၁။ ဆရာ႐ွင့္ ကြၽန္မအသက္၂၄ ႏွစ္ပါ။ အိမ္ေထာင္႐ွိပါတယ္ဆရာ။ ကြၽန္မရင္သားအရမ္းေသးေနလို႔ ကန္ေတာ့ပါဆရာ။ အဲ့တာ ခြဲစိတ္ျပဳျပင္ခ်င္ပါတယ္။ ကြၽန္မ ဆိုးက်ိဳးေကာင္းက်ိဳးသိခ်င္လို႔ အရင္ေလ့လာတာပါ။ ဆီလီကြန္ထည့္ထားေတာ့ ကေလးရရင္ နိ႔တိုက္လို႔ရပါသလားဆရာ။ ကင္ဆာေရာျဖစ္ႏိုင္ပါလား။ ထိုင္းမွာခြဲစိတ္မွာဆို စရိတ္ေလး ခန္႔မွန္း ေပးႏိုင္လား႐ွင္။ ဆရာက ပိုက္ဆံအေၾကာင္းထည့္မေမးရဘူးဆိုတာ သိပါတယ္႐ွင့္။ ဒါေပမယ္ တျခားႏိုင္ငံဆိုေတာ့ မသိလို႔ ဆရာ့ကိုအားကိုးတာပါ။ viva ဆိုျပီး ရင္သားႀကီးေဆး ကိုရီးယားႏိုင္ငံထုတ္ေကာ လိမ္းလို႔ရပါသလားဆရာ။
၂။ ကြ်န္ေတာ့္ သမီးက အသက္ ၂၉ ႏွစ္၊ အပ်ိဳပါ။ ၂ဝ၁ဝ ဒီဇင္ဘာမွာ ရင္သားကင္ဆာၿဖစ္လို႔ နွစ္ဘက္စလံုးကို ၿဖတ္လိုက္ပါတယ္။ Chemo ေဆးလည္း သြင္းၿပီးပါၿပီ။ ဓါတ္ေရာင္ျခည္ကိုလည္း ၅ ပတ္ၿပၿပီးပါၿပီ။ အခု Tamoxifen ေသာက္ၿပီး Zoladex 10.8 mg ကို ၃ လတစ္ခါ ထိုးေနပါတယ္။ အခု သမီးက ရင္သားအတုတပ္ခ်င္လို႔ ဆရာအေနနဲ႔ တပ္သင့္ မသင့္နဲ႔ ဗဟုသုတအေနနဲ႔ ဘယ္လိုခြဲစိတ္ၿပီး တပ္ဆင္တယ္ဆိုတာကို သိခ်င္လို႔ ဆရာအားတဲ့အခါ အေၾကာင္းၿပန္ေပးပါခင္ဗ်ာ။
အတုေတြက အမ်ားၾကီးအသံုးက်တာ ေဆးပညာမွာရွိတယ္။ ေျခတုလက္တုေတြလို ရင္သားအတုဟာ အသံုးက်တဲ့ ေဆးပညာသံုးပစၥည္းျဖစ္တယ္။ အရြယ္အစား၊ ပံုပန္းနဲ႔ အထိအေတြ႔ေတြ ေကာင္းလာေစဘို႔အတြက္ ရင္သားအတု လုပ္ေပးႏိုင္တယ္။ ရင္သားလိမ္းေဆးေတြ ထိေရာက္မႈ ေဆးသုေတသန မစံုလင္ပါ။
ရင္သားအတုတပ္တာ ဒီလိုလူနာေတြကို လုပ္ေပးႏိုင္တယ္။
- ရင္သားမွာ ကင္ဆာျဖစ္လို႔ ခြဲစိတ္ထုတ္ျပစ္လိုက္ရလို႔၊
- ေမြးရာပါ ရင္ပတ္ပံုပန္း မမွန္ျဖစ္ေနလို႔၊
- ရင္သား ေသးငယ္ေနတာကို ပိုျပီးလွပခ်င္လို႔ နဲ႔၊
- အရင္က ေယာက္်ားလိုလိုကေန မိန္းမျဖစ္ေစအာင္ လိင္ေျပာင္းေပးရတာေတြအတြက္ လုပ္ၾကရတယ္။
