေျခေထာက္ဆိုရင္လည္း လည္ ရွည္ဖိနပ္ေတြစီးေပါ့။ ဒါက ကိုယ့္ အတြက္ေတာ့safe ျဖစ္တာေပါ့။ လယ္သမားေတြဆိုရင္လည္း စီးရမယ္၊ စည္ပင္သမားေတြ ဆိုရင္လည္း လည္ရွည္ဖိနပ္ေတြ စီးသင့္တယ္။ ခုမိုးတြင္းကေတာ့ မိႈတို႔အႀကိဳက္ေပါ့၊ အိမ္မွာေတာင္ အဝတ္အစားေတြမိႈတက္ ေသး တာ၊ ဖားဥတက္တယ္ေခၚ တယ္။ တစ္ကယ္တန္းေတာ့ ဒါက မိႈတတ္တယ္လို႔ေခၚတာေပါ့။ အဝတ္အစားေတြတင္မိႈတက္တာ မဟုတ္ဘူး၊ မွန္ဘီလူးေတြေရာ ကင္မရာမွန္ဘီလူး၊ microscope lens ေတြေရာ မိႈတတ္တယ္။ မိႈတက္သြားရင္ သိပ္ေၾကာက္စရာ ေကာင္းတယ္ သံုးလို႔မရေတာ့ဘူး။ everything ကေတာ့ မိုးတြင္းဆို မိႈတတ္တာပဲ။ လူပါမိႈတတ္သြား တတ္တယ္။ အဲဒီေတာ့ မိႈမတက္ ေအာင္ေနမယ္၊Keep dry, Clean and dry ေနမယ္။
တစ္ခ်ိ႕ကလည္း ကိုယ့္ ကိုယ္ကိုယ္ မိႈဆြဲၿပီဆိုၿပီးေတာ့ မိႈလိမ္းေဆးေတြလိမ္းၾကတာ ေပါ့၊ အဲဒါလိမ္းသင့္လား ဆရာ ဝန္နဲ႔တိုင္ပင္ဖို႔လိုလား။
ေပါင္ၿခံယားတာတို႔ဆိုရင္ အလြယ္ရတဲ့လိမ္းေဆးေလး ေတြကို ေဆးဆိုင္ကေနဝယ္လိမ္း တယ္။ ေဆးဆိုင္ကလည္း ဆရာ ဝန္လက္မွတ္မပါဘဲေရာင္းတယ္၊ ျပႆနာက ဘာတက္လဲဆိုရင္steroid ပါတဲ့လိမ္းေဆးေတြေပါ့။Steroid ဆိုတာကိုလည္း အရပ္ က နားမလည္ဘူး။ အရပ္သူအ ရပ္သားနားလည္ေအာင္ ကြ်န္ ေတာ္တို႔ကေဆာင္းပါးေတြေတာ့ ေရးထားတယ္ သို႔ေသာ္steroid ေတြရဲ႕ chemical names ေတြက ႐ႈပ္ေထြးတတ္တာေၾကာင့္ အရပ္ သူအရပ္သားအေနနဲ႔ လိမ္းတဲ့ ေဆးတိုင္းမွာsteroid ေတြ ပါမပါ ဆိုတာမသိႏိုင္ဘူး။ မသိရွာႏိုင္ဘူး။ အဲဒီလိုမသိတဲ့အတြက္ ခဏ သက္သာေအာင္လိမ္းတဲ့ အခါ လိမ္းရင္းလိမ္းရင္းနဲ႔ steroidတြ ရဲ႕ဆိုးက်ိဳးေတြ ရသြားတာေတြ ရွိတယ္။ အလြယ္ ဥပမာေပးရ မယ္ဆိုရင္steroid ပါတဲ့လိမ္း ေဆးေလးေတြကို ေဆးဆိုင္က အလြယ္တကူရေတာ့ လိမ္းရင္း နဲ႔ေပါင္ေၾကာေတြျပတ္ သြားတာ ေတြကိုမေတြ႕ခ်င္မွအဆံုး ျမင္ ေနရတယ္။ အဲဒါေၾကာင့္ ျဖစ္ရင္ လည္းဆရာဝန္နဲ႔ပဲ ျပဖို႔လိုတယ္၊ အထူးသျဖင့္steroid ပါတဲ့လိမ္း ေဆးေတြလိမ္းမိရင္ သူ႔ရဲ႕ဆိုးက်ိဳး ေတြက ေနာင္တရလို႔မဆံုးဘူး။ အဲဒီအေၾကာေတြ ျပတ္သြားရင္ ျပန္မေကာင္းေတာ့ဘူး။ အဲဒါ ေၾကာင့္ အလြယ္ရတဲ့ ေဆးေတြနဲ႔ ဝယ္မသံုးၾကဖို႔။steroid ပါတဲ့ လိမ္းေဆးေတြေပါ့။steroid ပါ၏ မပါ၏ကို အရပ္သားတစ္ေယာက္ အေနနဲ႔ နားလည္ႏိုင္ဖို႔မလြယ္ဘူး၊ ဘာလို႔လဲဆိုေတာ့ သူ႔chemical names ေတြက ႐ႈပ္ေထြးၿပီးရွည္ လ်ားေနလို႔ပဲ။ ျမန္မာလိုsteroid ပါ၏လို႔ ေရးထားတာမဟုတ္ဘူး၊ အဲဒီေတာ့steroid ဆိုတာဘာလဲ ဆိုတာလည္းမသိၾကဘူး၊ အယား သက္သာဖို႔ပဲလိမ္းၾကတာဆိုေတာ့ လြဲမွားေနတဲ့ misuse ေပါ့ေနာ္ ဒါေတြကိုေရွာင္က်ဥ္ဖို႔လိုပါတယ္။
ေဒါက္တာ ေက်ာ္ေက်ာ္
(အေရျပားအထူးကုဆရာဝန္ ႀကီး)
Health Guide
https://www.facebook.com/mmhealthguide/
