2. ကၽြန္မက အခု (႕႕႕႕႕) ႏိုင္ငံမွာ အလုပ္လုပ္ေနပါတယ္။ အသက္က ၄၁ ႏွစ္ပါ။ အလုပ္က ကြန္ပ်ဴတာကိုသံုးၿပီး ပံုေတြ ဆြဲရတာပါ။ တေန႔လံုး ကြန္ပ်ဴတာ သံုးေနရပါတယ္။ ေရာက္စက ညာဘက္မ်က္စိမွာ အျဖဴစက္ေတြေတြ႔လို႔ ဆရာဝန္နဲ႔ သြားျပပါတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္တုန္းက ဘယ္ဘက္ကိုဖံုးထားၿပီး ညာဘက္ တဖက္တည္း ၾကည့္ရင္ အေရွ့မွာ အလႊာပါးပါး တစ္ခု ကာထားသလိုျဖစ္ၿပီး ဝါးေနပါတယ္။
အဲဒါ မ်က္ၾကည္လႊာမွာ အမာရြတ္ရွိေနလို႔ျဖစ္တာဆိုၿပီး မ်က္စဥ္းေတြ ေပးပါတယ္။ အၿမဲသြားျပၿပီး စစ္ေဆးေနရပါတယ္။ မ်က္လံုးကလည္း တေျဖးေျဖး သက္သာလာၿပီး ပံုမွန္ဘဲ ျပန္ျမင္လာပါတယ္။ မ်က္စဥ္းကို လိုအပ္သလို အတိုး-အေလ်ာ့ လုပ္သြားၿပီး ေပးခဲ့ပါတယ္။ အမာရြတ္ဆိုတာကို ေပ်ာက္ဖို႔ဆိုရင္ မ်က္ၾကည္လႊာ အစားထိုးမွ ရမယ္လို႔ ေျပာပါတယ္။ ေနာက္ပုိင္း သက္သာလာၿပီး အျမင္အာရံုကို အေႏွာင့္အယွက္ မေပးဘူးဆိုေတာ့ မ်က္စဥ္းဘဲ အၿမဲခပ္ၿပီးေနခဲ့ပါတယ္။ ဘယ္ဘက္မ်က္လံုးက ဝါးလာလို႔ ဘယ္ဘက္ကိုပါ မ်က္စဥ္း ခပ္ခဲ့ရပါတယ္။ ဇြန္လ ၁၁ ရက္ေန႔ကေတာ့ ဘယ္ဘက္က အရမ္းဝါးလာပါတယ္။ ကြန္ပ်ဴတာကိုေတာင္ ၾကည့္ရင္ အရမ္း ဝါးေနလို႔ အလုပ္လဲ မသြားႏိုင္ခဲ့ပါဘူး။ ဆရာဝန္ဆီသြားပါတယ္။ မ်က္စဥ္းအသစ္ တမ်ိဳး ထပ္ေပးပါတယ္။
အဲဒီ မ်က္စဥ္း ခပ္တာလဲ မသက္သာခဲ့ေတာ့ ဇြန္လ ၁၈ရက္ေန႔မွာ Consultant တစ္ေယာက္နဲ႔ သြားျပပါတယ္။ စစ္လိုက္ေတာ့ ဘယ္ဘက္မ်က္လံုးမွာ Cataract ရွိေနလို႔ ျဖစ္တာလို႔ ေျပာပါတယ္။ Eye pressure အရမ္း မ်ားေနတယ္လို႔ ေျပာပါတယ္။ မ်က္စဥ္းအသစ္ေတြ ေပးခဲ့ပါတယ္။ Eye pressure ကို အရင္က်ေအာင္ လုပ္ရမယ္လို႔ ေျပာပါတယ္။ မ်က္စဥ္းအသစ္ေတြ သံုးေနၿပီး တပတ္အၾကာမွာ Eye pressure လဲ ပံုမွန္ျဖစ္သြားပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ဇူလိုင္လ ၃ ရက္ေန႔မွာ Left eye cataract surgery လုပ္ခဲ့ပါတယ္။ ခြဲၿပီးေတာ့ ကြန္ပ်ဴတာကိုလည္း ၾကည့္ႏိုင္ပါတယ္။ စာလည္း ဖတ္လို႔ ျမင္ေနရပါၿပီ။ ႏွစ္ဘက္လံုးမွာ Glaucoma ရွိေနလို႔ မ်က္စဥ္းကိုေတာ့ ဆက္ၿပီး ခပ္သြားရမယ္လို႔ ေျပာပါတယ္။ အမာရြတ္က ေပ်ာက္ေအာင္လုပ္လို႔မရဘူး။ သူ႔ေၾကာင့္ ျဖစ္လာမဲ့ မ်က္လံုးေျခာက္တာကို မ်က္စဥ္းခပ္ၿပီး ထိန္းရမယ္လို႔ ေျပာပါတယ္။
(၁) ကၽြန္မမ်က္လံုးမွာ အဲဒီိလိုကိစၥေတြရွိေနေတာ့ အခုလက္ရွိ လုပ္ေနတဲ့ ကြန္ပ်ဴတာကို တေန႔လံုးသံုးေနရတဲ့ အလုပ္ကို ဆက္ၿပီးလုပ္သင့္ပါသလား။ ဆက္ၿပီးလုပ္ေနရင္ ပိုဆိုးလာႏိုင္ပါသလား။
