High blood pressure ေသြးဖိအားမ်ားေနတာကို Hypertension ေသြးတိုးေရာဂါလို ႔ေခၚတယ္ ။ ႏွလံုး ကေန တကိုယ္လံုးကို စီးေလွ်ာက္ေနတဲ့ေသြးေတြက ေသြးေၾကာနံရံေပၚကို ဘယ္ေလာက္ဖိအားနဲ႔ သက္ေရာက္ေနသလဲကို တိတိက်က် တိုင္းတာတဲ့ ကိန္းဂဏန္းျဖစ္တယ္ ။ ဒီဖိအားမ်ားေနတာက စဥ္တိုက္ဆက္တိုက္လို ျဖစ္ေနတာမို႔ ၾကာလာတာနဲ႔ ေသြးေၾကာေတြေတြကို ပ်က္စီးေစရံု သာမက ဘဲ ႏွလံုးမွာပါေရာဂါရလာေစႏိုင္တယ္ ။ ေသြးဖိအားကို ထိန္းမထားႏိုင္ရင္ တခ်ိန္မွာ ႏွလံုးေရာဂါ ၊ ဦးေႏွာက္-ေသြးေၾကာေရာဂါနဲ႔ ေက်ာက္ကပ္ေရာဂါ တမ်ိဳးမ်ိဳးရလာေစႏိုင္တယ္ ။
• ေသြးတိုးလကၡဏာေတြ
မ်ားေသာအားျဖင့္ ဘာမွမခံစားရသလိုေနျပီး ရုတ္တရက္ အသက္ကို ရန္ရွာႏိုင္တဲ့ အျပင္းအထန္ေရာဂါရ တတ္လို႔ တိတ္တဆိတ္ လူသတ္သမားလို႔ တင္စားေလ့ရွိတယ္ ။ အဲလိုလူမ်ိဳး ၅ ေယာက္မွာ ၁ ေယာက္ရွိတယ္ ။ အျပင္မွာ ဘာမွမျဖစ္သလိုေနေပမဲ့ ကိုယ္တြင္းထဲမွာေတာ့ ႏွလံုး ၊ အဆုပ္ ၊ ဦးေႏွာက္နဲ႔ ေက်ာက္ကပ္ေတြကို ထိခိုက္ေနတယ္ ။
• ဘာလို႔ ေသြးတိုးရတာလဲ
ေဝဒနာသည္အမ်ားစုမွာ ဘာလို႔ ေသြးတိုးလာျဖစ္သလဲ ဆရာဝန္ေတြက အေၾကာင္းရွာမရၾကဘူး ။ လူၾကီးတေယာက္ရဲ႕ ပံုမွန္ေသြးဖိအားဟာ 120/80 ထက္မမ်ားရဘူး ။ အထက္ ဂဏန္းလို႔ေခၚတာက ႏွလံုး ကေန ညွစ္ေနခ်ိန္မွာ ရွိတာျဖစ္တယ္ ။ ေအာက္ဂဏန္းဆိုတာက ႏွလံုးက တခါနဲ႔ တခါၾကား နားေနခ်ိန္မွာ ရွိတာ ျဖစ္တယ္ ။ အေၾကာင္းရွာရတာေတြထဲမွာ ေက်ာက္ကပ္နဲ႔ သူ႔အထက္နားက အဂၤါမွာ ေရာဂါေတြ ပါတယ္ ။
• ေသြးတိုးရွိႏိုင္ေနျပီဆိုတာ
လူဦးေရရဲ႕ ၄ ပံု ၁ ပံုမွာ သတိေပးခ်က္အဆင့္ ရွိေနတယ္လို႔ေျပာရင္ ေျခာက္ေျပာတာမဟုတ္ပါ ။ အထက္ဂဏန္း 120 နဲ႔ 139 ၾကား ၊ ေအာက္ဂဏန္း 80 နဲ႔ 89 ၾကား ရွိေနသူေတြပါတယ္ ။ ဒီလိုလူေတြက သာမန္ ေသြးဖိအား ရွိေနသူေတြထက္ ႏွလံုးေရာဂါရလမ္း ၂ ဆ ပိုတယ္ ။ ဆရာဝန္ဆီလာရင္ လူေနမႈပံုစံ ေျပာင္းပါလို႔ အၾကံေပးပါတယ္ ။
• အႏၲရာယ္နယ္ေျမ
