၁။ က်မ အသက္ ၂၇ ႏွစ္ပါဆရာ။ ကေလး ၂ ေယာက္ရွိပါတယ္။ သိခ်င္တာက ေသြးကင္ဆာေရာဂါဟာ မ်ိဳး႐ိုးလိုက္တတ္ပါသလား႐ွင့္။ က်မအေဖဟာ အသက္ ၆၀ ေက်ာ္မွာ ေသြးကင္ဆာအမ်ိဳးအစား AML ျဖစ္ျပီး ေဆးကုေနရင္း ဆံုးပါးခဲ့ရပါတယ္။ သားက ကိုယ္ခံအားနည္းတဲ့ကေလးမို႔ သူ႔အတြက္စိတ္ပူလို႔ပါ။ မ်ိဳး႐ိုးလိုက္တက္ခဲ့ရင္လည္း ေဆာင္ရန္ေ႐ွာင္ရန္ေလးေတြကိုလဲ သိခ်င္ပါတယ္႐ွင့္။
၂။ ကြၽန္ေနာ္က leukemia CML ေရာဂါခံစားေနရပါတယ္ဆရာ။ ကြၽန္ေတာ္ကနယ္ကပါ။ တခါတေလေဆးဝယ္မရလို႔ေဆးျပတ္တဲ့အခါက်ရင္ ေသြးျဖဴဥေတတြမ်ားလားၿပီး ဒူးေတြတင္ပစံုေတြမွာေသြးစုၿပီးေတာ့ ကိုက္ခဲပါတယ္ဆရာ။ လြန္ခဲ့တဲ့ ၆ လေလာက္တံုးက ကြၽန္ေတာ္ေသြးျဖဴဥေတြမ်ားၿပီး ပထမဒူးမွာေသြးစုတယ္။ ၅ ရက္ေလာက္ၾကာေတာ့ ဒူးကေကာင္းသြားၿပီး ဆီးလမ္းေၾကာင္းမွာလာျဖစ္တယ္ဆရာ။ ဆီးလမ္းေၾကာင္းအရမ္းတင္ၿပီးကိုက္လို႔ ကြၽန္ေတာ္ရန္ကုန္မွာေဆးခန္းသြားျပတယ္ဆရာ။ ႕႕႕႕႕ မွာထိုင္တဲ့ ဆီးလမ္းေၾကာင္းခြဲစ္ိတ္ဆရာ၀န္က ႕႕႕႕႕ မွာခြဲမွရမယ္လို႔ေျပာေတာ့ ကြၽန္ေတာ္က ေငြေၾကးမတတ္ႏိုင္လို႔ မခြဲျဖစ္ဘူး။ ဒီလိုနဲ႔ေဆးစားရင္ သက္သာသြားတယ္ဆရာ။
၃။ ဆရာ သမီးအမ်ိဳးသားက ေသြးကင္ဆာပါ ေဆးေသာက္ေနရတာ သံုးႏွစ္ရွိပါၿပီ။ ေဆးေၾကာင့္ကေလးမယူသင့္ဘူးလို႔ သိရပါတယ္။ သားေလးကသံုးနစ္သားပါ။ ေနာက္တေယာက္ထပ္ယူျခင္ပါတယ္ဆရာ။ နည္းလမ္းမရွိေတာ့ဘူးလား သိျခင္ပါတယ္ဆရာ။ သူေသာက္တဲ့ေဆးက tasigna ပါဆရာ။
ေမးခြန္း (၃) ေျပာတာကိုမွန္းၾကည့္ရရင္ Chronic myeloid leukemia (CML) ေရာဂါျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ထင္တာကိုေျပာတာပါ။ Tasigna ေဆးရဲ႕ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳး ဆိုးလြန္းတာေတြ = ေသြးအေရအတြက္နည္းျခင္းျဖစ္လို႔ ေသြးထြက္လြယ္မယ္။ ဆီးထဲေသြးပါႏိုင္တယ္။ အားယုတ္မယ္။ ေသြးစီးေလွ်ာက္တာနည္းလို႔ ဦးေႏွာက္၊ ေျခေထာက္၊ ႏွလံုးကိုေသြးမဝမွာ သတိထားရမယ္။ အသည္းကို ထိခိုက္ႏိုင္တယ္။ အသားဝါျဖစ္ႏိုင္တယ္။ သရက္ရြက္ကိုလဲထိခိုက္ႏိုင္တယ္။ သာမန္ သတိထားစရာေတြ = ပ်ိဳ႕-အန္ခ်င္၊ အေရျပားအနီျပင္ထြက္၊ ေခါင္းကိုက္၊ ေမာပန္း၊ ယားယံ၊ ဝမ္းပ်က္၊ ေခ်ာင္းဆိုး၊ ၾကြက္သားအရိုးနာ၊ ကိုယ္ပူ၊ ညေခြ်းထြက္။ သားသမီးယူတာအတြက္ သပ္သပ္သတိေပးတာမေတြ႔ပါ။ ဒါေပမဲ့ ကုသေပးတဲ့ဆရာဝန္ ညႊန္တာကိုသာ လိုက္နာသင့္ပါတယ္။
