လူနာသုည


အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုကို HIV ပိုး သယ္ေဆာင္လာသူ လို႕ စြပ္စြဲခံရတဲ႔ သူရဲ႕ နာမည္ကို ပယ္ဖ်က္လိုက္ပါတယ္။ ေလ့လာမွဳ အသစ္တစ္ခုနဲ႕ အတည္ျပဳလိုက္တာ ျဖစ္ပါတယ္ ။လူနာသုည (patient zero)လို႕ စြပ္စြဲခံရတဲ့ ျပင္သစ္ -ကေနဒီယန္ႏြယ္ဖြား Gaetan Dugas ( Flight Attendant ) ဟာ အေမရိကန္ကို AIDS ေရာဂါကိုျဖစ္ေစတဲ႕ HIV ေရာဂါပိုးကို သယ္ေဆာင္ပ်ံ႕ႏွံ႕ေစခဲ႕သူ မဟုတ္ပါဘူး ။

၁၉၇၀ ခုႏွစ္ဝန္းက်င္ကေန စုေဆာင္းထားတဲ႕ ေသြးနမူနာကို ေလ့လာခ်က္အရ HIV virus ဟာ အေမရိကန္ေျမာက္ပိုင္းကို ကေရဘီယန္(Caribbean) ေဒသကေန ဘယ္လို ပ်ံ႕ႏွံ႕ေစတယ္ဆိုတဲ႕ အျမင္အသစ္တစ္ခုကို ရွိလာေစပါတယ္။ယခုအခ်ိန္ ယူႏိုက္တက္စတိတ္မွာ ၁.၂ သန္းေက်ာ္ေသာ လူေတြဟာ HIV ေရာဂါပိုးသယ္ေဆာင္လ်က္ ေနထိုင္ေနၾကပါတယ္။

ႏိုင္ငံတကာ သိပၸံပညာရွင္ေတြ ဖြဲ႕စည္းလုပ္ေဆာင္တဲ႕ ဒီသုေတသနကို The journal Nature မွာ ပံုႏွိပ္ခဲ႕ပါတယ္။

" ဒီ ဗိုင္းရပ္စ္ ပ်ံ႕ႏွံ႕မွဳအတြက္ ဘယ္သူ႕ ကိုမွလည္း မစြပ္စြဲသင့္သလို ဘယ္သူကမွလည္း ၁၉၇၀ မွာ ဒီ ကေရဘီယန္ေဒသ ကေန ယူႏိုက္တက္စတိတ္ကို ကူးစက္လာခဲ႕ပံုကို မသိႏိုင္ပါဘူး ။ ဒါက က်ယ္ျပန္႕တဲဲ႕ ေမးခြန္းတစ္ခုပါ။ "

ေလ့လာမွွဳရဲ႕ ပူးတြဲ ေရးသားသူArizona တကၠသိုလ္ Ecology and Evolutionary biology Department မွာ Professor and Head ျဖစ္သူ Dr Michael Worobey က အဂၤါေန႕မွာ ျပဳလုပ္တဲ႕ အစည္းအေဝး မွာ ေျပာၾကားလိုက္ပါတယ္။

" ဘယ္လူမ်ိဳးမဆို ျဖစ္ႏိုင္တယ္ ။ ဘယ္ႏိုင္ငံသားမဆို ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ ေနာက္ဆံုး ေသြးသြင္းရာမွာသံုးတဲ႕ ပစၥည္းေလးေတာင္ျဖစ္ႏိုင္တယ္။၁၉၇၀ေလာက္က သံုးတဲ႕ ေသြးသြင္းရာမွာ သံုးတဲ႕ ပစၥည္းေလးေတြဟာ ေဟတီ ကေနလာတာပါ ။ "

"ကြ်န္ေတာ္တို႕ လုပ္ခဲ႕တာက ေတာ့ ဒီ AIDS ေရာဂါရဲ႕ ပထမဆံုး လူနာျဖစ္စဥ္ကေန မူလဇာစ္ျမစ္ကို ရဖို႕ ႀကိဳးစားခဲ႕တာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေနာက္ေၾကာင္းကို ျပန္လွည့္ၾကည့္တဲဲ့အခါ အရမ္းကို စိတ္ဝင္စားစရာေတြကို ေတြ႕ရပါတယ္။"

