ဆရာက်ေနာ္တို ့႕႕႕႕႕ ေက်းရြာေအာက္ဘက္ကြင္းေတြမွာ အရက္သမားနဲ႔ မိန္းမပ်ိဳေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားဟာ မၾကာခဏ ၾကြတ္သတ္ေဆးကို ေသာက္မိတတ္ၾကပါတယ္။ ေဆးရုံမေရာက္ခင္ အဆိပ္ျပယ္ေစတဲ့ အိမ္တြင္းကုသနည္း အေရးေပၚအတြက္ ဘယ္လိုေဆးဝါးဓါတ္စာေတြေပးျပီး ဘာေတြကိုသတိျပဳေရွာင္က်ဥ္ သင့္ပါသလည္းခင္မ်ာ။
အဆိပ္သင့္ျခင္း ေရွးဦးသူနာျပဳနည္း
အဆိပ္အမ်ဳိးမ်ဳိးရွိသည္။
• စားေဆး-ထိုးေဆး၊ အစားအစာ၊ ဓါတ္ေငြ႕။
• အေၾကာင္းမရွိ ေနမေကာင္း သံသယရွိပါ။
• ေဆးဝါးလြန္ကဲလွ်င္ ျဖစ္တတ္သည္။
• အလုပ္စခန္းကလည္း ျဖစ္တတ္သည္။
• အင္းဆက္ေကာင္မွလည္း ျဖစ္ႏိုင္သည္။
လကၡဏာမ်ား
• ႏႈတ္ခမ္းျပာျခင္း၊
• အေရျပားတြင္ အနီျပင္-အဖု-အပိန္႔ထြက္ျခင္း၊
• အသက္ရွဴခက္ျခင္း၊
• ဝမ္းပ်က္ျခင္း၊
• ပ်ဳိ႕-အန္ျခင္း၊
• ကိုယ္ပူျခင္း၊
• ေခါင္းကိုက္ျခင္း၊
• မူးေဝျခင္း၊ ငိုက္ျခင္း၊
• မ်က္စိက ၂ ခု ျမင္ျခင္း၊
• ရတ္ဘတ္-ဝမ္းဗိုက္နာျခင္း၊
• ဂနာမၿငိမ္ျဖစ္ျခင္း၊
• ႂကြက္သား လႈပ္ျခင္း၊
• တက္ျခင္း၊
• အားယုတ္ျခင္း၊
• သတိေမ့ျခင္း၊
ျပဳစုကုသနည္း
• ဘယ္အဆိပ္ဆိုသည္ကို စူးစမ္းပါ။
• ဝမ္းဗိုက္ထဲဝင္သည့္ အဆိပ္ကို ထုတ္ျပစ္ရန္ တမင္တကာ အန္ေအာင္လုပ္ပါ။
• အန္ဖတ္မ်ား အေရျပားေပၚက်လွ်င္ ေဆးပစ္ပါ။
• တက္ေနလွ်င္ ဒဏ္ရာထပ္မရေအာင္ လုပ္ေပးပါ။
• ေလေကာင္းေလသန္႔ ဝင္ေအာင္လုပ္ပါ။
• မိမိက ေလကိုတဝႀကီးရွဴၿပီးမွ အဆိပ္ေငြ႕သင့္သူအား ကယ္ထုတ္ပါ။
• မီးျခစ္ မသံုးရ။
• လိုအပ္လွ်င္ (စီပီအာရ္) လုပ္ပါ။
• သတိလစ္ေနသူကို ပါးစပ္က မေပးရ။
• နည္းမသိဘဲ တမင္တကာ အန္ေအာင္ မလုပ္ရ။
• ေရနံ၊ ဓါတ္ဆီ ေသာက္သူမ်ားကို အန္ေအာင္ မလုပ္ရ။ ၾကက္ဥအကာေပးႏိုင္သည္။
• ေဆးျပားေသာက္သူမ်ားအား အန္ေအာင္လုပ္။ အစာအိမ္ေဆး ေပးရမည္။
• ပိုးသတ္ေဆး (မာလာေသယြန္)၊ (အင္ဒရင္း) ေသာက္သူမ်ားအား (Atropine) ထိုးေဆး မ်ားမ်ား ေပးရသည္။
• ေႃမြကိုက္လွ်င္ ေႃမြအမ်ဳိးအစားအလုိက္ ေႃမြဆိပ္ေျဖေဆး ေပးရမည္။
Rodenticide Toxicity ၾကြက္သတ္ေဆးအဆိပ္သင့္ျခင္း
၁။ Prehospital Care ေဆးရံုမေရာက္မီျပဳစုေပးျခင္း
• ပါးစပ္မွာေတြ႔ေနသမွ်ထုတ္ယူေပး၊ ေဆးရံုေျပးပါ။ ေသာတဲ့ေဆးဗူးခြံရွာယူသြားပါ။ အဝတ္အစား အသံုးအေဆာင္ေတြ အဆိပ္ရွိတာလည္း အဆိပ္ေတြဖယ္ရွင္းပါ။
• လူနာတက္ေနရင္ Benzodiazepines ေဆးေပးပါ။
• အသက္ရွဴလမ္းရွင္းလင္းပါေစ။
• လိုအပ္ေလာက္သူကို IV lines ေခၚ ေသြးျပန္ေၾကာထဲေဆးပိုက္လိုင္းသြင္းေပးပါ။
၂။ Emergency Department Care အေရးေပၚဌာန