Leukemias (လူကီးမီးယား) ေသြးကင္ဆာ ရက္တိုနဲ႔ နာတာရွည္ ႏွစ္မ်ိဳးရွိတယ္။ ေရာဂါျဖစ္တဲ့ ေသြးျဖဴဥ အမ်ိဳးအစားနဲ႔လဲ ခြဲျခားတယ္။ Infections ေရာဂါပိုးဝင္တာ၊ Anemia ေသြးအားနည္းတာနဲ႔ Bleeding ေသြးယိုတာေတြ ျဖစ္လာေစႏိုင္တယ္။
ရိုးတြင္းျခင္ဆီမွာ Stem cells ေခၚတာေတြကေန ေသြးဥအမ်ိဳးမ်ိဳး ျဖစ္လာရတယ္။ ေသြးဥဆိုတာ အနီ နဲ႔ အျဖဴ။ အနီက အသက္ရွဴလိုက္တဲ့ ေလထဲက ေအာက္စီဂ်င္နဲ႔ ေပါင္းျပီး ေသြးကို သန္႔ေအာင္လုပ္ေပးတယ္။ ေသြးျဖဴဥေတြကေတာ့ ေရာဂါကို တိုက္ဖ်က္တာ လုပ္ေပးတယ္။ ေသြးမံႈ ဆိုတာေလးေတြက ေသြးကိုခဲေစျပီး၊ ေသြးမယိုရေအာင္ လုပ္ေပးတယ္။ ေသြးဥ မွန္သမွ်ဟာ တျခားသက္ရွိ ဆဲလ္ေတြလိုပါဘဲ၊ အသစ္ျဖစ္လာ၊ ရင့္လာ-အိုလာျပီး ေနာက္ဆံုး ပ်က္စီး-ေသဆံုး ကုန္ၾကတယ္။ ေခမာ-မိဘုရားၾကီးကို တရားျပသလိုပါဘဲ။
Myeloid stem cell ဆဲလ္အမ်ိဳးအစားေတြကေန Red blood cell ေသြးနီဥနဲ႔ Platelets ေသြးမံႈေတြ ျဖစ္ေစတယ္။ White blood cells ေသြးျဖဴဥေတြလဲပါတယ္။ Lymphoid stem cell လင္ဖြိဳက္-စတမ္-ဆဲလ္ အမ်ိဳးအစားေတြကေန ေသြးျဖဴဥေတြ ျဖစ္ေစတယ္။ B cells or T cells စသျဖင့္။ ဒီႏွစ္မ်ိဳးကေန ေသြးျဖဴဥေတြ ျဖစ္လာၾကေပမဲ့ မတူၾကဘူး။ လူကီးမီးယားေရာဂါရသူေတြမွာ ျဖစ္လာတဲ့ ပံုမွန္ဟုတ္တဲ့ ေသြးျဖဴဥေတြကို Leukemia Cells လို႔ ေခၚတယ္။ ပံုမွန္ မဟုတ္ေပမဲ့ အခ်ိန္က်တာေတာင္ မေသၾကဘူး။ တခ်ိဳ႕က ဘုန္းလဲၾကီး အသက္လဲ ရွည္ၾကတယ္။ လူေကာင္းေတာ့ မဟုတ္ဘူး။
အမ်ိဳးအစားေတြ ခြဲထားတယ္။ Acute leukemia ရက္တို။ ျဖစ္တာ မၾကာေသးရင္ ျဖစ္စမွာ ပံုမွန္မဟုတ္တဲ့ ဆဲလ္ေတြက အလုပ္ နဲနဲပါးပါးေတာ့ လုပ္ေသးတယ္။ လူေကာင္းလိုဘဲ။ လကၡဏာမေပၚေသးဘူး။ Chronic leukemia နာတာရွည္။ ၾကာမွ မလုပ္ေတာ့တာ။ Lymph nodes တက္ေစ့ေတြေရာင္။ Infections အင္ဖက္ရွင္ေတြ ဝင္လာမယ္။
ဘာလို႔ျဖစ္လဲ မသိပါ။ ဓါတ္ကင္တာ၊ အႏုျမဴေရာင္ျခည္သင့္တာ၊ ေဆးလိပ္ေသာက္တာ၊ Benzene ဘင္ဇင္းေဆး၊ ကင္ဆာေဆး၊ ေမြးရာပါ ေဒါင္း-ဆင္ဒရုမ္း၊ မ်ိဳးရိုးထဲမွာလဲ ရွိတာေတြကေန ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။
