မဂၤလာပါ ဆရာရွင့္ ၄၄ ႏွစ္၊ အိမ္ေထာင္သည္။ ေခါင္းတစ္ျခမ္းကိုက္ေဝဒနာ ခံစားေနရတာ ၄ ႏွစ္ေလာက္ရွိပါျပီရွင့္။ ေဆးရံုေဆးခန္းလည္း ျပတာစံုေနပါျပီဆရာ။ မသက္သာလို႔ ဘယ္လိုလုပ္ရမယ္ဆိုတာ လမ္းညႊန္ေပးပါအံုးဆရာ။
ေခါင္းကိုက္တဲ့ေရာဂါက အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိတယ္။ Cephalalgia လို႔လဲ ေဆးစာနဲ႔ ေခၚတယ္။
(က) မူလေခါင္းကိုက္ျခင္း၊
- Tension headache တင္းအားမ်ား-ေခါင္းကိုက္ျခင္း၊
- Cluster headache (ကလပ္စတာ) ေခါင္းကိုက္ျခင္း၊
- Migraine headache (မိုင္ဂရင္း) ေခါင္းမူး-ေခါင္းကိုက္ျခင္း၊ (ေရးထားပါတယ္။)
(ခ) တေနရာမွာ အေၾကာင္းခံတခုခုရွိေနလို႔ ေခါင္းကိုက္ျခင္း၊
မ်က္စိေရတိမ္၊ သူငယ္အိမ္ႀကြက္သားေရာင္ျခင္း၊ မ်က္စိအာရံုေၾကာေရာင္ျခင္း၊ Nitrates and Nitrites ႏွလံုးေဆးေတြ၊ အနာ-အကိုက္ေပ်ာက္ေဆး တာရွည္သံုးျခင္း၊ အျမင့္ထက္ရျခင္း၊ ဦးေႏွာက္-ဦးေခါင္းထဲ ေသြးယိုျခင္းမ်ား၊ ဦးေႏွာက္၊ ဦးေႏွာက္ေမွးေရာင္ျခင္း၊ ျပည္တည္ျခင္း၊ ေသြးတိုးေရာဂါ၊ အရက္၊ (ေကဖင္း) မ်ားတဲ့ေကာ္ဖီေသာက္တာနဲ႔ ျဖတ္တာ၊ အေအးမိတာ၊ သြားၾကိတ္တာ၊ မ်က္မွန္တပ္ဘို႔လိုတာ၊ ေဆးလိပ္အေသာက္မ်ားတာ၊ အားကုန္ေနခ်ိန္၊ အားစိုက္ထုတ္တာမ်ားသြားတာ၊ (ဆိုင္းနပ္စ္) ေရာဂါ။
တင္းအားမ်ားေခါင္းကိုက္ျခင္းအေၾကာင္းေလး ေရးပါမယ္။ အရြယ္မေရြးဘူး။ အမ်ားဆံုးျဖစ္တယ္။ ၉ဝ% ရွိမယ္။ လူဦးေရရဲ႕ ၃% မွာ ခံစားေနၾကရတယ္။ (မိုင္ဂရင္း) ေခါင္းမူး-ေခါင္းကိုက္ေရာဂါရွိေနသူေတြမွာလဲ ဒီကိုက္နည္းျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ေခါင္း၊ ဦးေရခြံက ႀကြက္သားေတြ တင္းအားမ်ားရာကေန ျဖစ္တယ္။ ညွစ္ေနတာကိုု ဆိုလိုတယ္။ စိတ္ဖိအားမ်ားခ်ိန္၊ စိတ္ဓါတ္က်ေနခ်ိန္၊ ေခါင္းခိုက္မိတာနဲ႔ စိုးရိမ္စိတ္ကဲေနခ်ိန္မ်ိဳးမွာ ျဖစ္တယ္။ အေနအထားတခုမွာ အၾကာၾကီး မျပင္-မေျပာင္းဘဲေနရင္လဲျဖစ္မယ္။ ဥပမာ ကြန္ျပဴတာ၊ လက္ႏွိပ္စက္ရိုက္သူေတြ၊ ဇာထိုးပန္းထိုး၊ အႏုစိတ္အလုပ္ လုပ္သူေတြ။ သိပ္ေအးတဲ့အခန္း-ေနရာမွာအိပ္တဲ့အခါ၊ ေခါင္းအေနအထားက အဆင္မသင့္ဘဲ အိပ္တဲ့အခါမ်ိဳးေတြမွာလဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။
