ကမၻာ့ေလျဖတ္ေရာဂါ ကာကြယ္ေရး အဖြဲ႕ႀကီး စတင္တည္ေထာင္သည့္ ၂ဝဝ၆ ခုႏွစ္ ေအာက္တိုဘာ ၂၉ ရက္ကိုဂုဏ္ျပဳ ေသာအားျဖင့္ ကမၻာ့ေလျဖတ္ေရာဂါကာ ကြယ္ေရးေန႕အျဖစ္သတ္မွတ္ကာ ကမၻာ့ က်န္းမာေရးအဖြဲ႕ႏွင့္လက္တြဲ၍ ကမၻာတစ္ ဝန္းရွိျပည္သူမ်ား ေလျဖတ္ေရာဂါခံစား ရမႈ ေလ်ာ့က်ေစရန္အတြက္ ကာကြယ္ ျခင္း၊ ကုသျခင္း၊ ပညာေပးျခင္းႏွင့္ သုေတသနလုပ္ငန္းမ်ားကို ေဆာင္ရြက္ လ်က္ရွိပါတယ္။ ကမၻာေပၚတြင္ ၂ဝဝ၅ ခုႏွစ္က ေလျဖတ္ေရာဂါေၾကာင့္ ေသဆံုး သူ ၅ ဒသမ ၇ သန္းရွိကာ ၄င္းတို႔အနက္ ၈၇ ရာခိုင္ႏႈန္းမွာဖြံ႕ၿဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားမွျဖစ္ ေၾကာင္း ကမၻာ့က်န္းမာေရးအဖြဲ႔က သတင္းထုတ္ျပန္ထားပါတယ္။ ျမန္မာ ႏိုင္ငံတြင္ ၂ဝ၁ဝ ျပည့္ႏွစ္က ျဖစ္ပြားႏႈန္း အမ်ားဆံုးေရာဂါမ်ားထဲတြင္ ေလျဖတ္ ေရာဂါမွာ နံပါတ္တစ္အဆင့္မွာ ရွိေန ေၾကာင္း ကမၻာေပၚရွိ ေရာဂါအေျခအေန မ်ားကို စစ္တမ္းေကာက္ယူထားေသာ Global Burden Disease(GDB) ၏ စာရင္းမ်ားအရ သိရပါတယ္။ ၂ဝ၁၆ ခုႏွစ္ ေအာက္တိုဘာလ၏ ၿပီးခဲ့ေသာ ဆယ္လအတြင္း ရန္ကုန္ေဆး႐ုံႀကီးသို႔ ေရာက္ရွိလာသည့္ ေလျဖတ္လူနာမွာ ငါးေထာင္ေက်ာ္ရွိကာ လြန္ခဲ့ေသာငါးႏွစ္ ႏွင့္ ႏိႈင္းယွဥ္ပါက ပိုမိုမ်ားျပားလာ ေၾကာင္း၊ ၄င္းေလျဖတ္လူနာ ငါးေထာင္ ေက်ာ္တြင္ ဦးေႏွာက္ေသြးေၾကာေပါက္ ေသာေလျဖတ္လူနာမွာ ေလးေထာင္ ေက်ာ္ရွိၿပီး၊ ဦးေႏွာက္ေသြးေၾကာပိတ္ ေသာေလျဖတ္လူနာမွာ တစ္ေထာင္ ေက်ာ္ရွိေၾကာင္း သတင္းရရွိပါတယ္။
ေလျဖတ္တယ္ဆိုတဲ့ စကားကို မိမိပတ္ဝန္းက်င္မွာ ၾကားဖူးျမင္ဖူးၾက သလို တခ်ိဳ႕လည္း ကိုယ္တိုင္ခံစားၾက ရေပမဲ့ 'ဘာ့ေၾကာင့္ေလျဖတ္ရသလဲ' ဆို တာကိုေတာ့ ဂဃနဏသိသူ နည္းပါးပါ လိမ့္မယ္။ ေလျဖတ္တယ္ဆိုတာ အဓိက အေၾကာင္းရင္းႏွစ္မ်ိဳးေၾကာင့္ ျဖစ္ပါ တယ္။ ပထမတစ္မ်ိဳးက ဦးေႏွာက္ထဲမွာ ရွိတဲ့ေသြးေၾကာငယ္ေတြ ေပါက္ထြက္ သြားျခင္းေၾကာင့္ျဖစ္ပါတယ္။ ဒုတိယ တစ္မ်ိဳးကေတာ့ ဦးေႏွာက္ေသြးေၾကာ နံရံမွာအဆီျဖစ္တည္မႈမ်ား၍ ေသြးေၾကာ က်ဥ္းပိတ္ဆို႔သြားျခင္း(သို႔) ခႏၶာကိုယ္ အျခားတစ္ေနရာမွ အဆီအစိုင္အခဲမ်ား ျပဳတ္က်လာျပီး ဦးေႏွာက္ေသြးေၾကာမွာ လာေရာက္ပိတ္ဆို႔ျခင္းတို႔ေၾကာင့္ ျဖစ္ ပါတယ္။
