အရင္လႊတ္ေတာ္မွာ စီးကရက္နဲ႔ အရက္ေတြအေပၚ စည္းၾကပ္ေနတဲ့ အခြန္ႏႈန္းထားေတြဟာ အာဆီယံႏိုင္ငံမ်ားႏွင့္ ယွဥ္ရင္ အေတာ္နိမ့္က်ေနလို႔ အခြန္တိုးျမႇင့္ေကာက္ခံဘို႔ ေဆြးေႏြးတဲ့သူက ပုလဲၿမိဳ႕နယ္ ကိုယ္စားလွယ္ျဖစ္ပါတယ္။ လာမယ့္ ဧျပီကစျပီး အရက္ေတြအေပၚ အခြန္တိုးပါေတာ့မယ္။ အဲေတာ့ ပုလဲၿမိဳ႕နယ္ ကိုယ္စားလွယ္ေဟာင္းက ဒီစာကို ေရးလိုက္ပါတယ္။
အရက္ကို အေကာက္ခြန္ မ်ားမ်ားတင္လိုက္ရင္ လူေတြရဲ႕ လူမႈသုကၡေတြ နည္းမလားဆိုတဲ့အယူအဆ ဟုတ္ပါ့မလားလို႔ ေစာဒကတက္ၾကပါတယ္။ ဒီေခတ္မွာ အရက္ေသာက္တာ မဆန္းေတာ့ဘူး။ အရက္ေသာက္ေနသူေတြဟာ အရက္ေစ်း ဘယ္ေလာက္ၾကီးၾကီး ဝယ္ေသာက္ၾကမွာပဲလို႔ ၂၇-၉-၂ဝဝ၉ မွာ ထုတ္တဲ့ American Council on Science and Health မွာ အဲလိုေရးခဲ့တာပါ။
အဲလဗတ္ အိုင္းစတိုင္းေဆးေက်ာင္းက ေဒါက္တာ နီဂဲလ္ ဘာ့ခ္ ကေတာ့ ဒီလို ဆင္ေျခမ်ိဳးကို သေဘာမတူဘူး။ ႏွစ္ေပါင္း ၃ဝ အတြင္း အရက္ေစ်း (အရက္ခြန္) နဲ႔ အရက္နဲ႔ ဆက္ျပီးျဖစ္ေစတဲ့ ေရာဂါျဖစ္ႏွဳန္း + ေသႏွဳန္းေတြဟာ အေသအျခာ ဆက္စပ္ေနပါတယ္။ ေျပာင္ျပန္အခ်ိဳးက်ေနတယ္။ အရက္ကို အေသအလဲစြဲေနသူဟာ အရက္ ဘယ္ေလာက္ေစ်းျမွင့္ျမွင့္ ဆက္ေသာက္ေနမယ္ဆိုတာမွန္ေပမဲ့ အဲလို အရက္ခ်ိဳး (ဂ်ိဳး) ဆိုတာ လူဦးေရအမ်ားထဲမွာ နည္းနည္းေလးသာရွိတာပါ။
၁၈ ရာစုထဲ၊ အဂၤလန္မွာ (ဂ်င္) ကို ပဌမဆံုး အခြန္စည္းၾကပ္လိုက္ေတာ့ လူထုက်န္းမာေရးမွာ သိသိသာသာ အက်ိဳးရေစခဲ့တယ္။ အထူးသျဖင့္ ျမိဳ႕ၾကီးေတြနဲ႔ အမ်ိဳးသမီးေတြေရာ ကေလးေတြအတြက္ပါ ပိုေကာင္းခဲ့ တာပါ။
စာရင္းဇယားဌာနရဲ႕ ဖြင့္ဆိုခ်က္အရ တထိုင္ထဲမွာ ေယာက္်ားဆို ၈ ယူနစ္၊ မိန္းမဆို ၆ ယူနစ္ ထက္ အရက္ ပိုေသာက္တာကို အရက္စြဲေသာက္တာလို႔ သတ္မွတ္တယ္။ အဲဒါမ်ိဳး ျဗိတိန္မွာ ေယာက္်ား ၂၃%၊ မိန္းမ ၆% ရွိေနတယ္။ ပိုခက္တဲ့ျပႆနာက အသက္ ၁၆ နဲ႔ ၂၄ ႏွစ္ၾကား လူငယ္ေတြျဖစ္ေနတယ္။ (ယူေက) မွာ တျခား ဥေရာပ ႏိုင္ငံေတြထက္ မိန္းမေတြ အရက္ေသာက္တာ ပိုတိုးလာေနလို႔ အရက္နဲ႔ဆက္ျပီး ေသဆံုးမႈ လဲ အႏွစ္ ၂ဝ အတြင္းမွာ ၂ ဆ တိုးလာတယ္။