ထံုျပင္းျပင္းကိုက္တယ္၊ ဖိထားခံရသလိုေနမယ္။ ထိုးကိုက္တာမ်ိဳး မဟုတ္ဘူး။ ေခါင္းကို တခုခုနဲ႔အညွပ္ခံရသလို ခံစားရမယ္။ ေခါင္းတခုလံုးမွာကိုက္တယ္။ တေနရာရာမွာသာ ကိုက္တာမဟုတ္ဘူး။ ဦးေရခြံ၊ နားထင္၊ လည္ပင္း ေနာက္ဖက္၊ တခါတေလ ပခံုးအထိကိုက္မယ္။ ဒီေရာဂါခံစားေနသူဟာ သူ႔ဖါသူ ေခါင္းကိုႏွိပ္ဖိေနလိမ့္မယ္။ တင္းအားမ်ား ေခါင္းကိုက္ျခင္းခံစားရတာေတာ့ မေကာင္းေပမဲ့ ဦးေႏွာက္ထဲမွာ ျပႆနာမရွိတာသိျပီး စိတ္သက္သာရာရသင့္တယ္။
တစံုတရာကိုလုပ္ရင္း၊ ၾကံဳၾကိဳက္ရင္းကေန စတတ္တယ္။ ျဖစ္ေနက်အခ်ိန္လဲ ရွိႏိုင္တယ္။ မိနစ္ ၃ဝ ေလာက္ကိုက္ေနျပီး ၇ ရက္ ၾကာတတ္တယ္။ အသံၾကားတာ၊ အျမင္အာရံုတခုခုကေန ေစ့ေဆာ္ႏိုင္တယ္။ အားစိုက္ အလုပ္လုပ္ျပီးခ်ိန္မွာလဲ ျဖစ္တတ္ေသးတယ္။ စိတ္ဖိအားမ်ားတာကေန ပိုျဖစ္တယ္။ အအိပ္ပ်က္ႏိႈင္တယ္။ ပ်ိဳ႕ခ်င္-အန္ခ်င္ မျဖစ္ဘူး။ အအိပ္ပ်က္တာ၊ စားခ်ိန္ေနာက္က်တာ၊ ေရဓါတ္နည္းတာေတြကေနလဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။
ဦးေႏွာက္သက္သက္က နာတာကိုမသိပါ။ သူ႔ေဘးနားကဟာေတြကသာ နာတာကိုခံစားႏိုင္တယ္။ ဦးေခါင္းခြံ၊ ဦးေရခြံ၊ လည္ပင္းေတြမွာ ရွိေနၾကတဲ့ ႀကြက္သား၊ အာရံုေၾကာ၊ ေသြးေၾကာ၊ အရြတ္၊ မ်က္စိ၊ နား စတာေတြကသာ နာတာသိတယ္။
ေဆးစစ္ရင္ မူမမွန္တာမေတြ႔ဘူး။ ဘာလို႔ကိုက္သလဲအေပၚ ၾကည့္ကုသရတယ္။
- ေခါင္းကိုက္-ဒိုင္ယာရီ ေရးမွတ္ထားသင့္တယ္။
- ေရေအး၊ ဒါမွမဟုတ္ ေရေႏြးနဲ႔ ေရခ်ိဳးတာ တခ်ိဳ႕မွာ သက္သာေစမယ္။
- နာတာရွည္ျဖစ္ေနသူေတြ လူေနမႈပံုစံ ေျပာင္းသင့္ရင္၊ ေျပာင္းႏိုင္ရင္ ေျပာင္းပါ။ အလုပ္အကိုင္၊ အမူအက်င့္၊ အစားအေသာက္၊ အေနအထိုင္၊ ေရခ်ိဳးပံုစံ၊ အိပ္ယာ ေခါင္အံုး၊ ပတ္ဝန္းက်င္ စတာေတြ။ ေလ့က်င့္ခန္းလုပ္ပါ။