အမ်ိဳးအစားကို ဆဲလ္ေတြအေပၚမူတည္ျပီး ၄ မ်ိဳးခြဲတယ္။ တျခား ရွားတဲ့အမ်ိဳးလဲ ရွိေသးတယ္။
1. Chronic lymphocytic leukemia (CLL) အသက္ၾကီးသူ (၅၅ ႏွစ္ေက်ာ္) ေတြျဖစ္တယ္။ ကေလးေတြမျဖစ္ဘူး။
2. Chronic myeloid leukemia (CML) အရြယ္ေရာက္သူေတြမွာျဖစ္တယ္။
3. Acute lymphocytic (lymphoblastic) leukemia (ALL) ကေလးေတြမွာပိုျဖစ္တယ္။
4. Acute myeloid leukemia (AML) ကေလး-လူၾကီးျဖစ္တယ္။
Acute leukemia ရွိသူဟာ ေနမေကာင္းသလို ျဖစ္လာမယ္။ ဦးေႏွာက္ ထိခိုက္ရင္ ေခါင္းကိုက္၊ အန္၊ ၾကြက္သားေတြ အားယုတ္၊ စိတ္မရွင္း၊ တက္တာေတြ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ အစာလမ္းေၾကာင္း၊ ေက်ာက္ကပ္၊ အဆုပ္၊ ႏွလံုး၊ ေယာက္်ားအေစ့ ေတြကို ထိခိုက္တတ္တယ္။ တက္ေစ့ေတြ ေရာင္ေနမယ္။ ဖ်ားျပီး ညေခြ်းထြက္တယ္။ ေရာဂါပိုး ဝင္လြယ္တယ္။ ေမာပန္း အားယုတ္ေနမယ္။ သြားဖံုး၊ အေရျပားက ေသြးယိုမယ္။ အသဲ၊ ေဘလံုးၾကီးႏိုင္တယ္။ လူကပိန္လာမယ္။ အရိုး-အဆစ္ေတြ နာမယ္။
ေသြးစစ္ရင္ Leukemia ျဖစ္ေနသူမွာ WBC ေသြးျဖဴဥေတြ သိပ္မ်ားေနမယ္။ ေသြးမံႈနည္းမယ္။ Hb သံဓါတ္ နည္းမယ္။ ရိုးတြင္းျခင္ဆီကို Bone marrow aspiration ဒါမွမဟုတ္ Bone marrow biopsy လုပ္ရင္ ကင္ဆာ-ဆဲလ္ေတြ ေတြ႔မယ္။ Cytogenetics တို႔ Spinal tap တို႔လဲ လုပ္တယ္။ ရင္ပတ္ ဓါတ္မွန္ရိုက္ရင္ တက္ေစ့ေတြ ၾကီးေနတာ ေတြ႔မယ္။
Acute leukemia ျဖစ္ရင္ ခ်က္ခ်င္း ေဆးကုရမယ္။ အမ်ားအားျဖင့္ ေပ်ာက္ႏိုင္ပါတယ္။ ေဆးစစ္လို႔သာ နာတာရွည္ျဖစ္ျပီး ေရာဂါလကၡဏာ မရွိသူေတြကို ခ်က္ခ်င္း ေဆးမလိုေသးပါ။ ေပ်ာက္ဘို႔ ခက္တယ္။ တခ်ိဳ႕ကို Stem cell transplants ဆိုတာ လုပ္တယ္။ Oematologists, Medical oncologists, Radiation oncologists အထူးကု အမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႔ ကုရတယ္။
Chronic lymphocytic leukemia ျဖစ္ေနသူေတြကုိ ေဆးေတြရဲ႕ေဘးထြက္ ဆိုးက်ိဳးေတြေၾကာင့္ ေရာဂါလကၡဏာ မေပၚေသးရင္ Chemotherapy မေပးေသးဘဲ ေနႏိုင္ေသးတယ္။ လူနာသေဘာ၊ ဆရာဝန္သေဘာ။ ေသာက္ေဆး။ အေၾကာေဆး၊ တျခားနည္းလမ္းေတြနဲ႔ ေဆးေပးတယ္။
