Asthma (1) ပန္းနာ (၁)
ကြ်န္ေတာ္ ႕႕႕႕႕ အသက္က ၃၆ နွစ္။ ႕႕႕႕႕ မွာေနပါတယ္ခင္ဗ်ာ။ ခု ေန႔တိုင္း ရင္က်ပ္ေနတာ တလေလာက္ရွိပါျပီ။ ငယ္ငယ္ကစ ခုခိ်န္ထိ မၾကာမၾကာျဖစ္တတ္ပါတယ္ဆရာ။ တအားဆိုးလာရင္ ေဆးခန္းျပျပီး ဆရာဝန္ညႊန္ၾကားတ့ဲအတိုင္း ေဆးထိုးေဆးေသာက္လုပ္ပါတယ္။ အဲဒါလဲ ခဏပဲသက္သာျပီး ထပ္ျပီးျပန္ျဖစ္ပါတယ္။ သာမန္ခ်ိန္ျဖစ္ရင္ အမိုင္နို တစ္ေန႔ နွစ္ျပားေသာက္ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီေရာဂါသက္သာေအာင္ ဘယ္လိုလုပ္ရမလဲ ေက်းဇူးျပဳ၍ ညႊန္ၾကားေပးပါဆရာ။
လူဦးေရ ၅% မွာ ပန္းနာရွိတယ္။ ၁၄ ႏွစ္ေအာက္ ေယာက္်ားေလးေတြမွာ ပိုအျဖစ္မ်ားတယ္။ မ်ိဳးရိုးလိုက္တာသိသာတယ္။ ေလ့က်င့္ခန္းလုပ္လို႔ ျဖစ္လာတတ္တယ္။ ျမိဳ႕သားေတြမွာ ၂၅ %အျဖစ္မ်ားတယ္။ ပန္းနာမွန္ရင္ မကူးစက္ပါ။ မ်ိဳးရိုးအရျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ကေလးေတြမွာ ပိုမ်ားလာတယ္။ တကုိယ္ေရသန္႔ရွင္းေရး ဂရုစိုက္လြန္းလို႔ ျဖစ္တာလဲရွိသတဲ့။ သိပ္သန္႔ခ်င္ေနတာျဖစ္ရင္ ေလ်ွာ့ေပါ့။ အလုပ္အမ်ိဳးအစားနဲ႔လဲ ဆိုင္ႏိုင္တာမို႔ လက္ရွိ အလုပ္မ်ိဳးကေန ေျပာင္းသင့္ရင္ ေျပာင္းပါ။ ခ်ည္-သိုးေမႊး-သားေမႊး၊ အဝတ္အထည္၊ ဓါတုပစၥည္း၊ အမံႈ႕လုပ္ငန္း၊ အနံ႔အသက္မ်ားတဲ့ လုပ္ငန္း စတာေတြပါ။ စိတ္ဖိအားမ်ားျခင္းနဲ႔လဲ ဆိုင္တဲ့လူေတြမွာ ဆိုင္ပါေသးတယ္။ ငယ္ရြယ္တံုးက ပဋိဇီဝေဆးေပးရတာတို႔၊ ဗိုင္းရပ္ပိုး အဝင္ခံဘူးတာတို႔ကိုလည္း ထည့္စဥ္းစားရတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ကေလးေတြကို ေဆးကုရင္ ပိုျပီးသတိရွိရပါလိမ့္မယ္။
အမ်ားဆံုးျဖစ္တာက Bronchial asthma အသက္ရွဴတာနဲ႔ဆိုင္ျပီး ေနာက္တမ်ိဳးက ႏွလံုးေရာဂါကေန ဆက္ျဖစ္တာ Cardiac asthma ပါ။ မသိရင္ ရင္ၾကပ္လို႔ဆိုတိုင္း ရမ္းကုရင္ ဒုကၡပိုေရာက္ေစတယ္။ အသက္ရွဴလမ္းကို က်ယ္ေအာင္ လုပ္တဲ့ေဆးက ႏွလံုးမေကာင္းသူေတြအတြက္ ေရနစ္သူ ဝါးကူထိုး ျဖစ္ေစပါတယ္။ အေတြ႔အၾကံဳကေနသင္ေပးလို႔ ပန္းနာလူနာကို ျမင္တာနဲ႔သိႏိုင္တယ္။ အမွန္က ၾကားတာနဲ႔သိတာပါ။ သူ႔အသက္ရွဴသံက ေလခြ်န္သလို အသံပါေနတယ္။ အေပြးျမင္၊ အပင္သိ။ ရႊီရႊီသံၾကားရင္ ပန္းနာလို႔သိ။