ေသြးဖိအား 140/90 နဲ႔အထက္ရွိေနပမဲ့ လကၡဏာေတြ မခံစားရတာ ရွိႏိုင္တယ္ ။ 180/110 ဆိုရင္ေတာ့ စိုးရိမ္အမွတ္ ေရာက္ေနျပီ ။ ခဏေလး ကိုယ္ေရာစိတ္ပါ နားလိုက္ပါ ။ ေသြးဖိအားျပန္တိုင္းပါ ။ ဒိထက္မက်ရင္ အေရးေပၚဌာန အျမန္ ၾကြပါ ။ ဦးေႏွာက္ထိခိုက္တာ ၊ ႏွလံုးေရာဂါ ၊ ေက်ာက္ကပ္ေရာဂါနဲ႔ သတိလစ္တာေတြ ျဖစ္လာႏိုင္စရာရွိေနျပီ ။ ေခါင္းတအားကိုက္မယ္ ၊ စိုးရိမ္စိတ္ကဲေနမယ္ ၊ ႏွာေခါင္းေသြး ယိုမယ္ ၊ အသက္ရွဴမဝျဖစ္မယ္ ။
• ဘယ္လိုလူေတြမွာ လာျဖစ္သလဲ
အသက္ ၄၅ ႏွစ္အထိ ေယာက္်ားေတြက မိန္းမေတြထက္ ပိုျဖစ္ႏိုင္တယ္ ။ ဒိထက္ၾကီးရင္ အတူ တူျဖစ္ၾကတယ္ ။ မိန္းမေတြက အသက္ ၆၅ ႏွစ္ေက်ာ္လာရင္ ပိုျဖစ္တယ္ ။ မိသားစုထဲမွာ တေယာက္ျဖစ္ရင္ ေနာက္လူလဲ ျဖစ္တတ္တယ္ ။ အားလံုးေတာ့ မဟုတ္ပါ ။ ဆီးခ်ိဳရွိေနသူထဲက ၆ဝ% မွာ ေသြးတိုးလဲတြဲရွိေနတယ္ ။
• ဆားနဲ႔ ေသြးတိုး အမ်ိဳးေတာ္တယ္
လူေတြ ၊ တိရစၧာန္ေတြ ဆားမရွိရင္ အသက္မရွင္ႏိုင္ဘူး ။ ဒါေပမဲ့ ေသြးတိုးနဲ႔မတည့္ပါ ။ ဆားထဲမွာ အမ်ားဆံုး ပါေနတာက (ဆိုဒီယမ္) ျဖစ္တယ္ ။ ဒီဓါတ္ကေန ေသြးဖိအားတက္ေစတာေသျခာတယ္ ။ (ဆဲလ္) ေတြထဲ ေရပိုေအာင္းေစလို႔ ကိုယ္ေရာင္မယ္ ။ လူတေယာက္ တေန႔မွာ (ဆိုဒီယမ္) 1,500 milligrams ထက္ မ်ားအစားဘို႔ျဖစ္တယ္ ။ သိတဲ့အတိုင္း သူတို႔က အာရွသားေတြထက္ လူေကာင္ၾကီးေသးေတာ့ ကြ်န္ေတာ္တို႔က ပိုနည္းသင့္ေသးတယ္ ။ အလြယ္ဝယ္စားလို ႔ရတာေတြ ၊ ျပဳျပင္စီမံထားတဲ့ အစာေတြကေန လိုအပ္ခ်က္ထဲက ၇၅% ရေနတာ သတိထားပါ ။
• ေသြးတိုးမ်ားတာနဲ႔ စိတ္ဖိအား
စိတ္ဖိအားမ်ားရင္ ေသြးတိုးမ်ားတယ္ ။ ဘာလို႔လဲေတာ့ အဆက္အစပ္မျပႏိုင္ေသးဘူး ။ ဒါေပမဲ့ စိတ္ဖိစီးမႈမ်ားသူေတြဟာ ႏွလံုးေရာဂါရလမ္းလဲ မ်ားတယ္ ။ ဒီလိုလူေတြက အစားေကာင္းေကာင္းမစား ၊ အရက္ေသာက္ ၊ ေဆးလိပ္ေသာက္တာေတြလဲ လုပ္ၾကေတာ့ ဆက္စပ္ေနတယ္ ။
• ေသြးခ်ိန္နဲ႔ ကိုယ္အေလးခ်ိန္
ဝတဲ့သူေတြဟာ သူတို႔ႏွလံုးအေပၚဖိအား မ်ားေနေစလို႔ ေသြးတိုးျဖစ္ဘို႔ မ်ားတယ္ ။ ဒါေၾကာင့္ အစားအေသာက္မွာ ဆား ေလွ်ာ့စားဘို႔နဲ႔အတူ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ခ်ဘို႔၊ (ကလိုရီ) ခ်ဘို႔ လိုအပ္တယ္ ။ အဆီလဲေလွ်ာ့၊ သၾကားလဲ နည္းေစရတယ္ ။ အသီးအႏွံေတြ၊ အသီးအရြက္ေတြကို ပိုစားသင့္တယ္ ။ အဆီလြတ္အသားနဲ႔ (ဖိုင္ဘာ) မ်ားအစားေတြကို အစားခိုင္းတယ္။ အေလးခ်ိန္ ၁ဝ ေပါင္က်တာနဲ႔ အႏၲရာယ္ကိုနည္းေစတယ္ ။
