၁။ မဂၤလာပါဆရာ။ ကြၽန္ေတာ္ကေတာ့ အမ်ဳိးသားပါ။ အသက္ကေတာ့ ၃၈ႏွစ္ပါ။ လက္အရမ္းတုန္တတ္တာပါဆရာ။ အသက္ ၂၀ ေက်ာ္ထဲကစျဖစ္တာပါ။ အာရံုစိုက္ရင္ပိုဆိုးပါတယ္။ ဥပမာေပါ့ဆရာ ဝက္အူလွည့္ရင္ေတာင္ ဝက္အူေခါင္းအပြင္႔ကို screw driver တပ္တာကို လက္၂ဖက္နဲ႔ကိုင္ျပီးတပ္ရတဲ့အထိ ဆိုးပါတယ္ဆရာ။ ဘာေဆး ေသာက္ရမလဲလို႔ လမ္းၫႊန္ေပးပါဆရာ။
၂။ ဆရာ ငယ္စဥ္အခ်ိန္မွစ၍ ယေန႔အသက္ ၃ဝ ေက်ာ္သည္အထိ က်ေနာ္ဟာ စိတ္လုပ္႐ွားတိုင္း လက္ေတြတုန္ေနတတ္ပါသည္။ ေဆးပညာ႐ႈေထာင့္မွ ေျဖၾကားေပးေစလိုပါတယ္။
၃။ ဆရာ သမီးသိခ်င္တာေလးရွိလို႔ ေမးခြင့္ျပဳပါ။ သမီးအေမက အသက္ ၅၈ ႏွစ္ရွိပါျပီ။ အဲဒါ ခုတေလာအေမက ပစၥည္းတစ္ခုခုကိုကိုင္ရင္ လက္ေတြတုန္ေနပါတယ္။ သမီးလည္း အေဝးမွာေနတာဆိုေတာ့ ခုမွသတိထားမိလို႔ ေမးၾကည့္ေတာ၊ လက္တုန္တာ့ ၄ လေလာက္ရွိပါျပီတဲ့။ အဲလိုလက္တုန္တာ အသက္ေတာ္ေတာ္ၾကီးတဲ့သူေတြျဖစ္တာပဲ ျမင္ဘူးလို႔ပါ။ ဘာျဖစ္တာလဲမသိလို႔ သမီးစိတ္ပူလို႔ပါ။ သမီးကိုဆက္ဆက္ျပန္ေျဖေပးပါဦးေနာ္။ တုန္တဲ့ဘက္က ညာလက္ပါရွင္။
၄။ က်ေနာ့မွာ လက္တုန္တတ္တဲ့ အက်င့္တစ္ခုရွိတယ္။ ၁၉ ႏွစ္သားေလာက္မွာ စတင္သတိထားမိလာတယ္။ ခုဆိုရင္ က်ေနာ့ အသက္က ၂၉ ႏွစ္ပါ။ မိဘ ေဆြမ်ိဳးေတြမွာလည္း ဒီလို မရွိပါဘူး။ အရင္ကဘာမွ မၿဖစ္သလို အေရးမၾကီးသလို ေနခဲ့ေပမဲ့ ခုဓါတ္ပံုရိုက္ေတာ့ လက္ကတုန္ေနေတာ့ သိပ္အဆင္မေၿပဘူး ၿဖစ္လာတယ္။
Tremor ဆိုတာ Involuntary စိတ္ကေန ထိန္းမရာတမ်ိဳး ျဖစ္တယ္။ Rhythmic စည္းခ်က္က်က်လိုလဲ ျဖစ္ေနမယ္။ Muscle contraction and relaxation ၾကြက္သားေတြ ညွစ္လိုက္-ေလွ်ာလုိက္ျဖစ္ေနတယ္။ To-and-fro movements ေရွ႕-ေနာက္ လႈတ္ရွားမႈ ျဖစ္ေနမယ္။ Oscillation တုန္ခါေနမယ္။ Twitching ဆတ္ဆတ္ခါ ေနမယ္။ ေခါင္း၊ လက္-ေျခ၊ မ်က္ႏွာ-မ်က္ခံုး တကိ္ုယ္လံုးမွာ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ လက္၊ လက္ေခ်ာင္းနဲ႔ ကိုယ္ခႏၶာ ဘယ္ေနရာမဆို တုန္တာကို Tremor ေခၚတယ္။ အသံတုန္တာလဲပါတယ္။ အဓိက (၃) မ်ိဳးရွိတယ္။
1. Resting tremor ျငိမ္ေနတံုးတုန္တာကို Static tremor လို႔ပါေခၚတယ္။ ျငိမ္တယ္ဆိုတာ ၾကြက္သားေတြ မလႈတ္ဘဲေနတာကို ေျပာတာပါ။ လႈတ္လိုက္တာနဲ႔ မတုန္ေတာ့ဘူး။