အေျခခံအားျဖင့္ အသံုးျပဳပစၥည္း ၃ မ်ိဳးရွိတယ္။ Saline ေစလိုင္း ဆားရည္၊ Silicone စီလီကြန္နဲ႔ Composite တျခား အမ်ိဳးအစားေတြ။ ေစလိုင္းဆိုတာလဲ စီလီကြန္အကာထဲမွာ ဆားရည္ထည့္ေပးထားတာ ျဖစ္တယ္။ တျခားဟာေတြမွာ Soy oil ပဲပုပ္ဆီ၊ Polypropylene string ေပၚလီပရိုပိုင္လင္းစတာေတြသံုးတယ္။ ဆားရည္နဲ႔လုပ္တဲ့ ရင္သားအတုထဲမွာ Salt water 0.90% w/v of NaCl, ca. 300 mOsm/L ဆားရည္ ထည့္ထားတယ္။ ေပၚကာစေတြတံုးက ယိုတာမ်ိဳး ျဖစ္ခဲ့ေပမဲ့ ေနာက္ေပၚေတြက ပိုေကာင္းလာတယ္။ ၂ဝဝ၆ ေလ့လာမႈအရ စီလီကြန္သံုးထားသူကို ထပ္ခြဲေပးစရာလိုရင္ ဒီအမ်ိဳးအစားကို သံုးသင့္တယ္လို႔ ေထာက္ခံခ်က္ ေပးထားတယ္။
စီလီကြန္ရင္သားတုဟာ ပဌမမ်ိဳးဆက္ကို ၁၉၆၃ မွာ စသံုးတယ္။ မ်က္ရည္ေပါက္ကေလးလို႔ တင္စားတယ္။ ဒုတိယမ်ိဳးဆက္က ၁၉၇ဝ မွာစတယ္။ ပိုျပီးပါးလာတယ္။ ေစးကပ္မႈလဲ ေလွ်ာ့လိုက္တယ္။ ေပါက္လြယ္ျပန္တယ္။ တတိယနဲ႔ စတုတၳမ်ိဳးဆက္က ၁၉၈ဝ ေက်ာ္မွာလာတယ္။ ပဥၥမမ်ိဳးဆက္ကေတာ့ ၁၉၉ဝ ေက်ာ္မွာ ေပၚလာတယ္။ ပိုျပီးမာခဲတာကို သံုးတယ္။ ေပါက္တာယိုတာ နည္းေစတယ္။ ကိုယ္ရဲ႕ တျခားေနရာေတြကိုလဲ မေရာက္ေစဘူး။ ၂ဝဝ၄ နဲ႔ ၂ဝဝ၅ ေလ့လာမႈေတြအရ အဖံုးလႊာပိန္သြားတာနဲ႔ ေပါက္ျပဲတာေတြ ေလွ်ာ့နည္းတာ ေတြ႔ရတယ္။
ရင္သားအတု ခြဲစိတ္နည္းေတြကို ဘယ္လိုအေျခအေနေတြမွာ သံုးႏိုင္သလဲ -
၁။ ကင္ဆာျဖစ္လို႔၊ ထိခိုက္ဒဏ္ရာရလို႔ ရင္သားမဖြံ႔ထြားႏိုင္တဲ့ေရာဂါရွိလို႔ ပဌမဆံုးအၾကိမ္ လုပ္ရတယ္။
၂။ နဂိုအေန ရင္သားကို ပိုထြား ပိုလွေစခ်င္လို႔ ပဌမဆံုးအၾကိမ္လုပ္ရတယ္။
၃။ အရင္တခါလုပ္ထားက မေကာင္းႏိုင္လို႔ အသစ္ထပ္လုပ္ရတယ္။
ဓါးရာဘယ္လိုေပးရသလဲ၊ ခြဲစိတ္နည္း၊ ခြဲျပီးဂရုစိုက္စရာေတြကိုလဲ မေရးေတာ့ပါ။ လုပ္ခ်င္သူေတြ စဥ္းစားႏိုင္ၾကေအာင္ ဆက္တြဲျဖစ္လာႏိုင္တာေတြကိုေတာ့ ေရးပါမယ္။ ခြဲစိတ္မႈတိုင္းမွာ သတိထားစရာေတြဟာ အတူတူပါဘဲ။ ေမ့ေဆးအတြက္ သတိထားစရာေတြ၊ ေသြးယို-ေသြးခဲတာ၊ မန္းရည္ေအာင္တာ၊ ပိုးဝင္တာေတြ အတူတူရွိႏိုင္တယ္။ ရင္သားအတုထည့္လို႔ သန္႔သန္႔ ျဖစ္လာႏိုင္တာေတြကေတာ့ ရင္သားနာမယ္၊ အထိအေတြ႔ မတူတာျဖစ္မယ္၊ ကေလးႏို႔တိုက္ရတာ ခက္မယ္၊ အေရးအေၾကာင္းေတြ ျမင္ေနရႏိုင္တယ္၊ ဘယ္ညာ မတူတာေတြ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။