သုေတသနလုပ္သူေတြကေန ေထာက္ျပတာက စေန၊ တနဂၤေႏြေန႔ေတြမွာ လမ္းေဘးမယ္ ေသရတာေတြ ထဲက ၈ဝ% ဟာ အရက္နဲ႔ ဆက္စပ္ေနတယ္။ ေနာက္ျပီး ေဆးရံု-အေရးေပၚဌာနေတြမွာ နဲ႔ လူရႈတ္ခ်ိန္ မေတာ္တဆ ျဖစ္မႈေတြထဲက ၄ ပံု ၃ ပံုေလာက္ကလဲ အရက္ေၾကာင့္ပဲ။
၂၂-၂-၂ဝဝ၈ ေန႔သတင္းတခုမွာ အရက္ခြန္တိုးလိုက္ရင္ လူ႔အသက္ေတြ အမ်ားၾကီးကို ကယ္ရာေရာက္မယ္ လို႔ ျဗိတိန္မွာ လံႈ႔ေဆာ္ခဲ့ၾကတယ္။ BMA ကေနေျပာတယ္ ဘီယာ၊ ဝိုင္နဲ႔ အရက္ကို အခြန္ ၁ဝ% တိုးလိုက္ရင္ အရက္နဲ႔ဆက္ျပီး ေသဆံုးေနတဲ့ အေရအတြက္ကို ေလးပံုတပံုမက က်ဆင္းလိမ့္မယ္။ အစိုးရနဲ႔ အရက္ကုမၸဏီေတြ နီးစပ္မႈရွိေနတာကိုလဲ ေထာက္ျပ ကန္႔ကြက္ၾကပါတယ္။ အဲလို ႏိုင္ငံေရးသမားေတြကို အရံႈးသမားေခါင္းေဆာင္ေတြလို႔ ေခၚလိုက္တယ္။ နာမည္ၾကီး အရက္သမား အႏုပညာရွင္ေတြကိုလဲ ျပစ္တင္တယ္။
၁၃-၁၁-၂ဝဝ၈ ေန႔မွာ CNN ကေန ထုတ္လႊင့္သြားတာတခုက အရက္ေစ်းတက္ေပးရင္၊ အသက္ေသြးေတြ ကယ္ႏိုင္မယ္တဲ့။ (အလာစကာ) ျပည္နယ္မွာ အရက္ခြန္ တိုးလိုက္တိုင္း၊ တိုးလိုက္တိုင္း၊ အရက္နဲ႔ ဆက္ျပီး ေသဆံုးရႏွဳန္းေတြ က်လာတာကို ၂၈ ႏွစ္တာ ဆန္းစစ္မႈအရ သိရတယ္။ ၁၉၈၃ တံုးက အရက္ခြန္ တိုးလိုက္ေတာ့ အရက္ေၾကာင့္ ေသဆံုးႏွဳန္း ၂၉% ေလ်ာ့ခဲ့တယ္။ ၂ဝဝ၂ ခုမွာ တိုးျပန္ေတာ့ ၁၁% က်ျပန္တယ္လို႔ထုတ္ျပန္လိုက္တယ္။
ဥေရာပႏိုင္ငံေတြမွာ အရက္ေစ်းႏွဳန္းေတြ အေတာ္ၾကီး ကြာျခားၾကတယ္။ ပ်မ္းမွ်အရက္တပုလင္းေစ်းကေတာ့ -
- Germany ဂ်ာမနီ = ယူရို 4.0
- Estonia အက္စ္တိုးနီးယား = ယူရို 5.57
- Denmark ဒိန္းမတ္ = ယူရို 10.75
- Finland ဖင္လန္ = ယူရို 20.09
- Sweden ဆြီဒင္ = ယူရို 21.54
- Iceland အိုက္စလန္ = ယူရို 28.37
- Norway ေနာ္ေဝ = ယူရို 39.01