ျဖစ္ႏိုင္ရင္ အေၾကာင္းကိုရွာပါ။ ေဆးေၾကာင့္လား၊ ပတ္ဝန္းက်င္ေၾကာင့္ ျဖစ္တာဆိုရင္ အဲဒါေတြကို ကိုယ္နဲ႔ ယဥ္ပါးေအာင္လုပ္နည္း Desensitization ကို သံုးႏိုင္ပါတယ္။ က်န္တာေတြကေတာ့ သက္သာေစမဲ့ ေဆးနည္းေတြ ျဖစ္တယ္ ။ တိတိက်က်ေျပာရရင္ သံုးမ်ိဳး။ သက္သာေဆး၊ ကာကြယ္ေဆးနဲ႔ အေရးေပၚေဆး။ ေလျပြန္က်ယ္ေဆးေတြကို ေရတိုအတြက္ ပန္းနာသည္တိုင္း သံုးႏိုင္ပါတယ္။
ခဏခဏ ၾကပ္ေနသူမ်ားကို စတီရြိဳက္ရွဴေဆး သိပ္မမ်ားေအာင္ေပးရမယ္။ အရင္က Theophylline (Aminophylline) ကို ပါးစပ္က ေသာက္ခိုင္းပါတယ္။ ေန႔တိုင္း ဆက္ျဖစ္သူမ်ားကိုေတာ့ စတီရြိဳက္ရွဴေဆး နဲ႔ β-2 agonist ရွဴေဆးတြဲေပးရမယ္။ ဒီထဲကမွ သိပ္ဆိုးေနရင္ စတီရြိဳက္ ေသာက္ေဆးပါ တြဲလိုက္ရင္ သက္သာမွာပါ ။ ေရတိုအတြက္ Salbutamol, Levalbuterol, Terbutaline, Bitolterol ေခၚတဲ့ ေဆးေတြ ရွိေသးတယ္။ ဒီေဆးေတြက ပါးစပ္ကေပးရင္ ေျခတံု-လက္တံု-ရင္တံု ျဖစ္တတ္တယ္။ Epinephrine, Ephedrine စားေဆး၊ ထိုးေဆးက သမားရိုးက် ထိေရာက္တဲ့ေဆးေတြပါ။ သံုးေနၾကဆဲပါ။ ပိုစိတ္ခ်ခ်င္ရင္ Ipratropium bromide ကိုေပးပါတယ္။ ႏွလံုးေရာဂါရွိရင္ေတာင္မွ ေပးႏိုင္တယ္။ နဲနဲေတာ့ၾကာမယ္။
မၾကပ္ေအာင္နဲ႔ ၾကပ္ရင္လဲ သက္သာေအာင္ေပးတဲ့ (စတီရြိဳက္) ေဆးေတြကို ၾကာၾကာသံုးသူမ်ား သတိထားဘို႔က အဆီစုတတ္လို႔ ဝမယ္။ အစားသိပ္စားခ်င္လို႔လည္း ဝမယ္။ အရိုးပြတတ္တယ္။ အသံၾသတာတို႔၊ မွက္ခရုျဖစ္တာတို႔လဲ ျဖစ္တတ္တယ္။ အလာဂ်ီအတြက္ Burmeton, Citrizine တို႔လိုေဆးမ်ိဳးပါ တြဲေပးရတတ္ပါေသးတယ္။ ခုေနာက္ဆံုး အသံုးမ်ားတဲ့ေဆးတြဲေတြကေတာ့ စတီရြိဳက္ရွဴေဆးနဲ႔ တာရွည္ခံေလျပြန္က်ယ္ေဆးေတြျဖစ္ပါတယ္။ Advair Seretide, Budesonide, Formoterol, Symbicort တို႔လည္းပါတယ္။ အေရးေပၚျဖစ္ရင္ ေအာက္စီဂ်င္ေပးဘို႔လိုရင္လိုမယ္။ Salbutamol or Terbutaline တို႔ကို Ipratropium နဲ႔တြဲျပီး၊ အေငြ႔အျဖစ္ ရွဴခိုင္းမယ္။ ပါးစပ္ကေန စတီရြိဳက္ေပးတယ္။ Ketamine ဆိုတဲ့ ေမ့ေဆးလည္း ေပးႏိုင္တယ္။ ဆားခါးကိုလည္း ေသြးျပန္ေၾကာထဲ ထိုးေပးႏိုင္တယ္။ အသက္ရွဴစက္နဲ႔ ကူေပးတာမ်ိဳး သံုးပါတယ္။