အဓိကျပႆနာတခုက ေပါက္ျပဲျခင္းျဖစ္တယ္။ ေစလိုင္းေတြမွာ ထည့္ျပီးတဲ့ေနာက္ ၃ ႏွစ္ေနလို႔ ေပါက္ျပဲတာ ၃-၅% ရွိတယ္။ ၁ဝ ႏွစ္ေနရင္ ၇-၁ဝ% ရွိတယ္။ ဆားရည္သံုးတာက ေပါက္ေနရင္ ျပားခ်ပ္သြားမယ္။ ကိုယ္ကေနစုပ္ယူမယ္။ ထြက္လာတဲ့ စီလီကြန္ေတြကေတာ့ တျခားေနရာေတြဆီ ေရာက္သြားႏိုင္တယ္။ ဥေရာပမွာ ဒုတိယမ်ိဳးဆက္က ၁ဝ ႏွစ္အၾကာမွာ ေပါက္ျပဲႏွဳန္း ၈-၁၅% ရွိခဲ့တယ္။
တျခားအတုေတြထည့္သလိုပဲ ရင္သားအတုကိုလဲ ကိုယ္ခႏၶာထဲထည့္ရင္ သတိထားစရာေတြရွိတယ္။ အတုပစၥည္းရဲ႕ ေဘးမွာ ကိုလာဂ်င္ဖိုင္ဘာေတြကေနလာျပီး ဖံုးအုပ္ကာကြယ္ေပးတယ္။ ရင္သားအတုရဲ႕ အဖံုးလႊာကေန ပံုေျပာင္းသြားတာနဲ႔ ကိုယ္ခႏၶာ တံု႔ျပန္မႈေၾကာင့္ အဖံုးလိုျဖစ္တာကို ခြဲျခားသိဘို႔လိုမယ္။ အာရံုေၾကာေရာဂါေတြနဲ႔ ရူမတြိဳက္ေရာဂါေတြ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ပလက္တီနမ္သတၳဳနဲ႔ မတည့္တာလဲ သတိထားရတယ္။
ကာယကံရွင္ကမၾကိဳက္ရင္၊ ခြဲစိတ္တာက တခုခုအဆင္မေျပျဖစ္ရင္ ျပန္ျပင္ရတယ္။ ေဆးျပႆနာကေနျဖစ္တာေတြ၊ အဖံုးလႊာ ပံုေျပာင္းတာ၊ ေပါက္ျပဲတာနဲ႔ ျပားခ်ပ္သြားတာေတြေၾကာင့္ ထပ္ခြဲစိတ္ရတယ္။ ရင္သားတခုလံုး ျပန္လုပ္ရသူေတြမွာ ပိုအျဖစ္မ်ားတယ္။ ရင္သားကင္ဆာ ျဖစ္ထားသူေတြမွာလဲ မ်ားတယ္။
Silicone Breast Implants ကို ၁၇-၁၁-၂ဝဝ၆ မွာ FDA ကေန အသိအမွတ္ျပဳေပးခဲ့တယ္။ ေျခာက္သန္းေလာက္လို႔ ခန္႔မွန္းၾကတယ္။ ဒါဆိုရင္ အမ်ိဳးသမီးမွန္သမွ်ရဲ႕ ၅% ရွိမယ္။ ၂ဝဝ၈ မွာ စစ္တမ္းတခုေကာက္ေတာ့ ၃ဝ၇ဝဝဝ ေယာက္မွာ ရင္သားကို လွခ်င္လို႔ အတုထည့္ထားၾကျပီး ၁၁၁ဝဝဝ မွာ ရင္သားထုတ္လိုက္ရလို႔ ျဖစ္ျဖစ္ ေမြးရာပါခ်ိဳ႕ယြင့္ေနလို႔ျဖစ္ျဖစ္ ရင္သားအတု တပ္ထားၾကတယ္။ ဒီစာရင္းထဲမွာ တျခားဆရာဝန္ေတြကေန လုပ္ေပးတာေတြ မပါေသးဘူး။