စေကာ့တလန္မွာ အၾကမ္းဖက္-ရာဇဝတ္မႈေတြရဲ႕ ၄၃% ဟာ အရက္နဲ႔ ဆက္စပ္ေနတာေတြ႔ရတယ္။ ေနာ္ေဝမွာ အရက္ဝယ္ဘို႔ရာ အေတာ္မလြယ္ပါ။ ဘီယာထက္ျပင္းတဲ့ Wine, Whiskey, Brandy ဝယ္ခ်င္ရင္ Vinmonopolet ဆိုတဲ့ဆိုင္ လိုက္ရွာဝယ္ရမယ္။ ဒီဆိုင္မ်ိဳးဆိုတာ ပုဇြန္ေရာင္းတဲ့ ေနရာလိုမွာ သြားဝယ္ရတာကိုက အႏွိမ္ခံရသလိုဘဲ။ ၂ဝဝ၁ ေစ်းအရ (ေဗာ္ဒကာ) တပုလင္း ဝယ္ရင္ 297 Krone (£30) ေပးရမယ္။ အဲဒီ တန္ဘိုးထဲက 197.12 Krone ဟာ အရက္ခြန္ ျဖစ္တယ္။ အရက္တန္ဘိုးက 29.73 သာရွိတယ္၊ ဆိုင္ခြန္က 11.11 ေပးရမယ္၊ အေရာင္းခြန္က 57.48 ပါမယ္။ ထုပ္ပိုးခြန္က 1.56 ျဖစ္တယ္။ အခြန္အားလံုး ေပါင္းလိုက္ေတာ့ 199.16 ေဆာင္လိုက္ရတယ္ေပါ့။
အိႏၵိယမွာ အရက္ေသစာကို ဖြဲ႔စည္းပံုေပၚလစီ အေျခခံမူမွာကို ထည့္ေရးထားပါတယ္။ အပိုဒ္ (၄၇) မွာ လူေနမႈ အဆင့္အတန္းႏွင့္ အာဟာရ ျမွင့္တင္ေပးရန္မွာ ႏိုင္ငံေတာ္၏ မူလတာဝန္ ျဖစ္သည္။ ေဆးဝါးအလို႔ငွာ သံုးသည္ကလြဲ ၍ က်န္းမာေရးကို ထိခိုက္ေစႏိုင္ေသာ မူးယစ္ေစသည့္ ေဆးဝါးႏွင့္ အရည္မ်ားအား ႏိုင္ငံေတာ္ကတားျမစ္ရမည္။
ဒါေပမဲ့ လက္ရွိအေျခအေနမွာ အရက္ကို တြင္တြင္က်ယ္က်ယ္ သံုးစြဲေနၾကတယ္။ တိုင္းရင္းသား ေဒသေတြမွာ ပိုမ်ားတယ္။ ျမိဳ႕ေန ေယာက္်ားေတြကလဲ နမူနာဘဲ။ အႏွစ္ ၂ဝ အတြင္း အရက္ေသာက္သူ ၁၅-၂ဝ% ကေန ၃ဝဝ% အထိ သိသိသာသာတိုးလာတယ္။ ၅% က အရက္စြဲသူေတြ ျဖစ္ေနတယ္။ နည္းတခုအေနနဲ႔ အရက္ဝယ္ႏိုင္တဲ့ အသက္ကို တိုးေစတာ ျဖစ္တယ္။ တခ်ိဳ႕ျပည္နယ္ေတြမွာ ၁၈ ႏွစ္ကေန ၂၅ ႏွစ္အထိ တိုးတယ္။ ထိေရာက္မႈကို ေလ့လာတာ မလုပ္ရေသးပါ။ အရက္ခြန္ကလဲ အစိုးရအတြက္ဝင္ေငြ အမ်ားၾကီးရေစတယ္။ ၁ဝ% အထိရွိတယ္။ နမူနာကေတာ့ ပန္ဂ်ပ္မွာ ၃ ပံု ၁ ပံုမက ရတယ္။
တခ်ိဳ႕ုျပည္နယ္ေတြမွာ ဖြဲ႔စည္းပံုပါ လမ္းညႊန္ခ်က္ကို ထည့္ထားရာကေန ျဖဳတ္လိုက္ ၾကတယ္။ အရက္ခြန္ တိုးတာဟာ အရက္ေသာက္ေနတာကို မေလ်ာ့ေစဘူး။ ေသာက္သံုးသူေတြအတြက္ စီးပြါးေရးထိခိုက္တယ္။ လာဘ္စားမႈ၊ ရာဇဝတ္မႈ၊ ေမွာင္ခို ေရာင္းဝယ္မႈေတြ တိုးေစတယ္လို႔ ေထာက္ျပၾကတယ္။ အိႏၵိယကတခ်ိဳ႕ေနရာေတြမွာ အခြန္ရေအာင္ အစိုးရက အရက္ ေရာင္းခြင့္ ျပဳေပမဲ့ အစိုးရအေခၚ သူပုန္ေတြက အရက္ကိုတားျမစ္တယ္။ သူပုန္႔ၾသဇာက ပိုထိေရာက္လို႔ တိတ္တိတ္ပုန္းသာ ေရာင္းၾကေသာက္ၾကရတယ္။
