က်ေနာ္အသိတေယာက္ ဦးေခါင္းတျခမ္းကိုက္ၿပီး ပါးတဖက္ေစာင္းေနတယ္။ ၿပီးေတာ့ မ်က္စိတဖက္လဲ မွိတ္လို႔မရဘူး ျဖစ္ေနတယ္။ ခႏၶာကိုယ္ က်န္းမာေရးေကာင္းပါတယ္။ ဦးေခါင္းတဖက္ကိုက္ခဲေနၿပီး စကားေျပာရတာလဲ အဆင္မေျပဘူး။ မ်က္စိတဖက္ကလဲ လံုး၀မွိတ္လို႔မရျဖစ္ေနတယ္။ ဘယ္လိုလုပ္ရမယ္ဆိုတာ အၾကံးေပးေသခ်င္ပါတယ္။
မ်က္ႏွာတျခမ္းေလျဖတ္တာကို Bell's palsy လို႔ေခၚတယ္။ စေကာ့တလန္ဆရာဝန္ Charles Bell ကေနစသိခဲ့တဲ့ Facial paralysis တမ်ိဳး ျဖစ္တယ္။ လူတသန္းမွာ ၂ဝ-၂၃ ေယာက္ျဖစ္တယ္။ အသက္ရေလျဖစ္ႏိုင္ေျခမ်ားေလ။ အေမရိကားမွာ တႏွစ္မွာ လူ ၄ ေသာင္းျဖစ္တယ္။
ျဖစ္တဲ့ဘက္က Cranial nerve VII (Facial nerve) အာရံုေၾကာမွာေရာဂါလာျဖစ္တာပါ။ Brain tumor ဦးေႏွာက္ အက်ိတ္၊ ဦးေႏွာက္ေသြးေၾကာပိတ္တာ၊ (လိုင္းမ္) ေရာဂါစတဲ့ ဆိုးတဲ့ေရာဂါေတြရဲ႕ အဆက္ကေနလဲ ျဖစ္တယ္။ ဗိုင္းရပ္စ္ ကေနလဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ ေရယံုပိုး။ ေရေက်ာက္၊ Infectious mononucleosis (အင္ဖက္ရွပ္စ္-မိုႏို ႏူကလီယိုးဆစ္) ေတြကေနျဖစ္ေစတယ္။ တခါတေလဘာလို႔ျဖစ္လဲမသိႏိုင္ဘူး။ တစိတ္တပိုင္းကေန လံုးဝ အာရံုေၾကာ အလုပ္မလုပ္တာအထိ ျဖစ္တယ္။ ႏွစ္ဖက္လံုးျဖစ္တာ ၁% ေတာင္မရွိဘူး။
ရုတ္တရက္ျဖစ္မယ္။ မ်က္ႏွာၾကြက္သားေတြ တြဲလုပ္တဲ့အလုပ္ကိုထိခိုက္မယ္။ Lower motor neuron type အမ်ိဳးအစား ေလျဖတ္တယ္လို႔ ေခၚတယ္။ ျဖစ္တဲ့ဘက္မွာမ်က္လံုးကိုပိတ္မရဘူး၊ မ်က္ေတာင္ခတ္တာ၊ မ်က္လံုးပိတ္-မွိတ္တာ၊ ျပံဳးတာ၊ မ်က္ေမွာင္ ကုပ္တာ၊ တံေတြးမထိန္းႏိုင္တာ၊ ႏွာသီးဖ်ားေဖါင္း-ပိန္လုပ္တာ၊ မ်က္စျပစ္တာေတြ မလုပ္ႏိုင္ ျဖစ္လာတယ္။ မ်က္ရည္ နည္းလာမယ္။ နားေနာက္ကနာမယ္။ မ်က္ႏွာၾကြက္သားေတြ အားနည္းလာမယ္။ မ်က္စိပိတ္ဘို႔ ခက္လာမယ္။ သြား-ပါးထံုလာမယ္။ မ်က္ရည္စီးက်မယ္။ မ်က္စိေဝဝါးမယ္။ ေအာက္မ်က္ခြံလံေနမယ္။ အေပၚမ်က္ခြံ ေအာက္က်ေနမယ္။ ႏွာေခါင္းနဲ႔ ပါးစပ္ၾကားအရစ္ ေပ်ာက္မယ္။ မ်က္လံုးေပၚေနလို႔ မ်က္ၾကည္လႊာေရာင္မယ္။ ဒါဆိုရင္ ဆိုးတယ္။ လွ်ာ ေရွ႕ပိုင္း ၃ ပံု ၂ ပံုမွာအရသာပ်က္လာေသးတယ္။ ၃ဝ% အသံလိႈင္းအေျပာင္းအလဲမွာထူးျခားတာမယ္။ ခါတိုင္းၾကားေနၾကအသံကို မခံခ်င္ျဖစ္လာတယ္။ ၅၇% အရသာပ်က္မယ္။ ၆ဝ% နားထဲမွာကိုက္မယ္။