ေစလိုင္းအမ်ိဳးအစားဟာ ရင္သားကို လွီးျဖတ္စရာ နည္းတာမ်ိဳးဆို ပိုေကာင္းတယ္။ ဒါးရာေပးျပီး ေနာက္မွ ဆားရည္ သြင္းေပးလို႔ ဓါးရာနဲ႔ ခ်ဳပ္ရိုးေတြလဲ ငယ္မယ္။ Silicone-gel implants ဆိုတာက ၾကိဳတင္ျဖည့္ထားျပီးသားကို ထည့္ေပးရတယ္။ ဆားရည္အတုေပါက္သြားရင္ေတာ့ ျပားခ်ပ္လာမယ္။ ဆားရည္ကို ကိုယ္ခႏၶာက စုပ္ယူလိုက္မယ္။ ဆားရည္က ဆီလီကြန္ထက္ပိုျပီး အရြယ္အစား၊ ပံုပန္းနဲ႔ အထိအေတြ႔ ဆိုတာေတြမွာ ပိုသာတယ္လို႔ ဆိုႏိုင္ေပမဲ့ စုပ္ျပဲလြယ္မယ္၊ တြန္႔ႏိုင္တယ္၊ ထိရင္၊ ၾကည့္ရင္ သိသာႏိုင္တယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ရင္သားအသစ္ထည့္ရသူေတြအတြက္ စီလီကြန္သံုးတာ ပိုေကာင္းမယ္။ ဆားရည္ကို အသက္ ၁၈ ႏွစ္ထက္ ၾကီးသူေတြ လွခ်င္လို႔လုပ္ဘို႔နဲ႔ သူတို႔ထက္ အသက္ၾကီးသူေတြ ရင္သားအသစ္လုပ္ဘို႔ သံုးတယ္။ စီလီကြန္ေတြကို အသက္ ၂၂ ႏွစ္အထက္ရွိသူေတြ ပိုၾကီးခ်င္လို႔လုပ္ဘို႔နဲ႔ သူတို႔ထက္ အသက္ၾကီးသူေတြ ရင္သား အသစ္လုပ္ဘို႔သံုးတယ္။ ၂ဝဝ၈ မွာ ရင္သား တခုလံုး ထည့္ထားသူေတြရဲ႕ ၅၃% ဟာ ေဆလိုင္းျဖစ္ျပီး ၄၇% ဟာ စီလီကြန္ျဖစ္တယ္။ လွခ်င္လို႔ လုပ္ရသူေတြက ပိုမ်ားလို႔ ျဖစ္မယ္။
အေမရိကားမွာ ရင္သားအတုကို Class III medical device လို႔ သတ္မွတ္တယ္။ တခုခုျဖစ္ႏိုင္စရာအဆင့္ (၃) လို႔ ဆိုလိုတယ္။ ရင္သားအတု ထည့္တာကို အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ စိတ္ဝင္စားမႈက တက္လိုက္ က်လိုက္ေနတယ္။ ရာသက္ပန္ခံမယ္လို႔ေတာ့ အာမခံႏိုင္ပါ။ ရင္သား-ကင္ဆာကို မင္မိုဂရမ္စစ္ေဆးရာမွာ ရႈတ္ေထြးတတ္တယ္။ သူမ်ားေတြထက္ ပိုဂရုစိုက္ရမယ္။ ရင္သားထြားခ်င္-လွခ်င္လို႔ လုပ္ထားသူမွာ ကေလးရလို႔ ႏို႔တိုက္တာမွာလဲ ခက္ႏိုင္တယ္။ FDA ကေန စီလီကြန္အတု ထည့္ထားျပီး ၃ ႏွစ္ရဲ႕ ေနာက္ပိုင္း MRI ၂ ႏွစ္တခါ ရိုက္ဘို႔ အၾကံျပဳထားတယ္။ အထဲမွာဘာျဖစ္ေနသလဲ သိေအာင္လို႔။ အထဲမွာ ေပါက္ေနတာကို အျပင္ကေန မသိႏိုင္ဘူး။ အထဲမွာ ယိုစိမ့္ေနလို႔ ေနာက္ဆက္တြဲ ျဖစ္ႏိုင္တာေတြထဲမွာ ကင္ဆာေတာ့မပါ။