ေလျဖတ္ခံရသူေတြဟာ အသက္ဆံုး ႐ႈံးရင္ဆံုး႐ႈံး၊ မဆံုး႐ံႈးေသာ္ျငား စကား မေျပာႏိုင္ေတာ့တာမ်ိဳး၊ လမ္းမေလွ်ာက္ ႏိုင္ဘဲ အိပ္ရာထဲလဲေနတာမ်ိဳး၊ လမ္း ေလွ်ာက္နိုင္ေသာ္လည္း တရြတ္ဆြဲေန တာမ်ိဳး၊ မ်က္ႏွာတျခမ္းေစာင္း၊ ပါးစပ္ ရြဲ႕၊ စကားေျပာမပီ အာေလးလွ်ာေလး စသည္ျဖင့္ ဒုကၡိတဘဝေရာက္ၾကရပါ တယ္။ ယခင္လို အေကာင္းအပတိျပန္ ျဖစ္ဖို႔က အခြင့္အေရးလြန္စြာနည္းပါးၿပီး ကံေကာင္း၍ အေကာင္းပကတိျဖစ္သည့္ တိုင္ ေနာက္ထပ္တစ္ဖန္ ေလျပန္ျဖတ္လာ ႏိုင္ပါေသးတယ္။ အသက္ႀကီးလာတာ နဲ႔အမွ် ေလျဖတ္ႏႈန္းက တျဖည္းျဖည္းျမင့္ တက္လာၿပီး ပ်မ္းမွ် အသက္ ၄၅ ႏွစ္မွ ၈၅ ႏွစ္အတြင္း အသက္ ၁ဝ ႏွစ္တိုး သြားတိုင္း ေလျဖတ္ဖို႔အခြင့္အလမ္းႏွစ္ဆ တိုးလာႏိုင္ပါတယ္။
အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုရွိ ႏွလံုး က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မႈ အဖြဲ႕အစည္း ၏ လတ္တေလာေလ့လာဆန္းစစ္မႈမ်ား အရ အသက္ႀကီးသူတို႔မွာ ေျခေထာက္ တစ္ဖက္တည္းေပၚတြင္ စကၠန္႔ ၁ဝ ၾကာ မယိုင္မလဲ ဟန္ခ်က္ညီေအာင္ ခက္ခက္ ခဲခဲႀကိဳးစား႐ုန္းကန္ရေလေလ၊ ထိုသူေတြ မွာ ေလျဖတ္ႏိုင္ေျခမ်ားေလေလလို႔ ဆိုပါ တယ္။ အဆိုပါ ေလ့လာဆန္းစစ္မႈတြင္ ပ်မ္းမွ်အားျဖင့္ အသက္ ၆၇ ႏွစ္ အရြယ္ရွိ အမ်ိဳးသမီး ၈၄၁ ဦးႏွင့္ အမ်ဳိးသား ၅၄၆ ဦးတို႔ကို ေျခေထာက္တစ္ေခ်ာင္း တည္းေပၚမွာ မတ္တပ္ရပ္ေစခဲ့ၿပီးေနာက္ ၄င္းတို႔၏ ဦးေႏွာက္ကို ကြန္ပ်ဴတာစီဒီ စကင္ဖတ္ျခင္းနည္းျဖင့္ ေလ့လာခဲ့ျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေျခေထာက္ တစ္ဖက္တည္းအေပၚ စကၠန္႔ ၂ဝ ၾကာ ရပ္ၾကည့္ျခင္းနည္းျဖင့္ မိမိကိုယ္ကို ေလျဖတ္ႏိုင္ေျခ ရွိ၊ မရွိကိုႀကိဳတင္၍ခန္႕ မွန္းႏိုင္ပါတယ္။