2. Intention tremors တမင္တကာတုန္တာကို Kinetic tremors လို႔လဲ ေခၚတယ္။ စိတ္ကေန တမင္ လုပ္စရာ ကိုင္စရာတခုခု လုပ္အျပီးမွာ တြန္႔တာမ်ိဳး၊ ခလုပ္ႏွိပ္သလိုမ်ိဳး၊ တခုခုဆီ ေရာက္သြားတတ္တာမ်ိဳး ျဖစ္တယ္။ နားလိုက္ရင္ ျပန္ေကာင္းသြားမယ္။
3. Postural or action tremors အေနအထားအရ တုန္တယ္ဆိုတာ ကမာၻ႔ဆြဲအားကို ဆန္႔က်င္ျပီး အေနအထား တခုခုမွာ ေျချဖစ္ျဖစ္ လက္ျဖစ္ျဖစ္ထားရတာ ၾကာလာရင္ တုန္တာမ်ိဳးျဖစ္တယ္။ ခြက္တခုခုကိုင္ေနရင္း၊ စာေရးေနရင္း၊ မတ္မတ္ရပ္ေနရင္း ျဖစ္ႏိုင္တယ္။
အသက္အရြယ္မေရြး ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ အသက္ၾကီးရင္ ပိုျဖစ္တယ္။ စိတ္ဖိအားမ်ားေနခ်ိန္၊ ပင္ပန္းေနခ်ိန္၊ ေၾကာက္စိတ္ ဝင္ေနခ်ိန္၊ ေကာ္ဖီ-ေဆးလိပ္ေသာက္တာ မ်ားခ်ိန္ေတြမွာ ယာယီတုန္တတ္တယ္။ အဲလိုမဟုတ္တာမ်ိဳးကို အေျခခံေရာဂါ ရွိ-မရွိ စစ္ေဆးကုသရမယ္။ Essential tremor လို႔ေခၚတာလဲ အျဖစ္မနည္းပါ။ လက္ကို အသံုးမျပဳဘဲေနရင္ တုန္တာမ်ိဳး။ တခုခုလုပ္ေတာ့မယ္ စိတ္ကူးလိုက္တာနဲ႔ တုန္လာမယ္။ ေရာဂါမဟုတ္ပါ။ မိသားစုထဲမွာ တေယာက္မကရွိတတ္တယ္။
1. Alcohol abuse or withdrawal အရက္စြဲျခင္းနဲ႔ အရက္ျဖတ္ျခင္း၊
2. Brain tumor ဦးေႏွာက္ အက်ိတ္၊ Brainstem ဦးေႏွာက္အေျခ နဲ႔ Cerebellum (ဆယ္ရီဘယ္လန္) ေနရာေတြ ထိခိုက္ျခင္း၊
3. Chronic kidney disease နာတာရွည္ ေက်ာက္ကပ္ေရာဂါ၊
4. Dystonia နဲ႔ Charcot-Marie-Tooth disease ေမြးရာပါေရာဂါေတြ၊
5. Liver failure အသဲအလုပ္မလုပ္ေတာ့ျခင္း၊
6. Low blood sugar ေသြးထဲ သၾကားဓါတ္နည္းေနျခင္း၊
7. Magnesium (မက္ဂနီဆီယမ္) နဲ႔ Thiamine ဗီတာမင္ ဘီ-၁ နည္းျခင္း
8. Mercury poisoning ျပဒါးအဆိပ္သင့္ျခင္း၊
9. Multiple sclerosis (မာလ္တီပယ္-စကယ္လရိုးဆစ္) ေရာဂါ၊
10. Muscle tiredness or weakness ၾကြက္သား ပင္ပန္းသြားျခင္း၊
11. Overactive thyroid လည္ပင္းၾကီး ေဟာမုန္းမ်ားေရာဂါ၊
12. Parkinson's disease (ပါကင္ဆိုနဇင္) ေရာဂါ၊
13. Phenylketonuria (PKU) ကေလးေရာဂါ၊
14. Spider bites ပင့္ကူရွပ္ျခင္း၊
15. Stroke (စထုပ္ခ္) ေရာဂါ၊
