ဖရင္းထဲကတေယာက္ ႏွစ္ရက္ သံုးရက္ေလာက္ရွိျပီ ေခ်ာင္းဆိုေနသတဲ့။ မေန႔ကညဆို ငိုေတာင္ငိုခ်င္သတဲ့။ ေဆာရီး။
ေခ်ာင္းဆိုးတယ္ဆိုတာ ေရာဂါအမည္မဟုတ္ပါ။ ေရာဂါအခံတခုခုေၾကာင့္ ခံစားရတဲ့ေရာဂါလကၡဏာတခုသာျဖစ္တယ္။ အသက္ရွဴလမ္းတေနရာမွာ တခုခုျဖစ္လို႔။
အသက္ရွဴလမ္းပိုးဝင္တာ ဗက္တီးရီးယား၊ ဗိုင္းရပ္စ္နဲ႔ ဖန္းဂတ္စ္ ေတြကေန ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။ အသက္ရွဴရာကေန ဝင္လာတာျဖစ္တယ္။ ေခ်ာင္းဆိုး၊ သလိပ္ထြက္၊ ကိုယ္ပူ၊ အသက္ရွဴသြင္းခ်ိန္မွာ စူးျပီးရင္ပတ္နာတာေတြခံစားရမယ္။ နားၾကပ္နဲ႔ နားေထာင္ရင္ မူမွန္မဟုတ္တဲ့ Crackling sounds အသံၾကားရမယ္။ Wheezing ရင္ၾကပ္သံလဲ ၾကားရႏိုင္တယ္။ ေလဝင္သံ တိုးေနႏိုင္တယ္။
မ်ားေသာအားျဖင့္ တုပ္ေကြးလိုနဲ႔ စတယ္။ ဖ်ားလာမယ္။ ခ်မ္းႏိုင္တယ္။ ေခ်ာင္းဆိုးမယ္။ သလိပ္ထြက္မယ္။ သလိပ္က အေရာင္ရွိႏိုင္တယ္။ ျဖစ္တဲ့ေနရာအလိုက္ လကၡဏာ မတူတတ္ဘူး။ တခ်ိဳ႕က ေခ်ာင္းပိုဆိုးမယ္။ တခ်ိဳ႕က အသက္ရွဴမဝ ျဖစ္မယ္။ ျပာႏွမ္းေနမယ္။ အဆုပ္ကို ဖံုးထားတဲ့အလႊာမွာသာ နာတာကို ခံႏိုင္တဲ့ အာရံုေၾကာရွိလို႔ အဲဒီေနရာ ေရာဂါလာ ျဖစ္ရင္ နာမယ္။ နာရင္ စူးရွျပီးနာတာ။ အဆုပ္ဆိုတာ လုပ္ဘ္ေတြရွိတယ္။ ဘယ္မွာ ၂ ခု၊ ညာမွာ ၃ ခု။ တခုမွာသာ ျဖစ္တာကို လိုဘာ ႏူမိုးနီးယားေခၚတယ္။ အဆုပ္ႏွစ္ဘက္လံုးမွာလဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။
အမ်ားဆံုးတရားခံက Streptococcus pneumoniae ဗက္တီးရီးယားဘဲ။ အခု Pneumococcal conjugate vaccine (PCV13) နဲ႔ Pneumococcal polysaccharide vaccine (PPV23; Pneumovax) ကာကြယ္ေဆး ၂ မ်ိဳး ေပၚေနျပီ။
Pneumococcal conjugate vaccine ကာကြယ္ေဆးကို အေမရိကားမွာ ပံုမွန္ကာကြယ္ေဆး စာရင္းထဲ ထည့္တယ္။ ၂ ႏွစ္ေအာက္ ကေလးေတြကို ထိုးေပးတယ္။ ႏူမိုးနီးယား ျဖစ္ႏိုင္ေျခရွိတဲ့ လူၾကီး၊ ႏွလံုးေရာဂါ၊ ေက်ာက္ကပ္ေရာဂါ၊ ဆီးခ်ိဳ၊ အရက္သမား၊ စီးကရက္ေသာက္သူ၊ ေဘလံုးထုတ္ထားသူ၊ အသက္အိုသူေတြကို Pneumococcal polysaccharide vaccine ထိုးေပးတယ္။ ၅-၇ ႏွစ္ၾကာတခါ ထပ္ထိုးတယ္။
ထြက္တဲ့သလိပ္ကို စစ္ေဆးရင္ ျဖစ္တဲ့ပိုးသိမယ္။ ပိုးကိုႏိုင္တဲ့ေဆးကိုလဲ ရွာႏိုင္တယ္။ ေသြးျဖဴဥေတြ မ်ားေနမယ္။ Neutrophils မ်ားေနရင္ ဗက္တီးရီးယားေၾကာင့္၊ Lymphocytes မ်ားေနရင္ ဗိုင္းရပ္စ္၊ ဖန္းဂတ္စ္၊ တီဘီပိုးေၾကာင့္ ျဖစ္ဘို႔မ်ားတယ္။ ဓါတ္မွန္ ရိုက္ၾကည့္ရင္ သိမယ္။ Bronchoscopy ကရိယာထည့္ စစ္ေဆးတာလဲ လုပ္ႏိုင္တယ္။ အဆုပ္အိတ္ထဲ အရည္ ေအာင္း-မ်ားေနတာကို Pleural effusion ေခၚတယ္။ မ်ားရင္ Thoracentesis လုပ္ျပီး စုပ္ထုတ္ရမယ္။ Empyema ဆိုတာ ျဖစ္ရင္ ခြဲစိတ္တန္ ခြဲစိတ္ရတယ္။ Thoracoscope ကရိယာသံုးျပီး Video-assisted thoracoscopic surgery or VATS ဆိုတာ လုပ္လာႏိုင္ေနျပီ။