ေနာက္ဆက္တဲြျဖစ္လာႏိုင္တဲ့ဆိုးက်ိဳးတခုကေတာ့ အရသာပ်က္တာ၊ မ်က္ႏွာၾကြက္သားလႈတ္ေနတာ၊ မ်က္ႏွာနာေနတာနဲ႔ မ်က္ၾကည္လႊာပိုးဝင္တာေတြ ျဖစ္တယ္။
ဘယ္လိုကုသမလဲ
မ်က္စိကိုကာကြယ္မႈလုပ္ရမယ္။ Artificial tears မ်က္ရည္တုမ်က္စဥ္းခပ္ပါ။ မ်က္ခြံကိုပလာစတာနဲ႔ ၁-၂ ရက္ ပိတ္ထားသင့္ေသးတယ္။ ေအာက္မ်က္ခြံလံေနတာကိုလဲပလာစတာနဲ႔ ယာယီလုပ္ေပးႏိုင္တယ္။ မ်က္ခြံအစပ္ အလယ္ေနရာကေနေဘးဘက္နဲ႔ အထက္ဆီကိုဆြဲျပီးမ်က္ရိုးကြင္းမွာကပ္ထားပါ။ ေဆးေပးရတာရဲ႕ ရည္ရြယ္ခ်က္ကပိုမဆိုးေအာင္နဲ႔ သက္သာေစဘို႔ျဖစ္တယ္။
American Academy of Neurology အဆိုအရ Acyclovir + Prednisone ေပးသင့္တယ္။ Corticosteroids (Prednisone) ေဆးရဲ႕ ေဘးထြက္-ဆိုက်ိဳးေတြကိုလဲ သတိထားရမယ္။ ကိုယ္ေရာင္၊ (ပိုတက္ဆီယမ္) နည္း၊ ၾကြက္ားအားနည္း၊ ေလနာျဖစ္၊ ေခါင္းကိုက္၊ ရာသီမမွန္၊ မ်က္စိအတြင္းတိမ္၊ မ်က္စိေရတိမ္ နဲ႔ ဆီးခ်ိဳေတြကို သတိထားရတယ္။ စတီရြိဳက္ေဆးနဲ႔ ေစာေစာေပးရင္ သက္သာတာအမွန္ဘဲ။ ျဖစ္ကာစ ၃ ရက္အတြင္းမွာေပးႏိုင္ရင္ ေကာင္းတယ္။ ၁၄% ျပန္ေကာင္းႏိုင္တယ္။
Prednisone 1 mg/kg or 60 mg/day ကို ၆ ရက္ဆက္ေပးျပီး ၁ဝ ရက္အထိေလွ်ာ့ေလွ်ာ့ေပးသြားရတယ္။ ဒါေပမဲ့ တီဘီ၊ ကိုယ္ဝန္၊ ေလနာ၊ ပိုးဝင္ေနတာ၊ ဆီးခ်ိဳ၊ ေသြးတိုး၊ ေက်ာက္ကပ္မေကာင္း၊ အသည္းမေကာင္းသူေတြနဲ႔ HIV, Sarcoidosis ေရာဂါရွိသူေတြကို သတိထားေပးရတယ္။ Antivirals ဗိုင္းရပ္စ္ေဆးထဲက Acyclovir (Zovirax) နဲ႔ Valacyclovir (Valtrex) ေတြသံုးတယ္။ Acyclovir (Zovirax) ကို 400 mg orally 5 times daily for 10 days ေပးတယ္။ Varicella zoster virus (VZV) လို႔ထင္ရင္ 800 mg orally 5 times daily ေပးသင့္တယ္။ Valacyclovir (Valtrex) 500 mg twice daily for 5 days ကိုလဲေပးႏိုင္တယ္။ VZV ေၾကာင့္ျဖစ္တာဆိုရင္ 1000 mg orally 3 times daily ေပးတယ္။