16. Drug-induced tremor ေဆးဝါးေတြေၾကာင့္တုန္ျခင္း Anticonvulsants အတက္ရပ္ေဆးမ်ား Valproic acid (Depakote), Sodium valproate (Depakene) ေဆး၊ Bronchodilators ေလျပြန္က်ယ္ေဆးမ်ား Theophylline and Albuterol ေဆး၊ Immunosuppressants ခုခံအားေဆးမ်ား Cyclosporine ေဆး၊ Mood stabilizers စိတ္မူေျပာင္း ကုသေဆးမ်ား Lithium carbonate ေဆး၊ Stimulants စိတ္ကြ်ေစသည့္ေဆး Caffeine (ေကဖင္း)၊ Psychostimulant drug စိတ္ကိုေျပာင္းလဲေစသည့္ေဆးမ်ား Amphetamines ေဆး၊ Corticosteroids (စတီရြိဳက္) ေဆးမ်ား၊ Antidepressants (SSRI) စိတ္မက်ေဆးမ်ား။
အတုန္ေရာဂါ တခုခ်င္း
• Cerebellar tremor (ဆယ္ရီဘယ္လာ) တုန္ျခင္းဟာ Intention tremor ျဖစ္တယ္။ Cerebellum resulting from stroke (စထုပ္ခ္) ျဖစ္လိုက္လို႔ Cerebellum (ဆယ္ရီဘယ္လမ္) ကို ထိခိုက္လို႔ ျဖစ္တယ္။ Multiple sclerosis (မာလ္တီပယ္-စကယ္လရိုးဆစ္) ေရာဂါကေနလဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ေမြးရာပါေရာဂါ တခ်ိဳ႕ကေနလဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ အရက္ေၾကာင့္လဲ ျဖစ္မယ္။ ေဆးဝါးတခ်ိဳ႕ေၾကာင့္လဲျဖစ္မယ္။ ဦးေႏွာက္ထဲ ေရာဂါရရင္ ျဖစ္တဲ့ ဘက္မွာသာ တုန္မယ္။
• Dystonic tremor ဆိုတာ အရြယ္မေရြးျဖစ္တယ္။ အေနအထားတခုခုမွာ ျဖစ္တယ္။ တခါတေလ နားလိုက္ရင္ သက္သာတယ္။
• Essential tremor အမ်ားဆံုးျဖစ္တယ္။ အဆိုးၾကီးမဟုတ္ပါ။ ကိုယ္ခႏၶာ တဖက္တည္းျဖစ္ျဖစ္ ႏွစ္ဘက္လံုး ျဖစ္ျဖစ္ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ လက္တုန္တာအျဖစ္မ်ားျပီး အသံတုန္တာလဲပါတယ္။ တခ်ိဳ႕မွာ လမ္းေလွ်ာက္တာလဲ ခါတိုင္းလို မျငိမ္ဘူး။ အသက္ရလာရင္ အျဖစ္နည္းလာတတ္ေပမဲ့ ျဖစ္တာက ဆိုးလာႏိုင္တယ္။ စိတ္လႈတ္ရွားတာ၊ စိတ္ဖိအားမ်ားတာ၊ ကိုယ္ပူတာ၊ သၾကားဓါတ္နည္းတာေတြကေန ဆက္ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ အသက္ ၄ဝ ေက်ာ္မွာ ျဖစ္တာမ်ားတယ္။ အမ်ိဳးထဲမ်ာလဲ ရွိေနတတ္တယ္။
• Orthostatic tremor အမ်ိဳးအစားက တုန္ေနတာ ျမန္တယ္။ မတ္တတ္ရပ္လိုက္တာနဲ႔ ကိုယ္နဲ႔ ေျခေထာက္ပိုင္းမွာ ျဖစ္လာမယ္။ နာေနတာလဲျဖစ္လို႔ အရပ္ခိုင္းလို႔မရဘူး။
• Parkinsonian tremor ဦးေႏွာက္ေရာဂါကေနျဖစ္ေစတယ္။ နားေနတံုးမွာ တုန္တယ္။
• Physiologic tremor အေျခခံေရာဂါေၾကာင့္မဟုတ္ဘဲ စိတ္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။ ျဖစ္ေနတာ တခါတေလ မျမင္ရဘူး။ စိတ္လႈတ္ရွားမႈမ်ားတာ၊ သၾကားဓါတ္နည္းတာ၊ အားကုန္ေနတာ၊ လည္ပင္ၾကီးေဟာ္မုန္းနည္းတာ၊ အရက္၊ ဖ်ားတာေတြကေန ျဖစ္ႏိုင္တယ္။