- ကိုယ္စိတ္ေျဖေလွ်ာ့နည္းလုပ္ပါ။
ေဆးေတြအေနနဲ႔ Aspirin, Ibuprofen, Acetaminophen (Paracetamol) တခုခုသံုးပါ။ သိပ္ဆိုးသူေတြက မူးယစ္သတိပါ ေဆးသံုးရတယ္။ သတိထားဘို႔က ေဆးမွန္သမွ်က ေရာဂါလကၡဏာကို သက္သာေစဘို႔သာ ျဖစ္တယ္။ ဒါကလဲ ေဆးအရွိုန္ရွိတဲ့အထိသာ အက်ိဳးသက္ေရာက္တယ္။ ျဖစ္ေစတတ္တာမ်ိဳး ေရွာင္ၾကဥ္၊ ဆင္ျခင္တာက ပိုအေရးၾကီးတယ္။ အကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆးေတြရဲ႕ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေတြကိုလဲ သိထားပါ။
- Tizanidine ေဆးကေတာ့ Muscle relaxant ႀကြက္သားတင္းအားကို ေလွ်ာ့ေပးတဲ့ေဆးမ်ိဳး ျဖစ္တယ္။
- Paroxetine (Paxil) နဲ႔ Citalopram (Celexa) ေဆးေတြကေတာ့ (SSRIs) အမ်ိဳးအစား စိတ္ဖိအားကို သက္သာေစမယ္။
- Amitriptyline, Nortriptyline နဲ႔ Doxepin ေဆးေတြကေတာ့ စိတ္က်ေဆးတမ်ိဳးေတြ ျဖစ္တယ္။
- Relaxation, Stress-management training ကိုယ္-စိတ္ တင္းအားေလွ်ာ့နည္းသင္တန္း၊
- Biofeedback (ဘိုအို-ဖိဘက္ခ္) နည္း ေခၚတဲ့ စက္ကရိယာေလးေတြတပ္ဆင္ျပီး ကိုယ္မွာ ျဖစ္ပ်က္ေနတာကို ေစာင့္ၾကည့္ႏိုင္တာမ်ိဳး၊ - Cognitive behavioral therapy စိတ္ကုသနည္း၊
- Acupuncture အပ္စိုက္ကုသနည္း၊
- Botox (Botulinum toxin) ထိုးေဆးနည္းလဲ ေခတ္စားတယ္။ တရားဝင္ခြင့္ျပဳခ်က္မရေသးဘူး။
ကာကြယ္နည္း
ေအးလို႔ျဖစ္တာဆိုရင္ ေခါင္းကိုေႏြးေအာင္လုပ္ပါ။ အိပ္တဲ့ပံုစံေျပာင္းပါ။ အလုပ္လုပ္ရာမွာ အေနအထားေျပာင္းပါ။ လည္ပင္း-ေခါင္း ေလ့က်င့္ခန္း ပံုမွန္လုပ္ပါ။ နားႏိုင္သေလာက္ နား၊ အိပ္ႏိုင္သေလာက္ အိပ္ေပးပါ။ တိုင္းရင္းေဆးနည္းေတြထဲမွာ ခ်င္း-လက္ဖက္ရည္ ေသာက္ပါ။ ပန္း-လက္ဖက္ရည္ ေသာက္ပါ။
- Tricyclics ေဆးက SSRIs ေဆးထက္ ပိုထိေရာက္တယ္။ ဒါေပမဲ့ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳး ပိုမ်ားတယ္။
- Propranolol နဲ႔ Muscle relaxants ေတြေပးတာကို လက္ေတြ႔သက္ေသမျပႏိုင္ဘူးလို႔ဆိုတယ္။