• ေသြးတိုးနဲ႔ အရက္
အရက္မ်ားရင္ ေသြးတိုးမ်ားေစတယ္ ။ အေမရိကန္ႏွလံုးအသင္းရဲ႕ လမ္းညႊန္ခ်က္မွာ အရက္ကို လူတိုင္းလိုလို ေသာက္ေနတဲ့ႏိုင္ငံမို႔ အမ်ိဳးသားတိုင္း ၂ ခါေသာက္ ၊ နဲ႔ အမ်ိဳးသမီးတိုင္း ၁ ခါေသာက္ထက္ မပိုဘို႔ပါေနတယ္ ။ ၁ ခါ ေသာက္ဆိုတာ ဘီယာ ၁၂ ေအာင္စ ၊ ဝိုင္ ၄ ေအာင္စ ၊ အရက္ (80-Proof) ၁ ေအာင္စခြဲနဲ႔ အရက္ (100-Proof) ၁ ေအာင္စကို ေျပာတာျဖစ္တယ္ ။
• ေသြးတိုးနဲ႔ (ေကဖင္း)
(ေကဖင္း) ပါတဲ့ ေကာ္ဖီ စတာေတြ ေသာက္ရင္ လူက တမ်ိဳးတမည္ျဖစ္သလို ေသြးတိုးကိုလဲ တက္ေစတယ္ ။ ယာယီ သေဘာေတာ့ ျဖစ္တယ္ ။ တေန႔ ၁ ခြက္၊ ၂ ခြက္ သတ္မွတ္တယ္ ။
• ေသြးတိုးနဲ႔ ကိုယ္ဝန္
ကိုယ္ဝန္ေဆာင္လို႔ ေသြးတိုးတယ္ဆိုတာ ျဖစ္တတ္တယ္ ။ ကိုယ္ဝန္ ေနာက္ပိုင္းမွာ အျဖစ္မ်ားတယ္ ။ ေဆးကုသမႈ မလုပ္ရင္ ဆိုးဝါးတာေတြ ဆက္ျဖစ္လာႏိုင္တယ္ ။ ဥပမာ PET ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ေသြး ဆိပ္တက္ျခင္းမျဖစ္မီအဆင့္) ကေန မိခင္ေရာ ကေလးပါ ဆိုးဝါးတာေတြျဖစ္ေလာေစႏိုင္တယ္ ။ ဒီလိုျဖစ္သူေတြ ကေလးေမြးျပီး ျပန္ေကာင္းပါတယ္ ။
• ေသြးတိုးနဲ႔ ေဆးဝါးေတြ
အေအးမိေဆးေတြထဲမွာ Decongestants အမ်ိဳးအစားေဆးေတြ ပါေနတယ္။ ဒီေဆးက ေသြးတက္ေစႏိုင္တယ္ ။ တျခားေဆးေတြကေတာ့ အကုိက္အခဲေပ်ာက္ေဆးေတြ ၊ (စတီရြိဳက္) ေဆး ၊ ပိန္ေဆး ၊ ကိုယ္ဝန္တားေဆးနဲ႔ စိတ္က်ေဆးေတြ ျဖစ္တယ္ ။
• ေကာ္လာျဖဴေသြးတိုး
အလုပ္လုပ္တဲ့ေနရာ ၊ ရံုးေတြမွာ ေသြးခ်ိန္တိုင္းရင္ အိမ္မွာေနရင္း တိုင္းတာထက္ တက္ေနတတ္တယ္ ။ လူနာေတြလဲ ေဆးခန္းလာဘူးကာစ ၊ ေဆးခန္းသစ္လာစ ၊ ဆရာဝန္-ဆရာမအသစ္နဲ႔ ေဆးစစ္ကာစ အခ်ိန္ေတြမွာ ေသြးခ်ိန္ နည္းနည္း ပိုတက္ေနတတ္တယ္ ။ ဒါေၾကာင့္ အိမ္မွာ ေအးေအးေဆးေဆး တိုင္းတာတာက ပိုေသျခာတဲ့ဂဏန္းကို ရေစႏိုင္တယ္ ။ ဒါေပမဲ့ လူတိုင္းက အိမ္မွာခ်ည္း အျမဲေနၾကတာ မဟုတ္ပါ။ အျပင္ေနရလို႔ ေသြးခ်ိန္တက္တာလဲ သူ႔ေသြးခ်ိန္ဘဲျဖစ္တယ္ ။
• ေသြးတိုးနဲ႔ ကေလး
ေသြးတိုးဟာ လူၾကီးေရာဂါ မွန္တယ္ ။ ကေလးေတြလဲ မျဖစ္ဘူး မေျပာႏိုင္ပါ ။ ကေလး ဝေနမယ္ ၊ မိဘေတြမွာ ေသြးတိုး ရွိေနမယ္ဆိုရင္ ကေလးလည္း ေသြးတက္ေနႏိုင္တယ္ ။ ကေလးရဲ႕ အသက္ ၊ အရပ္ ၊ က်ား-မ မတူရင္ ေသြးခ်ိန္မတူဘူး။
