ေရတိမ္ဆိုတာ အတြင္းတိမ္ေရာဂါကို နာမည္ေပးတာနဲ႔ဆက္ျပီး ေပးထားပံုရပါတယ္။ တိမ္ဆိုတာ တိမ္သလႅာအဓိပၸါယ္ပါ။ ဖံုးလႊမ္းတယ္၊ ကြယ္ထားတယ္လို႔ဆိုတယ္။ ေရတိမ္ဆိုတာက မ်က္စိထဲမွာ ေရ (အရည္) နဲ႔ ဖိအားမ်ားေနျပီး မ်က္စိကို ကြယ္ေစႏိုင္တယ္။
တကမာၻလံုးဆိုရင္ မ်က္စိကြယ္ေစတဲ့ အေၾကာင္းရင္းထဲမွာ ဒုတိယလိုက္တယ္။ ပဌမက အတြင္းတိမ္ျဖစ္တယ္။ မ်က္စိေရတိမ္ကို တိတ္တိတ္ေလး အျမင္စြမ္းကို အခိုးခံေနရတယ္လို႔ တင္စားၾကတယ္။ မ်က္စိေရာဂါေတြထဲမွာ အေရးၾကီးေရာဂါတခုျဖစ္တယ္။ မ်က္စိအတြင္းထဲမွာ ဖိအားသက္ေရာက္တာ ခံေနရတယ္။ အခ်ိန္နဲ႔ တေျပးညီ စနစ္တက် ကုသမႈ မလုပ္ရင္ အျမင္အာရံုေၾကာကို ထိခိုက္ရာကေန ျမင္ႏိုင္စြမ္းကို ထိခိုက္ေစမယ္။ အစပိုင္းမွာ ေဘးပိုင္းအျမင္ အားနည္တာျဖစ္ေစမယ္။ ေနာက္ဆံုး မ်က္စိကြယ္မယ္။
ေရတိမ္အမ်ိဳးအစားေတြ
(၁) Primary open-angle glaucoma ဆိုရင္ အရည္ထြက္လမ္း လံုးဝပိတ္ေနတာေတာ့ မဟုတ္ဘူး။ Trabecular meshwork ဆိုတာေလး တစိတ္တပိုင္း ပိတ္ေနတယ္။ တေျဖးေျဖးခ်င္း မ်က္စိႏွစ္ဖက္လံုး မံႈလာတယ္။ အသက္ႀကီးလာရင္ Tunnel vision ျဖစ္လာမယ္။
(၂) Acute angle-closure glaucoma ဆိုရင္ မ်က္စိအတင္းနာမယ္။ ပ်ိဳ႕-အန္မယ္။ ရုတ္တရက္ မ်က္စိမံႈလာမယ္။ အဝိုင္းကြင္းေတြ ျမင္ေနရမယ္။ မ်က္စိနီေနမယ္။ Iris သူငယ္အိမ္ၾကြက္သား ေရွ႕ဖက္ကို ေဖါင္းတာတယ္။ ၾကာေတာ့ Aqueous fluid အရည္က Trabecular meshwork ဆီ မေရာက္ႏိုင္ေတာ့ဘူး။ ရုတ္တရက္လဲျဖစ္သလို ေျဖးေျဖးခ်င္းလည္း ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ေဒါင့္က်ဥ္းေနသူမွာ သူငယ္အိမ္က်ယ္လာရင္ Acute angle-closure glaucoma ျဖစ္လာႏိုင္တယ္။ အေမွာင္ထဲ ဝင္လိုက္ခ်ိန္မ်ိဳး၊ စိတ္ဖိအားမ်ားတာမ်ိဳး၊ စိတ္လႈတ္ရွားမႈ မ်ားတာမ်ိဳး၊ ေဆးတခ်ိဳ႕ေၾကာင့္လည္း ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ဥပမာ Desloratadine (Clarinex), Cetirizine (Zyrtec), Doxepin, Protriptyline (Vivactil), Atropine eyedrops ေတြျဖစ္တယ္။
တျခား အမ်ိဳးအစားခြဲနည္းေတြ -
(1) Primary open-angle glaucoma ျဖစ္ေနသူ တဝက္ေလာက္က ဒီေရာဂါရွိေနတာကို မသိၾကဘူး။
(2) Angle-closure glaucoma ရုတ္တရက္ျဖစ္တယ္။
(3) Normal-tension glaucoma ကို normal-pressure glaucoma, low-tension glaucoma or low-pressure glaucoma လို႔လဲေခၚတယ္။ IOP က မ်ားမေနဘူး။ ဘာလို႔ျဖစ္သလဲ မေသျခာဘူး။ ဂ်ပန္လူမ်ိဳးေတြနဲ႔ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ ပိုျဖစ္တယ္။