• ေက်ာက္ကပ္မေကာင္းတဲ့လူနာကို Hemodialysis လုပ္ေပးဘို႔လိုအပ္ႏိုင္။
• zinc phosphide ဇင့္ေဖါစ္ဖိဒ္၊ arsenic အာဆင္းနစ္နဲ႔ barium ေဘရီယမ္အဆိပ္ဆိုရင္ endotracheal intubation လည္ေခ်ာင္းထဲေလပိုက္ထည့္တာလိုႏိုင္။
• GI evacuation အစာလမ္းရွင္းတာ လိုတဲ့သူရွားတယ္။ အဆိပ္သိပ္မ်ားရင္ လိုမယ္။
• rodenticide overdose အတြက္ activated charcoal အဆိပ္ေျဖေဆး အျမန္ေပးပါ။ လူနာတိုင္းလိုႏိုင္တယ္။
• anticoagulant overdoses ဆိုရင္ ေသြးထြက္ေနတာ ရွိ မရွိ စစ္ေဆးပါ။
• zinc phosphide (phosphine gas) အဆိပ္ေၾကာင့္ Severe hemolysis ေသြးနီဥပ်က္စီးတာျဖစ္ႏိုင္။ exchange transfusion of RBCs ေသြးနီဥအစားသြင္းဘို႔လိုႏိုင္။
• heavy metal အဆိပ္ဆိုရင္ chelation therapy ကုသနည္းႏိုမယ္။
• Monosodium fluoroacetate နဲ႔ zinc phosphide အဆိပ္ေတြအတြက္ အဆိပ္ေျဖေဆးမရွိ။
• PNU အဆိပ္ကေန pancreatic beta cells သရက္ရြကိထိခိုက္ႏိုင္။ nicotinamide ေဆးကသက္သာေစႏိုင္။ vitamin K ဗီတာမင္ေက မေပးပါနဲ႔။
• organophosphate အဆိပ္ဆိုရင္ atropine ေဆးအရင္ထိုးေပးရမယ္။ oxime ကိုလည္းသံုးႏိုင္တယ္။
Anticoagulant Rodenticide ေသြးမခဲေစတဲ့ ပိုးသတ္ေဆးမ်ား
Warfarin, Pindone, Chlorophalicone နဲ႔ Brodifacoum ေဆးေတြျဖစ္တယ္။
ကုသနည္း
• ဗီတာမင္ေက ေပးရမယ္။ လူနာေသြးယိုတာေတြရွိမယ္။ ႏွာေခါင္း၊ သြားဖံုး၊ ဆီး၊ မ်က္စိ၊ အဆုပ္၊ မ်က္ႏွာ၊ အေရျပား၊ အတြင္းထဲ၊ စိတ္ဓါတ္က၊ မစားခ်င္။
• Vitamin K1 (Phytonadione) 0.25 - 5 mg/kag S/C
• Menaphthone 0.25 - 2 mg/kg IM
• Fresh frozen Plasma 9 ml/Kg IV
• Whole blood 20 mg/kg IV
• Glucose and Saline therapy
• Oxygen
• Oxalic acid derivatives
ကြ်န္ေတာ္ ျမန္မာျပည္ေနရစဥ္က ေတာနယ္ေတြမွာ ပိုးသတ္ေဆးအဆိပ္မိလူနာေတြကို atropine ေဆးတမ်ိဳးတည္းနဲ႔သာ ကုသေပးခဲ့ရတာကို အမွတ္ရတယ္။ ေမ့ေဆးမေပမီ ူနာခြ်ဲထြက္တာသက္သာေအာင္ေပးတဲ့ေဆးျဖစ္လို႔ ေဆးရံုမွာ ၄-၅ လံုးသာရွိတယ္။ အဆိပ္ေၾကာင့္ လူနာေတြ အေတာ္ဆိုဆိုးဝါးဝါး ခံစားၾကရေပမယ့္ အဲဒီေဆးက အသက္ကယ္တယ္။ မွတ္မွတ္ရရ လူနာတေယာက္ကို ေဆးအလံုး (၉ဝ) ထိုးေပးခဲ့ရဖူးတယ္။ အသက္မေသပါ။ ျမန္မာ့ဆိုရွယ္လစ္လမ္းစဥ္ေခတ္ ျဖစ္လို႔ ျမိဳ႕ၾကီးက ေမွာင္ခိုေဆးဆိုင္ကေန ေဆးရွာဝယ္ရတယ္။
ျမန္မာႏိုင္ငံသားေတြ ဘယ္မွာေနေန အဆိပ္ေဘးက ေဝးၾကပါေစ။
ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
https://www.facebook.com/drtintswe/