၁၅-၇-၂ဝ၁ဝ နယူးေယာ့ခ္ကလာတဲ့ သတင္းတခုမွာ အေမရိကန္ေတြဟာ သူတို႔ကိုယ္သူတို႔ လက္နက္ေတြ တပ္ဆင္ထားျပီး ႏွာဖ်ားကေန မီးခိုးထြက္ေအာင္လုပ္ေနၾကတယ္လို႔ ေရးထားပါတယ္။ ဖက္ဒရယ္အစိုးရကေန အရက္၊ ေဆးလိပ္၊ လက္နက္ငယ္နဲ႔ က်ည္ဆံေတြအေပၚကေန အခြန္ေကာက္လို႔ ၂ဝဝ၉ ခုႏွစ္အတြင္းမွာ ၁ဝ႕၆ ဘီလ်န္ရေနလို႔ ေရးတာပါ။
လူအမ်ား စားသံုးပစၥည္းနဲ႔ ဝန္ေဆာင္မႈေတြခြန္ကို Sin tax အကုသိုလ္အခြန္လို႔ ေခၚတယ္။ (ကင္ဒီ)၊ ေဖ်ာ္ရည္၊ အဆီမ်ားအစားအစာ၊ ျပည့္တန္ဆာလုပ္ငန္းနဲ႔ ေလာင္ကစားေတြအေပၚမွာ ေကာက္တဲ့ အခြန္ေတြ ျဖစ္တယ္။ ဒီလိုအခြန္မ်ိဳး တိုးတယ္ဆိုတာ စားသံုး-ေရာင္းဝယ္မႈ နည္းေစအာင္ ရည္ရြယ္တာ ျဖစ္ပါတယ္။ အမ်ားအက်ိဳးကိုျဖစ္ေစတာ အမွႏ္ဘဲ။ ရတဲ့အခြန္ေငြကို သံုးတာမွာလဲ ရည္ရြယ္ခ်က္ေကာင္းရွိရမယ္။ က်န္းမာေရး၊ အားကစားရံု၊ အရက္၊ မူးယစ္သမားေတြအတြက္ နလံထစခန္း၊ စတာမ်ိဳးေတြအတြက္ သံုးသင့္တယ္။
• ၂၇-၂-၂ဝဝ၈ ေဟာင္ေကာင္မွာေတာ့ အရက္ခြန္ေတြ ဖယ္ရွားလိုက္ပါသတဲ့။
• ၂၇-၄-၂ဝဝ၈ ၾသစေၾတးလ်မွာ က်န္းမာေရး ဘက္ေတာ္သားေတြက အရက္ခြန္တိုးတာကို ေထာက္ခံလိုက္ၾကတယ္။ သူတို႔ဆီမွာ ၾကိဳတင္ေဖ်ာ္ထားျပီးသား အရက္ခြန္ကို တလီတာမွာ $39 ကေန $67 အထိ တိုးလိုက္ပါတယ္။ (PHA) က လူငယ္-လူရြယ္ အမ်ိဳးသား-အမ်ိဳးသမီးေတြအေပၚမွာ သက္ေရာက္မႈရွိမယ္လို႔ ေျပာပါတယ္။
• ၁၂-၅-၂ဝဝ၈ ျဗိတိန္က သတင္းမွာလဲ အတူတူဘဲ။ အရက္ခြန္တိုးတာ အရက္ခ်ိဳး(ဂ်ိဳး) ေတြ အတြက္ပါတဲ့။
• ၃ဝ-၁၁-၂ဝဝ၈ ဖင္လန္ကလဲ အဲဒီအတိုင္း လိုက္လုပ္တယ္။
• ၁၈-၅-၂ဝဝ၉ အေမရိကန္ ဆီးနိတ္မွာ အရက္၊ ေဆးလိပ္နဲ႔ ဆိုဒါကို အခြန္ တိုးေကာက္ျပီး က်န္းမာေရး-စီမံခ်က္မွာ သံုးဘို႔ အဆိုျပဳခဲ့တယ္။
• ၁-၈-၂ဝဝ၉ တရုပ္မွာ အဲလိုလုပ္ရင္ အလုပ္သမားေတြက ၾကိဳက္မယ္ မထင္ဘူးတဲ့။