(4) Pigmentary glaucoma ရွားတယ္။ ေယာက္်ားေတြနဲ႔ အသက္ ၃ဝ-၄ဝ ၾကားမွာ အျဖစ္မ်ားတယ္။
(5) Secondary glaucoma နာတာရွည္ျဖစ္တယ္။ မ်က္စိထိခိုက္ခံထားရာကေန ဆက္ျဖစ္တယ္။ Eye infection, Inflammation, Tumor or enlargement of the lens due to a Cataract ေတြကေနလဲ ဆက္ျဖစ္ႏိုင္တယ္။
(6) Congenital glaucoma ေမြးရာပါျဖစ္တယ္။ ကေလးငယ္ေတာ့ စမ္းရခက္တယ္။ ေယာက္်ားေလးေတြမွာ ပိုျဖစ္တယ္။
ေနာက္ဆက္တြဲျဖစ္လာႏိုင္တာေတြ -
• Blind spots မ်က္စိအျမင္စက္ဝန္း ေဘးပိုင္းမွာ မျမင္ႏိုင္တဲ့ေနရာေလးေတြ ျဖစ္တယ္။
• Tunnel vision ေျမာင္းထဲကေနၾကည့္ေနရသလိုျဖစ္မယ္။
• Total blindness လံုးဝ မ်က္စိကြယ္မယ္။
စမ္းသပ္နည္းေတြ
အေရးၾကီးတဲ့ေရာဂါေတြကို လူနာလာမွ ေဆးကုေပးတာမ်ိဳးတင္မကဘဲ Screening ေခၚတဲ့ လူအမ်ားကို ဆန္ခါတင္ စစ္နည္းနဲ႔ လုပ္ရတယ္။ ထံုးစံအတိုင္း မ်က္စိစစ္ရင္ Tonometer ကရိယာသံုးတယ္။ IOP မ်က္စိထဲက ဖိအားကို တိုင္းတယ္။ ပံုမွန္ဆိုရင္ IOP က 21 mmHg ထက္နည္းရတယ္။ 30 mmHg ထက္မ်ားေနရင္ မ်က္စိကြယ္ဘို႔ ေကာင္းေနသူေတြ 15 mmHg သာရွိေနသူေတြထက္ ျဖစ္ႏိုင္ေျခ အဆ ၄ဝ မ်ားေနျပီ။
Optic nerve damage မ်က္စိအာရံုေၾကာစစ္ေဆးမယ္။ Visual field test ျမင္ကြင္းအက်ယ္တိုင္းမယ္။ Cornea thickness မ်က္ၾကည္လႊာအထူတိုင္းမယ္။ Sophisticated imaging technology နည္းအဆန္းနဲ႔လဲ စမ္းႏိုင္တယ္။ ဒီနည္းေတြထဲမွာ Scanning laser polarimetry (SLP), Optical coherence tomography (OCT) and Confocal scanning laser ophthalmoscopy ေတြပါတယ္။ Gonioscopy နဲ႔ Visual field testing ဆိုတာေတြလဲ လုပ္တယ္။
မ်က္စိေရတိမ္ကို ဘယ္လိုကုသမလဲ
နည္း (၃) နည္းသံုးတယ္။ မ်က္စဥ္းနဲ႔ ေဆးတြဲေပးတာဟာ IOP က်ေအာင္လုပ္တာျဖစ္တယ္။ နာတာမရွိေတာ့ မ်က္စဥ္း ခပ္ဘို႔ ေပါ့ဆတတ္တယ္။
1. မ်က္စဥ္း
• Prostaglandin-like compounds = Latanoprost (Xalatan) and Bimatoprost (Lumigan) ေတြသံုးတယ္။ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေတြ = မ်က္စိနဲနဲနီမယ္၊ သူငယ္အိမ္ပိုနက္မယ္။ ေရာင္ခ်ယ္ပိုမ်ားမယ္။ မ်က္စိ သိပ္ၾကည့္မေကာင္း ျဖစ္မယ္။ အျမင္လႊာေရာင္မယ္။