ေလျဖတ္ႏိုင္မည့္ ေရွ႕ေျပးလကၡဏာ မ်ားမွာ (၁) ေရခ်ိဳးၿပီးလွ်င္မ်က္စိမ်ားနီရဲ ျခင္း၊ (၂) ဦးေခါင္းေနာက္ေစ့တြင္ေခါင္း ကိုက္ျခင္း၊ (၃) မ်က္ခြံႏွင့္မ်က္ႏွာၾ<ြကက္ သားမ်ား ဆတ္ခနဲလႈပ္ျခင္း၊ (၄) မၾကာ ခဏဝမ္းခ်ဳပ္ၿပီးဗိုက္ထဲတြင္ေလပြေနျခင္း၊ (၅) ညအခ်ိန္ထံုက်ဥ္ၿပီးလန္႕ႏိုးျခင္း၊ (၆) ညအိပ္ေပ်ာ္ေနစဥ္ လွ်ာကိုက္မိျခင္း၊ (၇) ဆီး(က်င္ငယ္) အနီေရာင္သြားျခင္း၊ (၈) ပစၥည္းမ်ား ကိုင္တြယ္ရာမွာ မၾကာခဏ လြတ္က်တတ္ျခင္း၊ (၉) ဖိနပ္ကြၽတ္ထြက္ ျခင္း၊ (၁ဝ) ဝဲဘက္လက္ကိုက္ခဲျပီး လက္မတြင္ ထံုက်င္ျခင္း၊ (၁၁) ေျခ တရြတ္ဆြဲ၍ေလးလံျခင္း၊ (၁၂) စကား ေျပာေလးျခင္း (အာေလးလွ်ာေလး ျဖစ္ျခင္း)၊ (၁၃) အသက္ ၄၅ ႏွစ္ေက်ာ္ အမ်ိဳးသားမ်ား ရက္ၾကာျမင့္စြာေျခႏွင့္ လက္မ်ား ထံုက်ဥ္ျခင္း၊ (၁၄) အမ်ိဳး သမီးမ်ားေသြးဆံုးခ်ိန္ေျခ၊ လက္မ်ားထံု က်ဥ္ျခင္း၊ (၁၅) မ်က္စိအျမင္ေဝဝါးျခင္း (သို႔) ႐ုတ္တရက္ ေမွာင္မည္းသလိုျဖစ္ျပီး မွျပန္ျမင္ျခင္းတို႔ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။
သို႔ပါ၍ ေအာက္ေဖာ္ျပပါ ေဆာင္ရန္၊ ေရွာင္ရန္နည္းလမ္းမ်ားျဖင့္ ေလသင္ တုန္းအႏၲရာယ္မွ ႀကိဳတင္ကာကြယ္ထား သင့္ပါေၾကာင္း အၾကံျပဳလိုက္ပါရေစ။
(၁) ေဆးလိပ္ျဖတ္ပါ။
ေဆးလိပ္ေသာက္သူဟာ ေဆးလိပ္ (လံုးဝ)မေသာက္သူထက္ ေလျဖတ္ႏိုင္ ေျခအလားအလာ ႏွစ္ဆမွ ေလးဆအထိ ပိုမ်ားပါတယ္။ ေဆးလိပ္ျဖတ္လိုက္ျခင္း အားျဖင့္ ေနာင္လာမည့္ ႏွစ္ႏွစ္မွ ငါးႏွစ္ အတြင္း ေလျဖတ္ခံရမည့္္ႏႈန္းေလ်ာ့က် သြားႏိုင္ပါျပီ။
(၂) ေသြးက်ေဆးမွီဝဲပါ။
ေသြးေပါင္ခ်ိန္ ၁၆ဝ-၉၅ ရွိသူဟာ ေသြးေပါင္ပံုမွန္ရွိသူထက္ ေလျဖတ္ခံရဖို႔ ေလးဆပိုမ်ားပါတယ္။ ေသြးေပါင္ခ်ိန္ ၁၄ဝ-၉ဝ ရွိသူေတြကေတာ့ သာမန္လူ ထက္စာရင္ ႏွစ္ဆပိုၿပီးေလျဖတ္ခံရဖြယ္ ရွိပါတယ္။ အေပၚေသြးေပါင္ခ်ိန္တစ္ခု တည္းသီးျခားတက္တဲ့ ေသြးတိုးေရာဂါ တစ္မ်ဳိးက ေလျဖတ္ျခင္းနဲ႔ တိုက္႐ိုက္ ပတ္သက္ေနလို႔ မေပါ့ဆသင့္ပါဘူး။ ေသြးတိုးေရာဂါ အခံရွိတဲ့သူဟာလည္း ေလျဖတ္ႏိုင္ဖို႔ အလားအလာမ်ားပါ တယ္။ ေသြးတိုးက်ေဆးေတြက ေလ ျဖတ္မည့္အႏၲရာယ္ကို ေလးပံုတစ္ပံုမွ် ေလ်ာ့နည္းေပးႏိုင္လို႔ ေဖာ္ျပပါေသြးေပါင္ ခ်ိန္မမွန္သူမ်ားအေနျဖင့္ ေသြြးက်ေဆး မွန္မွန္မွီဝဲေပးပါ။
