• လူအမ်ားဆံုးသံုးတယ္။ ေစ်းခ်ိဳတယ္။ ရွာရတာလြယ္တယ္။
• Estrogen နဲ႔ Progestin ေဟာ္မုန္း ၂ မ်ိဳးပါတဲ့ တလစာ ၂၈ လံုးပါတဲ့ကိုယ္ဝန္တားေဆးျဖစ္တယ္။
• ေဆးလံုး အေရာင္ ၂ မ်ိဳးရွိမယ္။ ၂၁ လံုးကအေရာင္တမ်ိဳး၊ ၇ လံုးကအေရာင္တမ်ိဳး။ ၂၁ လံုးမွာသာ ေဟာ္မုန္းေတြ ပါတယ္။
• ရာသီစလာတဲ့ေန႔ကို ပဌမေန႔အျဖစ္ မွတ္ျပီး၊ ေဆးစေသာက္ပါ။ ေန႔စဥ္ ၁ လံုးက်၊ ျဖစ္ႏိုင္သ၍ ေဆးေသာက္ခ်ိန္ မွန္ပါေစ။
• တားေဆးကို ပဌမဆံုးေသာက္သူဆိုရင္ ရာသီစလာတဲ့ေန႔ကေန စေသာက္ရင္ တလလံုးအတြက္ ကာကြယ္မႈရမယ္။ ရာသီရပ္ျပီးမွ စေသာက္ရင္ေတာ့ ေဆးေသာက္စ ၇ ရက္အတြင္း စိတ္မခ်ရေသးပါ။ အတူမေနတာ ဒါမွမဟုတ္ ကြန္ဒြမ္ သံုးရမယ္။
• တရက္ေဆးသာက္ဘို႔ ေမ့ရင္ ေနာက္ေန႔မွာ ၂ လံုးတြဲေသာက္ပါ။
• ရာသီလာျပီး ဒုတိယပတ္အတြင္းမွာ ေဆးေသာက္ဘို႔ ၂ ရက္ေမ့သြားရင္ ၂ လံုးတြဲေသာက္ျပီး၊ အရံအတားနည္း တခုခု ဥပမာ (ကြန္ဒြမ္) သံုးတာနဲ႔ သုက္ပိုးေသေဆးသံုးတာကို ၇ ရက္ၾကာလုပ္ပါ။
• ရာသီလာျပီး တတိယပတ္အတြင္းမွာ ေဆးေသာက္ဘို႔ ၂ ရက္ေမ့သြားရင္ ေဆးစေသာက္ေနၾကရက္အထိ တရက္ ၁ လံုး ေသာက္ျပီးေနာက္၊ ေဆးကပ္သစ္ စေသာက္ပါ။
• ေဆးေသာက္ေနၾကရက္ဆိုတာ မွတ္ရတာလြယ္ေအာင္ ကို္ယ့္ဖါသာ အက်င့္လုပ္ထားတာကိုဆိုလိုတယ္။ အမ်ားအားျဖင့္ တနဂၤေႏြမွာ စေသာက္ၾကေလ့ရွိတယ္။
• တကယ္လို႔ တတိယပတ္မွာ ေဆးေသာက္ဘို႔ ၂ ရက္ဆက္ေမ့သြားရင္ ဒါမွမဟုတ္ ဘယ္ရက္သတၲပတ္မွာျဖစ္ျဖစ္ ေဆးေသာက္တာ ၃ ရက္၊ ဒါမွမဟုတ္ ၃ ရက္မက ေမ့သြားရင္ က်န္တဲ့ေဆးကပ္ကို ဆက္မေသာက္ဘဲ၊ ေဆးကပ္သစ္ စေသာက္ပါ။ တျပိဳင္နက္တည္းမွာ ၇ ရက္တာ အရံတားနည္းတခုခုသံုးပါ။ အဲဒီလမွာ ရာသီ မလာဘဲေနတာ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။
• တကယ္လို႔ ရာသီမလာတာ ၂ လ ျဖစ္လာရင္ ကိုယ္ဝန္ ရွိ-မရွိစစ္ပါ။