• ေသြးတိုးကို ဘယ္လိုကုသလဲ
အစားအေသာက္ ေရြးစားတာေၾကာင့္ ေသြတိုးက်ေစတယ္ ။ DASH ဆိုတာ Dietary Approaches to Stop Hypertension ကို အတိုေကာက္ေရးတာပါ ။ အသီးေတြ ၊ ဟင္းသီး-ဟင္းရြက္ေတြ ၊ ျဖဴေနေအာင္ခြ်တ္မထားတဲ့အဆံေတြ ၊ အဆီလြတ္ႏို ႔၊ ငါး ၊ ၾကက္သား ၊ အေစ့အဆံေတြကိုစားခိုင္းတာျဖစ္တယ္ ။ အမဲသား-ဆိတ္သား ၊ အဆီ ၊ အခ်ိဳေတြ ေလွ်ာ့စားေစတယ္ ။ (ဆိုဒီယမ္) နည္းေလ ေကာင္းေလျဖစ္တယ္ ။
• ကိုယ္လက္ေလ့က်င့္ခန္း
ပံုမွန္ေလ့က်င့္ခန္းလုပ္တာ ေသြးတိုးအတြက္လဲ သက္သာေစတယ္ ။ ၇ ရက္တပါတ္မွာ မျပင္းထန္တဲ့ ေလ့က်င့္ခန္း မိနစ္ ၁၅ဝ လုပ္သင့္တယ္ ။ ဥယ်ာဥ္လုပ္တာ ၊ လမ္းတိုေလွ်ာက္တာ ၊ စက္ဘီးစီးတာ၊ (ေအရိုးဘစ္) လုပ္တာေတြလဲ ပါတယ္ ။ ၾကြက္သား ဆန္႔တန္းတာကိုလဲ တပါတ္မွာ ၂ ခါလုပ္သင့္တယ္ ။
• Diuretics ဆီးသြားေစတဲ့ေဆး
သတိေပးခ်င္တာက ဆီးေဆးဆိုတာ မတူတဲ့ ၂ မ်ိဳး မေရာေစခ်င္ဘူး ။ ဆီးကို အတင္းသြားခိုင္းတဲ့ေဆး နဲ႔ ဆီးေအာင့္လို႔ ေသာက္ရတာ မတူပါ ။ ေသြးတိုးမွာ ဆီးကို တမင္တကာ သြားေစေအာင္ လုပ္ရတယ္ ။ ေသြးက်တာျမန္လို႔ ပဌမတန္းစားေဆး အေနနဲ႔ သံုးေလ့ရွိတယ္ ။ ဆီးသြားရင္ ကိုယ္ထဲကေန ေရေရာ ၊ ဆားေရာထြက္ကုန္ေစတယ္ ။ သတိထားစရာက တခ်ိဳ႕ ဆီးေဆးေတြက ပိုတက္ဆီယမ္နည္းေစႏိုင္လို႔ ၾကြက္သားနာတာ ၊ အားယုတ္တာေတြ ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္ ။ တခ်ိဳ႕ဆီးေဆးက ဆီးခ်ိဳတက္ေစတတ္တယ္။ တခ်ိဳ႕မွာ ေယာက္်ားလိင္အေရး နည္းေစႏိုင္တယ္ ။
• Beta-blockers (ဘီတာ-ဘေလာ့ကာ) ေဆး
ဒီေဆးမ်ိဳးက ႏွလံုးခုန္တာေႏွးေစတယ္ ။ တျခားႏွလံုးေရာဂါအတြက္လဲ သံုးတယ္။ ဥပမာ Arrhythmia ေရာဂါ ။ ဒီေဆးမ်ိဳးက အိပ္မေပ်ာ္တာ ၊ ေခါင္းမူးတာ ၊ အားယုတ္တာ ၊ ေျခ-လက္ေအးစက္တာနဲ႔ ေယာက္်ား လိင္အားနည္းတာေတြ ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္ ။
• ACE Inhibitors (ေအ-ဟီ-အီး အင္န္ဟဘစ္တာ) ေဆး
