၁။ ဆရာကြ်န္မအသက္က ၃၅ ပါ။ အိမ္ေထာင္က်တာ ၈ နွစ္ရွိပါျပီဆရာ။ ကေလးမရွိပါ။ ၂ဝ၁ဝ ကေန၂ဝ၁၂ ေလာက္ထိ မာဘလြန္၂၈ ေသာက္ပါတယ္ဆရာ။ ၂ဝ၁၃ ေလာက္ကစျပီး မေသာက္ေတာ့ပါ။ မေသာက္ေတာ့သည့္လမွစျပီး ရာသီမလာတာခုထိပါဆရာ။ က်န္ခဲ့တဲ့ ၆ လေလာက္က မာဘလြန္ ျပန္ေသာက္ေတာ့ ျပန္လာပါတယ္ဆရာ။ အဲဒိေနာက္ပိုင္း မေသာက္ေတာ့ မလာေတာ့ပါဘူးဆရာ။ ေဆးခန္းတေခါက္ျပဖူးပါတယ္ဆရာ scan လဲဖတ္ပါတယ္ဆရာ။ ဗိုက္ထဲမွာေတာ့ အလံုးတို႔ဘာတို႔မရွိဘူး ေျပာပါတယ္။ ေဆးေပးပါတယ္။ ေသာက္လို႔ကုန္တဲ့အထိ ရာသီမလာပါဘူးဆရာ။ ေနာက္တေခါက္ မသြားေတာ့ပါဆရာ။ ေဆးခန္းတေခါက္သြားတာ၂၅ဝ ေက်ာ္က်လို႔ပါဆရာ။ ဘာေဆးမ်ားဝယ္ေသာက္ ရမလဲဆရာ။ စိုးရိမ္စရာရွိပါသလားဆရာ။
၂။ ကၽြန္မ တားေဆးကို ႏွစ္ႏွစ္ခန္႔ေသာက္ခဲ့ျပီးေနာက္ ေဆးကို ရပ္လိုက္ပါတယ္။ ေသာက္လက္စ ေဆးကဒ္အကုန္ ရာသီလာအၿပီးမွာ ေနာက္တကဒ္ မေသာက္ေတာ႔ဘဲ ရပ္လိုက္တာပါ။ အခု တလေနေတာ့ ရာသီလာရမယ့္ အခ်ိန္မွာ မလာဘဲျဖစ္ေနပါတယ္။ ရက္ေက်ာ္တာ (၇) ရက္ရွိပါၿပီ။ Test နဲ႔ စစ္ၾကည့္ေတာ့လည္း Negative ျဖစ္ေနပါတယ္။ ဘာေၾကာင့္ျဖစ္ရတာလဲ။ ေဆးခန္း သြားဖို႔လိုမလား။ လမမွန္ရင္ ကေလးေရာရႏိုင္ပါ႔မလား သိခ်င္ပါတယ္။
၃။ က်မညီမေလး၊ အသက္ ၃ဝ၊ အပ်ိဳ၊ ရာသီမလာတာၾကာေနလို႔ (႕႕႕႕႕) ကို သြားကုတာ၊ တားေဆး ေသာက္ခိုင္းတယ္။ ေသာက္ေနတံုးမွာ လာတယ္။ မေသာက္ေတာ့ မလာေတာ့ျပန္ဘူး။
ရာသီအေၾကာင္းေမးသူေတြက ဆရာဝန္ကိုေတာ့ ပြင့္လင္းရိုးသားသင့္ၾကတယ္။ အသက္အျပင္ အိမ္ေထာင္ေရးလိုတယ္။ အိမ္ေထာင္မက်ေပမယ့္ ေျပာဖို႔လိုတဲ့အခ်က္မ်ိဳးလည္းရွိႏိုင္တယ္။ ရာသီမလာတဲ့အေၾကာင္းေတြ မ်ားတယ္။ အသက္ ၄ဝ-၄၅ ဆိုရင္ ေသြးဆံုးေတာ့မလို႔လား စဥ္းစားရမယ္။ အီစထိုဂ်င္ထုတ္တာ နည္းနည္းလာလို႔ ရာသီရက္တိုတိုလာမယ္။ နည္းနည္းလာမယ္။ ၁၂ လတာ မလာေတာ့ရင္ေတာ့ ေသြးဆံုးျပီလို႔သတ္မွတ္တယ္။