>>>>>>လူနာ သုည နဲ႕ အဲ႕ဒီနာမည္ရဲ႕ လႊမ္းမိုးမွဳ

၁၉၈၁ ခုႏွစ္မွာ ေရာဂါကာကြယ္ထိန္းခ်ဳပ္ေရး ဗဟို မွ သုေတသန ပညာရွင္မ်ားက ထူးဆန္းတဲ႕ေရာဂါတစ္ခုကို စာတမ္းျပဳစုၾကပါတယ္။ သူတို႕ရဲ႕ သုေတသနမွာ HIVေရာဂါပိုးနဲ႕ လိင္ဆက္ဆံမွဳတက္ႂကြျခင္းၾကားက ဆက္ႏြယ္မွဳကို ေလ့လာခဲ႕ၾကတယ္။

ေလ့လာသူေတြက HIVပိုးရွိေသာ လိင္တူဆက္ဆံသူအမ်ိဳးသားအုပ္စု တစ္စုကို စတင္ၿပီးေလ့လာခဲ႕ပါတယ္။ ကယ္လီဖိုးနီးယားျပည္နယ္မွာ စတင္ခဲ႔ပါတယ္။ အေမရိကန္က ၿမိဳ႕နယ္ ဆယ္ခု မွာ အမ်ိဳးသား ၄၀ေက်ာ္ကို ခ်ိတ္ဆက္ၿပီး ေလ့လာႏိုင္ခဲ႕တယ္။

ဒီအုပ္စုထဲမွာ ဒူဂတ္စ္ (Dugas ) ကို ဗဟိုျပဳၿပီး သူ႕ကို လူနာ" အို " (တကယ္က သုည မဟုတ္ဘဲ "အို" ( "O") ပါ။ out of California လို႕ဆိုလိုတာပါ ။ သူဟာ ကယ္လီဖိုးနီးယား အျပင္ဘက္မွာ ေနထိုင္သူ ၊ ကယ္လီဖိုးနီးယား အျပင္ဘက္ကလူ လို႕ ဆိုလိုတာပါ။ ) အျဖစ္ ယူဆၿပီး ေလ့လာခဲ႕ပါတယ္။

အဲ႕ဒီစကားလံုး "အို" ကို "သုည" လို႕ သိပၸံစာေပေတြမွာ မွားယြင္းေဖာ္ျပခဲ႕ၾကပါတယ္။ သတင္းမီဒီယာေတြနဲ႔ လူထုေတြက ဒီနာမည္နဲ႕ ေၾကာ္ျငာခ်က္ထုတ္တဲ႕ အခါတိုင္း ဒူဂတ္စ္ အတြက္ ထိခိုက္စရာေတြ ျဖစ္လာခဲ႕ပါတယ္။

ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာၾကာေအာင္ ဒူဂတ္စ္နဲ႔ သူ႕ရဲ႕ မိသားစုဟာ စြပ္စြဲခ်က္စကားလံုးေတြေအာက္မွာ ေနထိုင္ခဲ႔ရတာပဲ ျဖစ္ပါတယ္ ။ AIDS အျပင္းအထန္ျဖစ္ပြားမွဳ အတြက္ေရးတဲ႕ စာအုပ္ျဖစ္တဲ႕ " And the band Played on " စာအုပ္မွာ ဒူဂတ္စ္ ကို လိင္ဆက္ဆံေဖာ္မ်ားသူ (multiple sexual partners) ရွိတဲ႕ "လူမွဳလမ္းေၾကာင္း " တစ္ခု အျဖစ္ အလြန္အမင္း ကိုးကားေဖာ္ျပခဲ႕ၾကပါတယ္ ။

၁၉၈၇ ခုႏွစ္မွာ The National Review စာေစာင္က သူ႕ကို " Columbus of AIDS " ( ေအအိုင္ဒီအက္စ္ကို စတင္ရွာေဖြသူ လို႕ တင္စားတာ သို႕မဟုတ္ သေရာ္တာပါ ) ။ The New York Postကလည္း " ငါတို႕ကို HIV ေပးခဲ႔သူ ( the man who gave us HIV ) လို႕ ေရွ႕ဆံုးစာမ်က္ႏွာမွာ ေဖာ္ျပခဲ႕ပါတယ္။

" ကြ်န္ေတာ္တို႔မွာ စိတ္အေႏွာက္အယွက္ျဖစ္ရပါတယ္။ ဒါကမွားယြင္းေနပါတယ္။ ဒါေပမဲ႔ လူေတြ ဒါကိုေျပာဆိုေနတာကို မတားဆီးႏိုင္ျပန္ပါဘူး ။ ဒါက သိပ္ကို လြဲေခ်ာ္ေနတာပါ။ သူက ကြ်န္ေတာ္တို႕ ဆီ HIV သယ္ေဆာင္လာတဲ႕သူ တဲ႕လား ။ ေကာင္းၿပီ ။ ဒါက မွန္ေနရင္ေတာင္ စိတ္အေႏွာက္အယွက္ျဖစ္စရာပါ။ ဒါက မွန္မေနတာေၾကာင့္ကို ပိုၿပီးေတာ့ စိတ္မသက္မသာ ျဖစ္ရပါတယ္ ။ "