• Beta blockers = Timolol (Betimol, Timoptic), Betaxolol (Betoptic) and Metipranolol (Optipranolol) ေတြ သံုးတယ္။ ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးေတြ = အသက္ရွဴခက္မယ္။ ႏွလံုးခုန္ေႏွးမယ္။ ဆံပင္ကြ်တ္မယ္။ ေသြးဖိအား က်မယ္။ က်ား-အဂၤါသန္မႈ နည္းမယ္။ အားယုတ္မယ္။ စိတ္က်မယ္။ မွတ္ဉာဏ္ေလွ်ာ့မယ္။ ပန္းနာရွိသူ၊ အသက္ရွဴလမ္းေရာဂါရွိသူ၊ ဆီးခ်ိဳရွိသူေတြကို သတိနဲ႔သာေပးတယ္။
• Alpha-agonists = Apraclonidine (Iopidine) and Brimonidine (Alphagan) ေတြသံုးတယ္။ ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးေတြ = အားယုတ္၊ ေခါင္းမူး၊ မ်က္စိနီ-ယား-ေရာင္၊ အာေခါင္ေျခာက္။
• Carbonic anhydrase inhibitors = Dorzolamide (Trusopt) and Brinzolamide (Azopt) ေတြ သံုးတယ္။ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေတြ = ဆီးခဏခဏသြား၊ ေျခ-လက္က်င္။
• Miotic or cholinergic agents = Pilocarpine (Isopto Carpine) and Carbachol (Isopto Carbachol) ေတြ သံုးတယ္။ ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးေတြ = မ်က္စိေနရာနာ၊ မ်က္စိၾကည့္မေကာင္း၊ ႏွာေစးသလိုျဖစ္၊ တံေတြးမ်ား၊ အစာမေက်။
• Epinephrine compounds = Dipivefrin (Propine) ကို သံုးတယ္။ ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးေတြ = မ်က္စိနီ၊ ရင္တုန္၊ ေသြးဖိအားမ်ား၊ ေခါင္းကိုက္၊ စိုးရိမ္။
2. စားေဆးေတြ
Eyedrops မ်က္စဥ္းတခုတည္းနဲ႔မရရင္ ေသာက္ေဆးေပးမယ္။ Carbonic anhydrase inhibitor ေဆးကို အစာနဲ႔ တြဲေသာက္ရတယ္။
3. ခြဲစိတ္ကုသနည္း
ေသာက္ေဆး မခံႏိုင္ရင္၊ ေသာက္ေဆး + မ်က္စဥ္းနဲ႔ မရရင္ လိုအပ္ရင္ ခြဲရမယ္။
• Laser surgery ေလဆာနည္းနဲ႔ခြဲျခင္း။ Open-angle glaucoma အတြက္ Trabeculoplasty ကိုလုပ္တယ္။
• Filtering surgery မ်က္စဥ္းေရာ ေလဆာေရာမရရင္ Trabeculectomy နည္းလုပ္တယ္။
• Trabecular meshwork တစိတ္တပိုင္းကို Electrocauterizing tool သံုးျပီး ထုတ္ေပးတယ္။
• Drainage implants ဆိုတာ ထည့္ေပးတယ္။
အိမ္မွာ ဘယ္လိုေနမလဲ
• Acute angle-closure glaucoma ေဒါင့္က်ဥ္းေရတိမ္ဆိုတာ အေရးေပၚျဖစ္တယ္။ ခ်က္ခ်င္း မ်က္စိ အထူးကုဆရာဝန္ကို ျပပါ။
• Sip fluids frequently ေရ-အရည္ မ်ားမ်ားေသာက္ပါ။
• Exercise safely သင့္ေတာ္တဲ့ ကိုယ္လက္-ေလ့က်င့္ခန္းလုပ္ပါ။
Dr. တင့္ေဆြ
https://www.facebook.com/drtintswe/