၁။ ေမြးကတည္းက ရာသီတခါမွ မလာေသးျခင္း
၁၆ ႏွစ္သမီးေလာက္အထိ ရာသီတခါမွမလာလို႔ အပ်ိဳျဖစ္ေနာက္က်တာ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ သိပ္ပိန္ေနသူေတြ၊ အားကစားအျပင္းလုပ္သူေတြ၊ ငယ္ငယ္ကတည္းက ဘဲေလး၊ မာရသြန္၊ ဂြ်မ္းဘားကစားတဲ့ မိန္းကေလးေတြမွာ ရာသီလာတာ ေနာက္က်တတ္တယ္။ အဲဒါေတြမဟုတ္ရင္ ေရာဂါတခုခုကို စဥ္းစားရမယ္။ ေမြးရာပါ မ်ိဳးပြါးအဂၤါေတြ ခ်ိဳ႕ယြင္းေနတာ၊ သားအိမ္မပါတာ၊ ဗဂ်ိဳင္းနား မပါတာ၊ ဗဂ်ိဳင္းနားအခန္း ၂ ကန္႔ျဖစ္ေနတာနဲ႔ အပ်ိဳေမွး ပိတ္ေနတာ။ ပစ္က်ဴထရီအက်ိတ္ေရာဂါ၊ ဟိုက္ပိုသဲလ္မတ္စ္ေရာဂါ၊ မ်ိဳးဥထြက္ေစမဲ့ ခရိုမိုဇုမ္းေတြက ပံုမွန္မဟုတ္တာ၊ အဝလြန္တာ၊ လည္ပင္းၾကီးေဟာ္မုန္းနည္းတာ + မ်ားတာ။ Turner’s syndrome လိင္ခရိုမိုဇုမ္းေရာဂါ၊ (ေခါင္းကိုက္၊ ႏို႔ရည္ထြက္၊ လူက ပိုဝလာ၊ ဝက္ျခံေပါက္၊ လိင္စိတ္ေျပာင္းလဲ၊ စကားသံ နိမ့္လာ၊ မ်က္ႏွာမွာ အေမြးပိုေပါက္၊ မ်က္စိၾကည့္မေကာင္း ျဖစ္လာတာေတြရွိမယ္။)
၂။ အရင္ကလာျပီးေနာက္မွ ရာသီမလာျခင္း
ကိုယ္ဝန္ကို အရင္ဆံုးစဥ္းစားရမယ္။ ေသြးဆံုးခ်ိန္ေစာတာလဲ ထည့္တြက္ရမယ္။ တခ်ိဳ႕ သေႏၶတားေဆး-တားနည္းေတြက ရပ္လိုက္ေပမဲ့ ၃-၆ လ အထိ ရာသီ ျပန္မလာတာ ျဖစ္တတ္တယ္။ Busulfan, Chemotherapy, Chlorambucil, Cyclophosphamide, Phenothiazines ေဆးေတြေၾကာင့္လဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ စိတ္ဖိအားမ်ားေနခ်ိန္၊ စိတ္ဓါတ္က်ေနခ်ိန္၊ ကေလးႏို႔တိုက္ေနခ်ိန္၊ ကိုယ္လက္လႈပ္ရွားမႈ သိပ္မ်ားသူ။ နာတာရွည္ေရာဂါတခုခု ခံစားေနရသူ၊ အစာအာဟာရခ်ိဳ႕တဲ့သူ၊ အဆီ 15% - 17% body ထက္နည္းေနသူ၊ ခ်က္ခ်င္း ပိန္က်သြားသူေတြမွာ ပိုျဖစ္လာႏိုင္တယ္။