ျဖစ္ေနမွေတာ့ စိတ္မပ်က္နဲ႔။ ၾကပ္လာျပီဆိုရင္ အၾကာၾကီး ေစာင့္မေနပါနဲ႔။ ျမန္ျမန္ ေဆးကုလိုက္ပါ။ သန္းေကာင္မွာ ထျဖစ္တတ္တယ္။ ပန္းနာ ေသျခာသူ၊ ႏွလံုးေရာဂါ မရွိသူ၊ ဆန္းဆန္း ျပားျပားေတြလည္း လက္လွမ္း မမီသူမ်ားအတြက္ ေဆးထိုးပိုက္ ၂ စီစီ တေခ်ာင္းနဲ႔ (အဖီဒရင္း) ထိုးေဆး တလံုးေဆာင္ထားရင္ အေရးေပၚအတြက္ အလြယ္ဆံုးပါ။ လက္ဖ်ံအေရျပား ေအာက္မွာ ၁ စီစီသာပါတဲ့ ထိုးေဆးကို တဝက္ေလာက္ ထိုးေပးလိုက္ရင္ ၁ဝ မိနစ္ထက္ မၾကာပါ။ လိုမွ က်န္တဲ့တဝက္ထိုးပါ။ ရင္တံုတာေလးေတာ့ သီးခံေပါ့။
၁။ ပန္းနာထသူေတြအတြက္ အေရးေပၚ သိထား-ေဆာင္ထားစရာေတြ
• Beta-adrrenergic agonists ေဆး၊ Albuterol sulfate 1.25-1.5 mg. Metaproteranol 10-15 mg. Isoetharine 2.5-5 mg, Bitolterol mesylate 0.5-1.5 mg တခုခုကို Nebulizer ရွဴေဆးအျဖစ္ သံုးတယ္။
• Terbutaline sulfate 0.25-0.5 mg S/C, Epinephrine 1:10000 (0.1-0.3 ml) S/C အေရျပားေအာက္မွာ ထိုးေပးတယ္။ (ဒီေဆးကို ကိုယ္ဝန္ ပဌမ ၃ လရွိသူ၊ ႏွလံုးေရာဂါရွိသူေတြကို မေပးပါ။)
• Steroid စတီရြိဳက္ေဆး၊ (Prednisone 60-180 mg/day) ေပးျပီး၊ ေနာက္ ေလွ်ာ့ေလွ်ာ့ ေပးသြားရမယ္။
• Anticholinergics ေဆးကိုလဲတြဲေပးႏိုင္တယ္။ အရင္က Atropine ကိုသံုးတယ္။ ေနာက္ပိုင္း Ipratropium bromide ေဆးသံုးလာတယ္။ Ipratropium (500 mg = 2.5 ml) ေဆးကို Nebulizer ေဆးကို တမ်ိဳးထဲျဖစ္ျဖစ္၊ Albuterol နဲ႔ေရာျပီးျဖစ္ျဖစ္ ေပးႏိုင္တယ္။
• Antibiotics ပဋိဇီဝေဆး (Septrin, Doxycycline, Tetracycline, Cipro) ေဆးတမ်ိဳးမ်ိဳးကို အသက္ရွဴလမ္း ပိုးဝင္ေနရင္ေပးရမယ္။
• ေအာက္စီဂ်င္၊
၂။ တျခားေဆးေတြလဲ သံုးပါေသးတယ္။ (Cromolyn and Nedocromil (Cromolyn, Nedocromil); Leukotriene Receptor Antagonists (Montelukast, Zafirlukast); 5-Lipoxygenase inhibitor (Zileuton); Methylxanthines (Theophylline); Immunomodulators (Omalizumab)
၃။ ေရတိုပန္းနာသက္ေသာေဆးေတြလဲ ရွိတယ္။ (Inhaled Short-Acting Beta-adrrenergic agonists (Albuterol CFC, Albuterol HFA, Pirbuterol CFC, Levalbuterol HFA); Nebulizer solution (Albuterol, Levalbuterol, R-albuterol); Anticholinergics (Ipratropium, Ipratropium with albuterol); Corticosteroids (Prednisolone, Prednisone)
Metered-dose inhalers (MDI) ဆိုတာ ေခတ္မီ ပန္းနာသည္မ်ားရဲ႕ လက္ကိုင္အိတ္ထဲ အျမဲထားရမဲ့ အေဆာင္ပစၥည္း တခုပါ။ ဒီေဆးက အျမန္ထိေရာက္တဲ့ ရွဴေဆးေပါ့။ ဒါနဲ႔ အဆင္မေျပတဲ့ လူအိုေတြ၊ ေျပာတဲ့အတိုင္း မလုပ္ခ်င္တဲ့လူနာေတြ အတြက္ကေတာ့ Asthma spacer ဆိုတာကို သံုးေစပါတယ္။ Nebulizer ဆိုတဲ့ အေငြ႔ရွဴတာမ်ိဳးလည္း သံုးႏိုင္ပါတယ္။ Panic room ဇာတ္ကားထဲမွာ ဂ်ိဳဒီေဖါ့စတာရဲ႕သမီးဟာ ပန္းနာသည္ေလးအျဖစ္သရုပ္ေဆာင္ရတယ္။ တကယ့္ဘဝ ပန္းနာသည္ မင္းသမီးကေတာ့ နာမည္ၾကီး (လင္းေဆးလိုဟန္)။ မင္းသမီးက အေရးေပၚေဆးရံုေတာင္တက္ယူရတာ ၊ ေဆးရံုဆင္းေတာ့ အေလးခ်ိန္ ၁၅ ေပါင္ ၾကီးမ်ားေတာင္ က်သြားတာကို ျမင္တဲ့လူေတြက၊ မင္း သိပ္ဟုတ္ သြားပါလားလို႔ ခ်ီးမြမ္းၾကတယ္ ။ ဒီေတာ့ ပန္းနာသည္ မင္းသမီးက သူတို႔ေျပာပံုကျဖင့္ အရင္က က်မအေတာ္မလွဘူးလို႔ ေျပာေနတဲ့အတိုင္းပဲတဲ့ ။
ပန္းနာကင္းရွင္း၊ ခ်မ္းသာျခင္းနဲ႔ ျပည့္စံုၾကေစေသာဝ္ ။
Dr. တင့္ေဆြ
https://www.facebook.com/drtintswe
သစ္ထူးလြင္မွ သတင္းမ်ားကို မလႊတ္တမ္းဖတ္ႏိုင္ရန္အတြက္ ေအာက္က (F)follow ဆိုတာေလးကို click လုပ္လိုက္ပါ။ အမွန္ျခစ္(✔)ေလးျဖစ္သြားရင္ ရပါၿပီ။ သတိ - follow အေရွ႕မွာ အမွန္ျခစ္(✔)ေလး ရွိေနၿပီဆိုရင္ေတာ့ follow လုပ္ၿပီးသားမို႔ပါ။ ထပ္လုပ္စရာမလုိပါဘူး၊
Labels:
က်န္းမာေရး
မွတ္ခ်က္ေရးသားလုိတဲ့ စာဖတ္ပရိတ္မ်ား ေတာင္းဆုိခ်က္အရ ဖြင့္ေပးလုိက္ပါျပီ။ မွတ္ခ်က္မ်ား ေရးသားႏုိင္ပါျပီ။
ေနာက္ဆုံးရ သတင္းမ်ားကုိ ေအာက္ပါ Tweets မွာ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ Tweets ရဲ ့ေဘးေဘာင္တန္းကုိ ဆဲြခ်ျပီ မိမိတုိ ့စိတ္၀င္စားတဲ့ သတင္းေခါင္းစဥ္ ေအာက္က Link ကုိ ႏွိပ္ျပီ အျပည့္အစုံဖတ္ရႈႏိုင္ပါတယ္။
Tweets by @thithtoolwin