အသက္ရွဴလမ္းေရာင္ျခင္းပိုးေသေဆးေတြကို ေရြးေပးရတယ္။
• Doxycycline 100 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ (သို႔) Erythromycin 500 mg တေန႔ ၄ ၾကိမ္၊ (သို႔) Azithromycin 500 mg ပဌမေန႔ ေပးျပီး 250 mg ကို ေန႔ ၂-၅ ရက္မွာေပးပါ။
• Amoxicillin 500 mg တေန႔ ၄ ၾကိမ္၊ ၇-၁ဝ ရက္။ (သို႔) Fluoroquinolone (Levofloacin) 500 mg တေန႔ ၁ ၾကိမ္၊
• Gatifloxacin 400 mg တေန႔ ၁ ၾကိမ္၊ Sparfloxacin 400 mg စေပးျပီး 200 mg တေန႔ ၁ ၾကိမ္၊
• Moxifloxacin 400 mg တေန႔ ၁ ၾကိမ္၊ x ၁ဝ-၁၄ ရက္၊
• Clarithromycin 500 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ x 10 days (သို႔) Doxycycline 200 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ x ၁ဝ ရက္၊
ခ်ဳပ္လိုက္ရင္ ပိုးေသေဆးေရြးေပးရမယ္။ ျဖစ္တာၾကာထားလို႔ ေဆးေသာက္တာ ပိုအခ်ိန္ယူႏိုင္တယ္။ ခြ်ဲထြက္တာ ေကာင္းတယ္။ ခြ်ဲေပ်ာ္တဲ့ေစတဲ့ ေခ်ာင္းဆိုးေပ်ာက္ေဆးကေန ခြ်ဲထြက္လြယ္ကူေစမယ္။ ေခ်ာင္းဆိုးရတာ ပိုမ်ားလာျပီး ခြ်ဲထုတ္ရတာလြယ္လာရင္ သက္သာလာတာျဖစ္မယ္။ အစားအေသာက္ ေရွာင္စရာမရွိပါ။ ေရေႏြးေငြ႔ရွဴတာ ေကာင္းတယ္။
တီဘီေရာဂါလကၡဏာေတြကိုလည္း သိပါ။
၁။ ကိုယ္ပူ = 100 F (37.8 C) ေက်ာ္ေလာက္ ၁ဝ ရက္ၾကာဖ်ားမယ္။
၂။ ေခ်ာင္းဆိုး = ေခ်ာင္းဆိုးေနတာ ၂-၃ ပါတ္ၾကာေနႏိုင္တယ္။
၃။ ေခ်ာင္းဆိုးေသြးပါ = ေသြးအနီေရာင္ နည္းနည္းေလး သလိပ္ထဲေရာပါမယ္။
၄။ ခ်မ္းမယ္ = ကိုယ္ပူခ်ိန္မွာျဖစ္ျဖစ္ မပူပဲျဖစ္ျဖစ္ သူမ်ားထက္ ခ်မ္းေနမယ္။
၅။ ရင္ပတ္နာ = ေခ်ာင္းဆိုးရလို႔ေရာ အဆုပ္မေကာင္းလို႔ပါ ရင္ပတ္နာမယ္။
၆။ ညေခြ်းထြက္ျခင္း = ကေလး-လူၾကီးျဖစ္ႏိုင္တယ္။
၇။ အသက္ရွဴတမ်ိဳးျဖစ္ျခင္း = ခက္ခဲႏိုင္တယ္။ မဝျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ပင့္ရွဴရႏိုင္တယ္။
၈။ ေမာပန္းေနျခင္း = အလုပ္မပင္ပန္းဘဲ ေမာေနမယ္။ အားကုန္ေနမယ္။
၉။ အစားပ်က္ျခင္း = ဟင္းေကာင္းလည္း မစားခ်င္ျဖစ္မယ္။
၁ဝ။ ကိုယ္အေလးခ်ိန္က်ျခင္း = ပိန္လာမယ္။
ဒီစာမွာ ဗက္တီးရီးယားေတြကေနျဖစ္တာသာေရးပါတယ္။ ဗိုင္းရပ္စ္ေတြကေန ပိုျဖစ္တယ္။ အဲတာမွန္ရင္ ပဋိဇီဝေဆး မလိုပါ။ ေရေငြ႔ဓါတ္ရွဴရတယ္။ လကၡဏာအလိုက္ေဆးလိုမယ္။ ဥပမာ ေခါင္းကိုက္၊ ကိုယ္ပူ၊ ႏွာမႊန္၊ ႏွာရည္ယို၊ ေခ်ာင္းဆိုး။ အစားပ်က္၊ အအိပ္ပ်က္ စသည္။ ေခ်ာင္းဆိုးေပ်ာက္ေဆးဆိုတာကလည္း အမ်ိဳးမ်ိဳး။ သင့္ေတာတာကို ေရြးသံုးရမယ္။
ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
https://www.facebook.com/drtintswe/