မ်ိဳးဥအိမ္ေၾကာင့္ ၄ဝ%၊ PCOS မ်ိဳးဥအိမ္မွာ အက်ိတ္ေလးေတြ ရွိေနတဲ့ေရာဂါ၊ ဟိုက္ပိုသဲလမတ္စ္ေၾကာင့္ ၃၅%၊ ပစ္က်ဴထရီေၾကာင့္ ၁၉%၊ သားအိမ္ေၾကာင့္ ၅%၊ ကိုယ္ဝန္ပ်က္-ဖ်က္လို႔ သားအိမ္ျခစ္ရာကေန သားအိမ္ထဲအမာရြတ္၊ တျခားအေၾကာင္းေတြေၾကာင့္ ၁% ျဖစ္တာ ေတြ႔ရတယ္။
ေရာဂါအဆန္းအျပားေတြ ထည့္ေရးရေပမဲ့ အမ်ားဆံုးျဖစ္တာေတြကို ေရြးထုတ္ပါမယ္။ ကိုယ္ဝန္ရွိျခင္း၊ ကေလးႏို႔တိုက္ေနခ်ိန္၊ အပ်ိဳျဖစ္စကာလ၊ ေသြးဆံုးေစာျခင္းနဲ႔ တားေဆးေတြျဖစ္တယ္။ စိတ္ဖိအားမ်ားေနခ်ိန္၊ စိတ္ဓါတ္က်ေနခ်ိန္၊ စိတ္ဖိအားမ်ားျခင္း၊ အစားအေသာက္နည္းလြန္းျခင္း၊ စားခ်င္စိတ္မရွိတဲ့ေရာဂါ။ အစာအာဟာရခ်ိဳ႕တဲ့သူ၊ အဆီ 15% - 17% ထက္နည္းေနသူ၊ ခ်က္ခ်င္းပိန္က်သြားသူေတြ။ အဝလြန္သူ၊ ပိန္လြန္းသူ။ ပံုမွန္ရွိသင့္တဲ့ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ထက္ ၁ဝ% နည္းရင္။ ေလ့က်င့္ခန္းမ်ားလြန္းျခင္း၊ အမ်ိဳးသမီးအားကစားမယ္ေတြ ၅-၂၅% မွာ အဲလိုျဖစ္ၾကတယ္။ နာတာရွည္ေရာဂါခံစားေနရသူ၊ တခ်ိဳ႕မွာ ၃ လခံထိုးေဆးကေန ရာသီမလာတာအျဖစ္မ်ားတယ္။ စိတ္ေရာဂါေဆးေတြ၊ ကင္ဆာေဆးေတြ၊ စိတ္မက်ေဆးေတြ၊ ေသြးတိုးက်ေဆးေတြ၊ အလာဂ်ီေဆးေတြျဖစ္တယ္။ PCOS မ်ိဳးဥအိမ္မွာ အက်ိတ္ကေလးေတြရွိေနတာ အျဖစ္မနည္းလွပါ။ Inflammatory Bowel Disease အစာလမ္းေရာဂါတခုနဲ႔လဲ ရာသီမမွန္တာက ဆက္စပ္ေနတတ္တယ္။ လူက ပိန္လာတယ္၊ ဗိုက္နာမယ္၊ ဝမ္းပ်က္မယ္။
ေဆးစစ္တဲ့အခါ ေရာဂါရာဇဝင္ေမးတယ္၊ အေထြေထြစစ္ေဆးတာ၊ လိင္အဂၤါေနရာေတြ စစ္ေဆးတာ လုပ္တယ္။ ကိုယ္ဝန္ရွိ-မရွိ စစ္သင့္တယ္။ ေဟာ္မုန္းအေျခအေနေတြကို စစ္မယ္။ Estradiol, FSH, LH, Prolactin, Testosterone နဲ႔ Progesterone Challenge Test (Provera) စစ္နည္းနဲ႔ ပရိုဂ်က္စတီရုမ္းအေျခအေနကို စစ္မယ္။ လည္ပင္းၾကီးေဟာ္မုန္း အေျခအေနေတြစစ္မယ္။ မ်ိဳးဥအိမ္အလုပ္ စစ္ေဆးျခင္း၊ တင္ပါးဆံုေနရာကို အာလ္ထြာေဆာင္း ရိုက္မယ္။ CT scan, MRI ဦးေခါင္းကို ရိုက္တာေတြ၊ သားအိမ္အတြင္းသားစထုတ္ျပီး စစ္ေဆးတာ၊ သားအိမ္ထဲကို ကရိယာနဲ႔ၾကည့္တာနဲ႔ မ်ိဳးဗီဇစစ္တာေတြလဲ လိုရင္စစ္မယ္။