(၂) Glaucoma ကေရာ ဘယ္လိုေၾကာင့္ျဖစ္လာတာပါလဲ။ ၿပီးေတာ့ ဘယ္လိုကုသမွ ေပ်ာက္မွာလဲ။ မ်က္စဥ္း အၿမဲ ခပ္သြားရမယ္ဆိုတာ ဟုတ္ပါသလား။ အဲလို မ်က္စဥ္းအၿမဲခပ္သြားရင္ေရာ Glaucoma ကို ပိုမဆိုးေအာင္ ထိန္းႏိုင္လို႔လား။ Glaucoma ဆိုတာ ကုလို႔ေပ်ာက္တဲ့ ေရာဂါလားဆိုတာသိခ်င္လို႔ပါ။
(၃) Cataract ဆိုတာေရာ ဘယ္လိုေၾကာင့္ျဖစ္တာပါလဲ။ ၾကားဖူးတာေတာ့ တစ္ဖက္ျဖစ္ၿပီးရင္ ေနာက္တဖက္လည္း ျဖစ္တတ္တယ္လို႔ ၾကားဖူးပါတယ္။ အဲဒါေရာ ဟုတ္ပါသလား။ ညာဘက္မွာပါထပ္ျဖစ္မွာ စိုးရိမ္ေနလို႔ပါ။
(၄) ညာဘက္မ်က္လံုးမွာ ရွိေနတဲ့ scar ကိုေရာ ဘယ္လိုလုပ္သင့္ပါလဲ။ မ်က္စဥ္းအၿမဲခပ္သြားရမွာလား။
(၅) ၿပီးေတာ့ မ်က္စဥ္း ၾကာရွည္စြဲခပ္ရင္ တိမ္ျဖစ္တတ္တယ္ဆိုတာေရာ ဟုတ္ပါသလား။
(၆) မ်က္လံုးေရာဂါရွိေနတဲ့သူတစ္ေယာက္က ကၽြန္မသံုးေနတဲ့ မ်က္စဥ္းကိုယူခပ္ရင္ သူ႔ရဲ႕မ်က္လံုးေရာဂါ ကၽြန္မကို ကူးႏိုင္ပါသလား။
အလုပ္နဲ႔ ကိုယ့္မ်က္စိအေျခအေနကို ေနာက္ဆံုးကုသေပးတဲ့ မ်က္စိ အထူးကုဆရာဝန္က အေကာင္းဆံုး အၾကံေပးႏိုင္ပါတယ္။ ဆင္ျခင္မႈ တခ်ိဳ႕နဲ႔ အလုပ္ဆက္လုပ္ႏိုင္မယ္လို႔ ဆရာအေနနဲ႔ ေျပာခ်င္ပါတယ္။ Glaucoma ေရတိမ္အေၾကာင္း သပ္သပ္ မေရးျဖစ္ေသးလို႔ ေရးပါမယ္။ မ်က္စိမွာ အရည္ထြက္လမ္း က်ဥ္းတာ-ပိတ္တာေၾကာင့္ ဖိအားမ်ားေနတယ္။ မ်က္စိကို ထိခိုက္လာတယ္။ ေဒါင့္က်ဥ္းအမ်ိဳး၊ ေဒါင့္က်ယ္အမ်ိဳးလို႔ ရွိတယ္။ တခ်ိဳ႕က ခ်က္ခ်င္းခြဲရတယ္။ တခ်ိဳ႕က မ်က္စဥ္းနဲ႔ သက္သာေနအံုးမယ္။
Cataract အတြင္းတိမ္ ကလဲ အေၾကာင္းမ်ိဳးစံုကေနျဖစ္ေစတယ္။ လူေတြ အသက္ရရင္ျဖစ္ၾကတာမ်ားတယ္။ အိုနာသေဘာလဲ ပါတယ္။ Scar အမာရြတ္ဆိုတာ ထိခိုက္မႈကေနျဖစ္တယ္။ မ်က္ၾကည္လႊာမွာျဖစ္တာကို အျပင္တိမ္လို႔ေခၚတယ္။ တခုခုကြယ္ထားသလိုေနမယ္။ အမာရြတ္သပ္သပ္ကို ထုတ္လို႔၊ ရွင္းလို႔မရတာမို႔ Cornea မ်က္ၾကည္လႊာ တခုလံုး အစားထိုးရတယ္။
တိမ္ျဖစ္ေစမဲ့ မ်က္စဥ္းဆိုရင္ ဆရာဝန္က ေပးမွာမဟုတ္ပါ။ ကူးစက္တယ္ဆိုတာ ေရာဂါပိုးကသာျဖစ္ေစတယ္။ အတြင္းတိမ္၊ အျပင္တိမ္၊ မ်က္ၾကည္လႊာ အမာရြတ္ေတြက ပိုးနဲ႔မဆိုင္ပါ။ မ်က္စဥ္းဆိုတာလဲ အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိလို႔ ဘယ္မ်က္စဥ္းလဲသိဘို႔ လိုေပးပါတယ္။ မ်က္စိနာအတြက္သံုးတာကို ေနာက္တေယာက္ခပ္ရင္ ကူးႏိုင္ေျခ ရွိတယ္။
Glaucoma မ်က္စိေရတိမ္