- Syndol, Mersyndol and Percogesic = Analgesic + Antihistamine
- Fiorinal = Analgesic + Barbiturate
- Amitriptyline, mirtazapine, topiramate, sodium valproate ေတြကိုလဲ သံုးတယ္။
- Manual therapy ႏွိပ္နယ္နည္းဆိုတဲ့ Spinal manipulation, Soft tissue therapy နဲ႔ Myofascial trigger point treatment နည္းေတြ ရွိေပမဲ့ ၂ဝဝ၅ ေလ့လာမႈအရ သိပ္ေထာက္ခံခ်က္ မေပးဘူး။
(မိုင္ဂရင္း) ေခါင္းကိုက္ျခင္း = အရြယ္ငယ္တယ္၊ တခါျဖစ္ရင္ တနာရီၾကာႏိုင္တယ္။ တဖက္သတ္ျဖစ္တယ္။ ထိုးျပီး-လႈပ္ျပီး ကိုက္တယ္။ ပ်ိဳ႕-အန္ႏိုင္တယ္။ အေၾကာင္းခံတခုခုကေန ဥပမာ အစားအေသာက္ ကေနျဖစ္လာတတ္တယ္။ မ်ိဳးရိုးလိုက္ႏိုင္တယ္။ အေရးေပၚေဆးေတြကေတာ့ -
- Ergotamine inhalation or rectal
- Chlorpromazine 0.1 mg/kg IV
- Prochlorperazine 10 mg IV
- Metoclopramide 10-20 mg IV
- DHE 0.75-1.0 mg IV over 2 minutes
- Sumatriptan 6 mg S/C
- Ketorolac 60 mg IM
ခါးဆစ္ထဲထိုးေပးတဲ့ ထံုေဆးေၾကာင့္ ေခါင္းကိုက္တာဆိုရင္ ရိုးရိုး အကိုက္ေပ်ာက္ေဆးေတြရယ္၊ Ergots, Barbiturates, Caffeine ေဆးေတြကို ေပးတယ္။
ေရတိမ္ေၾကာင့္ဆိုရင္ ပ်ိဳ႕-အန္မယ္၊ မ်က္လံုးေနရာ ကိုက္မယ္၊ မ်က္စိနီေနမယ္၊ မ်က္ၾကည္လႊာေရာင္ေနမယ္။ မ်က္စိဖိအားတက္ေနမယ္။ မ်က္စိမံႈလာမယ္။ ေသြးတိုးေၾကာင့္ကိုက္ရင္ ထိုးကိုက္မယ္။ ေနာက္ေစ့ေနရာ ကိုက္မယ္။
Cluster headache (ကလပ္စတာ) ေခါင္းကိုက္ျခင္း = အသက္ငယ္ငယ္မွာျဖစ္တယ္။ ေယာက္်ားေတြမွာ သိသိသာသာ ပိုအျဖစ္မ်ားတယ္။ တခါျဖစ္ရင္ ၄ဝ-၆ဝ မိနစ္ၾကာတတ္တယ္။ မ်က္လံုးနဲ႔ မ်က္လံုးေနာက္ေနရာက ကိုက္မယ္။ ရာသီဥတုလိုက္တယ္။ ႏွာရည္-မ်က္ရည္ ယိုတတ္တယ္။ မ်ိဳးရိုးမလိုက္ဘူး။ ဆိုးလြန္လြန္းလို႔ Suicide headache လို႔ေတာင္နာမည္ေပးထားတယ္။ သတ္ေသခ်င္ေလာက္ေအာက္ကို နာတယ္။
Dr. တင့္ေဆြ
https://www.facebook.com/drtintswe