• ေဆးကို (အလားဂ်စ္) ျဖစ္သူ၊ ကိုယ္ဝန္ရွိေနသူ၊ အသဲေရာဂါရွိေနသူ၊ မ်က္စိ ေသြးေၾကာေရာဂါရွိသူ၊ ႏွလံုး (အတက္) ရဘူးသူ၊ အီစထိုဂ်င္သက္ေရာက္မႈရွိတဲ့ ဥပမာ ရင္သားကင္ဆာရွိသူ၊ ေသြးေၾကာပိတ္ေရာဂါရွိသူ၊ အသဲကင္ဆာ၊ ႏွလံုး-ဦးေႏွာက္ ေသြးေၾကာပိတ္ဘူးသူ၊ မိုင္ဂရင္းေရာဂါရွိသူ၊ သရက္ရြက္ေရာင္ေနသူ၊ အသဲေရာင္ အသားဝါရွိေနသူ၊ ေမြးလမ္းကေန ေသြးဆင္းတာ အေၾကာင္းရွာမရသူေတြ ဒီေဆးမေသာက္သင့္ပါ။
• ဝမ္းေလွ်ာေနတာ၊ အန္တာ၊ ပိုးေသေဆးေသာက္ထားရင္ ေဆးထိေရာက္မႈကို သက္ေရာက္ႏိုင္တယ္။ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ သိပ္မ်ားသူေတြမွာလဲ ထိေရာက္မႈနည္းႏိုင္တယ္။
• ေဆးေသာက္ဘူးကာစ ၃ လေလာက္မွာ ၾကားရက္ေသြးဆင္းတာ၊ ဗိုက္ေအာင့္တာ၊ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳး ပိုခံရတတ္တယ္။
• ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးမ်ား = ရင္သား ၾကီး-တင္း-နာ၊ ႏို႔ရည္ထြက္၊ ဗဂ်ိဳင္းနားစို၊ ကိုယ္အေလးခ်ိန္တက္၊ စိတ္က်၊ စိတ္မူေျပာင္း၊ စိတ္ကမခိုင္းလဲကိုယ္လႈတ္၊ ဝမ္းပ်က္၊ ပ်ိဳ႕၊ အန္၊ ကိုယ္ေရာင္၊ ေခါင္းကိုက္၊ မ်က္ကပ္မွန္ အဆင္မေျပျဖစ္၊ အသားဝါ၊ ရာသီမမွန္၊ ေသြးဖိအားတက္၊ ဆီးခ်ိဳတက္၊ အေရျပားအနီျပင္ထြက္၊ ဗဂ်ိဳင္းနားပိုးဝင္။
Contraceptive pills ကုိယ္ဝန္တားေဆးရဲ႕ အေကာင္း-အဆိုး
၁။ Combined pill ေဆးႏွစ္မ်ိဳးတြဲ စားေဆး
COC လို႔လဲ ေခၚတယ္။ ေဟာ္မုန္း ၂ မ်ိဳးတြဲေဆး ျဖစ္တယ္။ Estrogen နဲ႔ Progesterone ေဟာ္မုန္းေတြကေန လစဥ္ ရာသီလာေစဘို႔နဲ႔ မ်ိဳးဥ ထြက္ေနဘို႔ လုပ္ေပးေနတာပါ။ ေဆးထဲပါတဲ့ ေဟာ္မုန္းေတြေၾကာင့္ မ်ိဳးဥ ထြက္မွာကို တားဆီး ေပးတယ္။ အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိတယ္။ သားအိမ္အဝမွာ ရွိတဲ့ ခြ်ဲရည္ကိုလဲ ထူျပစ္ေစတာမို႔ မ်ိဳးဥ ထြက္လာအံုးေတာ့ သုတ္ပိုးနဲ႔ ေတြ႕ဘို႔ ခက္ခဲေစျပီး၊ သားအိမ္အတြင္းနံရံကိုလဲ ပါးလႊာေစေသးလို႔ သေႏၶဟာ သားအိမ္မွာ လာမကပ္ႏိုင္ေတာ့ဘူး။ လူအမ်ားဆံုးသံုးတဲ့ေဆးျဖစ္တယ္။
