ေမးခြန္း မလာတဲ့ေန႔ဆိုတာ ရွားတယ္။ မ်ိဳးဥအိမ္ အိတ္-အက်ိတ္-ေရအိတ္ ျဖစ္တဲ့သူ မနည္းလွပါ။ တခါတံုးက သတင္းတခုကလည္း ဓႏုျဖဴတြင္ လူဥ အုသည္တဲ့။ မဟုတ္ေၾကာင္း ေရးလိုက္ပါတယ္။ ဒီတခါကတည္း ျမိတ္မွာ အပင္းလို႔ ထင္ပါသတဲ့။ အဲတာလည္း အပင္းမဟုတ္ပါ။ ဆက္ဖတ္ပါ။
အမ်ိဳးသမီးတိုင္းမွာ မ်ိဳးဥအိမ္တစံုစီပါတယ္။ အဲတာကေန အလံုး (အက်ိတ္) ျဖစ္တာကို Ovarian cysts လို႔ေခၚတယ္။ ေသးေသးေလးကေန ကိုယ္ဝန္ေမြးကာနီးအရြယ္အထိၾကီးႏိုင္တယ္။ အရြယ္ေကာင္းေတြ မွာ ျဖစ္တာမ်ားတယ္ ။ ေသြးဆံုးျပီးသူေတြ ၁၅% သာျဖစ္ႏိုင္တယ္။ အမ်ိဳးမ်ိဳးအစားစားရွိတယ္။ အိတ္ထဲမွာရွိေနတာက အမ်ိဳးမ်ိဳး။ အမ်ားအားျဖင့္ ခပ္ဝါဝါအရည္ ။ ေခြ်းထြက္အိတ္ထဲကအရည္မ်ိဳးပါရင္ ခပ္ျမစ္ျပစ္ျဖစ္မယ္။၊ အဆီေတြပါႏိုင္တယ္။ တခ်ိဳ႕မွာ ထူးဆန္းတာေတြ ပါေနတတ္တယ္။ ဆံပင္လို အေမႊး၊ အရိုးလို၊ သြားလို၊ အရိုးႏုလိုစတာေတြပါေနမယ္။ Dermoid cyst ဒါးမြိဳက္-ဆစ္ ေခၚတယ္။ အမွန္က လူ႔ကုိယ္ခႏၶာမွာရွိေနတဲ့ (တစ္ရွဴး) အမ်ိဳးအားလံုးက ပါေနႏိုင္တယ္။ မ်ိဳးဥအိတ္သာ မဟုတ္ပါ အေရျပားမွာ လည္း ဒါမ်ိဳးျဖစ္တတ္တယ္ ။ မ်က္ႏွာ၊ လည္ပင္းနဲ႔ ေနာက္ေက်ာ။
အျဖစ္မ်ားတဲ့ ေရာဂါတခုပါ။ အရြယ္မေရြး ေျပာရမလားဘဲ။ အပ်ိဳေလးေတြေရာ အဖြါးၾကီးေတြကိုပါ ခြဲေပးရဘူးတယ္။ ဘာလို႔ျဖစ္သလည္း အတိအက် ေျပာမရ၊ ကံတရားကုိသာ လႊဲခ်ၾကရေအာင္။ အေတာ္မ်ားမ်ား သတိမထားမိတတ္ပါ။ ရာသီလာတာလည္း ပံုမွန္။ နာတာကလည္း မသိမသာ။ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္သလို ဗိုက္ကေလး ပူလို႔ စူလာမွ သိရတာ မ်ားတယ္။ အလံုးက ဗိုက္ထဲမွာ (အမွန္က ဗိုက္ေအာက္ တင္ပါးဆံုရိုးကြင္းထဲမွာပါ) သူနဲ႔ တြယ္ေနတဲ့ သားအိတ္ျပြန္က ေနာက္တို႔ေဘးတို႔မွာ ကပ္ေနတာ မဟုတ္လို႔ ခပ္လြယ္လြယ္ ေရြ႕ရွားလႈတ္ရွားႏိုင္တယ္။ လႈတ္ရင္း၊ ေရြ႕ရင္းနဲ႔ အညႇာနဲ႔တူတဲ့ေနရာက လိမ္ျပီး၊ သူ႔ဟာသူ ခ်ည္သလို ျဖစ္တတ္ေသးတယ္။ အဲလိုျဖစ္ရင္ နာတာခံစားရေတာ့မယ္။ မခြဲရင္ ေသြးထြက္၊ ေပါက္ထြက္ျဖစ္ႏိုင္တယ္ ။
မ်ိဳးဥအိမ္အရည္အိတ္အမ်ိဳးမ်ိဳး