WHO အဆိုအရ တကမာၻလံုးဆိုရင္ မ်က္စိကြယ္ေစတဲ့ အေၾကာင္းရင္းထဲမွာ ဒုတိယလိုက္တယ္။ ပဌမက Cataracts အတြင္းတိမ္ ျဖစ္တယ္။ မ်က္စိေရတိမ္ကို "တိတ္တိတ္ေလး အျမင္စြမ္းကို အခိုးခံေနရတယ္" လို႔ တင္စားၾကတယ္။ မ်က္စိေရာဂါေတြထဲမွာ အေရးၾကီးေရာဂါတခုျဖစ္တယ္။ မ်က္စိအတြင္းထဲမွာ ဖိအားသက္ေရာက္တာ ခံေနရတယ္။ အခ်ိန္နဲ႔ တေျပးညီ စနစ္တက်ကုသမႈ မလုပ္ရင္ အျမင္အာရံုေၾကာကို ထိခိုက္ရာကေန ျမင္ႏိုင္စြမ္းကို ထိခိုက္ေစမယ္။ အစပိုင္းမွာ ေဘးပိုင္းအျမင္ အားနည္တာျဖစ္ေစမယ္။ ေနာက္ဆံုး မ်က္စိကြယ္မယ္။
Types of Glaucoma ေရတိမ္အမ်ိဳးအစားေတြ
(၁) Primary open-angle glaucoma ဆိုရင္ အရည္ထြက္လမ္း လံုးဝပိတ္ေနတာေတာ့ မဟုတ္ဘူး။ Trabecular meshwork ဆိုတာေလး တစိတ္တပိုင္း ပိတ္ေနတယ္။ တေျဖးေျဖးခ်င္း မ်က္စိႏွစ္ဖက္လံုး မံႈလာတယ္။ အသက္ၾကီးထာရင္ Tunnel vision ျဖစ္လာမယ္။
(၂) Acute angle-closure glaucoma ဆိုရင္ မ်က္စိအတင္းနာမယ္။ ပ်ိဳ႕-အန္မယ္။ ရုတ္တရက္ မ်က္စိမံႈလာမယ္။ အဝိုင္းကြင္းေတြ ျမင္ေနရမယ္။ မ်က္စိနီေနမယ္။ Iris သူငယ္အိမ္ၾကြက္သား ေရွ႕ဖက္ကို ေဖါင္းတာတယ္။ ၾကာေတာ့ Aqueous fluid အရည္က Trabecular meshwork ဆီ မေရာက္ႏိုင္ေတာ့ဘူး။ ရုတ္တရက္လဲျဖစ္သလို ေျဖးေျဖးခ်င္းလဲျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ေဒါင့္က်ဥ္းေနသူမွာ သူငယ္အိမ္က်ယ္လာရင္ Acute angle-closure glaucoma ျဖစ္လာႏိုင္တယ္။ အေမွာင္ထဲ ဝင္လိုက္ခ်ိန္မ်ိဳး၊ စိတ္ဖိအားမ်ားတာမ်ိဳး၊ စိတ္လႈတ္ရွားမႈ မ်ားတာမ်ိဳး၊ ေဆးတခ်ိဳ႕ေၾကာင့္လဲျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ဥပမာ Desloratadine (Clarinex), Cetirizine (Zyrtec), Doxepin, Protriptyline (Vivactil), Atropine eyedrops
တျခား အမ်ိဳးအစားခြဲနည္းေတြ -
(1) Primary open-angle glaucoma ျဖစ္ေနသူ တဝက္ေလာက္က ဒီေရာဂါရွိေနတာကို မသိၾကဘူး။
(2) Angle-closure glaucoma ရုတ္တရက္ျဖစ္တယ္။
(3) Normal-tension glaucoma ကို normal-pressure glaucoma, low-tension glaucoma or low-pressure glaucoma လို႔လဲေခၚတယ္။ IOP က မ်ားမေနဘူး။ ဘာလို႔ျဖစ္သလဲ မေသျခာဘူး။ ဂ်ပန္လူမ်ိဳးေတြနဲ႔ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ ပိုျဖစ္တယ္။
(4) Pigmentary glaucoma ရွားတယ္။ ေယာက္်ားေတြနဲ႔ အသက္ ၃ဝ-၄ဝ ၾကားမွာ အျဖစ္မ်ားတယ္။