၄-၄-၂ဝ၁၁ ဖိလစ္ပိုင္ပညာရွင္အဖြဲ႔ရဲ႕ တိုက္တြန္းခ်က္တခု ထြက္လာတယ္။ အရက္နဲ႔ ေဆးလိပ္အေပၚမွာ Excise taxes စည္းၾကပ္ခြန္ ၅ဝ% တိုးျမင့္လိုက္ရင္ တႏွစ္တႏွစ္မွာ အစိုးရအတြက္ အခြန္ေငြ ေဒၚလာ ၁႕၄ ဘီလ်န္ တိုးလာမယ္တဲ့။ ကြန္ကရက္ ေပၚလစီနဲ႔ဘတ္ဂ်က္ သုေတသနဌာနကေန အဲလိုအခြန္တိုးရလာမွာကို က်န္းမာေရးက႑အတြက္ သံုးသင့္တယ္လို႔ဆိုတယ္။
ဒီအဖြဲ႔က ဝင္ေငြနည္း-တိုင္းျပည္ ၂၂ ႏိုင္ငံကို ေလ့လာျပီး သုေတသန လုပ္ခဲ့တာပါ။ တျပိဳင္နက္ထဲမွာ တိုးရမဲ့ အခြန္ေငြကို ဘယ္ေနရာမွာ သံုးမလဲ ဆိုတာလဲ ေမးခြန္းျဖစ္တယ္။ အခြန္ရဲ႕အမ်ိဳးအစားက တိုးတိုးရေနမွာမ်ိဳး မဟုတ္ဘူး၊ ဆင္းရဲသူေတြက အခြန္ပိုေပးရမယ္၊ လူ႔စရိုက္ကလဲ ေျပာင္းလဲလာဘို႔ မျဖစ္ႏိုင္ဘူး၊ တိုးတက္ဘို႔ အလားအလာရွိတဲ့ စီးပြါးေရးကိုလဲ ႏွိမ္ရာက်ေနတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ရလာမဲ့ အခြန္ကို အက်ိဳးရွိမဲ့ေနရာမွာသံုးဘို႔ သိပ္အေရးၾကီးတယ္။
၆-၄-၂ဝ၁၁ သတင္းအရ အေမရိကားမွာ အရက္နဲ႔ဆက္ျပီး ေသဆံုးရသူေပါင္း တႏွစ္မွာ ၈ ေသာင္း ၅ ေထာင္ရွိတယ္။ အရက္ခြန္နဲ႔ ေစ်းႏွဳန္း ေပၚလစီ ရဲ႕ ေရာဂါျဖစ္ႏွဳန္း-ေသႏွဳန္ေပၚမွာ သက္ေရာက္မႈ၊ စနစ္တက်ေလ့လာခ်က္ကို ထုတ္ျပန္ခဲ့တယ္။ အရက္ခြန္တိုးလိုက္ရင္
• ယာဥ္မေတာ္တဆ တိုက္လို႔ ေသဆံုးရမႈကို ၁၁%၊
• HIV အပါအဝင္ လိင္ကတဆင့္ ကူးစက္ေရာဂါေတြ ၆%၊
• အၾကမ္းဖက္မႈ ၂%၊
• ရာဇဝတ္မႈ ၁႕၄% က်ဆင္းေစမယ္။
• မူးယစ္ေဆးဝါး သံုးစြဲတာပါ ၆ဝ% နည္းေစတယ္။ ျခံဳလိုက္ရင္ အရက္ခြန္ ႏွစ္ဆ တိုးလိုက္ရင္ အရက္နဲ႔ ဆက္ႏြယ္ ေသဆံုးမႈကို ၂၄% ေလ်ာ့နည္းေစမယ္။
ဒႆနိကပညာရွင္နဲ႔ ႏိုင္ငံေရးေဘာဂေဗဒ ဘိုးေအျဖစ္သူ Adam Smith ကလဲ က်န္းမာေရး ေဒါင့္ကေန ၾကည့္တာကို ေထာက္ခံပါတယ္။ The Wealth of Nations ထဲမွာ ေရးသြားခဲ့တာက က်န္းမာေရး၊ ဘ႑ာေရး၊ နီတိအရ နဲ႔ ေငြေၾကးဆိုင္ရာ ဘက္ေတြကေန ျငင္းဆိုမႈတိုင္းဟာ ပကတိအေျခအေနေတြနဲ႔ ထင္ဟပ္ရတယ္။
အရက္ေစ်းတင္ေပးရင္ က်န္းမာေရးအတြက္ေကာင္းေစမယ္ဆိုတာ သိပၸံကေနေျပာတာျဖစ္တယ္။ ဖီေလာ္ေဆာ္ဖီလို ျငင္းခ်က္ထုတ္ခ်င္လဲထုတ္ေပါ့။ ေဆးသိပၸံလိုေတာ့ လာမျငင္းပါနဲ႔။
Dr. တင့္ေဆြ
https://www.facebook.com/drtintswe