Enmory University 's Rollins School of Public Health နဲ႕ the University's center for AIDS research ရဲ႕ co - director ျဖစ္သူ ေဒါက္တာ ဂ်ိမ္းစ္ကူရန္ ( Dr James Curran ) ကေျပာပါတယ္။

သုေတသန အသစ္မွာ မပါဝင္တဲ႕ Dr Curran က ၁၉၈၁မွာ AIDS task force နဲ႕ CDC ( center of disease control) မွာ ၁၉၉၅ အထိ ဦးေဆာင္ခဲ႕ပါတယ္။

"CDC က သူ႕ကို လူနာသုည ( patient zero)လို႕ ဘယ္တုန္းကမွ မေျပာခဲ႕ပါဘူး ။ သူက ပထမဆံုးလူလို႕ မေျပာခဲ႕ပါဘူး ။"

" သူ႕ရဲ႕ အဲ႕ဒီလို နာမည္ဆိုးတပ္ခံရမွဳ အတြက္ ထိခိုက္နစ္နာမွဳ အျပင္ သိပၸံနဲ႕ ေဆးပညာဆိုင္ရာ မွန္ကန္မွဳေတြကိုပါ ထိခိုက္ေစတာပါပဲ ။ ယူႏိုက္တက္ စတိတ္မွာ ဒီကပ္ေရာဂါကို ဒီအရင္း
အျမစ္တစ္ခုကေနပဲ စတင္ခဲ႕တယ္ ဆိုတာ လံုးဝကို မျဖစ္ႏိုင္ပါဘူး ။လူအမ်ားစုကေန ကူးစက္တာက ပိုၿပီး ျဖစ္ႏိုင္ေခ် ရွိပါတယ္။ "

Curran က အဲ႕ဒီလိုေျပာပါတယ္။

" လူနာသုည ဆိုတဲ႕ အယူအဆက အၿမဲပဲ မွားယြင္းေနခဲ႕တာ ျဖစ္ၿပီး သိပၸံပညာရွင္ေတြက ဘယ္တုန္းကမွ အဲ႕ဒီလို မေျပာခဲ႕ပါဘူး ။ "

ဒူဂတ္စ္ဟာ HIV ဆက္ႏြယ္တဲ႕ ေရာဂါနဲ႔ ၁၉၈၄ ခုႏွစ္မွာ ကြယ္လြန္ခဲ႕တာ ျဖစ္ၿပီး အခု ႏွစ္ေပါင္း ၃၀ေက်ာ္ ၾကာလာခဲ႕တဲ႕အခါမွ သိပၸံပညာရွင္ေတြက သူ႕ရဲ႕ ေသြးနမူနာေတြကို အသံုးျပဳ စစ္ေဆးခဲ႕ ၿပီး သူ႕ကိုေခၚေဝၚတဲ႕နာမည္ကို ေခ်ဖ်က္ဖို႕ ႀကိဳးစားခဲ႕ၾကပါတယ္။

>>>>ေသြးစမ်ားႏွင့္ အတိတ္တစ္ခ်ိန္ကို သြားၾကည့္ျခင္း

သုေတသန အသစ္အတြက္ Worobey နဲ႕ သူ႕ရဲ႕ လုပ္ေဖာ္ကိုင္ဘက္ေတြဟာ နယူးေယာက္နဲ႕ ဆန္ဖရန္စစ္စကိုမွာရွိတဲ႕ "အသည္းေရာင္အသားဝါဘီ ပိုး" အတြက္ ေလ့လာဖို႕ ၁၉၇၈နဲ႕၁၉၇၉မွာ သိုေလွာင္ထားတဲ႕ ေသြးနမူနာေတြကို စုေဆာင္းခဲ႕ပါတယ္။ ဒီေသြးေတြက အမ်ိဳးသားအခ်င္းခ်င္း လိင္ဆက္ဆံေသာ အမ်ိဳးသားေတြဆီမွ ရယူထားတာျဖစ္ပါတယ္။


ေသြးေတြကို စစ္ေဆးၿပီးတဲ႕အခါ ဘီပိုးရွိတဲ႔ လူနာေတြဆီကေန HIV positive ျဖစ္ႏိုင္ေခ်ဟာ ျမင့္မားတယ္လို႕ Worobey က ဆိုပါတယ္။