(5) Secondary glaucoma နာတာရွည္ျဖစ္တယ္။ မ်က္စိထိခိုက္ခံထားရာကေန ဆက္ျဖစ္တယ္။ Eye infection, Inflammation, Tumor or enlargement of the lens due to a Cataract ေတြကေနလဲ ဆက္ျဖစ္ႏိုင္တယ္။
(6) Congenital glaucoma ေမြးရာပါျဖစ္တယ္။ ကေလးငယ္ေတာ့ စမ္းရခက္တယ္။ ေယာက္်ားေလးေတြမွာ ပိုျဖစ္တယ္။
Complications ေနာက္ဆက္တြဲျဖစ္လာႏိုင္တာေတြ -
• Blind spots မ်က္စိအျမင္စက္ဝန္း ေဘးပိုင္းမွာ မျမင္ႏိုင္တဲ့ေနရာေလးေတြ ျဖစ္တယ္။
• Tunnel vision ေျမာင္းထဲကေနၾကည့္ေနရသလိုျဖစ္မယ္။
• Total blindness လံုးဝ မ်က္စိကြယ္မယ္။
Tests and diagnosis စမ္းသပ္နည္းေတြ
အေရးၾကီးတဲ့ ေရာဂါေတြကို လူနာလာမွ ေဆးကုေပးတာမ်ိဳး တင္မကဘဲ Screening ေခၚတဲ့ လူအမ်ားကို ဆန္ကာတင္ စစ္နည္းနဲ႔ လုပ္ရတယ္။ ထံုးစံအတိုင္း မ်က္စိစစ္ရင္ Tonometer ကရိယာသံုးတယ္။ IOP မ်က္စိထဲက ဖိအားကို တိုင္းတယ္။ ပံုမွန္ဆိုရင္ IOP က 21 mmHg ထက္နည္းရတယ္။ 30 mmHg ထက္မ်ားေနရင္ မ်က္စိကြယ္ဘို႔ ေကာင္းေနသူေတြ 15 mmHg သာရွိေနသူေတြထက္ အဆ ၄ဝ မ်ားေနျပီ။
Optic nerve damage မ်က္စိအာရံုေၾကာစစ္ေဆးမယ္။ Visual field test ျမင္ကြင္းအက်ယ္တိုင္းမယ္။ Cornea thickness မ်က္ၾကည္လႊာအထူတိုင္းမယ္။ Sophisticated imaging technology နည္းအဆန္းနဲ႔လဲ စမ္းႏိုင္တယ္။ ဒီနည္းေတြထဲမွာ Scanning laser polarimetry (SLP), Optical coherence tomography (OCT) and Confocal scanning laser ophthalmoscopy ေတြပါတယ္။ Gonioscopy နဲ႔ Visual field testing ဆိုတာေတြလဲ လုပ္တယ္။
Glaucoma Treatments မ်က္စိ-ေရတိမ္ကို ဘယ္လိုကုသမလဲ
နည္း (၃) နည္းသံုးတယ္။ မ်က္စဥ္း နဲ႔ ေဆးတြဲေပးတာဟာ IOP က်ေအာင္ လုပ္တာျဖစ္တယ္။ နာတာမရွိေတာ့ မ်က္စဥ္း ခပ္ဘို႔ ေပါ့ဆတတ္တယ္။
1. Eyedrops မ်က္စဥ္း
• Prostaglandin-like compounds = Latanoprost (Xalatan) and Bimatoprost (Lumigan) ေတြသံုးတယ္။ ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးေတြ = မ်က္စိနဲနဲနီမယ္၊ သူငယ္အိမ္ပိုနက္မယ္။ မ်က္ခံအေမွာ ေရာင္ခ်ယ္ပိုမ်ားမယ္။ မ်က္စိ သိပ္ၾကည့္မေကာင္း ျဖစ္မယ္။ အျမင္လႊာေရာင္မယ္။
• Beta blockers = Timolol (Betimol, Timoptic), Betaxolol (Betoptic) and Metipranolol (Optipranolol) ေတြ သံုးတယ္။ ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးေတြ = အသက္ရွဴခက္မယ္။ ႏွလံုးခုန္ေႏွးမယ္။ ဆံပင္ကြ်တ္မယ္။ ေသြးဖိအား က်မယ္။ က်ား-အဂၤါသန္မႈ နည္းမယ္။ အားယုတ္မယ္။ စိတ္က်မယ္။ မွန္ဥာဏ္ေလွ်ာ့မယ္။ ပန္းနာရွိသူ၊ အသက္ရွဴလမ္းေရာဂါရွိသူ၊ ဆီးခ်ိဳရွိသူေတြကို သတိနဲ႔သာေပးတယ္။
