သမီးအသက္ ၂၃ ကုိယ္၀န္ ႏွစ္လေက်ာ္ပါဆရာ။ ၀မ္းအရမ္းခ်ဴ ပ္ေနလုိ႔၀မ္းႏႈတ္ေဆးအေနနဲ႔ MOM ေသာက္ခုိင္းပါတယ္။ အစာနဲ႔ေ၀းေ၀း တေန႔သုံးလုံးေသာက္ခုိင္းပါတယ္။ ဒီေန႔ည မွစေသာက္မွာပါဆရာ။ သမီးတုိ႔ ျမန္မာအယူနဲ႔ ၀မ္းႀကီးနာဆဲြလုိ႔ ေခၚမလားဆရာ။ အိမ္က ေမႀကီးက အဲ့လုိ သုံးႏႈန္းလုိ႔ပါ ဆရာ။ အဲ့လုိ ၀မ္းႀကီးနာဆဲြတာ သူမ်ားထက္ပုိဆုိးေနပါတယ္ဆရာ။ စားသမွ်လည္း စားၿပီး ခဏေနျပန္အန္ပါတယ္ ဆရာ။ အဲ့ဒါ ၀မ္းခ်ဴ ပ္ေနတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ စားၿပီးအန္ ဘာစားစား လည္ပင္းမွာ တစ္ေနသလုိမ်ိဴ း ခံစားေနရလုိ႔ပါဆရာ။ အေရးအသားမွားရင္ ခြင့္လႊတ္ေပးပါဆရာ။
၀မ္းခ်ဴ ပ္ေနတဲ့အတြက္ေၾကာင့္မ်ား တျခားသူေတြထက္ ပုိဆုိးရြားေနတာလား ဒါမွမဟုတ္ သဘာ၀ ေၾကာင့္ပဲလားဆုိတာ သိခ်င္တာပါ။ ေဆး႐ုံသြားျပေတာ့လည္း ဆရာ၀န္က ဘာမွမေျပာဘဲ အန္တာသက္သာတဲ့ေဆးပဲ ေပးတယ္ဆရာ။
ဝမ္းခ်ဳပ္တာ အက်င့္ျဖစ္တယ္။ ေရ-အရည္ မ်ားမ်ားေသာက္တာ၊ အသီးအရြက္ မ်ားမ်ားစားတာကေန ဝမ္းလြယ္ေစတာ မွန္တယ္။ မန္က်ီးမွည့္၊ သေဘာၤသီးမွည့္ေတြက ဝမ္းသက္ေစတာမွန္တယ္။ ဝမ္းႏုတ္ေဆးကို တခါတေလသာအားကိုးပါ။ ဘယ္ဝမ္းႏုတ္ေဆးမဆို ေသာက္ရင္အက်င့္ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ဝမ္းႏုတ္ေဆးတလြဲသံုးတယ္ဆိုတာ ရွိတယ္။ မလိုဘဲနဲ႔ ဝမ္းႏုတ္ေဆးေသာက္ေနရာကေန အူမၾကီးအပ်င္းေရာဂါရျပီး ေဆးမေသာက္ပဲ ဝမ္းက မသြားခ်င္ေတာ့ဘူးျဖစ္မယ္။
အေကာင္းဆံုးနည္းကေတာ့ (ဖိုက္ဘာ) ပါတဲ့အစားအစာ မ်ားမ်ားစားေပးဘို႔ပါ။ Fiber (ဖိုက္ဘာ) ဆိုတာ ဟင္းသီး ဟင္းရြက္ေတြထဲမွာပါတယ္။ အေမရိကန္အာဟာရအသင္းကေနညႊန္တာက တေန႔မွာ ေယာက္်ား 38 grams နဲ႔ မိန္းမ 25 grams စားသင့္တယ္လို႔ဆိုတယ္။ စားလိုက္ရင္ အစာလမ္းကေန စုပ္ယူမသြားဘဲ က်န္ေနတာမ်ိဳးျဖစ္တယ္။ ဝမ္းထုထည္ မ်ားေစမယ္။ ဝမ္းေပ်ာ့ေစမယ္။ သစ္သီးေတြထဲမွာမ်ားတယ္။ တမ်ိဳးနဲ႔တမ်ိဳးေတာ့ မတူၾကပါ။ ေလထတာေတာ့ ရွိႏိုင္တယ္။ ကိုယ္နဲ႔သင့္တာကို မွတ္သားထားျပီးစားပါ။ အူထဲေနတဲ့ ဗက္တီးရီးယားေတြကေနျဖစ္ေစလို႔ပါ။ ေရလဲမ်ားမ်ားေသာက္ပါ။ တေန႔ကို ေရ-အရည္ (အရက္မဟုတ္တာ) ၈ ေအာင္စခြက္နဲ႔ ၈ ခြက္ေသာက္ပါ။ ကိုယ္လက္လႈပ္ရွားမႈ လုပ္ေပးပါ။ ဝမ္းသြားရင္မညႇစ္ပါနဲ႔။ ေဆးေတြလဲရွိတယ္။ Psyllium (Metamucil) နဲ႔ Methylcellulose (Citrucel) ေတြက ဝမ္းေပ်ာ့ေဆးေတြျဖစ္တယ္။ အမွန္က Fiber supplement (ဖိုင္ဘာ) အပိုေဆာင္းေပးတာ ျဖစ္တယ္။
ဝမ္းႏႈတ္ေဆးေတြ
1. Lubricant laxatives ေခ်ာဆီသေဘာ ဝမ္းႏုတ္ေဆး