စနစ္တက်သံုးရင္ ၉၉% စိတ္ခ်ရတယ္။ ရာသီ စလာတဲ့ေန႔က ၅ ရက္ေျမာက္ေန႔ကစျပီး ေသာက္ရမယ္။ အားလံုးေပါင္း ၂၁ ရက္ၾကာ၊ ေန႔တိုင္း ေဆး ၁ ျပားစီေသာက္ရမယ္။ ေနာက္ဆံုး ေသာက္ရမဲ့ အေရာင္မတူတဲ့ ေဆးျပား ၇ ျပားဟာ အားေဆးသာ ျဖစ္တယ္။ အဲဒီ ၇ ရက္အတြင္း ေသြးျပန္ဆင္းမယ္။
၂။ Progestogen-only pill (POP) ေဆးလံုး
Mini-Pill လို႔လဲ ေခၚေသးတယ္။ Progestogen ေဟာ္မုန္း တမ်ိဳးတည္းပါတဲ့ေဆး ျဖစ္တယ္။ နာမယ္ အမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႔ ရွိတယ္။ ဒီေဆးေၾကာင့္ သားအိမ္အဝက ခြ်ဲက်ိတဲ့အရည္ဟာ ျပစ္ေစးလာေစလို႔ က်ားသုတ္ပိုးကို သားအိမ္ထဲ မဝင္ေအာင္ တားတယ္။ သားအိမ္ အတြင္းသားနံရံကိုလဲ ပါးလႊာေစလို႔ သေႏၡတြယ္ကပ္မွာကိုလည္း တားေပးတယ္။ ဒီေဆးမ်ိဳးက ၾကားရက္မွာ ေသြးနဲနဲဆင္းတာ ပိုျဖစ္တတ္တယ္။ ေဆးကပ္ကုန္တာနဲ႔ ေနာက္တကပ္ ဆက္ေသာက္ပါ။ အသက္ၾကီးလည္း ေသာက္ႏိုင္တယ္။ Cerazette ေဆး ျဖစ္ရင္ လစဥ္ မ်ိဳးဥထြက္တာကိုပါ တားဆီးေပးမယ္။
၃။ အေရးေပၚတားေဆး Ecee-2 ကို ေဖ့စ္ဘြတ္မွာမတင္ပါ။
ကိုယ္ဝန္နဲ႔ တားေဆး
ကေလးဖြါးျပီးသူေတြ ကေလးႏို႔မတိုက္ရင္ ၂ ပါတ္၊ ႏို႔တိုက္ရင္ ၆ ပါတ္ ေစာင့္ျပီး စေသာက္ရမယ္။ ေဟာ္မုန္း ၂ မ်ိဳးတြဲ ေဆးက ႏို႔ထြက္ နည္းေစတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ေဟာ္မုန္း ၁ မ်ိဳးထဲေဆးကို ႏို႔တိုက္တိုက္-မတိုက္တိုက္ ကေလးဖြါးျပီးတာနဲ႔ ေသာက္ပါ။ ကိုယ္ဝန္ပ်က္သူေတြ ပ်က္ျပီးျပီးခ်င္း ေသာက္ရမယ္။
မလိုလားအပ္တာေတြ
• ေသြးအခ်ိန္မဟုတ္ နဲနဲဆင္းမယ္၊
• ေခါင္းကိုက္မယ္၊
• စိတ္မူ ေျပာင္းလဲတတ္တယ္၊
• ရင္သား တင္းတတ္တယ္၊
• စိတ္က်တတ္တယ္၊
• ဆက္ဆံလိုစိတ္ နဲတတ္တယ္၊ လူတိုင္းမဟုတ္ပါ။
• လူဝလာတတ္တယ္၊
• အေရျပားေပၚ အစက္အေပ်ာက္ ေပၚတတ္တယ္။
• ရာသီနည္းတာ၊ မလာတာျဖစ္ႏိုင္တယ္၊
• ရွားရွားပါးပါး မ်ိဳးဥအိမ္ အၾကိတ္အလံုးေပၚတာ ေသြးဖိအားတက္ျခင္း၊ ေသြးခဲျခင္းေတြ ျဖစ္တတ္တယ္။
• အခု ဒါမွမဟုတ္ အရင္က ရင္သား-ကင္ဆာ ရွိေနရင္၊ ကုိယ္ဝန္ရွိေနရင္၊ အသဲနဲ႔ သည္းေျခေရာဂါရွိေနရင္၊ မ်ိဳးဥအိမ္ အၾကိတ္-အလံုး ရွိဘူးရင္၊ (မိုင္ဂရင္း) အမူးေရာဂါရွိရင္ မသံုးသင့္ပါ။