• Alpha-agonists = Apraclonidine (Iopidine) and Brimonidine (Alphagan) ေတြသံုးတယ္။ ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးေတြ = အားယုတ္၊ ေခါင္းမူး၊ မ်က္စိနီ-ယား-ေရာင္၊ အာေခါင္ေျခာက္။
• Carbonic anhydrase inhibitors = Dorzolamide (Trusopt) and Brinzolamide (Azopt) ေတြ သံုးတယ္။ ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးေတြ = ဆီးခဏခဏသြား၊ ေျခ-လက္က်င္။
• Miotic or cholinergic agents = Pilocarpine (Isopto Carpine) and Carbachol (Isopto Carbachol) ေတြ သံုးတယ္။ ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးေတြ = မ်က္စိေနရာနာ၊ မ်က္စိၾကည့္မေကာင္း၊ ႏွာေစသလိုျဖစ္၊ တံေတြးမ်ား၊ အစာမေက်။
• Epinephrine compounds = Dipivefrin (Propine) ကို သံုးတယ္။ ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးေတြ = မ်က္စိနီ၊ ရင္တုန္၊ ေသြးဖိအားမ်ား၊ ေခါင္းကိုက္၊ စိုးရိမ္။
2. Oral medications စားေဆးေတြ
Eyedrops မ်က္စဥ္တခုတည္းနဲ႔မရရင္ ေသာက္ေဆးေပးမယ္။ Carbonic anhydrase inhibitor ေဆးကို အစာနဲ႔ တြဲေသာက္ရတယ္။
3. Surgery ခြဲစိတ္ကုသနည္း
ေသာက္ေဆး မခံႏိုင္ရင္၊ ေသာက္ေဆး + မ်က္စဥ္းနဲ႔ မရရင္ လိုအပ္ရင္ ခြဲရမယ္။
• Laser surgery ေလဆာနည္းနဲ႔ခြဲျခင္း။ Open-angle glaucoma အတြက္ Trabeculoplasty ကိုလုပ္တယ္။
• Filtering surgery မ်က္စဥ္းေရာ ေလဆာေရာမရရင္ Trabeculectomy နည္းလုပ္တယ္။
• Trabecular meshwork တစိတ္တပိုင္းကို Electrocauterizing tool သံုးျပီး ထုတ္ေပးတယ္။
• Drainage implants ဆိုတာ ထည့္ေပးတယ္။
Lifestyle and home remedies အိမ္မွာ ဘယ္လိုေနမလဲ
• Acute angle-closure glaucoma ေဒါင့္က်ဥ္းေရတိမ္ဆိုတာ အေရးေပၚျဖစ္တယ္။ ခ်က္ခ်င္း မ်က္စိ အထူးကုဆရာဝန္ကို ျပပါ။
• Sip fluids frequently ေရ-အရည္ မ်ားမ်ားေသာက္ပါ။
• Exercise safely သင့္ေတာ္တဲ့ ကိုယ္လက္-ေလ့က်င့္ခန္းလုပ္ပါ။
Cataract မ်က္စိတိမ္ http://dts-medicaleducation.blogspot.in/2012/03/cataract.html
ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
https://www.facebook.com/pages/Dr-Tint-Swe/490031307758025