ေသြးေၾကာေတြကို က်ံဳ႕ေစ-က်ဥ္းေစတဲ့ ကိုယ္ကေနထြက္တဲ့ Angiotensin II ဓါတ္ကို ဆန္႔က်င္တယ္ ။ ဒီေဆးမ်ိဳးက ေခ်ာင္းေျခာက္ဆိုးတာ ၊ အေရျပားအနီစက္ထြက္တာ ၊ ေခါင္းမူးတာ ၊ (ပိုတက္ဆီယမ္) မ်ားတာေတြ ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္ ။ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ခ်ိန္မွာ မေပးသင့္ဘူး ။
• ARBs (ေအ-အာရ္-ဘီ) ေဆး
ဒီေဆးမ်ိဳးက ေသြးေၾကာေတြကို က်ံဳ႕ေစ-က်ဥ္းေစတဲ့ Angiotensin II ဓါတ္ကို ကိုယ္ကေနထြက္တာကို နည္းေစတယ္ ။ ေဆးသတၲိျပဘို႔ အခ်ိန္ေစာင့္ရတယ္ ။ ေခါင္းမူးတာ ၊ ၾကြက္သားနာတာ ၊ အိပ္မေပ်ာ္တာ ၊ (ပိုတက္ဆီယမ္) မ်ားတာေတြ ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္ ။ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ခ်ိန္မွာ မေပးသင့္ဘူး ။
• Calcium Channel Blockers (ကယ္လ္စီယမ္-ခ်င္နယ္လ္ ဘေလာ့ကာ) ေဆး ဒီေဆးမ်ိဳးကေန ႏွလံုးနဲ႔ ေသြးေၾကာ (ဆဲလ္) ေတြထဲကို (ကယ္လ္စီယမ္) ဓါတ္ဆား ဝင္တာကိုေႏွးေစမယ္ ။ (ကယ္လ္စီယမ္) ဓါတ္က ႏွလံုးကိုပိုညွစ္ေစျပီး ေသြးေၾကာကိုက်ယ္ေစတယ္ ။ ေခါင္းမူးတာ ၊ ရင္တုန္တာ ၊ ေျခေထာက္ေရာင္တာ ၊ ဝမ္းခ်ဳပ္တာေတြ ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္ ။ အစာနဲ႔ ေသာက္ရတယ္ ။ အရက္ ၊ စပ်စ္ေဖ်ာ္ရည္ေတြနဲ႔ တြဲမေသာက္သင့္ဘူး ။
• တျခားေဆးက်ေဆးေတြ
Vasodilators, Alpha blockers, Central agonists အမ်ိဳးအစားေဆးေတြကိုလဲ သံုးတယ္ ။ ေခါင္းမူးတာ ၊ ရင္ခုန္-ရင္တုန္တာ ၊ ေခါင္းကိုက္တာ ၊ ဝမ္းေလွ်ာတာေတြ ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္ ။
• အေထာက္အကူျပဳကုသနည္းေတြ
တရားထိုင္တာ ၊ ေယာဂလုပ္တာ ၊ အသက္ျပင္းျပင္းရွဴတာေတြက ေသြးတိုးက်ဘို႔ အေထာက္ အကူ ရေစႏိုင္တယ္ ။ တိုင္းရင္းေဆးတခ်ိဳ႕က ေသြးတိုးကိုပိုတိုးေစတယ္ ။
• ေသြးတိုးနဲ႔ ဘယ္လိုစခန္းသြားမလဲ
ေသြးတိုးကို ေပ်ာက္သြာေအာင္ ဆရာဝန္ေတြ မစြမ္းေသးပါ ။ တသက္တာေသြးတိုးကို ထိန္းေနတတ္ေအာင္ လုပ္ေနႏိုင္ရင္ အသက္တမ္းေစ့ ေနႏိုင္ပါမယ္ ။ လူဆိုတာ ရသာ ၆ ပါးကို အာရံုထားၾကတယ္ ။ ေရွာင္ရမွာက ငန္တာတပါးတည္းပါ ။ က်န္ ၅ ပါး အားကိုးရတာ မနည္းပါ ။
Dr. တင့္ေဆြ
https://www.facebook.com/drtintswe