Chronic Myeloid Leukemia ျဖစ္ေနသူေတြကို Targeted therapy နည္းသံုးႏိုင္တယ္။ Imatinib (Gleevec) tablets စားေဆးေပးမယ္။ Side effects ေတြကေတာ့ ေရာင္မယ္၊ ဗိုက္ကယ္မယ္၊ လူဝလာမယ္၊ ပ်ိဳ႕-အန္မယ္၊ ဝမ္းပ်က္မယ္၊ ၾကြက္သားေတြ နာမယ္၊ အနီျပင္ ထြက္တာေတြလဲ ရွိတတ္တယ္။
• Biological Therapy ကုနည္းလဲ ရွိေသးတယ္။
• Radiation Therapy ဓါတ္ကင္နည္းလဲ သံုးတယ္။
• Stem Cell Transplant ရိုးတြင္းျခင္ဆီ လဲေပးတယ္။
• Supportive Care ေရာဂါပိုးမဝင္ေအာင္၊ ေရာဂါလကၡဏာေတြ သက္သာေအာင္၊ ေဆးရဲ႕ ေဘးထြက္ ဆိုးက်ိဳးေတြ သက္သာေအာင္၊ အစာအာဟာရ ျပည့္ဝေအာင္၊ စိတ္ဓါတ္ မက်ေအာင္ လုပ္ေပးရမယ္။
အလားအလာေတြ
• Chronic Myeloid Leukemia ေရာဂါရဲ႕ Prognosis အလားအလာ။ အျဖစ္ေႏွးပါတယ္။ အရြယ္ေရာက္ေတြမွာ အျဖစ္မ်ားတယ္။ Chemotherapy နဲ႔ Bone marrow transplant ကုသနည္းေတြကို လုပ္ေပးေတာ့ ေစာေစာ သိသူ-ကုသူ ၉၈ လ အသက္ရွည္မယ္။ ေနာက္က်ရင္ ၆၅ လ၊ ဒိထက္ ေနာက္က်ရင္ ၄၂ လ။ ၁၁၇ လ အထိ ရွင္သူ စံခ်ိန္တင္ထားတယ္။
• Acute Myeloid Leukemia ေရာဂါရဲ႕ Prognosis အလားအလာ။ ပိုဆိုးတယ္။ ျမန္တယ္။ လူၾကီးအရြယ္မွာ အမ်ားဆံုး ျဖစ္ၾကရတယ္။ Chemotherapy နည္းနဲ႔ ကုသတယ္။ ၂ဝ-၄ဝ% ေတြက ၆ဝ လ ရွင္တယ္။ အသက္ ပိုၾကီးရင္ အသက္ပိုတိုမယ္။
• Chronic Lymphocytic Leukemia ေရာဂါရဲ႕ Prognosis အလားအလာ။ ကေလးေတြမွာ မျဖစ္ပါ။ အသက္ၾကီး ၆ဝ အထက္ေတြမွာ ျဖစ္တယ္။ ေယာက္်ားေတြ ပိုျဖစ္တယ္။ ျဖစ္တာ ေႏွးပါတယ္။ B-cells ေတြျဖစ္သူ ေစာေစာ ကုရင္ ေနာက္ထပ္ ၁ဝ-၂ဝ ႏွစ္အထိ ရွင္မယ္။ T cell ျဖစ္ရင္ ပိုဆိုးတယ္။
• Acute Lymphocytic Leukemia ေရာဂါရဲ႕ Prognosis အလားအလာ။ ကေလးေတြအျဖစ္မ်ားဆံုး။ ကေလး-ကင္ဆာေတြရဲ႕ ၄ ပံု ၁ ပံုရွိတယ္။ အသက္ ၄၅ ေက်ာ္သူေတြလဲျဖစ္တယ္။ Chemotherapy နည္းနဲ႔ကုတယ္။ အရင္က အမ်ားဆံုး ၄ လသာ ရွင္တယ္။ အခု ေခတ္မီနည္းေတြေၾကာင့္ ၈ဝ% ေပ်ာက္ႏိုင္ေနျပီ။ ၄ဝ%က လံုးဝေပ်ာက္ႏိုင္တယ္။ ၃-၇ ႏွစ္ၾကား ကေလးေတြ ေပ်ာက္ႏိုင္တဲ့ အခြင့္အလမ္း ပိုမ်ားတယ္။
Dr. တင့္ေဆြ
https://www.facebook.com/drtintswe/