Mineral oil ဆီေတြသံုးတယ္။ ေရနဲ႔ေရာထားတဲ့ Emulsion လဲသံုးတယ္။ ဆီကေန ဆီထဲေပ်ာ္ဝင္တဲ့ ဗီတာမင္ေတြကို စုပ္ယူသြားႏိုင္တာသတိထားရမယ္။ ဒါေၾကာင့္ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ခ်ိန္မွာ မသင့္ပါ။ Warfarin (Coumadin) ေဆးနဲ႔ oral contraceptives ကိုယ္ဝန္တားေဆးေတြကို သက္ေရာက္ေစႏိုင္တယ္။ အစြမ္းနည္းေစမယ္။
2. Emollient laxatives ဝမ္းေပ်ာ့ေဆး
Docusate လိုဟာပါတယ္။ ဥပမာ Colace က ဝမ္းကိုေရမ်ားေစတယ္။ ဆီစုပ္ယူတာကို ပိုေစႏိုင္တယ္။ အသည္းနဲ႔ တက္စိေတြမွာ လာစုေနမယ္။
3. Hyperosmolar laxatives ဟိုက္ပါေအာ့စမိုလာ ဝမ္းႏုပ္ေဆး
ဝမ္းကိုေပ်ာ့ေစမယ္။ Lactulose (Kristalose) လက္က်ဳလို႔စ္၊ Sorbitol ေဆာ္ဘီေတာ နဲ႔ Polyethylene glycol (MiraLax) ေပၚလီအက္သလင္း ဂလိုင္ေကာလ္ေတြျဖစ္တယ္။ တာရွည္သံုးႏိုင္တယ္။ ဗက္တီးရီးယားေတြေၾကာင့္ ေလပြႏိုင္တယ္။
4. Saline laxatives ဆာရည္ဝမ္းႏုပ္ေဆး
Magnesium hydroxide, Sulfate, Sodium phosphate နဲ႔ Citrate ေတြပါမယ္။ ဝမ္းေပ်ာ့ေစမယ္။ ေက်ာက္ကပ္ မေကာင္းသူေတြအတြက္ မသင့္ဘူး။ သက္ေရာက္မႈ ျမန္တယ္။ ခဏခဏမသံုးသင့္ဘူး။ ဝမ္းသၾးတာ မ်ားေစႏိုင္တယ္။ ဓါတ္ဆားရည္ေသာက္ဘို႔အထိ လိုခ်င္လိုမယ္။ အေပ်ာ့စားျဖစ္တဲ့ Milk (Cream) of magnesia ကိုအမ်ားဆံုးသံုးတယ္ Epsom Salt (Magnesium sulfate) ဆားခါးက ပိုျပင္းတယ္။
5. Stimulant laxatives စတီမ်ဴလင့္ ဝမ္းႏုပ္ေဆး
ၾကြက္သားေတြကို ေပ်ာ့ေပးတယ္။ ဝမ္းထဲေရမ်ားေစမယ္။ Cascara (castor oil) ၾကက္ဆူဆီ၊ Senna ေပြးကိုင္း၊ Aloe ေတြသံုးတယ္။ ျပင္းလို႔ ဝမ္းသြားတာမ်ားမယ္။ ပိုတက္ဆီယမ္နည္းမွာ သတိထားရမယ္။ ေရရွည္မသံုးသင့္ဘူး။ Bisacodyl (Dulcolax, Correctol) ေဆးျဖစ္တယ္။
6. Enemas ဝမ္းျခဴျခင္း
Phosphate enemas (Fleet phosphosoda) ေဖါ့စ္ဖတ္၊ Mineral oil enemas ဆီ နဲ႔ Emollient enemas (Colace Microenema) အီမိုးလီယင့္ေတြျဖစ္တယ္။ ဝမ္းကမာေနျပီးဆို႔ေနတာမ်ိဳးသံုးသင့္တယ္။ ခဏခဏမသံုးသင့္ပါ။
7. Suppositories ဝမ္းျခဴေတာင့္
Bisacodyl (Dulcolax) နဲ႔ Glycerin suppositories ေတြသံုးတယ္။
8. Combination products တြဲဖက္ေဆး
ေပြးကိုင္းနဲ႔ေရာထားတဲ့ Senna and Psyllium (Perdiem)၊ Senna and Docusate (Senokot-S) နဲ႔ Senna and Glycerin (Fletcher's Castoria) ေတြျဖစ္တယ္။ Casanthranol, Docusate, and Glycerin (Sof-lax Overnight) က ၃ မ်ိဳး ေရာထားတာျဖစ္တယ္။ ေရရွည္မသံုးသင့္ဘူး။
ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
https://www.facebook.com/drtintswe