- Graafian or follicular cysts အမ်ိဳးမစားကေသးတယ္။ အလိုလိုေပ်ာက္သြားႏိုင္တယ္။ ဗိုက္စူးျပီးနာတတ္တယ္။ ၂၅% ေသာအမ်ိဳးသမီးေတြမွာျဖစ္တယ္။ တဖက္ထဲမွာျဖစ္တာမ်ားတယ္။
- Corpus luteum cysts ဆိုတာ လစဥ္မ်ိဳးဥထြက္အျပီးမွာျဖစ္တယ္။ LH ေၾကာင့္ျဖစ္ရတယ္။ အမွန္က ပံုမွန္ျဖစ္ရမယ့္ (ေဖၚလီကယ္) ျဖစ္တာပါ။ ဒီဟာကေန (ပရိုဂ်က္စတီရုန္း) ေဟာ္မုန္းထုတ္ေပးတယ္။ ကိုယ္ဝန္ျဖစ္မလာရင္ ပ်က္စီးသြားမယ္။ အဲတာမ်ိဳးျဖစ္မလာရင္ အလံုးလည္းမျဖစ္ ေဟာ္မုန္းလည္းမထုတ္ပါ။ ဆက္ၾကီးလာခဲ့ရင္ ဗိုက္နာမယ္။ ေပါက္ထြက္ရင္ စူးရွျပီးနာမယ္။ ဒီေဟာ္မုန္းက မ်ိဳးဥထြက္ဘို႔လုပ္ေပးတယ္။ (ေကာပတ္းစ္လူတီယမ္) ျဖစ္ဘို႔လုပ္ေပးတယ္။ အက်ိတ္ျဖစ္ရင္ေတာ့ ဆက္ၾကီးျပီး အဲတာမ်ိဳးမလုပ္ႏိုင္ပါ။
- Hemorrhagic cysts ေသြးျပည့္ေနတဲ့မ်ိဳးဥအိမ္အက်ိတ္
ေပါက္ထြက္ရင္ ဗိုက္ေအာက္ပိုင္းကနာမယ္။ အက်ိတ္ထဲမွာ ေသြး အရည္ေရာအခံပါရွိႏိုင္တယ္။
- Chocolate cysts ေခ်ာကလက္ဆစ္စ္ဆိုတာကို Endometrial cysts လို႔လည္းေခၚတယ္။ Endometriosis သားအိမ္ေရာဂါ ရွိေနတဲ့အမ်ိဳးသမီးေတြမွာျဖစ္တယ္။ သားအိမ္ (တစ္ရွူး) ေတြက သားအိမ္မဟုတ္တဲ့ေနရာေတြမွာ ေရာက္ေနတဲ့ေရာဂါ ျဖစ္တယ္။ ရာသီျဖစ္စဥ္မွာ ပထမလဝက္မွာ တက္လာတဲ့ (အီစထိုဂ်င္) ကေနသက္ေရာက္တယ္။ ေသြးေတြက ၾကာေတာ့ အေရာင္ေျပာင္းရာကေန ေခ်ာကလက္ေရာင္ျဖစ္လာတယ္။ ဗီတာမင္ (ဒီ) နည္းသူေတြမွာ ျဖစ္တယ္။ (ပရိုဂ်က္စတီရုန္း) နည္းေနမယ္။
- Cystadenoma အက်ိတ္ကတမ်ိဳးျဖစ္တယ္။ မ်ိဳးဥအိမ္အျပင္လႊာကေနျဖစ္တယ္။ ၃ဝ စင္တီမီတာအထိၾကီးႏိုင္တယ္။
- Multiple cysts အက်ိတ္ေတြအမ်ားၾကီးလည္းရွိႏိုင္တယ္။ Polycystic ovaries လို႔ေခၚတယ္။ (PCOS) နဲ႔ မတူပါ။
- Polycystic Ovary Syndrome (PCOS) ဆိုတာ မ်ိဳးဥအိမ္မွာအလံုးအက်ိတ္ေလးေတြ အမ်ားၾကီးရွိေနတာျဖစ္တယ္။ ရာသီမမွန္တာနဲ႔ က်ား-ေဟာ္မုန္းမ်ားေနတာ ၂ ခု ျဖစ္တယ္။ က်ား-ေဟာ္မုန္းမ်ားေနသူမွာ ဝက္ျခံေပါက္မယ္၊ အေမႊးေပါက္ မ်ားမယ္၊ လူဝမယ္၊ အဆီျပန္မယ္၊ ကေလးမရျဖစ္မယ္။ ျမန္မာအမ်ိဳးသမီးေတြ အျဖစ္မနည္းပါ။ မၾကာမၾကာေမးၾကတယ္။