• ကိုယ္ဝန္ ရွိေနရင္၊ အသက္ ၃၅ ေက်ာ္ရင္၊ အဝလြန္ရင္၊ ေသြးခဲတတ္တဲ့ေရာဂါ၊ ႏွလံုးေရာဂါ၊ ရင္သားကင္ဆာ၊ (မိုင္ဂရိန္း) ေခါင္းမူး-ေခါင္းကိုက္ ေရာဂါ၊ အသဲ-သည္းေျခေရာဂါ၊ ဆီးခ်ိဳေရာဂါမ်ား ရွိေနရင္ မသံုးသင့္ပါ။
ျဖစ္ႏိုင္တဲ့ ေနာက္ဆက္တြဲေတြ
• ေျခေထာက္-အဆုပ္-ႏွလံုး-ဦးေႏွာက္မွာ ေသြးခဲတတ္တယ္။
• ေသြးဖိအား (ေသြးတိုး) မ်ားတတ္တယ္။
• အသက္ ၃၅ ႏွစ္ေက်ာ္ရင္ ဒါေတြ ပိုျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။
• ပဋိဇီဝေဆး၊ ေမြးလမ္းပိုးကုေဆး၊ အတက္ေပ်ာက္ေဆး၊ HIV ေဆးေတြနဲ႔ တြဲေသာက္တာ မေကာင္းပါ။
• ဝမ္းေလွ်ာေနတံုး၊ အန္ေနတံုး ေသာက္သူေတြမွာ ထိေရာက္မႈ မေသျခာပါ။
• ပ်ိဳ႕-အန္ခ်င္ သက္သာေအာင္ ညေနစာစားျပီး ေသာက္သင့္တယ္။
ပူးတြဲ-ေကာင္းက်ိဳး
ေသြးဆင္းရက္ မွန္ေစတယ္။ ရာသီမလာခင္ ျဖစ္တတ္တဲ့ လကၡဏာေတြ နည္းေစတယ္။ ေသြးဆံုးခါနီး ခံစားရတာေတြ ေလွ်ာ့ေစတယ္။ ဝက္ျခံေပါက္တာ သက္သာေစတယ္။ မ်ိဳးဥအိမ္-ကင္ဆာနဲ႔ သားအိမ္ အတြင္းလႊာ-ကင္ဆာလဲ အျဖစ္နဲေစတယ္။ Osteoporosis အရိုးေရာဂါျဖစ္မွာကို ေလွ်ာ့ပါး ေစတယ္။ ရာသီဆင္းတာ နည္းေစလို႔ ေသြးအားနည္းတာ အျဖစ္နဲမယ္။ မ်ိဳးဥအိမ္အလံုး၊ ေမြးလမ္းေျခာက္တာ၊ ဆက္ဆံခ်ိန္နာတာ၊ ရင္သား-အၾကိတ္၊ သားအိမ္ျပင္ပ ကိုယ္ဝန္တည္တာ၊ ကိုယ္ေမႊးမ်ားတာေတြပါ အျဖစ္နည္းၾကတာ ေတြ႔ရပါတယ္။
Extended Cycle Birth Control Pills ေခၚတဲ့ Seasonique, Lybrel and Seasonale ေဆးသစ္ေတြက တႏွစ္မွာ ရာသီ ဘယ္ႏွစ္ခါဘဲ လာေစခ်င္တာမ်ိဳး စိတ္ၾကိဳက္ ထိန္းလို႔ရတယ္။ ရာသီမဆင္းေအာင္အထိပါ လုပ္ခ်င္လုပ္ႏိုင္တယ္။ Yaz 28 ေဆးက ပဌမ ၄ ရက္ေသာက္ရမွာက ေဟာ္မုန္း မပါဘူး။ ဒါ့ေၾကာင့္ ေဟာ္မုန္း အေျပာင္းအလဲ ျဖစ္တာ နည္းေစတယ္။ Loestrin 24 Fe ေဆးက အဲလိုဘဲ အရင္ေပၚတာပါ။
Dr. တင့္ေဆြ
https://www.facebook.com/pages/Dr-Tint-Swe/490031307758025