ရာသီလာမမွန္တာ အမ်ိဳးသမီး ၃ဝ% ေလာက္မွာ ျဖစ္တယ္။ မမွန္ဘူးဆိုယံုနဲ႔မျပီးပါ။ ရာသီမလာတာ၊ ေစာတာ၊ ေနာက္က်တာ၊ နည္းတာ၊ မ်ားတာေတြ အားလံုးကို မမွန္စာရင္း သြင္းတယ္။ ရာသီမွန္ဘို႔ရာ Estrogen နဲ႔ Progesterone ေဟာ္မုန္းေတြ မွန္ရမယ္။ ဟိုက္ပိုသဲလ္မတ္စ္၊ ပစ္က်ဴထရီဂလင္းနဲ႔ မ-မ်ိဳးဥအိမ္အဂၤါေတြ ေကာင္းေနရမယ္။ ေရရွည္မွာ ကေလးမရႏိုင္တာနဲ႔ အရိုးအားနည္းတာေတြ ျဖစ္တယ္။ ေဆးကုနည္းေတြ အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိတယ္။
ေရရွည္မွာ ေနာက္ဆက္တြဲ ျဖစ္ႏိုင္တာေတြကေတာ့ ကေလးမရႏိုင္တာနဲ႔ အရိုးအားနည္းတာေတြ ျဖစ္တယ္။
ေဆးကုနည္းေတြ အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိတယ္။ ဘာလို႔ရာသီမလာသလဲသိရင္ ကုသေပးႏိုင္တယ္။ အလြယ္ကုသနည္းေတြကေတာ့ လူေနမႈအေၾကာင္းခံေတြကို အရင္ျပင္ပါ။ ကိုယ္ဝန္ရွိ-မရွိစစ္ပါ။ အစာအာဟာရ မွ်တလံုေလာက္ေအာင္ စားသံုးပါ။ ကိုယ္လက္လႈပ္ရွားမႈ အတင့္တင့္ေအာင္သာ လုပ္ပါ။ စိတ္ဖိအားေတြ စနစ္တက်ေလွ်ာ့ခ်ပါ။ က်ားေဟာ္မုန္းမ်ားေနသူဆိုရင္ ေဟာ္မုန္းအစားထိုးကုသနည္းလုပ္ရမယ္။
ေဟာ္မုန္း ၂ မ်ိဳးတြဲပါ ကိုယ္ဝန္တားေဆးသံုးေလ့ရွိတယ္။ အေမရိကန္အမ်ိဳးသမီး ၁႕၅ သန္းက တားေဆးကို ကိုယ္ဝန္တားဘို႔ မဟုတ္တာအတြက္ သံုးေနၾကတယ္။ ရာသီလာခ်ိန္ နာတာသက္သာဘို႔၊ ဝက္ျခံေပါက္တာ သက္သာဘို႔၊ ရာသီလ-ရက္ မွန္ဘို႔အတြက္သံုးၾကတာ ျဖစ္တယ္။ Hirsutism ေဟာ္မုန္းေရာဂါ၊ ရာသီလာခ်ိန္ျဖစ္တဲ့ မိုင္ဂရင္းေရာဂါနဲ႔ သားအိမ္အက်ိတ္ေရာဂါေတြအတြက္လဲ ေပးတယ္။ တားေဆးကို အပ်ိဳေတြသံုးေပမဲ့ အပ်ိဳရည္ မပ်က္ေစပါ။ လိင္စိတ္ပိုတာလည္း မျဖစ္ပါ။
ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
https://www.facebook.com/drtintswe/