• Hysterical tremor ကလည္း စိတ္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။
• Rubral tremor ဆိုတာ နားေနတံုးမွာ ခပ္ၾကမ္းၾကမ္းျဖစ္တယ္။ အေနအထားတခုခုမွာျဖစ္တယ္။
ေရာဂါေသျခာေအာင္ လုပ္ရမယ္။
1. Physical exam ေရာဂါ ေမးျမန္းစစ္ေဆးျခင္း၊
2. Family history မိသားစု က်န္းမာေရး ရာဇဝင္ေမးျခင္း၊
3. Diagnostic imaging using CT or MRI imaging ရိုက္ျခင္း၊
4. Neurological examination အာရံုေၾကာစစ္ျခင္း၊
5. Electromyogram ရိုက္ျခင္း။
ဘယ္လိုကုသမလဲ
• ခက္ပါတယ္။ မေပ်ာက္ႏိုင္တာလဲရွိပါတယ္။
• Medications ေဆးေတြထဲမွာ Symptomatic drug therapy ေရာဂါလကၡဏာကို သာသက္သာေစတယ္။
• Parkinsonian tremor အတြက္ L-DOPA and/or Pergolide, Bromocriptine and Ropinirole ေတြေပးတယ္။ ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳး သတိထားရတယ္။
• Essential tremor အတြက္ Beta blockers (Propranolol and Nadolol) or Primidone, Anticonvulsant ေတြေပးတယ္။
• Cerebellar tremor အတြက္ ေဆးမရွိေသးပါ။
• Rubral tremor အတြက္ L-DOPA or Anticholinergic drugs ေဆးနဲ႔ Surgery ခြဲစိတ္ကုသႏိုင္တယ္။
• Dystonic tremor အတြက္ Diazepam, Anticholinergic drugs ေပးတယ္။ Botulinum toxin ထိုးႏိုင္တယ္။
• Primary orthostatic tremor အတြက္ Diazepam + Primidone တြဲေပးတယ္။
• Enhanced physiologic tremor အမ်ိဳးအစားက ျဖစ္ေစတာျပင္ရင္ ေပ်ာက္တယ္။ လိုအပ္ရင္ Beta blockers ေပးတယ္။
• Essential tremor အတြက္ Ethanol ဂအင္စေနာလ္) နည္းနည္းေပးတာ သက္သာတယ္။ အႏုတ္သေဘာ ျဖစ္တာကိုလဲ သတိထားရတယ္။
• Physical therapy ကုသနည္းသံုးႏိုင္တယ္။
• Surgery ခြဲစိတ္ကုသနည္း တခ်ိဳ႕အတြက္ ရွိတယ္။ ဥပမာ Thalamotomy နည္း။
• Deep brain stimulation (DBS) လွ်ပ္စစ္နည္း။
• Biomechanical loading ကုသနည္းလဲရွိတယ္။
• Lifestyle ဘဝပံုစံေျပာင္းပါ။ Caffeine (ေကဖင္း) နဲ႔ Stimulants စိတ္ၾကြေစတာေတြ ေရွာင္ပါ။ အရက္-ေဆးလိပ္ ျဖတ္ပါ။
Dr. တင့္ေဆြ
https://www.facebook.com/drtintswe/