ရင္သားအတုတပ္ခ်င္သူ အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ အရြယ္အရမၾကီးၾကေသးဘူး။ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ဖိစီးမႈေၾကာင့္ ရင္သားအတု တပ္ခ်င္စိတ္ျဖစ္ၾကတယ္။ ကိုယ့္အလွကို ဒီထက္ပိုေစခ်င္တယ္။ ေျပာင္တာေနာက္တာကို မခံခ်င္ၾကဘူး စသျဖင့္။ ၂ဝဝ၃ သုေတသနေတြအရ ရင္သားတုတပ္တဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ စိတ္ပိုင္းကုသမႈပါ ခံယူၾကရတယ္။ သူတို႔မွာ ကိုယ့္ကိုယ္ကို မေက်နပ္ျဖစ္ေနတာ၊ စိတ္ဓါတ္က်ေနတာ၊ တခ်ိဳ႕ဆိုရင္ သတ္ေသခ်င္စိတ္ဝင္တာအထိ ျဖစ္ၾကတယ္။ ေဆာရီး။
ခြဲစိတ္ျပဳျပင္ေပးထားသူေတြကို ထပ္ေလ့လာေတာ့ စိတ္က်န္းမာေရးေရာ လူေနမႈဘဝ အရည္အေသြးပါ ပိုေကာင္းလာၾကတာ ေတြ႔ရတယ္။ ရုပ္သြင္၊ လူမႈေရး၊ ကိုယ့္ကိုယ္ကို ယံုၾကည္မႈ၊ ကိုယ့္ကိုယ္ကို တန္ဘိုးထားမႈ၊ လိင္ပိုင္း ေက်နပ္မႈေတြမွာပါ တိုးတက္လာၾကတယ္။ လွခ်င္လို႔ လုပ္ထားသူေတြရဲ႕ ၉ဝ-၉၅% က ေက်နပ္တယ္။ ေဝဖန္ေရးေတြ မ်ားလြန္းခဲ့တဲ့ ၁၉၉၁ မွာ ၃% အမ်ိဳးသမီးေတြကသာ စိတ္မခ်တာမို႔ ျပန္ထုတ္ခ်င္ၾကတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။
လွခ်င္လြန္းေနသူမွာ သူမ်ားထက္ စိတ္တြန္းအားက မ်ားလြန္းေနရင္ သိပ္တြက္ထားတတ္ၾကတယ္။ ျဖစ္ႏိုင္တာထက္ပိုျပီး လွလိမ့္မယ္လို႔ တြက္မထားသင့္ပါ။ ရင္သားအတုထည့္တာမွာ ဆရာဝန္နဲ႔လူနာ ေဆြးေႏြးေရြးခ်ယ္ၾကျပီး အဆံုးအျဖတ္ကို လူနာကေနလုပ္ရပါမယ္။
ေၾကာ္ျငာျပီးေရာင္းေနတဲ့ ရင္သားလိမ္းေဆးေတြ အမ်ားၾကီးရွိတယ္။ ကြ်န္ေတာ္ကေတာ့ ဘယ္ဟာကိုမွာ အာမခံခ်က္မေပးႏိုင္ပါ။
Dr. တင့္ေဆြ
https://www.facebook.com/drtintswe/