အဲ႔ဒီေသြးနမူနာေတြကေနပဲHIVရဲ႕ မ်ိဳးဗီဇစုေတြရဲ႕ အစီအစဥ္ (genome sequence) ၈မ်ိဳးကို ျပန္လည္ရွာေဖြေဖာ္ထုတ္ခဲ႕ပါတယ္။ အဲ႔ဒီ ၈မ်ိဳးဟာ အေမရိကန္ေျမာက္ပိုင္းမွာ အေစာဆံုးေတြ႕ရတဲ႕ HIV ပိုးရဲဲ႕ မ်ိဳးဗီဇအစုအေပါင္းေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ သူတို႕ဟာ ဒူဂတ္စ္ရဲ႕ ေသြးနမူနာထဲကလည္း HIV မ်ိဳးဗီဇကို ျပန္လည္ ရွာေဖြခဲ႕ပါတယ္။

မ်ားစြာေသာ နမူနာေတြက ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာၾကာေနၿပီျဖစ္လို႕ ပ်က္စီးေနခဲ႔ၿပီ ျဖစ္ေသာ္လည္း Worobey ရဲ႕ ဓာတ္ခြဲခန္းက RNAကို ထုခြဲျခင္း ( RNA jackhammering) ဆိုတဲ႔နည္းလမ္းနဲ႕ မ်ိဳးဗီဇကို ရရွိေအာင္ လုပ္ႏိုင္ခဲ႕တာျဖစ္ပါတယ္။

ဒီနည္းလမ္းမွာ ေသြးထဲကေတြ႕ရွိတဲ႕ လူသားရဲ႕ မ်ိဳးဗီဇကို ၿဖိဳခြဲၿပီး အဲ႕ဒီအထဲက HIV ပိုးရဲ႕ RNA ကို ဆြဲထုတ္ကာ အဲ႕ဒီပိုးရဲ႕ မ်ိဳးဗီဇကို ရယူတာျဖစ္ပါတယ္။
အသံုးျပဳတဲ႕ နည္းလမ္းဟာ ေရွးေခတ္က ရွင္သန္ခဲ႔တဲ႔ လူသားသက္ရွိေတြရဲ႕ ႐ုပ္ႂကြင္းကေန မ်ိဳးဗီဇကို ျပန္လည္တည္ေဆာက္တဲ႕အခါမွာ အသံုးျပဳတဲ႔ နည္းလမ္းနဲ႕ ဆင္တူပါတယ္ ။

" ဒီနည္းလမ္းမွာ ကြ်န္ေတာ့္အတြက္ စိတ္ဝင္စားစရာ အေကာင္းဆံုးကေတာ့ အလြန္ေရွးက်တဲ႕ ေသြးရည္ၾကည္နမူနာကေန မ်ိဳးဗီဇ အျပည့္အစံုကို ျပန္လည္ရယူႏိုင္တာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ "

Curran က သုေတသန အသစ္အေၾကာင္းကို ရွင္းျပပါတယ္။

အဲ႔ဒီလို မ်ိဳးဗီဇေတြကို ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာၿပီးတဲ႕ အခါမွာေတာ့ ဒူဂတ္စ္ဟာ HIVပိုးကို ပထမဦးဆံုးသယ္ေဆာင္တဲ႕သူ လို႕ ထင္ရွားတဲ႕ ဇီဝသက္ေသျပခ်က္ မရွိဘူးဆိုတာ ေတြ႕ရွိရပါတယ္။ ဒူဂတ္စ္ဆီကေတြ႕ရတဲ႕ မ်ိဳးဗီဇဟာ အဲ႕ဒီအခ်ိန္ထဲက ယူႏိုက္တက္ စတိတ္မွာတည္ရွိေနၿပီးသားျဖစ္တဲ႔ တျခားေသာ မ်ိဳးဗီဇေတြနဲ႕ အတူတူပဲလို႕လည္း သက္ေသျပႏိုင္ခဲ႕ပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ ယူႏိုက္တက္စတိတ္မွာ ထြက္ေပၚလာခဲ႕တဲ႕ ဗိုင္းရပ္စ္က ယခင္ Caribbean ေဒသကေန ၁၉၇၀ဝန္းက်င္တဝိုက္မွာ ထြက္ေပၚလာတာလို႕ ရွာေဖြ ေတြ႕ရွိခဲ႕ပါတယ္။