(၃) ကိုယ္အေလးခ်ိန္ ေလွ်ာ့ခ်ပါ။
အစားၾကဴးသူမ်ားႏွင့္ အဆီအအိမ့္ အခ်ိဳမ်ားမ်ားစားသူေတြ ကိုယ္လက္လႈပ္ ရွားမႈနည္းတဲ့အခါ အဝလြန္လာတတ္ ပါတယ္။ အဝလြန္ျခင္းက ေသြးတိုး၊ ႏွလံုးေသြးေၾကာက်ဥ္း၊ ဆီးခ်ိဳ၊ ေသြးထဲ တြင္ ကိုလက္စထေရာမ်ားျခင္းစတဲ့ ေနာက္ဆက္တြဲေရာဂါမ်ား ျဖစ္လာျပီး ေလျဖတ္ျခင္းႏွင့္ ဆက္စပ္မႈရွိေနပါ တယ္။ ဒါေၾကာင့္ အဝမလြန္ေအာင္ အစားဆင္ျခင္ရင္း သင့္တင့္တဲ့ေလ့က်င့္ ခန္း မွန္မွန္လုပ္ေပးသင့္ပါတယ္။
(၄) အရက္ေလွ်ာ့ေသာက္ပါ။
ယမကာ အသင့္အတင့္မွီဝဲျခင္းက ေသြးလည္ပတ္မႈ အားေကာင္းေစတာမွန္ ေသာ္လည္း အရက္ကိုအတိုင္းအဆမရွိ ေသာက္သံုးျခင္းက ေလျဖတ္မည့္အလား အလာ လြန္စြာနီးစပ္ေနပါၿပီ။ အကယ္၍ ေဆးလိပ္ႏွင့္ အရက္တြဲလိုက္တဲ့အခါ ေလျဖတ္မည့္ႏႈန္းက အဆမတန္ျမင့္တက္ သြားတာေၾကာင့္ သတိႏွင့္ဆင္ျခင္ပါ။
(၅) သေႏၶတားေဆးမ်ားသတိထား။
အက္ထ႐ိုဂ်င္ပါတဲ့ ပဋိသေႏၶတား ေဆးလံုးေတြသံုးစြဲေသာ အမ်ဳိးသမီးမ်ား ဟာ ေလျဖတ္ျခင္းအႏၲရာယ္ကို စိုးရိမ္ ရပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ အသက္ ၄ဝ ႏွစ္အထက္ အမ်ိဳးသမီးမ်ား၊ ေသြးတိုး ေရာဂါသည္မ်ား၊ ေခါင္းတစ္ျခမ္းကိုက္ ေလ့ရွိသူမ်ားအဖို႔ အက္ထ႐ိုဂ်င္ပါတဲ့ ပဋိ သေႏၶတားေဆးလံုးေတြ မသံုးစြဲသင့္ပါ ဘူး။ ဆရာဝန္ႏွင့္တိုင္ပင္ၿပီး အျခားသား ဆက္ျခားနည္းျဖင့္ ကာကြယ္ပါ။
(၆) ႏွလံုးက်န္းမာေနပါေစ။
ဘယ္ဘက္ျခမ္း ႏွလံုးအခန္းထဲမွာ အဆီရွိသူမ်ား၊ သိုင္းရြိဳက္အကိ်တ္မမွန္ တာေၾကာင့္ ႏွလံုးခုန္ရင္တုန္သူမ်ား၊ ႏွလံုးအဆို႔ရွင္မေကာင္း၍ အဆို႔႔ရွင္ အတုလဲလွယ္ထားသူမ်ား၊ ႏွလံုးေသြး ေၾကာပိတ္၍ ႏွလံုးေရွ႕မ်က္ႏွာျပင္ပိုင္း ၾ<ြကက္သားပုပ္သူမ်ား၊ ဦးေႏွာက္ေသြး ေၾကာပိတ္ဖူးတဲ့ ေဝဒနာရွင္မ်ားႏွင့္ လည္ ပင္းရွိ Carotid ေသြးလႊတ္ေၾကာက်ဥ္း ေျမာင္းသူမ်ားဟာ ေလျဖတ္ခံရမည့္ အႏၲရာယ္အတြက္ စိုးရိမ္စရာပါပဲ။ ႏွလံုး ခုန္စည္းခ်က္ မမွန္သူမ်ားဟာ သာမန္လူ ေတြႏွင့္ႏိႈင္းယွဥ္ရင္ ေလျဖတ္ခံရဖို႔ ငါးဆ ပိုမ်ားပါတယ္။ ေလးဖက္နာႏွလံုးေရာဂါ ေဝဒနာရွင္မ်ားဟာလည္း သာမန္လူေတြ ႏွင့္ႏိႈင္းယွဥ္ရင္ ေလျဖတ္ခံရဖို႔ ၁၇ဆ ပိုမ်ားပါတယ္။
(၇) ဆီးခ်ိဳေသြးခ်ိဳ သတိထား။
ဆီးခ်ိဳ၊ ေသြးခ်ိဳေရာဂါသည္မ်ားဟာ သာမန္လူေတြႏွင့္ႏိႈင္းယွဥ္တဲ့အခါ၊ ေလ ျဖတ္ႏိုင္ျခင္းအလားအလာသံုးဆမွ် ပိုမ်ား ေနပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္၄င္းေဝဒနာရွင္ မ်ားအေနျဖင့္ ဆရာဝန္ႏွင့္ၾကပ္ၾကပ္မတ္ မတ္ ေဆးဝါးကုသမႈခံယူဖို႔ အထူးလို အပ္ပါတယ္။
(၈) ခဏတာေလျဖန္းသူမ်ားသတိထား။
အဆီအစိုင္အခဲေလးေတြ ဦးေႏွာက္ ေသြးေၾကာမွာ ႐ုတ္တရက္ပိတ္ဆို႔သြား ျခင္းေၾကာင့္ ရံဖန္ရံခါမွာ လက္တစ္ဖက္ ထံုက်င္၍လႈပ္မရျခင္း၊ မ်က္စိတစ္ဖက္ ႐ုတ္တရက္မျမင္ရျခင္း၊ ကိုယ္တစ္ျခမ္း ေလးလံသြားျခင္း စတာမ်ိဳးေတြခံစား ရၿပီး ၂၄ နာရီအတြင္း ပံုမွန္ျပန္ေကာင္း သြားတာမ်ိဳးကို 'ခဏတာေလျဖန္းျခင္း' လို႔ေခၚပါတယ္။ ထိုအေတြ႕အၾကံဳရွိ သူမ်ားအဖို႔ သာမန္လူေတြထက္ ေလျဖတ္ နိုင္ျခင္းအလားအလာ ၁ဝ ဆမွ အဆ ၂ဝထိပိုမ်ားေနလို႔ သတိျပဳပါေလ။
(၉) အျခားေရာဂါမ်ား သတိထား။
Migrain (ေခၚ)နာတာရွည္ေခါင္း ကိုက္ေလ့ရွိသူမ်ား၊ ဦးေႏွာက္အတြင္း ေသြးေၾကာေရာင္ရမ္းေနသူမ်ား၊ Sickle Cell Anaemia (ေခၚ) ေသြးအားနည္း ေရာဂါတစ္မ်ိဳးခံစားရသူမ်ားအေနျဖင့္ ေလျဖတ္ျခင္းအႏၲရာယ္ႏွင့္ ဆက္စပ္ေန တာမို႔ သတိထားသင့္ပါတယ္။
(၁ဝ) ေလျဖန္းျခင္းအတြက္မ်က္ႏွာ ေလ့က်င့္ခန္း။
'ပါးေဖာင္း(၁ဝ)ႀကိမ္၊ တစ္ေန႔သံုး ခါလုပ္ပါ။ 'သြားစိ (၁ဝ)ႀကိမ္၊ တစ္ေန႕ သံုးခါ လုပ္ပါ။' 'ပါးလွ်ာထိုးဘယ္ညာ (၁ဝ)ႀကိမ္၊ တစ္ေန႔သံုးခါ လုပ္ပါ။'ႏႈတ္ခမ္းစူ (၁ဝ) ႀကိမ္၊ တစ္ေန႔သံုးခါ လုပ္ပါ။
ေပါက္ေပါက္
The Union Daily
https://www.facebook.com/uniondaily.net