- Ovarian cancer မ်ိဳးဥအိမ္ကင္ဆာဆိုတာ အသက္ၾကီးမွသာျဖစ္တယ္။ ပ်မ္းမွ် ၆၃ ႏွစ္အရြယ္။ လူကဝရင္ပိုျဖစ္တယ္။ ကေလးမေမြးဘူးသူေတြမွာ ပိုျဖစ္တယ္။
- Dermoid cysts (ဒါးမြိဳက္ဆစ္စ္) ဆိုတာ ေမြးကတည္းကပါလာတာျဖစ္တယ္။ သေႏၶသားျဖစ္စဥ္မွာ အေရျပားက တျခားေနရာထဲမွာ ပိတ္မိေနခဲ့လို႔ ျဖစ္ရတယ္။ တေျဖးေျဖးၾကီးၾကီးလာတယ္။ ၁၅ စင္တီမီတာေလာက္အထိ ၾကီးႏိုင္တယ္။ ေရာင္ရင္ေတာ့နာမယ္။ အထဲမွာ အေသအခ်ာစစ္ၾကည့္ရင္ ဆံပင္၊ အေမႊး၊ အရည္၊ သြား၊ အရိုး၊ အေရျပား၊ အာရံုေၾကာ၊ ေခြ်းထြက္အိတ္စတာေတြ ပါေနႏိုင္တယ္။ ေျဖးေျဖးခ်င္းၾကီးလာတယ္။ အပင္းလို႔ ေခၚၾကတယ္။ ၄ ေနရာမွာ ျဖစ္တယ္။
(က) Dermoid cysts in the brain ဦးေႏွာက္မွာျဖစ္တယ္။ အျဖစ္ေတာ့ မမ်ားပါ။
(ခ) Dermoid cysts in the nasal sinuses ႏွာေခါင္း-ဆိုင္းနပ္စ္မွာျဖစ္မယ္။ ခြဲထုတ္ရတာ ခက္တယ္။ ရွားတယ္။
(ဂ) Dermoid cysts of the spinal cord ခါးရိုးဆစ္ထဲက အာရံုေၾကာမွာျဖစ္တာ။ ပိုးဝင္တတ္တယ္။
(ဃ) Ovarian dermoid cysts မ်ိဳးဥအိမ္မွာ ျဖစ္တယ္။ မ်ိဳးပြါးႏိုင္တဲ့အရြယ္ေတြမွာျဖစ္တယ္။ အညႇာေနရာလိမ္လို႔နာႏိုင္တယ္။ ပိုးဝင္လို႔ေရာင္ႏိုင္တယ္။ ေပါက္ထြက္ႏိုင္တယ္။ ခြဲထုတ္ရမယ္။ ခ်က္ခ်င္းခြဲရတတ္တယ္။ ဒီေရာဂါကို ခြဲထုတ္လို႔ အထဲကဟာေတြၾကည့္ျပီး အပင္းလို႔ ဗမာေတြကေျပာၾကတယ္။ ရွားရွားပါးပါး ကင္ဆာျဖစ္ႏိုင္တယ္။
ကုသနည္းေတြရွိတာမွာ အသက္၊ အက်ိတ္အမ်ိဳးအစား၊ အရြယ္အစားနဲ႔ ခံစားေနရတာေတြအေပၚမူတည္ျပီး ေရြးခ်ယ္ရတယ္။
(က) တခ်ိဳ႕ေသးတာေလးေတြက အလိုလိုလည္းေပ်ာက္ႏိုင္လို႔ ေစာင့္ၾကည့္ႏိုင္တယ္။
(ခ) ကိုယ္ဝန္တားေဆးေပးနည္း။
(ဂ) ခြဲစိတ္ကုသနည္းကို ေနာက္ဆံုးမွာ ေရြးရတာမ်ားတယ္။ ခြဲစိတ္နည္းမွာ Laparoscopy ဗိုက္ထဲၾကည့္ကိရိယာနဲ႔ ၾကည့္ရင္း ေသးတာကိုသာ ခြဲထုတ္လို႔ရမယ္။ ကင္ဆာလားသိခ်င္လို႔ အဲဒီနည္းနဲ႔ခြဲထုတ္ျပီး စစ္ေဆးရတယ္။ အမ်ားအားျဖင့္ေတာ့ ဗိုက္ကိုခြဲျပီးမွသာ ထုတ္တယ္။ ခြဲတာမွာလည္း Ovarian cystectomy အက်ိတ္ကိုသာ သပ္သပ္ ထုတ္နည္းလုပ္လို႔ရရင္ အေကာင္းဆံုးျဖစ္တယ္။ အားလံုးကရတာေတာ့မဟုတ္ပါ။ Oophorectomy မ်ိဳးဥအိမ္ တခုလံုး ထုတ္နည္းလည္းလုပ္ရတာရွိတယ္။ တကယ္လို႔ ကင္ဆာျဖစ္ေနရင္ မ်ိဳးဥအိမ္ ႏွစ္ခုလံုး + သားအိမ္ျပြန္ + သားအိမ္ အားလံုး ထုတ္ရမယ္။ ဆက္ျပီးလည္း ကုသရမယ္။