တခ်ိဳ႕ ခြဲစိတ္ျပဳျပင္ေပးဘို႔လိုမယ္။ နည္းေတြအမ်ိဳးမ်ိဳးရွိတယ္။ ဒါေပမဲ့ အေကာင္းအဆိုးခ်င့္ခ်ိန္ရတယ္။ ခြဲစိတ္နည္းေတြမွာ Facial nerve decompression, Subocularis oculi fat lift, Implantable devices placed into the eyelid, Tarsorrhaphy, Transposition of the temporalis muscle, Facial nerve grafting နဲ႔ Direct brow lift နည္းေတြ ရွိတယ္။ ခြဲစိတ္နည္းေတြကိုေဆးနဲ႔လဲမရလံုးဝလဲျဖစ္ေနတာအတြက္သာစဥ္းစားသင့္တယ္။ (ဗီဇီယိုသာရာပီ) အေၾကာကုသနည္းကိုလဲတခ်ိဳ႕ကိုသာလုပ္သင့္တယ္။ Acupuncture အပ္စိုက္ကုသတာလဲ လူတိုင္းအတြက္ေကာင္းမယ္ မဟုတ္ပါ။ Botulinum toxin ထိုးေဆးကိုလဲသံုးတယ္။ အေရျပားထဲျဖစ္ျဖစ္ မ်က္စိအဖံုး ေအာက္မွာျဖစ္ျဖစ္ထိုးတယ္။ Tarsus အနားသပ္အထက္ကေနLevator muscle ဆီဦးတည္ထိုးရတယ္။ မ်က္ၾကည္လႊာကို ကာကြယ္ေပးတယ္။
စတီရြိဳက္ေဆးနဲ႔ပတ္သက္တဲ့ သတိထားရမွာေတြ မရွိရင္ ခ်က္ခ်င္း Prednisolone တခါေသာက္ ၂ ျပား၊ တေန႔ ၄ ၾကိမ္၊ ၂ ရက္၊ ေနာက္မွာ တခါေသာက္ ၂ ျပား၊ တေန႔ ၃ ၾကိမ္၊ ၂ ရက္၊ ေနာက္မွာ တခါေသာက္ ၁ ျပား၊ တေန႔ ၄ ၾကိမ္၊ ၂ ရက္၊ ေနာက္မွာ တခါေသာက္ ၁ ျပား၊ တေန႔ ၃ ၾကိမ္၊ ၂ ရက္၊ ေနာက္မွာ တခါေသာက္ ၁ ျပား၊ တေန႔ ၁ ၾကိမ္၊ ၂ ရက္၊ ေနာက္မွာ တခါေသာက္ ၁ ျပား၊ တေန႔ ၁ ၾကိမ္၊ ၂ ရက္၊ ေသာက္ေစပါ။ တျပိဳင္တည္းမွာ Parecetamol တခါေသာက္ ၁ ျပား၊ တေန႔ ၃ ၾကိမ္ကိုပါ တြဲေသာက္ပါ။
၁၉၈၂ ခုႏွစ္မွာဒီေရာဂါလူနာေပါင္း ၁ဝ၁၁ ေယာက္ကိုေလ့လာမႈေတာ့ ေဆးမကုဘဲနဲ႔ ၈၅% ဟာ ၃ ပါတ္အတြင္း ျပန္ေကာင္းလာတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္ကေဆးနည္းဆိုတာမေပၚေသးဘူး။ က်န္ ၁၅% ဟာ ၃-၆ လအထိအခ်ိန္ယူတယ္။ တႏွစ္ၾကာေတာ့ ၇၂% အေကာင္းပကတိ ျဖစ္ေနတယ္။
ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
https://www.facebook.com/drtintswe