>>>>ယူႏိုက္တက္စတိတ္ကို HIV ဘယ္လိုေရာက္ရွိခဲ႕တာလဲ

မ်ိဳးဗီဇေတြကို ျပန္လည္စီစစ္ျခင္း က သိပၸံပညာရွင္ေတြကို ဒီဗိုင္းရပ္စ္ပိုး ဘယ္လိုေပၚထြက္လာၿပီး ဘယ္လို စီးဆင္းလာခဲ႔တယ္ဆိုတာကို မ်ိဳးဗီဇေတြမွာ ျမံဳျခင္း ( mutation ) ေတြကို စီစစ္ျခင္းမွ တဆင့္ ေတြ႕ရွိလာေစပါတယ္။

၂၀ရာစုႏွစ္ တစ္ခ်ိန္ခ်ိန္မွာ ဆာဟာရဝန္းက်င္ အာဖရိက ကေန ခ်င္ပန္ဇီေမ်ာက္မွ လူတစ္ေယာက္ကို ကူးစက္ေစရာကေန စတယ္လို႕ သိပၸံပညာရွင္ေတြက ခန္႕မွန္းၾကပါတယ္ ။ သိပၸံပညာရွင္ေတြ လက္ခံထားတဲ႕ ေယဘုယ်အခ်က္ကေတာ့ အဲ႕ဒီပိုးဟာ အတၱလႏၲိတ္ကို ျဖတ္ၿပီး ကေရဘီယန္ ေဒသကို ေရာက္ရွိခဲ႔တာျဖစ္ပါတယ္ (ယူႏိုက္တက္ စတိတ္ကို မေရာက္ခင္ ) ။ ေဟတီကေန ေရာက္လာတယ္လို႕ Curran က ေျပာပါတယ္။

သမိုင္းကေျပာတဲ႕ အခ်က္အလက္ေတြအရ " လူနာ သုည"လို႕သတ္မွတ္ခ်က္ဟာ ဆယ္စုႏွစ္တစ္ခုစာ မွားယြင္းေသာ အယူအဆ ျဖစ္လာခဲ႕ပါတယ္ ။

ဒီေလ့လာခ်က္က အတိတ္ရဲ႕ အေရးႀကီးတဲ႕ အခ်ိန္မွာ ရွဳပ္ေထြးခဲ႕မွဳေတြကို မတူညီတဲ႕ ရွဳေထာင့္ေတြကေန ၾကည့္ျမင္နားလည္ႏိုင္ေစခဲ႕ၿပီး ဒီကပ္ေရာဂါရဲ႕ အစပိုင္းအေျခအေနေတြမွာ "လူနာသုည " အေပၚကို အဓိက အာရံုစိုက္ခဲ႕တဲ႕ မွားယြင္းမွဳေတြက နားလည္ဖို႕ခက္ခဲတဲ႕ အေျခအေနေတြကို ယူေဆာင္ခဲ႕တာပဲျဖစ္ပါတယ္။ လူေနမွဳဘဝဖြံ႕ၿဖိဳးမွဳအားနည္းျခင္း ၊ ဆင္းရဲမြဲေတမွဳ ၊ ဥပေဒဆိုင္ရာနဲ႕ ဓေလ့ထံုးတမ္းယဥ္ေက်းမွဳဆိုင္ရာ မညီမွ်ခ်က္ေတြ ၊ က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မွဳ နဲ႕ အသိပညာေပးမွဳ အတားအဆီးေတြကို ၾကည့္ျမင္သံုးသပ္ႏိုင္ခဲ႕ပါတယ္။

ညီ (ေဆး -၂ )
Health Guide
https://www.facebook.com/mmhealthguide

မွတ္ခ်က္ေရးသားလုိတဲ့ စာဖတ္ပရိတ္မ်ား ေတာင္းဆုိခ်က္အရ ဖြင့္ေပးလုိက္ပါျပီ။ မွတ္ခ်က္မ်ား ေရးသားႏုိင္ပါျပီ။

ေနာက္ဆုံးရ သတင္းမ်ားကုိ ေအာက္ပါ Tweets မွာ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ Tweets ရဲ ့ေဘးေဘာင္တန္းကုိ ဆဲြခ်ျပီ မိမိတုိ ့စိတ္၀င္စားတဲ့ သတင္းေခါင္းစဥ္ ေအာက္က Link ကုိ ႏွိပ္ျပီ အျပည့္အစုံဖတ္ရႈႏိုင္ပါတယ္။
 

Sponsors

အႏုပညာရွင္ႏွင့္ လူသိမ်ားသူမ်ား

အားကစား သတင္မ်ား

နည္းပညာ သတင္းမ်ား

Most Reading

အသစ္တင္သမွ် အခ်ိန္နဲ ့တေျပးညီဖတ္ရႈရန္ Like ႏွိပ္ေပးပါ

သတင္းစာႏွင့္ ဂ်ာနယ္မ်ား