မ်ိဳးဥအိတ္တဖက္နဲ႔ ျပြန္တဖက္မရွိရင္ သားသမီးရဘို႔ တဝက္ေတာ့ အခြင့္အလမ္း နည္းသြားေစတယ္။ မ်ိဳးဥအိတ္နဲ႔ ျပြန္၊ ႏွစ္စံုလံုးရွိေနပါမွ အမ်ိဳးသမီးပီသေစႏိုင္လို႔ပါ။ မ-ေဟာ္မုန္းေတြ ပံုမွန္ထြက္၊ လင္ယူ-သားေမြး၊ ကေလးယူဘို႔ရာ စိတ္ခ်ရမယ္။ တခါျဖစ္ဘူးရင္ ေနာက္ထပ္ မျဖစ္ႏိုင္ေတာ့ဘူးလို႔ မေျပာႏိုင္ပါ။ ရာသီမမွန္ရင္။ သိပ္ငယ္ငယ္ကတည္းက ၁၁-၁၂ ႏွစ္သမီးကစ ရာသီကလာရင္၊ ကေလးမရတဲ့သူ၊ လည္ပင္းၾကီးေဟာ္မုန္းနည္းသူ၊ ကုိယ္အေပၚပိုင္း အဆီမ်ားသူေတြမွာ ျဖစ္တတ္ေလ့ရွိတယ္။
အဲလိုခြဲထားခံရသူအတြက္ စိတ္မပ်က္ပါနဲ႔။ ကင္ဆာကို မေျပာင္းေစတတ္ပါ။ ကေလးရဘို႔ ၅ဝ% ဆိုတာ နည္းတဲ့ အခြင့္အလမ္း မဟုတ္ပါ။ ေသျခာပါတယ္ဆိုတဲ့ တားေဆးေတြက ၉၉% စိတ္ခ်ပါဆိုတဲ့ အထဲကေန ကုိယ္ဝန္ေဆာင္သူ ရွိတယ္။ အစားေရွာင္စရာမလိုပါ။ က်န္းမာေအာင္သာ မွ်တတဲ့အစာစားပါ။ ေဆးလည္း ပံုမွန္အားေဆးသာ လိုပါတယ္။
အိတ္ထဲမွာရွိေနတာက အမ်ိဳးမ်ိဳး။ အမ်ားအားျဖင့္ ခပ္ဝါဝါအရည္။ ေခြ်းထြက္အိတ္ထဲက အရည္မ်ိဳးပါရင္ ခပ္ျပစ္ျပစ္ ျဖစ္မယ္။၊ အဆီေတြပါႏိုင္တယ္။ တခ်ိဳ႕ၾက ထူးဆန္းတာေတြပါေနတတ္တယ္။ ဆံပင္လို အေမႊး၊ အရိုးလို၊ သြားလို၊ အရိုးႏုလို စတာေတြ။ ေတာမွာ အပင္းထည့္တယ္လို႔ ေျပာတတ္ၾကတာမ်ိဳးေပါ့။ Dermoid cyst ဒါးမြိဳက္-ဆစ္ ေခၚတယ္။ အမွန္က လူ႔ကုိယ္ခႏၶာမွာရွိေနတဲ့ (တစ္ရွဴး) အမ်ိဳးအားလံုးက ပါေနႏိုင္တယ္။ မ်ိဳးဥအိတ္သာ မဟုတ္ပါ အေရျပားမွာလည္း ဒါမ်ိဳးျဖစ္တတ္တယ္။ အဲလိုပံုသာတင္ရင္ ေဖ့စ္ဘြတ္မွာ လိုက္ခ္ေတြမ်ားမွာေသခ်ာတယ္။
ကြ်န္ေတာ္ ထိုင္း-ျမန္မာနယ္စပ္က KNU ကရင္ေဆးရံုေလးတခုမွာ မ်ိဳးဥအိမ္အလံုးၾကီးကို ၾကံဳၾကိဳက္လို႔ ခြဲေပးခဲ့ရဘူးပါတယ္။ ေဆးရံုကလည္း ေတာထဲမွာ၊ ကင္မရာလည္းမပါလို႔ ဓါတ္ပံုမရိုက္ႏိုင္ပါ။
ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
https://www.facebook.com/drtintswe
